|
2000
|
|
|
horixe da bidea. Bada, neronek ikusi nuen jauzilariak ere preparazio berbera egin bide
|
zuen
bere kirol bizimoduan; ala beharbada ez, hori ez dago sekula ziurtasun erabatekoz jakiterik, batik bat halako kirol berezi bati buruz hitz egiten dugunean. Tira, nolanahi izanik ere, ziur dakit (han eta hemen galdetu nuelako) nik ikusi nuen eski jauzilariari, Marius Lippiri alegia, izugarri gustatzen zitzaiola Paul Delvaux pintore belgikarra, eta Jaume Muxarten koadro bat baino gehiago zuela zintzilikaturik bere etxeko egongela funtzionalean.
|
|
|
Lasai sentitzen zen han, kalean ez bezala. ...baitan, gordean edo lozorroan, une jakin batean azaleratzeko ordu haiek guztiak ez zirela alferrekoak, egonean zerbait egiten ari zela, laster argituko zitzaion eginkizunen bat; eta beste egun batez, argi izpi gorrizta haien pean, whiskya lagun, Fontaine abizena heldu zitzaion belarrietara, blues sen  tsual batean bilduta;" ongi, Fontaine, ederki", eta, gorputza jiratu ere gabe, jakin
|
zuen
berarekin ari zirela, aspaldi entzun gabea zuen abizen hura berea zela, eta irribarre batez erantzun zion Fontainek agurtzera zetorkion gizaseme ezagunari: " kaixo, Rimouski, nola zu hemen, nork bidaltzen zaitu?", eta Rimouskik, era berean irribarretsu, baina Fontainen galdera erretorikoak entzun izan ez balitu bezala, maleta bat uzten dio barra gainean kontu handiz," bihar, gaueko hamarretan, 4 moilan, hitz egin bezala", eta lepoaldea estutu zion gero pixka bat, agur gisa segur aski, ez mehatxu gisa.
|
|
|
Gurasoak naufragio batean hil zitzaikion; anai arrebak istripu batean galdu zituen; jaso zuten umezurtz etxea erre egin zen, kixkali; emazteak, hil zitzaion arte, egunero egunero jipoitu zuen. Alfredo Iradierrek ere, mundu orok bezala, izan
|
zuen
bere aukera kosmikoa. Irribarre mingarri bat irten zitzaion gizagaixoari pasarte hura gogoratzean.
|
|
|
takoirik gabe ibiltzea erabaki zuela, adibidez. ...en estura haiek guztiak lanean jardun zuen bitartean; eta etxeratzerakoan, jabetu zen hurbilago ikusten zuela orain espaloi zorua, eta hanka haiek bereak baino askoz ere indartsuagoak zirela, gihartsuagoak, horiek kuadrizepsak eta izterrak, hura nekerik gabeko abaila, riii raau, eta besoak ere berdin, ikusi besterik ez zegoen bizeps haien taxua eta sendotasuna, mendi gailur leunak, horixe pentsatu
|
zuen
bere kabutan Brown jaunak, ispiluaren aurrean besoak luzatu eta bildu ordu erdiz jardun zuen goiz urratu berrian.
|
|
|
Loak ez du oinazerik. Eta zein polita, esan
|
zuen
bere baitan, eta zein ederra ere bai. Armairua ireki eta arropa berria aurkitu zuen, zintzilik nahiz tolesturik, dena bere gorpuzkera berrira egokituta:
|
|
|
kontraesanak dira munduaren motorra. Eta Brown jaunak horixe beraxe pentsa bide zuen, ezen zenbat eta arrazoigabeago iruditu barre karkara hura, orduan eta gusturago egiten baitzuen algara; kontraesanen ordaina arriskua izan ohi da, eta Brown jaunak ere ordaindu behar izan
|
zuen
berea, gauzak harantzagi eraman nahi itsuan: sekulako zotina jarri zitzaion, aulkitik altxarazten zuen dardar bortitza, ordubetetxo iraun ziona.
|
|
|
etxean gelditzea zen bere nahia, hausnarketan edo zain, ez zekien ongi, baina etxeko babesera bilduta beti ere; horren ordez, kalera bultzatzen zuten oinek, sekulako kalipuz, aspaldiko ohitura bati jarraikiz bezala... Hala, Brown jaunak ekintza guztiz ezezagunetan eta baita arbuiagarri zi  tzaizkionetan murgildurik aurkitu
|
zuen
bere burua, lehengo bizimodutik aztarren oro gal  tzeraino kasik. Goizean footinga egiten zuen, hamabost bat kilometro; egunean zehar ezer berezirik ez zuen egiten, kalean gora eta behera ibili besterik ez, dotore jantzita, oparo diruz, auzo urrunetan, begiak etengabe mugituz, errezelotsu, ikaraz bezala; lasterka ibiltzen zen kalean, sosegurik gabe, erakusleihoetan inori sorbalda eskaini gabe, metro geltokietan aldaketa ugari zentzugabeak eginez, eta bideo pornoak alokatzen zituen (jakina da zertarako); gauean night club ospetxarrekoak bisitatzen zituen, eta han eskaintzen zitzaionari ez zion muzinik egingo.
