|
2002
|
|
|
Urte bitarte horretan sortutako 183.000 lanpostu berrietatik, %63 emakumeentzat izan ziren. Industrian, sortutako lanpostuen erdiak pasatxo bete
|
zituzten
emakumeek. Datu horiek gorabehera, ordea, emakumeek sektore horretan zuten presentzia, 2000 urtean, %19, 4koa baizik ez zen.
|
|
|
ez zela guztiz determinantea pertsonaren postua definitzean, zeren etxea etaberari zegokion logika baitziren, azken finean, gizabanakoek bere egitura barruanzeuzkaten funtzioak definitzen zituztenak. Beraz, galdetu dugu zeinfuntzioz eta ezaugarriz beterik zegoen genero femeninoa estamentu kaparean; nolagauzatzen
|
zituzten
emakume kapareek beren estamentuaren ezaugarriak; eta ea baote zeuden zenbait eginkizun eta egoera, generoaren baitan baino gehiagotaldearen partaidetzaren baitan definitzen zirenak.
|
|
|
Kasuen% 80an, tratamenduak tumore kantzerigenoa hartzea lortu zuen, eta% 43an minbizia desagertu egin zen, ikerketaren arabera. Zientzialariek hiru taldetan banatu
|
zituzten
emakumeak, minbizia zer fasetan zegoen, eta minbizia aurreratuena zuten emakumeen% 46k erantzun positiboa eman zioten tratamenduari. Tratamendu normal batean, medikuek zenbait aste ematen dizkiete pazienteei kimioterapiaren ondorio toxikoetatik errekuperatu ahal izateko, baina proba horietan tratamendua jarraituagoa izan zen, eta medikuek botikak eman zizkieten goragalea arintzeko.
|
|
|
Ginekologoek eta Osasun Ministerioaren menpe dagoen Espainiako Medikamentu Agentziak (AEM) ez dute beharrezkotzat jotzen emakumeek Ordezko Hormona Terapia (THS) etetea menopausiaren ondorioei aurre egiteko. The Journal of the Asociation American Association (JAMA) aldizkariak azterketa baten emaitzak argitaratu ondoren, estrogeno artifizialak hartzen
|
zituzten
emakumeek bularreko minbizia eta infartua izateko arrisku txikia zuten bost urteren buruan. Espainiako osasun agintariek azpimarratu dute klimateriaren sintomen epe laburreko hormona tratamenduak «onura frogatua» dakarrela.
|
|
2003
|
|
|
Duela gutxi, Brasilgo Amazonasen eguneroko dietan arrainak kontsumitzen dituzten emakume populazioak aztertu dituzte, beren organismoan merkurio metaketa aztertzeko. Emaitzen arabera, fruta tropikala eta arrain jakiak jaten
|
zituzten
emakumeek merkurio gutxiago zuten. Lortutako datuen arabera, ondoriozta daiteke frutetan zeuden elikagai zuntzek merkurioa xurgatuz eta iraiztuz batera jardun zutela.
|
|
|
Ikertzaile talde horrek egin zuen lehen txostenean idazten zuen jendearen zerrenda bat agertzen zen, baina ez zegoen, noski, idazlearengana eramango gintuen aztarnarik. Gehienak egunerokoak idazten
|
zituzten
emakumeak ziren. Nahikoa dute maitasun zapuztu bat, beren gelan itxi eta, zauri ireki berritik odolusten ari balira bezala, egunerokoan idazten hasteko.
|
|
|
Azken garai horretan ume ez legitimo gutxi ageri da, eta izaten dituzten bikote gehienak ezkondu egiten ziren berehala. Bere ume guztiak ezkontzatik kanpo izaten
|
zituzten
emakumeak desagertu egin ziren, eta ohaidetzan bizi zirenak, elkarrekin, ezkondu gabe, gero eta urriagoak dira; botere zibilak jazartzen bazituen ere, batzuk ageri dira, hala ere.
|
|
|
Erregeladun kleroa ere ikaragarri" feminizatu" zen XIX. mendean. Frantzian, 1808an, erlijio abituak janzten
|
zituzten
emakumeak 13.000 baziren, 1880an, 130.000tik gora ziren; horietako asko emakumezkoek sortutako kongregazio berrietan. Euskal Herrian, 1853an, 37 etxetan 539 moja zeuden, eta, ehun urte geroago, 419 etxetan 6.564 lekaime (J.
|
|
|
Euren emazteekin egiten ez zituztenak egiteko erabiltzen zuten sare hura Donostia eta Gipuzkoako gizon handienetakoek, bai. Baina sexu harremanetarako erabiltzen
|
zituzten
emakumeak ere ez ziren edonolakoak. Emakumeak ez ziren nornahi.
|
|
2004
|
|
|
Nabarmen geratzen ari da etxeko adindunak zaintzen
|
zituzten
emakume etsituen irudia goitik behera berrikusi behar dela, erabat desagertuko ez bada.
|
|
|
Ikerketak antzeko garrantzia duen beste gertaera bat jarri du mahai gainean: obulutegiak kendu zizkieten eta BRCA1 eta BRCA2 mutazioak
|
zituzten
emakumeen %95ek ez zuen bularreko minbizirik garatu. Ikerketaren egileek tumorearen diagnostikoan mutazioak duen eraginaren ohiko zifrak igo dituzte.
|
|
|
Zehazki, 1977tik 1997ra bitartean, edari gasdunen edo zopen kontsumoa %61 handitu zen helduen artean, eta bikoiztu egin zen haurren artean. Gainera, “egunero edo egunean behin baino gehiagotan soda azukredunak kontsumitu
|
zituzten
emakumeek %80 probabilitate handiagoa zuten diabetesa harrapatzeko, oso gutxitan edaten zituztenekin alderatuta”. Diabetesa Pertsona helduek diabetesa dute, gorputzak intsulinarekiko erresistentzia handitzen duelako edo intsulinak behar adina ez duelako sortzen.
|
|
2005
|
|
|
Emakume horiek beraien etxeak bilerak egiteko eskaintzen zituzten; janaria, arropa eta sendagaiak ematen zizkieten makiei; Guardia Zibilaren mugimenduetaz informatzen zuten; alderdietako buruak eta gerrillariak harremanetan jartzen zituzten; agiri faltsuak lortzen zituzten; etab. Gerrillari edozein modutan laguntzea, bandidaje y terrorismo, ko ekintza bezala epaitzen zen. Horrela, urteetan, Madril, Kordoba, Malaga, Segovia eta Valentziako kartzelak zigor izugarriak bete behar
|
zituzten
emakume, agure eta gazteez bete zen, gerrillariei laguntzeagatik edo senideak izateagatik:
|
|
|
EAEko Auzitegi Nagusiaren 2002ko ekainaren 21eko epaia, Irungo Alardearidagokionez, eta urte bereko eta eduki bereko irailaren 10eko epaia, HondarribikoAlardeari dagokionez, errekurritu egin
|
zituzten
emakumearen parte hartzea defendatzen duten abokatuek. Beraz, gaia Madrilen egoitza duen Auzitegi Gorenarenesku dago eta orain auzitegi horrek zer esango duen itxarotea besterik ez zaigugeratzen jakiteko betikoei zabalik geratzen zaien azken atea beraien intereserakozabalik geratuko den ala emakumeen parte hartzearen alde gaudenontzat itxita geratuko den.
|
|
|
Lehenengo emaitza? Telebistaren aurrean ordu gehien ematen
|
zituzten
emakumeak, txikiak zirenean, hezurretan dentsitate txikiagoa dutenak dira. Adin goiztiar horietan sedentarismoak bizitza osoan izan ditzakeen ondorioak islatzen dituen egiaztapena.
|
|
|
Tomen ama labarretako ertzean ageri zen arrastirian, ilundu arte gelditzen zen, azken txalupa sartuta gero ere orduak egoten zen emakume hura han goian. Bere burua botako zuela zabaldu zen auzoan, hala egiten omen zuten enbata sortuta bokalera ezin sarturik senarrak itotzen ikusten
|
zituzten
emakumeek, garai batean. Apezak omen zioen, eta komandantziako kapitaina agindu berekoa zuen nonbait, ezin zuela inor hildakoen liburuan apuntatu gorpua azaldu arte.
|
|
2006
|
|
|
Kazetariak sexu bidezko torturez galdetu dio, eta polizia marokoar honek onartu du ohikoa zela emakumeak bortxatzea. «Gure zentrora ekartzen
|
zituzten
emakumeak bortxatzeko eskubidea geneukan, baina ez hori bakarrik, hori bortizkeriaz egiteko xaxatzen gintuzten. Sexu bidezko umiliazioa da edonor hausteko armarik eraginkorrenetakoa».
|
|
|
Aldamenean, turista taldeko lagunak argazkiak egiten ari ziren, aireportuko txanpon makinen inguruan. Argi flash etengabeek agertoki batean bezala argiztatzen
|
zituzten
emakumea eta mutila. Noizbait, emakumea hegazkineko atexkarantz abiatu zen.
|
|
2007
|
|
|
Aldi horretan, behe mailako pertsonen %6, 6k arazo koronarioak izan zituzten (infartua edo angina), kategoria ertainean %7k eta goi kategorian %9k baino ez. Diru sarrera eta estatus sozioekonomiko apalagoak
|
zituzten
emakumeak eta langileak askoz gehiago ziren bidegabeki tratatzen ari zirela sentitzeko. Tratu bidegabearen sentimenduak ere osasun fisiko eta mental txarraren maila handiagoarekin lotu ziren.
|
|
|
Fruitu lehorrak bitaminaren iturri dietetiko nagusietako bat direnez, alderantzizko erlazioa hauteman zen heriotza tasa kardiobaskularraren eta fruitu lehorren kontsumoaren artean. Astean lau aldiz edo gehiagotan fruitu lehorrak jaten
|
zituzten
emakumeek fruitu lehorrak jaten ez zituztenek baino %40 arrisku txikiagoa zuten gaixotasun koronarioagatik hiltzeko. Hurrak ere folato iturri bikaina dira, eta, beraz, emakume haurdunek eta, beren ezaugarri fisiologikoengatik, bitamina hori gehiago behar duten haurrek ohiko dietan hartu beharreko elikagaiak dira.
|
|
|
Horregatik, pentsatzekoa da onuragarriak izan daitezkeela; haurdunaldia entrenamendu moduko bat izango litzateke, eta bihotza hobeto prestatuta utziko luke etorkizuneko arazoei aurre egiteko. Halaber, baieztatu egin da XY kardiomiozitoak zeudela gizonezko seme alabak izan
|
zituzten
emakumeen bihotzean. Aurkikuntza horren esanahia oraindik argi ez dagoen arren, adituek adierazten dute agian haurdunaldian bihotza gaztetu egingo dela, eta horrek etorkizuneko arazo bati aurre egiteko onura ekarriko duela.