|
|
|
" zeure baitaz oroitzea da". Eta, horren segidan, adierazi
|
zuen
bera ez zela bizi izan, ez zelako bere buruaz oroitu nahi. " Zer oroigarri izan dezaket neure buruaz?", galdetu zion erretorikoki bere buruari, eta galdera hori aprobetxatu zuen lehen aipatu dizkizuedan astakerien berri emateko.
|
|
|
Txundi txundi eginda utzi gintuen denak gure jakintsuaren erakustaldi hotzak. Edurne Caterpilar bere jesarlekutik altxatu, eta biziro estutu
|
zuen
bere kontra, atzealdeko titiak nahigabe zanpatuz. Une hunkigarria izan zen hura, egun pare batean ahazten ez den horietakoa.
|
|
|
Argi zegoen maisuak ere bazekiela gertatutakoaren berri, baina ez zuen hitzik esaten. Egoerak ihes egin zion, eta errudun aurki  tzen
|
zuen
bere burua. Nonbait.
|
|
|
Txikitan ez dira errealitate baten mugak oso taxuz neurtzen, eta gaur badakit osasun ahulekoa genuela, baina orduan ama ez zen ama besterik. Oso ongi betetzen
|
zuen
bere tokia, asko maite genuen eta beste inguru batean aztertzeko gaia izango dut gaixo edo erdi gaixo ote zegoen auzia. Auzia, hiru egun haiek bukatu ezinezkoak izan nituela, eta ez nuela hiru egun haietan amaren beste egunetako babes isila inorengan aurkitzen.
|
|
|
Kafesnea edan
|
zuen
bere portzelanazko katiluan.
|
|
|
Ezer esan ez balu bezala pasatzen zitzaigun beste gaietara, eta zalantzan gelditzen ginen, izan ere, hurrengoan, Espainiak jasan zuen Sodomarik gogorrenaren pareko azaltzen baitzigun Errepublika garaia. Kontraesan hauetan justifikatzen
|
zuen
bere bizitzaren kontraesana. Denek egiten duten bezalatsu.
|
|
|
Agurearekin hitz egiten genuenetan, bitxiago iruditzen zitzaidan etxeko irratian en  tzuten nuen doinua. Galdua
|
zuen
bere doinua.
|
|
|
Migelek izango
|
zuen
bere auto gorria, baina nik ere banuen neure ahoko soinua. Ongi gogoratzen naiz neurekin eraman nuela mezetara, patrikan gordeta.
|
|
|
Rubenek musu batekin eskertu dit. Eta berehala berak bere oparia atera dit (nik neurea eman arte ez
|
zuen
berea jaso nahi): argazkiak bi aldeetara erakusten zituen marko polit bat eta gure bidaian zeharreko sei argazkiren kopiak.
|
|
|
Bekadunaren (A) lekukotasuna argi baino argiagoa izan da eta xehetasunik lizunena ere zehaztasunez azaldu du, begirada Danengandik bereizi ere egin gabe (argi dago orain arteko haren estrategiak huts besterik ez duela egin eta epaiketan ere ez duela ahantzi): noiz eta nola ezagutu zuten elkar, zer nolako klabeak zituzten elkarri mezuak igortzeko, zer eta nola egiten zuten (egunean zehar Tomekin batera gehiegi ez ikusi arren, Adelak ongi baino hobeki prestatua
|
zuen
bere jarduna). Baina azalpen horretan, eskolan hitz bat ehun bider kopiatzera zigortzen gintuztenean bezala, amodioa izan da Lewinskyk (A) behin eta berriro errepikatu duen hitza.
|
|
|
Gurean ere hamaika sesio ttiki eta handiren arrazoia izan ohi zen garbiketarena, eta ez zen konpondu, Dabidek uste bezala, garbitzaile bat kontratatzearekin. Funtsean, begirada desberdinak genituela esa  ten
|
zuen
berak: aurrena, eztabaidaren hastapenean, emakumeok zikinkeriarako begirada mikroskopikoa dugula esaten zuen, hauts arteko akaroak antzemateraino; hurrena, nik leihoetako kristalak, lanparako, komuneko ispiluko zipriztinak eta ohepeak oroitarazten nizkionean, berak obsesionatua nengoela leporatzen zidan; hurrenago.....
|
|
|
Egia da gure presidenteak Ameliarekin ez bezala jokatu zuela Lewinskyrekin (Adela), baina Ameliarekin argi utzi
|
zuen
bere gizontasunaren neurria, argi erakutsi zuen ez dela segada non, hantxe jausten den gizon horietarikoa. Are gehiago:
|
|
|
Atzo, azkenean amaitu egin zen ustez amaigabea zirudien ilunabarra (Dabid eta nire arteko amodioa bezala?), eta gauak azkenean harrapatu egin
|
zuen
beragandik ihesi zihoan hegazkina eta baita ni neu ere. Eta New Yorkera gauez heldu ginen, beraz, hamar bat orduren buruan, eta muga igarotakoan hantxe ezagutu genuen, eskuetan erakusten zuen txartelari esker (EEBB:
|
|
2001
|
|
|
G: Mariano, Honorio de Autun handiak esa  ten
|
zuen
bere Elucidariumean gizonon haragi hezurrak lurretik sortzen direla: odola, uretik; hatsa, airetik; eta gorputzaren berotasuna, sutik.