|
|
2008
|
|
|
Hori gutxi ez, eta botika jakin batzuek albo ondorio larriak eragin
|
zituzten
emakume haurdunetan. Oso famatua izan zen talidomida konposatuaren kasua:
|
|
|
Erditzean elikagai energetikoenak hartuko lituzkeen taldeko emakumeen erdiak baino gehiagok (%56, zehazki) gizonak argiztatu zituen, eta kaloria gutxien hartuko zituen taldeko emakumeen %45ek. Ikerketak erakusten duenez, haurrak izan
|
zituzten
emakumeek mantenugai gehiago eta gehiago jaten zituzten, besteak beste, potasioa, kaltzioa eta C, E eta B12 bitaminak. Gainera, ez zuten gosaria alde batera uzten.
|
|
|
Are, EAEko Osasun Inkestak dio emakumeen %1ek pairatu izan duela tratu txarren bat; horietatik, hirutik batek, etengabe, gainera. 2007an, 3.000 salaketa aurkeztu
|
zituzten
emakumeek Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, baina 404 emakumek atzera egin, eta kendu egin zuten ondoren. Katearen uneren batean huts egiten ari gara, uste du Osasun sailburuak.
|
|
2009
|
|
|
Bizkaiko Foru Zaharrean hiletetan emakumeek egiten zituzten eresiak aipatzen dira, baita azoka eta auzuneetan koplak jartzen
|
zituzten
emakume ezagunak ei zeudela ere. Garibai historialariak ere hil eresiak abesten zituzten emakumeen berri ematen du, baladen atalean ikusi dugunez.
|
|
|
Bizkaiko Foru Zaharrean hiletetan emakumeek egiten zituzten eresiak aipatzen dira, baita azoka eta auzuneetan koplak jartzen zituzten emakume ezagunak ei zeudela ere. Garibai historialariak ere hil eresiak abesten
|
zituzten
emakumeen berri ematen du, baladen atalean ikusi dugunez. Dena den, emakumea ez da gehiegi lotu, tradizioz behintzat, bertsolaritzarekin, gaur egun genero berdintasuna guztiz normaltzat jotzen bada ere.
|
|
|
Etxetik irten behar zutenean janzten zuten gona, presio soziala saihesteko, baina etxean, beharrean, frakak ipintzen zituzten. Frakak janzten
|
zituzten
emakumeei marimatxo esan izan zaie.
|
|
|
Hilketaren ustezko egileek 8.000 euro jaso
|
zituzten
emakumea hiltzeagatik. Biktimaren semeak bizia salbatu zuen hiltzaileen arma trabatu zelako.
|
|
|
Behi baztanga baztanga arruntaren aldaera bat da, behien errapeei eragiten diena. Behiak jezten
|
zituzten
emakumeak, batzuetan, behi baztangarekin kutsatzen ziren, eta egun batzuetako ondoeza eta pikor batzuk eragiten zizkien, baina ezer larririk ez. Eta emakume haiek immunizaturik gelditzen ziren baztanga arruntarekiko.
|
|
|
Etxetik bota zuen, zaurituta eta Rosak otoi egin zuen Baionako neskamearen alde. Piztiak maite
|
zituzten
emakume madarikatuen alde.
|
|
|
Regina zapuztuta sentitzen zen bere baitaren baitan, bere emetasun amatasunetan, alegia?, baina, Nazariok ez bezala, bere buruarekin atsedenik gabeko borroka batean sartua baitzirudien, zulo beltz batetik zulo are beltzago batera?, bazuen zulotik ateratzeko eragingarri bat, bitarteko psikologikotzat ere har zitekeena eta Reginak inkontzientean itsatsia zuena, Elizaren doktrina baitzen emazteek senarrez arduratzeko zutèn obligazioa? jomuga eta helburu harekin hezten
|
zituzten
emakumeak ume umetatik bederen: biak zeuden, beraz, zulo berean, teorian bai, baina ez praktikan, heziketa mota hark bihurtzen baitzuen senarren zuloa betiere emaztearena baino zuloago; hots, Reginak Nazarioren ahulezian aurkitzen zuen bere indarra, Nazario behin eta berriro kontsolatzera zeramana?
|
|
|
Ea gogoratzen zituen erretratatutako emakume horiek. Hunkitu egin zen gizona, Auschwitzen ondotik beste argazkirik egiteko kemenik izan ez zuen Brasse jauna; Erresistentzian ibiltzeagatik, edo juduak laguntzeagatik, edo juduak kalean gaizki tratatzen ikusi eta protestatzeagatik, edo nazien kontrako grafitiak marrazteagatik, edo etxean Internazionala kantatzeagatik edo Radio Londres entzuteagatik atxilotu eta heriotzara zuzenean eraman
|
zituzten
emakume haiek erretratatzen bazekielako bizitza salbatu zuen argazkilari poloniar hura, Brasse jauna, hunkitu egin zen. Hunkitu, batez ere, zer gogoratzen zuen galdetu ziotenean:
|
|
|
Bitartean, emozioak, emakumezkoa bezain ahaztuak, bigarren maila batean geratuko dira.Baina XX. mendearen erdialdetik aurrera ikuspuntu soziala eta zientifikoa aldatuzituzten hainbat gertaera jazo ziren. Lehen eta Bigarren Mundu Gerra bitarteangizonezkoen lanpostuak okupatu
|
zituzten
emakumeak etxera itzultzera gonbidatuzituzten guda amaitu ostean. Gertaera horrek, mugimendu feministak bultzatuzituen eta 60ko hamarkadatik aurrera gogor jotzen hasi ziren.
|
|
|
Aitzitik, emakumeen artean agertu ez ziren gizonen heriotza kausa ohikoenak maskuriko minbizia (3.755 kasu), zirrosi hepatikoa eta gibeleko minbizia izan ziren, hiru puntu baino gehixeago igo baitziren. Garun hodietako gaixotasunek heriotza eragile nagusi izaten jarraitu zuten 18.964 heriotza
|
zituzten
emakumeen artean, atzeraldi txiki bat (%0, 4). Guztira 184.225 emakume hil ziren.
|
|
|
Hala ere, talde horrek% 12 gehiago hiltzeko aukera izan zuen segimendu aldi horretan. Gaixotasun koronarioa izateko arriskua %17 handiagoa izan zen obulutegiak
|
zituzten
emakumeekin alderatuta.
|
|
|
Tradizioaren arabera, Deustuko idazkari honek egunero zeharkatzen zuen itsasadarra ontzioletatik. Langileek ohiko lanak uzten
|
zituzten
emakumea zolatzeko. Bilboko proposamenak txaleko islatzaileak ekarri zizkien bertaratutakoei, Carolarekin erretzen zuten langileen antza hartzeko, eta emakumeak bere lanera iritsi arte egiten zuen bide bera egiten dute.
|
|
|
Besteak beste, segurtasun indarren artean gizonezkoek baino susmo gutxiago sortzen dutelako. AEB Ameriketako Estatu Batuen armadako iturrien arabera, 2007an zortzi eraso suizida gauzatu
|
zituzten
emakumeek. Iaz, berriz, 32 izan ziren emakumeek egindakoak.
|
|
|
Baina uste hori okerra da. Jaurlaritzak berak adierazi du iaz Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan tratu txarrak pairatu
|
zituzten
emakumeen laurdenak zirela etorkinak, eta erasotzaileen %65 euskal herritarrak. Beraz, asko dira etorkinak nahastutako kasuak, baina askoz gehiago dira euskal herritarrek eragindakoak.
|
|
|
Faustak bularra beldurtuta dauka. Horrela deitzen zaio amaren esne bidez pasatzen den gaixotasun bati; Peruko gerran bortxatu zituzten edo tratu txarrak jaso
|
zituzten
emakumeek izaten dute. Ama hiltzen zaionean, bere beldurrei eta barnean ezkutatzen duen sekretuari aurre egin die Faustak.
|
|
|
Faustak bularra beldurtuta dauka. Horrela deitzen zaio amaren esne bidez pasatzen den gaixotasun bati; Peruko gerran bortxatuak izan ziren edo tratu txarrak jaso
|
zituzten
emakumeek izaten dute. Ama hiltzen zaionean, bere beldurrei eta barnean ezkutatzen duen sekretuari aurre egin die Faustak.
|
|
|
Faustak bularra beldurtuta dauka. Horrela deitzen zaio amaren esne bidez pasatzen den gaixotasun bati; Peruko gerran bortxatu zituzten edo tratu txarrak jaso
|
zituzten
emakumeek izaten dute. Ama hiltzen zaionean, bere beldurrei eta barnean ezkutatzen duen sekretuari aurre egin die Faustak.
|
|
|
Hala bada, ur korrientea sartzearekin etxeetan, buruak libratu eta pegarrak eta pardelak atzendu, eta, eskuz esku, poltsak hartu
|
zituzten
emakumeek.
|
|
|
1794an, Germainek 18 urte zituela, Parisko eskola politeknikoa zabaldu zen, baina ez
|
zituzten
emakumeak onartzen. Apunteak lortu eta ikasle ohi baten izena erabili zuen Germain gazteak astero problemen erantzunak emateko.
|
|
|
103 min. Faustak bularra beldurtuta dauka. Horrela deitzen zaio amaren esne bidez pasatzen den gaixotasun bati; Peruko gerran bortxatu zituzten edo tratu txarrak jaso
|
zituzten
emakumeek izaten dute. Ama hiltzen zaionean, bere beldurrei eta barnean ezkutatzen duen sekretuari aurre egin die Faustak.
|
|
|
Arabako Izaskun Arruek, Iparraldeko Libe Goñik, Nafarroako Izaskun Gastesik, Gipuzkoako Karmele Esnalek eta Bizkaiko Begoña Arangurenek. Haiek jaso zuten garaikurra, baina ez zituzten ahaztu ordezkatu
|
zituzten
emakume guztiak.