|
|
|
Etorriko zirela beste batean. Eta, jarraian, ekaitzak eskaintzen zion aukera paregabea aprobetxatuz, euripera bota
|
zuen
bere gorputz arin zilarrezkoa, sigi saga azkar dotorean, itsasoraino.
|
|
|
Heldutasuneko aztarna eta irudi guztiak ezabatu zitzaizkion hurrena, biharamuneko gertaera hurbil hurbilekoak azkenik. Ibilbide atzeraezin hartan, azken muturreraino eraman nahi izan
|
zuen
bere kabuz eta arrazoi ahal  tsu asko zirela medio hartu zuen erabaki irmoa, eta, legearen muga ezinago argi eta zorrotzei muzin eginez eta, ondorioz, lege hausterik nardagarrien eta mingarrienean erorita, guztiz bere baitara bildu eta ahaztura erabatekoaren azkenbidea aplikatu zion bere buruari, hartara, ez izatera iritsiko zelakoan.
|
|
|
Neska pentsakor: egia bazen gizon hark zioena berehala aberastuko zen eta, beraz, azkarrago jarri ahal izango
|
zuen
bere ametsetako arropa postua hiriko azokan.
|
|
|
Saldu egingo det... pentsatu
|
zuen
bere artean.
|
|
|
Ba ote zuten zer ikusirik eskuetan zeukan liburukoekin? Haur txikiaren negarrak atera
|
zuen
bere baitatik:
|
|
|
Domingo Mariak ez zuen, oraingoan ere, ezer sumatu, eta hango haragi ederra, hango ganadua, hango lur sailak..., hizketan jarraitu
|
zuen
bere ohiko hitz mataza askatuz.
|
|
|
Oraindik aski eztabaidatua den batasunaz laburpen arin bat egin daiteke. Euskaltzaindiak, 1968an, Arantzazuko biltzarretan agertu
|
zuen
bere jokabidea, egin zitekeen batasunaren aitzin lan bezala. Ezin gutxiago egin, jaio eta berrogeita hamar urtera, horretarako beste ezertarako baino areago sortu zen erakundeak.
|
|
|
" Euzkeragintzan" sartu garenez gero, ikus ditzagun Aita Barandiarani berari zor zaion aurre hitzean, 4 orrialdeetan, aurki daitezkeen zenbait bitxi polit. " Bera Odise illaren gudalontzien jabe geratu zan gero, ta orregaitik Ayasek bere burua ito zun"(" Bera", gezurra badirudi ere, Odise da, eta hila Akile," gudalontziak", armak dituzu; Ayasek, berriz, Sofoklesek dioenez, ezpataz ito
|
zuen
bere burua). " Troar ek itxumustuan erasartu zuten zaldia... ta danak erri barrura sarturik, egundoko lepoketa (itoketa) egin zuten"(" Erasartu"?
|
|
|
Aipatu berri dudan amets horrek berorrek liluraturik hartu
|
zuen
bere gain norbaiten Idazlan hautatuak argitaratzea ere, batasunaren on eta probetxurako izan zitezkeelakoan2 Eskerrak zor dizkiot, baina ez dut halaz guztiz uste behar bezala jokatu zuenik, hobeki behintzat joka bai  tzezakeen. Asmo ona, intentzioa, zen Altunarena; fruitua, berriz, besterena.
|
|
|
Hizkuntzalari eta filologo, maiz sumarazi
|
zuen
bere izena filologia klasikoa, harako Altertumswissenschaft hura, nazioarteko mailaraino altxatu zuen mordoxkaren erdian. Eta ez da azter sail gehiegirik, baten bat aurkitzen baldin bada, horren pareko goraldirik nabaritu zaionik Francoren amaigabeko garaietan.
|
|
|
Esan dezagun, ordea, kazetarien artean abiarazi zen prozesu itxaropentsu haren higadurak zer ikusi handia izan zuela ezker sozialak oro har bizi izan zuen higadurarekin. PSOE Gobernura iritsi zenean, gizarte mugimenduek hats egin eta atzerakada geldiezinari eutsiko ziotela zirudien arren, PSOE alderdiak ez
|
zuen
bere boterea eta bere legitimazioa erabili mugimendu haiek berrindartzeko baizik eta lurperatu eta, haien ordez, instituzioetatik bultzatuko zen aldaketa zioen gezur handia hedatzeko.
|
|
|
1998ko irailak ondorioak oraindik erabat finkatu gabe dituen bira bat zehaztu zuen euskal gatazka nazionalaren historian. Lizarrako Akordioa sinatu eta ETAk mugarik gabeko su etena aldarrikatu
|
zuen
bere aldetik. Honenbestez, indar sozial eta politikoen (indar nazionalista guztiak barne) espektru zabal batek hartu zuen Ajuria Eneako Itunaren araberako batasun antiterroristaren ordea eta, aldi berean, bakea sendotu eta, gatazkaren konponbide gisa," euskal erabaki esparrua" defendatu zuen.
|
|
2002
|
|
|
Bat batean, norbaiten hatz puntak sentitu zituen bizkarrean, deika bezala. Jiratu, eta Manuel bera ikusi
|
zuen
bere atzean. Oihu txiki bat erne  zitzaion barrenean:
|
|
|
Barrura sartu zenean, jai giro nabarmena sumatu zuen bertan. Valentinak ere jarria
|
zuen
bere partetik, bafleetatik ateratzen zen trikitixaren soinuak adierazten zuenez. Han ari zen emakumea, jo eta ke edariak zerbitza  tzen, basoak garbitu eta basoak betetzen, baina  gauza harrigarria, irribarre zabala erakusten zuen, ohiko mutur estuaren ordez.
|
|
|
Josu R k ez
|
zuen
bere atzera begiratu beharrik, Kandido zertaz ari zen jakiteko. Erraz asma zezakeen han zer gertatzen zen.
|
|
|
Hau esanik, kalerako bidea hartu zuen. Behin tabernatik kanpora," Zertarako kanpotik poliziak ekarri?" entzun
|
zuen
bere barruan. Alde guztietara begiratu, baina ez zuen inon poliziaren arrastorik sumatu; ez taberna aurrean, ez ezkerretara, beraiek etorritako Abenida partean, ez eskuinetara, Manuelen laguntzaileek alde egindako norabidean.
|
|
|
Josu R k moteldu egin zuen pausoa. " Ziur Manuelen ihesari buruz ari direla" esan
|
zuen
bere kabutan, gero eta polikiago ibiliz. Hain mantso ibilita, ordea, susmagarri gerta zitekeela pentsatu, eta, ez bat eta ez bi, herrenka hasi zen, hankako min plantak eginez.
|
|
|
Horregatik sartu irten iskanbilatsu hura. Horregatik ez
|
zuen
berak ez guardia zibilekin ez poliziekin topo egin bidean. " Artean kuartel  barruan zeudelako", amaitu zuen gogoeta, juxtu sarrerako guardiak ostera atetzarra ixten ari ziren momentuan.
|
|
|
Bederatzi eta erdiak. " Garaiz iritsiko ahal naiz!", xuxurlatu
|
zuen
bere baitan. Eta plazaren diagonala zeharkaturik, Abenidaren kale ahoan barrendu zen, alde bietara aparkaturiko autoen artetik ibiliz.
|
|
|
Baietz ihardetsi
|
zuen
bere kolkorako, merezi zuela alegia, nahiz Manuel eta bera sekula lagun minak ez izan. Paulo eta Txantoi anaiak bai, haiek baziren Manuelen lagun min. Baina bera ez.
|
|
|
Gutxi. Edota, bizi guztian zenbat aldiz hitz egin ote
|
zuen
berarekin bakarka. Ia inoiz ez.
|
|
|
Josu R goiko aretora igo, eta, nahiz ilunpetan mugitu, berehala topatu
|
zuen
bere eserlekua, Kandidoren ondoan. Lagun koadrilakoak ez ziren ohartu ere egin haren sarreraz. Â Kandido noski, baina hark ere arreta guztia pantailan zeukan jarria, eta ez zion deus esan.
|
|
|
Josu R, pantailara begiratzen bazuen ere, ez zegoen hartara. Filmaren ostekoak kezka  tzen
|
zuen
bera. Zer egin behar zuten Manuelekin?
|
|
|
Julian Trekuk ere ez zuen hura guztia asko pentsatuko, gizona autora lasai igotzen ikusita. Agian  horregatik, ondoko egunetan baina ez ondoko egunetan bakarrik, baita askozaz geroago ere, behin eta berriz errepasatuko
|
zuen
bere baitan Rikardoren aita goizean Seat 124 zurira igotzen ikusi zueneko eszena hura.
|
|
|
Hura sonatua izan zen. Juliani ondo gogora  tzen zitzaion nola egoten ziren gose grebalariak lo zakuetan sartuta, sakristiaren ondoko aldare txikian, eta nola begiratzen
|
zuen
berak harantz, jaunartzera aurreratzen zenean.
|
|
|
Gutun bat baino gehiago, bere laguna hitz joko batean berak ere jokatzen ez zekien hitz joko ilun batean endredatzeko aitzakia izan zela juzkatu zuen Josu R k, bulegoko leihora begira. Edonola ere, gutun hark ez zuen erantzunik izan, eta Josu R k ez
|
zuen
beregan aski arrazoi bildu, Manueli beste gutunik idazteko.