|
|
|
...–, baina, Nazariok ez bezala –bere buruarekin atsedenik gabeko borroka batean sartua baitzirudien, zulo beltz batetik zulo are beltzago batera–, bazuen zulotik ateratzeko eragingarri bat, bitarteko psikologikotzat ere har zitekeena eta Reginak inkontzientean itsatsia zuena, Elizaren doktrina baitzen emazteek senarrez arduratzeko zutèn obligazioa... jomuga eta helburu harekin hezten
|
zituzten
emakumeak ume umetatik bederen: biak zeuden, beraz, zulo berean, teorian bai, baina ez praktikan, heziketa mota hark bihurtzen baitzuen senarren zuloa betiere emaztearena baino zuloago; hots, Reginak Nazarioren ahulezian aurkitzen zuen bere indarra, Nazario behin eta berriro kontsolatzera zeramana... senarra kontsolatzeaz bat kontsolatzen baitzen bera ere –Regina–, oso litekeena da bederen; gero, baina, iristen ziren haurrari bularra emateko mementoak, eta indar guztiak indargabetzen zitzaizkion amari, halako moldez, non, orduan, berak egiten baitzuen zuloan behera, Nazario baino beherago.
|
|
|
Neskak tentagarri hurbiltzen zitzaizkion Anandari, gizon erakarmen adimentsuaren bila, aldi berean exotikoa eta garbia, eta xaloa; Anandak, ordea, uko egiten zien atseginki; klaseak betetzen
|
zituzten
emakume helduak ahozabalik egoten zitzaizkion entzuten, eta pinpirin janzten ziren, arropa limurgarriekin. Baina Anandak tinkotasun eztian irauten zuen, eta Sararentzat baino ez zituen begiak, harentzako eskuak, harentzako xuxurlak.
|
|
2010
|
|
|
Egia da gizon errepublikarrek askatasunaren alde borroka egin zutela. Baina askatasun hori ez zen emakumeen askatasuna; ez zen eurek maite
|
zituzten
emakumeen askatasuna ere. Gerra amaitutakoan etxeko indarkeria kasuek, isilpean geratu arren, gora egin zuten.
|
|
|
Azterketan 550 emakumek baino gehiagok hartu zuten parte, eta 50 eta 75 urte bitartean titietako neoplasia diagnostikatu zitzaien, adin bereko baina osasuntsuak ziren beste 613 emakumerekin batera. Lanaren emaitzen arabera, ugatz guruinetan prestakuntza berria izateko arriskua zazpi aldiz handiagoa zen lanean zuntz akrilikoak
|
zituzten
emakumeetan; nylonezko zuntzak etengabe ukitzeak, berriz, minbizia izateko arriskua bikoiztu egiten zuen. Bestalde, petrolioaren deribatu batzuetan dauden hidrokarburo aromatiko poliziklikoen maila altuak neoplasia jasateko arriskua hirukoiztu egiten zuen.
|
|
2011
|
|
|
Sorginak ere ez dira falta historiari egindako behatu honetan. " Herritarrek begirunez hartzen
|
zituzten
emakume horiek, baina agintariek sorgin berritsutzat hartzen zituzten, eta zientzia jakin batzuk indarra hartzen hasi zirenean (medikuntza, kimika, fisika, farmakologia), lan horietan ari ziren gizonek bat egin zuten Estatuarekin eta Elizarekin emakume horiek erditik kendu ahal izateko".
|
|
|
eta titiak airean
|
zituzten
emakumeen
|
|
|
Emaitzak “Journal of the American Medical Association” aldizkarian argitaratu dira. Azterketak erakutsi duenez, nahiz eta estrogenoekin tratatzean iktusa eta odolbilduak handitu, ez dago alde nabarmenik 10 urte geroago osasun arriskuetan hormonak hartu zituzten eta ez
|
zituzten
emakumeen artean. 7.600 bat emakumek hartu dute parte ikerketa horretan, eta “Emakumearen Osasunaren Ekimenean” (WHI) parte hartu zuten emakume batzuei erreparatu zaie.
|
|
|
Balioztatutako galdetegi baten bidez lortutako emaitzek erakutsi zuten egunean 2 edo 3 aldiz kafeinadun kafea hartzen zutenek %15 gutxiago zutela gaixotasuna izateko aukera, katilukada bat edo gutxiago hartzen zutenekin alderatuta. Egunean 4 kafe baino gehiago hartzen
|
zituzten
emakumeek depresio arriskua %20 txikiagoa zuten Zenbat eta gehiago kontsumitu, orduan eta nahaste gutxiago, egunean 4 katilu baino gehiago hartzen zituztenek %20 arrisku gutxiago baitzuten. Deskafeinatua ez zen hobekuntza horrekin lotu.
|
|
|
ito gehien duten emakumeek arteria koronarioen dilatazio txikiagoa eta aortaren kaltzifikazio handiagoa izaten dute, sofokorik gabeko emakumeekin alderatuta. Horrez gain, ebaluazioko bi asteetan egun batetik bostera bitarteko beroaldiak
|
zituzten
emakumeek ldl kolesterol maila %48 handiagoa zutela sofokorik gabeko emakumeek baino. Ikerketa horren arabera, sofokoek, menopausiaren sintomatzat hartzeaz gain, emakumearen bizi kalitatea murrizten du, aldaketa baskularren eta arrisku koronarioaren aurkako markatzaile izan daitezke.
|
|
|
Bi asteko lanaren buruan, idazle gazte ezezagun baten nobela laburra irakurri zion Idoiak, oso osorik. Entzuna zuen Kuban puruak biltzen
|
zituzten
emakumeen lantegietan izaten zela irakurle bat, besteek lan egin bitartean nobelak ozenki irakurtzen zituena. Halaxe sentitu zen nobela hura boz gora leitzen zuen bitartean.