|
|
|
Kale kantoian, norabidez aldatu, eta, Plazaren zoladura gurutzatu ordez, saihetsera alderatu zen, arkupeetan barrena. Arkupe tartearen erdi aldera ailegatu zenean, hango  zutabe ondoak arakatu zituen lehenik, norbaiten bila edo, baina ez bide
|
zuen
berak bilatzen zuenik begiz jo. Pausorik gelditu gabe, aurrean zeukan jolastokiko atarian barruratu zen.
|
|
|
portua?". Guk sekula entzun gabeko izen hark gure irudimena pizten
|
zuen
bere apalean. Eta beste argudiorik ezean, errotuluan betetzen zuen puska handia ikusita, haren garrantzia beste nonbait agian antzinako denboretan, trenbidea zabaldu zuten garaian kasu, edota lehenago, garraioak gurdietan egiten zirenean, esate baterako bilatu behar zela otuko zitzaigun...
|
|
|
Negar batean purrustaka, alde batera eta bestera jiraka, etengabe bihurritzen zen izaren artean, gorputz guztia txindurritan balu bezala. Agian nire presentziak haren ohean, lasaitu ordez, kontrako eragina lortzen
|
zuen
beragan, hau da, areagotu egiten zion barruko nahigabea. Izan ere zazpi urteko mutil koskorra, jada, bera, nik aspaldi utzia nion lotarakoan haren ondoan etzateari, eta nire gau hartako agerraldiak, ohikoa ez zelarik, larridura eransten bide zion, umearen begietan, gertakariari.
|
|
|
Baina niri gehiago. Niri gehiago errepikatu
|
zuen
berak, irakinda. Eta txakurrek badakite nork daukan beldurrik handiena.
|
|
|
Handik itzuli zenean, ez zuen estudiatzen jarraitzeko kemenik izan, eta, ezagun batzuen laguntzari esker, delineatzaile gisa hasi zen gero bere bizitza osoan lantegi izango zuen bulegoan. Karrera bukatu ez bazuen ere, arkitektotzat jotzen
|
zuen
bere burua jendearen aurrean, eta, halakoetan, bost axola zitzaizkion amaren gaitzespeneko begiradak edo jendearen ageriko isekak. Hala ere, oso maite zuten denek, aitaren fantasiek ez baitzion kalterik egiten inori.
|
|
|
" Bien arteko harremana nolako, emaitza artistikoa ere halako". Baina, niri dagokidanez, maitalearen metaforak hilketaren egun hartan galdu
|
zuen
bere hitz soilezko izaera, esperientzia haragizko bati esker: neure hatzetan sentitu nituen teknika eta sena elkar hartuta.
|
|
|
Edo, nork daki, irakurle amorratua izan zaitezke, garai guztietan baitira liburuetara emanak eta liburuetatik iheska dabiltzanak. Azken batean, Moustakik hola akitzen
|
zuen
bere kantua, bere bizarreko ile zuri guztiak zuri begira: 17 ans, j? étais adolescent et je le suis encore en découvrant ton corps comme une fruit éclaté, comme un cri révolté.
|
|
|
Aldaketa handiak, ikusten denez. Otañok ere inpresio bera
|
zuen
berari gertatzen zitzaiona ikusten zuenean, nahiz oraingo aldaketak ez diren belaunaldi batetik bestera gertatzen. Orain urte batetik bestera gertatzen dira.
|
|
2003
|
|
|
Nik ere hori esan nahi izango nion Teresari, baina ez hitz ez hitzondo geratu nintzen, begirada leihoaz beste aldeko iluntasunean iltzatua. Ingeniari italiarrak zoko moko ilun horietan egingo
|
zuen
bere buruaz beste.
|
|
|
Edukiko ez zuen, ba, arrankea eta korajea! " Beldurra gainetik astindu behar dugu!", esaten
|
zuen
bere azken kolaborazioan, ohiko modernokeriekin batera. Berari, berriz, oraindik izerdia etortzen zaio eskuetara banketxeko bileretan hitza hartu behar duenean.
|
|
|
Gustuko zuen aitak keinu maitekor hori. Paseatzera ateratzen zirenean  askotan sentitzen
|
zuen
bere eskutzar hori lepoaren gainean. Esku beroa.
|
|
|
Ez zekien oraindik norengana arrimatua zen. Handia eta guapoa izateaz gainera, agian beste zerbait gehiago espero
|
zuen
berarengandik. Anaia frontoian eta kasinoan barra barra xahutzen ari zen dirutza bere bulegari  lan xumearekin irabaztea akaso?
|
|
|
Txepel alaena! Zer ikusiko
|
zuen
beregan, itxuraz aparte. Altua eta guapoa izateagatik.
|
|
|
Hasteko ordu erdi bat baino ez zuela esan zian, nonbait bilera bazuela âez zian esan ez non, ez zertaz, ez norekinâ eta azkar joan beharra zuela. Gainera, hi sartu hintzenerako jada hartua
|
zuen
bere kafea. Hortaz, bakarrik hartu behar izan huen hire irlandesa, Mariasunek, gogoratu, koilaratxoarekin mahai gaineko azukre apurrak  jasotzen zituen bitartean âfolio eta boligraforik eduki izan balu marrazkiak egiten jardungo zian seguru asko, e, katedratiko jauna? â.
|
|
|
Halere, geroz eta sarriagotan arrimatzen zitzaion. Lo egiten zutenean bizkarrean sentitzen
|
zuen
bere gorputzaren kontaktua, bero bila joana, eta garai hartan hasi zen atseden uneetan burua bere sorbalda gainean jartzen. Beste egoera batean ziurrenera ez zuen bere arreta bereganatuko, baina egun haietan konturatu zen behin baino gehiagotan joaten zitzaizkiola begiak neskaren ipurdi aldera.
|
|
|
Lo egiten zutenean bizkarrean sentitzen zuen bere gorputzaren kontaktua, bero bila joana, eta garai hartan hasi zen atseden uneetan burua bere sorbalda gainean jartzen. Beste egoera batean ziurrenera ez
|
zuen
bere arreta bereganatuko, baina egun haietan konturatu zen behin baino gehiagotan joaten zitzaizkiola begiak neskaren ipurdi aldera.
|
|
|
Jonek gau hartan inoiz baino gertuago sentitu
|
zuen
bere ahots ezti hautsia, inoiz baino distiratsuago bere begirada umela. Â Berak espero bezala, lo zakuan sartu zitzaion, gerritik behera biluzik.
|
|
|
Bazekien, noraez krudel honetan Tzarko gurutzaturik behin, Bozek Eusko Armadaren sos kutxa ebastea leporatzen ziola, eta poliziak baino lehen atzematen baldin bazuen, nagusiak tiroz josiko zuela arneganten oihala zitzikatuz, erakundea ahalkerik gabe trahitu zuelako. Imajinatzen zuen Eusko Armadak aterako
|
zuen
bere hiltzearen biharamuneko agiriaren edukia: traidore eta etsaien sailean kokatuko zuten, bera baino leialagorik izan ez zelarik.
|
|
|
Txokok orduan
|
zuen
bere izena kanbiatu.
|
|
|
ATErentzat harrigarria zen, Kerguelen komisarioaren  tzat bezainbat, Iparraldean borroka armatu ekin autonomo baten garatzeko xedea. ATEk alabaina, kasik erakunde armatu moldean plazaratuz geroztik, Iparraldean osatu
|
zuen
bere azpiegitura finkoa: Iparraldeko lehen militante kementsuek, Frankoren denboran, Europako merkatutik zetozen armak eta lehergailuak mugatik pasatzen zituzten.
|
|
|
Manuel pozkidaz beterik zegoen, eta argi eta garbi adierazten
|
zuen
bere poza. Harentzat, militarra zen aldetik, desertore bat gizakirik nardagarrien eta bilauena zen, aberriaren etsai bat, heriotza zigorra besterik merezi ez zuena.
|
|
|
Eduki
|
zuen
bere txanpa
|
|
|
Larramendik ere gogotik jo
|
zuen
bere Corografian auzi gehiegiek dakarten kalteen kontra. Gipuzkoan Korrejidore bat egotearen aurka zegoen, hain zuzen, horrek auzitan sartzeko grina pizten zuela erakutsi baitzuen esperientziak:
|
|
|
gero eta urriagoak dira; botere zibilak jazartzen bazituen ere, batzuk ageri dira, hala ere. Beste hitz batzuetan esateko, Trentoko dotrinak berrehun bat urte geroago lortu
|
zuen
bere indarraren gailurra, astiro astiro, baina etengabe, haren itzala zabaltzen joan ondoren.
|
|
|
Bernarda oso elizkoia izan zen txikitatik, eta, artean nerabea zela, erabaki
|
zuen
bere buruari penitentzia ezin latzagoa jarri behar ziola: hiru baraualdi, zilizio bat eta diziplina bat astean, aitortza eta jaunartzearekin batera.
|
|
|
Lehenengo kapituluan aipatu den bezala, Bilbon nonahi zabaltzen ziren eduki antiliberaleko bertso-paper horietako batzuk Bizentak berak idatzi zituela uste da. Horretaz guztiaz gain, bere aita bezala medikuntzan ere aritzen zela badakigu (era zeharo informalean, jakina), eta nolabaiteko ospea ere lortu omen
|
zuen
bere erremedioekin, batez ere ikusmenarekin lotutako gaixotasunetan. Senarra hiltzean, Bizentak bere bizitzako azken urteak bere koinatuekin auzitan pasatu zituen, hauek geratu baitziren (semerik izan ez zutenez) hildakoaren ondasun guztiekin.