|
|
2012
|
|
|
1990eko hamarkadan mugimendu feministak eskatzen zuen... lege bat ez, mirari bat. 19 urterekin sartu nintzen mugimendu feministan, eta pasada bat zen ikustea urtero nola erailtzen
|
zituzten
emakumeak. Euliak bezala erortzen ginen.
|
|
|
Promesa faltsuak eginez ekartzen
|
zituzten
emakumeak
|
|
|
Musde Tuvacheren helbidera igorritako pieza piroteknikoak, gehiegizko arretaz, haren sotoan giltzapetuak egon ziren; horrela polbora umela nekez sutzen zen eta parterik nagusiena, herensuge bat isatsa hozkatuz irudikatu behar zuena, erabateko porrota izan zen. Noizean behin, erroma kandela arloteren bat ateratzen zen; orduan jendetza aho zabalik deiadarka hasten zen, hartan nahasten zirelarik ilunpetan gerriondoan kilikatzen
|
zituzten
emakumeen garrasiak. Emma, isilik, Charlesen sorbaldaren kontra kukubilkatzen zen emekiro; gero, kokotsa altxaturik, suzirien argi xurrustarei segitzen zien ortzi beltzean.
|
|
|
2011ko urrian “Lancet Infektious Diseases” aldizkarian argitaratutako azterlan baten arabera, hormona antisorgailuek, pilulaz edo injektagarriz, GIBa harrapatzeko arriskua handitu zezaketen emakumeengan. Esaten zuen, halaber, antisorgailu hormonala erabiltzen zuten GIBa zuten emakumeek bikotekideei birusa transmititzeko aukera gehiago izan zitzaketela erabiltzen ez
|
zituzten
emakumeek baino. Joan den urtarrilaren 31tik otsailaren 1era bitartean, OMEk kontsulta teknikorako deia egin zuen, gai horri buruzko azken azterketa epidemiologiko guztien aurkikuntzak berrikusteko.
|
|
2013
|
|
|
Orain arte" ezin hobeto" funtzionatu duena aldatzeari ez diote logikarik ikusten.Bildu gai honetan" inkoherentea" izaten ari dela ere esan dute, Sexologiaren inguruko ofizina bat sortu nahian ari direlako aurretik zegoen Asociación Clara Campoamor desagerrarazi dutenean" kudeaketa txarraren ondorioz". Tratu txarrak jasan
|
zituzten
emakumeei laguntza psikologiko eta juridikoa eskaintzen zien aipatu taldeak eta PSE EEren ustez, sexologiarena baino auzi" askoz ere garrantzitsuagoa" lantzen zuen, genero indarkeriarena hain zuzen.Bestalde, Zentro Zibikoko langileria hilabete barru kaleratuko dutela salatu dute sozialistek. " Izan ere, orain Diplomaturaz gain, bi master ere eskatuko zaizkio langile berriari; sexologiakoa alde batetik eta berdintasunekoa bestetik, euskarazko hirugarren perfilaz gain", azaldu du Zaballosek.
|
|
|
Kontua da hiriko familia izendun gehienak ekainean alde egin zutela Donostiatik, eta neskameak han utzi zituzten etxeak zaintzen. " Bortxaketek ez
|
zituzten
emakume guztiak berdin eraso, behe mailakoak izan ziren biktima nagusiak: neskameak eta hiria uzteko aukerarik izan ez zuten familia txiroetako emakumeak".
|
|
|
Alabaina, Wollstonecraften bizimodu ez konbentzionalak eskandalizatu egin zuen publikoa, eta emakumeen eskubideen aldeko mugimenduaren immoralitatearen seinaletzat hartu zen. Ondorioz, kausa horren aldekoak izandako idazle askok atzera egin zuten, erridikuluaren eta estigmatizazioaren beldur, eta ez da harrigarria ikuspegi aurrerakoi eta erradikal samarrak
|
zituzten
emakumeek hortik aurrera halako aipamen irekirik ez egitea. Oso sintomatikoa da Austen hil ondoren haren ahizpa Cassandrak Janeren gutunetan egindako garbiketa, hainbat eskutitz suntsitzea ekarri zuena; era berean, J.E. Austen Leighk bere izeko Janeren gainean idatzitako Memoir ean, gure autorea joskile, musikazale eta kantari bikaina zela azpimarratzen da eta haren bihotzari maitasun kristaua eta apaltasuna zerizkiola.
|
|
|
Hala ere, ikerketa horrek emaitza harrigarria ematen du: gantz monoinsaturatugabe asko hartu
|
zituzten
emakumeek karbohidrato ugariko dieta egin zuten (eta estatistikaren ikuspuntutik), hau da, elikagai horietatik abiatuta energiaren% 50 baino gehiago lortu zutenak. Izan ere, pisu irabaziak erditu eta bederatzi hilabetera iraun zuen.
|
|
|
Elgoibarren moduan, Mendaron ere egin
|
zituzten
emakumeen kontrako indarkeria salatzeko ekintzak. Ludotekako hezitzaileen laguntzarekin txapa tailerra antolatu zuen Mendaroko Udalak umeentzat.
|
|
|
" Kontrako irudia dugu arren, historiaurrean gizonezkoek ez
|
zituzten
emakumeak tiraka kobazulora sartzen. Sexualitatea garatuago zegoen", dio Velascok.
|
|
2014
|
|
|
gizonezkoak eta zuriak dira arrakasta eta errekonozimendua lortu duten musikari gehienak. Dohain artistiko handiak
|
zituzten
emakume beltz asko, ordea, bidean gelditu dira, inposatutako joko arauek baztertuta. Horrekin batera, izar izateko ezinbestekoa den osagaia ikus daiteke Twenty feet from stardom filmean:
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar elikagai hauek kontraindikatuak daudela urdaileko ultzerak edo digestio digestibo akutuak dituzten pazienteetan, bai eta elikagai horiek erabiltzearen aldeko frogak ere (adibidez, dispepsia edo digestio funtzionalitateko alterazio onberak arintzeko), abusuaren aurka. Azken hori World Journal of Gastroenterology n 2013ko urrian bildutako ikerketa batek erakutsi zuen; izan ere, astean hamar aldiz baino gehiagotan elikagai oso espeziatuak hartzen
|
zituzten
emakumeek bi aukera zituzten heste narritagarriaren sindromea pairatzeko, inoiz kontsumitzen ez zituztenak baino. Behaketak izan zitzakeen nahasketa faktoreak kontuan hartu ziren.
|
|
|
Batzuei tratamendu sendagarria eman zitzaien, eta gainerakoek ez. Tratamendua eraginkorra izan zen kasuetan, %10ek baino ez zituzten erditze goiztiarrak; arazoak jasan
|
zituzten
emakumeetan, aldiz, erditze goiztiarrak kopuru osoaren %62 izan ziren. Periodontitisaren eta arriskuko haurdunaldien arteko elkarketari buruzko zalantzak Irudia:
|
|
|
Uste dut antzeko zerbait gertatzen zitzaiela gurasoei. Aitak gazteleraz egiten zuen lanean eta koadrilan, amak berdin lanean eta kalean, merkatuan barazkiak saltzen
|
zituzten
emakumeen salbuespenarekin. Izeba Mariarekin ere behin baino gehiagotan entzun nuen gazteleraz egiten.
|
|
|
Ez ziren falta neska gazteak gizarteari aurkezteko sortutako festak edo ezkontzeko mandatua ospatzeko antolatuak. Agian, han ikusiko ziren Pariseko modaren aginduak jarraitzen
|
zituzten
emakumeak.
|
|
|
Ireneren etxe ondotik pasatu ziren halako batean, Juan Bautista Zabala kaletik sartu ziren gero," Juan Bautista Zavala" oraindik beharbada. 500.000 pezeta baino gehiago utzi zituen Juan Bautista Zavala e Icazak herriarentzat, arazoak
|
zituzten
emakumeentzat, umeak eskolatzeko. Izen bereko eskola egin zuten bertan, eta hori da gero erre zuten lehena, ez dagoen arren oso argi zergatik, Algorta erdi erdian dagoelako beharbada.
|
|
|
Hajime Kondok, Armada Inperialeko soldaduetako batek, askozaz geroago kontatu zuen nola egin zituzten gauzak Nanjingen, nola sartzen ziren etxeetara, nola bilatzen zuten aurrena balioa zeukaten gauzak, saltzeko, jateko, dirua, nola harrapatzen
|
zituzten
emakumeak gero, bortxatu, nola hiltzen zituzten bortxatu ondoren, gehienetan.
|
|
2015
|
|
|
Zer gertatu zen jabetu zirenean, guztiz lagunkoi eta beso zabalik hartu
|
zituzten
emakume biek, lehengo haserre eta liskarrik izan ez balitz bezala.
|
|
|
Urtean behin Adonis jainkoaren irudizko hiletak egiten
|
zituzten
emakumeek, lantu, dantza eta hileta kantuekin. Hiru egunetako festak izaten ziren eta jainkoarekin elkartzea, jainkoaren hiletak eta berarekin batera berpiztea ospatzen zen bertan.
|
|
|
Muturreko pobrezia egoerak ikusi zituen, txaboletan bizi ziren emakumeek seme alabak elikatzeko handik edo hemendik ateratzen zuten apur hura osten zieten gizonezkoen kasuak; bando guztien barruan gehiegikeria sexualak eta tratu txarrak jasaten
|
zituzten
emakumeak ezagutu zituen, nahi izanda ere senarrarengandik bereizi ezin zutenak, apaizen presioaren ondorioz; etxetik kanpo eta etxe barruan ere biolentzia handiena pairatzen zutenak emakumeak zirela ohartu zen, eta begiak ireki zitzaizkion Anari,, eta horrek ez dauka atzera bueltarik; bizitza pribatuan nahiz kolektiboan eragingo dizu?.
|
|
|
FMLNren barruko beste alderdi bateko egituretan sortu zen Las Dignas emakume elkartea 1990ean, gatazka politiko militarraren konponbiderako tresna gisa. Bizibidea, bizilekua edo senitartekoak galdu
|
zituzten
emakumeei laguntza ematea izan zen sorreratik elkartearen egitekoa, laguntza materiala, psikologikoa eta politikoa eskaintzea. Eta bazuten lana, hamar urte iraun zuen gerra zibilak 75.000 hildako eta desagertu inguru utzi baitzituen.