|
|
|
Misiolariak beren izen ona eta beren jarreraren zuzentasuna publikoki defendatzeko premian egokitu ziren, hortaz. Ikastetxeko misiolari entzutetsuenak, Palaciosek, hartu
|
zuen
bere gain eginkizun hori, eta luze eta zabal azaldu zuen liburu batean dantzen âeta beste gai moral batzuenâ gaineko beren dotrina (Respuesta satisfactoria..., 1791). Lehenik eta behin, Palaciosek gezurtatu egiten du misiolariek dantza egitea beti bekatu dela esan zutenik; zehatz mehatz, hauxe da defendatzen dutena:
|
|
|
Inkisizioarentzat ere lan egin zuen, ideia iraultzaileen aurrerakada galarazi nahian, eta 1792an Bizkaian zenbait aldizkari frantsesen zabaltzea ere salatu zuela badakigu (Altzibar, 1992: 138). Frantses iraultzaren astinketaren aurretik, ordea, berak ere Inkisizioaren aurrean zuritu behar izan
|
zuen
bere burua, bere zuzendaritza espiritualpean zegoen emakume baten ikuskariei kasu egiteagatik (L.F. Larrañaga, 1970).
|
|
|
Era berean, pentsamolde arrazionalista eta zientifikoa ilustratu eta liberal askoren baitan fede katoliko her  tsiarekin batera existitu ohi zen. Baserri girora eta euskal hiztunengana, zer esanik ez, ez zen diskurtso arrazionalista horren zipriztinen bat baino iritsi; pentsamolde superstiziosoa, berriz, ohituraz transmititzen zen, eta ez
|
zuen
bere alde mintzatzen zen autoritatezko eusgarririk. Garbi dago, beraz, aztertzen ari garen garaian eta tokian Elizarena dela gaizkiaren interpretaziorik eragingarriena:
|
|
|
Maiz agertzen den konparaketa da: ninibetarren bekatu ugariak zirela eta, Jainkoak berrogei egunen buruan herria sun  tsituko zuela jakinarazi zien, penitentziarik egiten ez bazuten; damuturik, gau eta egun otoitzean aritu ziren ninibetarrak, eta, Jainkoak, errukiturik, ez
|
zuen
bere mehatxua bete:
|
|
|
Han, Palaciosek berak dioenez," se desgració", arinkeriaren bat egin baitzuen, segur aski sexuarekin zerikusia zuena. Ordudanik gero eta gehiago zaindu
|
zuen
bere burua, eta bere zorroztasun morala areagotuz joan zen. Teologia ikasketak egin ondoren, irakasle izan zen Tolosan eta Arantzazun, harik eta, 35 urte zituela, 1762an, Zarauzko Ikastetxera iritsi zen arte; han bizi izan zen hil artean.
|
|
|
Iztueta, 1981). Besteak beste, Vatikanora zuzendutako salaketa gutunen bidez agertu
|
zuen
bere kexua. Horien artean ezaguna da, 1960an, 339 euskal apaizek igorritakoa; bertan apezpikuen izendapenak eta bizi zuten egoera politikoa deitoratzeaz gain, zera sala  tzen zuten:
|
|
|
txikia. Justifikatu, nahi dena justifika daiteke, Lev Tolstoi idazlearen aitonak Holandara bidaltzen
|
zuen
bere arropa zuria garbitzera, Mosku hegoaldeko Tulatik; bere logika izango zuen, aitonak hala egiten baitzuen. Elebitasuna antzua da guretzat, ez dakit Vasconiarentzat, baina euskaldunentzat bai.
|
|
2005
|
|
|
Egun batzuetan, Joxe Mari agertzen zen etxean, ea txalaparta noiz jo genezakeen galdetzera. Ni beti" harrapatuta" egoten nintzen; irribarre egiten
|
zuen
berak, zerk" harrapatzen" ninduen imajinatuz. Hala ere, igande batean, berebiziko euri jasak ari zituelarik, Idoia sukaldean eltze bati begira pintzelak eskuan sorgor zegoen bitartean, Joxe Mariren etxera jaitsi nintzen.
|
|
|
–Zuk askoz gehiago dezakezu, Joantxo, joan den ikasturteko koadernoetan ikusi dudana baino, jarraitu
|
zuen
berean Adelak?. Zerbait gertatu al zen?
|
|
|
Badakit antzeko galderak egiten zizkiola Adelak bere buruari, nahiz eta ez zizkidan aipaturiko modu horretan adierazten, jakina, ezin zizkion eta modu horretan azaldu ni nintzen nerabe bizargabeari. Hark budismoaren baitan bideratu
|
zuen
bere ezinegon existentziala, budismo berezi eta bere erarako baten baitan, eta hortik zetorkion bakea eta sosegua, hein batean; baina bazegoen Adelaren baitan beste alde bat, bakerik ematen ez ziona, nahiz eta haurrekin zegoelarik eztitasun amatiar edo jolaserako jaidura bihurtzen zuen. Batek baino gehiagok ninfomania egozten zion Adelari, baina ziur nago ez zuela halakorik.
|
|
|
Borrokaldi hartan, bi armadak, azkenean, besoz beso borrokatu ziren, eta berebiziko sarraskia bilakatu zen hura. Atzean geratzen saiatu zen aita, ohi zuen bezala tiro eginez, baina aurrera egiteko agindu zioten, baioneta ipinita; gider kolpeka kendu zituen paretik lehen arerioak, baina piztia talde baten erdian ikusi
|
zuen
bere burua, elkarri gupidarik gabe sastaka eta tiroka. Aurrez aurre egin zizkioten bi tirok ez zuten jo, mirariz, denek itsututa botatzen bai  tzuten, bizirik irauteko grinak gaiztoturik, herio larrian.
|
|
|
Gerra amaiturik, soldadutzan jarraitu behar izan zuen; baimen batekin etxera etorri zelarik, jakinarazi zioten Ebroko Borrokaldian hila zela anaia. Handik hara, aitak arrasto bat egin
|
zuen
bere bizitzan, ahanzturaren amildegiaren ertzean.
|
|
|
mutiletako bat zoroki maitemintzen da neskaz, eta beretzat nahi du osorik, jabetza pribatu gisa. Ohiturik geunden moralkeriaren kontra egiten zuen Reich ek istorio haren ikaskizunarekin, baina moralkeriaz jokatzen
|
zuen
berak ere azken batean; orduan, ordea, ez nintzen jabetzen horretaz, eta nire sexu jokabideaz berebiziko zalantzak eragin zizkidan hark guztiak, juxtu Marisarekiko harremanaren azken hilabeteetan.
|
|
|
Idoiak gerritik heldu zidan, eta nire gorputzaren kontra estutu
|
zuen
berea. Haren ile hori kizkurrek kilimak egiten zizkidaten aurpegian.
|
|
|
Beraren lagun bat Bianchi lantegian aritzen zen, elektronika lanetan, eta lanetik kanpo telebistak muntatzen zituen, gero prezio onean saltzeko. Aitak askotan hitz egiten
|
zuen
bere lagunaz, garai hartan inork gutxik zekien-eta elektronika kontuez. Gauza haiek entzunda, askoz ere magikoagoa iruditzen hasi zitzaidan telebistak egitea, motor mekaniko zikinak askatu eta osatzea baino.
|
|
|
Nik ez nuen ulertzen zer arraiogatik ateratzen
|
zuen
bere onetik haur errugabe baten ahotik irtendako esaldi arrunt hark. Ez nuen ulertzen.
|
|
|
|
zuen
bere morroi bat,
|
|
2006
|
|
|
Mutilak platera baztertu eta katilu bete marrubi izozki erakarri
|
zuen
beregana. Ez zuen koilararik aurkitu anabasa hartan, eta sardexka batez heldu zion.
|
|
|
Erregek, halere, ezbeharretik gorde nahi izan
|
zuen
bere alaba maitea, eta agiri bat argitara eman zuen herrialdeko goru guztien suntsipena ordenatuz. Irule gremioen, ehuleen eta oihal merkatarien protestak alferrikakoak izan ziren:
|
|
|
Hura jakitean, madarikazioa leuntzen asmatu zuen maitagarriak bere bizilekua utzi eta errege jauregira abiatu zen, herrialdeko guztiak sorgintzeko eta lokarrarazteko asmoz, printzesak, esnatzean, den dena utzi bezala aurki zezan. Baina ezin izan
|
zuen
bere helburua bete: Nazioarteko Diru Funtsaren ordezkariek eta zorraren hartzekodunen batzarrak ezin zuten onartu, egoera hartan, erresumaren jarduera ekonomikoaren inolako etendurarik, eta maitagarria deportatu egin zuten.
|
|
|
Ezin izan
|
zuen
bere oharren arrastorik aurkitu, ordea, hatz mamiek batzuetan sumatzen zituzten zimur modukoak albo batera utzita. Aitak borragomarekin ezabatu zituen, aspaldi, arreta handiena jarrita.
|
|
|
Emakumea ez zen desagertu: hantxe jarraitzen
|
zuen
bere polar granateaz jantzita. Baina haren azal transluzidoari erreparatzean, zalantza egin genuen:
|
|
|
Bere familian bertan ezagutu zuen samina: artean umea zela, 1982an, ETAk tiroz hil
|
zuen
bere aita, Telefónica ko ingeniaria.
|
|
|
Zortzi eta erdietan iritsi behar izaten zuen Damasok Etxe Handira eta ezin izaten
|
zuen
berak nahi adina gozatu faroaz. Iluntze hartan, Jules Verneren Munduaren akabuko faroa nobela etorri zitzaidan gogora demaguna entzun nionean.
|
|
|
Ez al da hala? Baina Damasok utzi
|
zuen
bere aldeko eraginik leihoaren alde honetan, pertsona batengan bai behintzat: zeuregan.
|
|
|
Logela honetako leihora hurbiltzerik izan balu, bete bete egin zitekeen galderaz. Ez omen
|
zuen
bere galderei erantzuna emateko bidea ezagutzen, baina bai bide horretako lurrina.
|
|
|
Nahiz zelulen energiarekin nahiz leherketa kosmiko handienean askatzen den energiarekin, biekin gertatzen dena laburbiltzen du E= mc2 formulak. Einsteinek ezin izan
|
zuen
bere ekuazioak mendeetan zehar ekarriko zituen ondorio guztiak aurrei  kusi. Poemarik esanguratsuenak bezalakoak dira ekuazioak:
|