|
|
|
Ikerlanaren muga handiena elkarrizketatuak lortzeko baldintzak betetzen
|
zituzten
emakumeak aurkitzea izan zen eta, ondorioz, lagin txiki batez (5 elkarrizketatu) osatu zen ikerketa. Lehen bi emakume preso ohiak Harreraren bidez eskuratu ziren eta gainontzeko hirurak, ADAPen bidez. Gainerako elkarteek ez zuten lortu elkarrizketatuak izateko baldintzak betetzen zituen pertsonarik, kartzelan jarduera fisikoetan parte hartu ohi duten emakumeak gutxiengoa direla argudiatuz, besteak beste.
|
|
|
Berdintasun Politikak. 2015ean Bilboko Berdintasun Politiketarako aurrekontu osoaren %2, 18 soilik bideratu
|
zituzten
emakume talde eta talde feministen mugimendua indartzera (Donostian esaterako kopuru horren ia hirukoitza bideratzen da).
|
|
2016
|
|
|
Olabeagako Alfonso Txurruka kaia Zirgarien kaia izango da; San Ignazioko Eusebio Garcia Alonso kalea, Benita Asas kalea, eta Zorrotzako Hermogenes Rojo kaleari izena kendu eta Clara Campoamor izango da otsailetik aurrera. Aurtengo otsailean abiatutako prozesuan herritarrek proposatu
|
zituzten
emakume izenak ezarriko dituzte horrela.
|
|
|
Bilboko kale izendegian emakume ospetsuen izenak sartuko dituzte aipatutako hiru aldaketekin. Alfonso Txurruka enpresari frankistaren izena kendu eta aspaldi gabarrak narras eramaten
|
zituzten
emakumeak gogoratuko dituzte, Zirgarien kaia izena ezarrita. Benita Asas Manterola pentsamendu eta militantzia feministaren ikur garrantzitsuenetarikoa izan zen XX. mendean.
|
|
|
Sare horiek, beraz, ez
|
zituzten
emakumeak abortatzera eramaten bakarrik: emakumeak ahalduntzen ere lan egiten zuten.
|
|
|
Testigu batzuen bila joan zirenean, iritziak nahiko desberdinak izan ziren. Elkarrizketatu
|
zituzten
emakume batzuei berpizturiko Jesus agertu zitzaiela esan zuten, hilobitik jalgi ondotik, eta Galileako bidean abiatu izan zela.
|
|
|
Perspective [Biktimaren ikuspegia] da liburuaren azpiizenburua, eta San Frantziskoko badia inguruko bortxaketa biktimekin egindako elkarrizketak ditu oinarri. Hogeita bi kasu deskribatzen ditu, eta horietako hamabitan, alegia, erdietan baino gehiagotan?, gizon beltzek, txikanoek eta natibo amerikarrek bortxatu
|
zituzten
emakumeak. Datu esanguratsua da, zeren, autoreak, hasiera batean, laurogeita hamabost elkarrizketa egin zituen, eta soilik elkarrizketen %26tan agertzen ziren koloreko erasotzaileak.
|
|
|
emakume beltz ugari ere lintxatzen zituzten; zergatik, bada? Hori gutxi ez, eta, gainera, akabatu aurretik, bortxatu ere bortxatzen
|
zituzten
emakume beltz horiek. Ida B. Wellsek honela kontatzen du:
|
|
|
Ezin ukatuzkoa da: Alabamako arrazistek manipulatu egin
|
zituzten
emakume horiek. Hala ere, okerra litzateke emakumeok txotxongilo guztiz errugabetzat jotzea eta arrazakeriaren indarrekin elkarlanean jardun izanaren arduraz absolbitzea.
|
|
|
zenbait gizon zuri, besteak beste nagusiak, enpresariak, politikariak, sendagileak eta irakasleak,, aprobetxatu? egin dira sozialki beren azpikotzat jotzen
|
zituzten
emakumeez; hala ere, gizon horien sexu bilaukeriak gutxitan eraman dira epaitegien argitara. Ondorioz, ez dut uste erabateko zentzugabekeria denik hauxe pensatzea:
|
|
|
Ordezkarien definizioari zuzenketa bat egin ziezaioten lortu zuen,, emakumeak ere biltzen zituela uler zedin?, eta, zuzenketa onartu ostean, hiru biba oihukatu
|
zituzten
emakumeen eskubideen alde.
|
|
|
hitza hartu, eta gogoratu beharrekoak gogoratzen zizkien. Zegozkien eskubideak lortuko
|
zituzten
emakume beltzek ere.
|
|
|
Halaxe, emakume beltz zerbitzarien soldatak ezartzeko irizpideen arabera ezarri izan dira etxeko zerbitzari zurien soldatak ere. Etxeko enpleguak onartu behar izaten
|
zituzten
emakume etorkinek ez zuten irabazten beren kide beltzek baino askoz gehiago. Soldataren harira, emakume zuri haiek gertuago zeuzkaten beren ahizpa beltzak, diru truke lan egiten zuten beren neba zuriak baino.
|
|
|
Baina, azkenean, emakume langileak ez ziren askorik berotu emakumeen sufragioaren gaiarekin. Susan B. Anthonyk eta Elizabeth Cady Stantonek zenbait emakume sindikatuburu konbentzitu
|
zituzten
emakumeen boto gabeziaren aurka egiteko; hala ere, emakume langileen masak kezkatuegi zeuden beren berehalako arazoekin, soldatak, lanorduak, lan baldintzak?, eta ez zeukaten astirik izugarri abstraktua zirudien kausa baten alde borrokatzeko. Anthonyren arabera,
|
|
|
Hala ere, 1960an, enplegua zeukaten emakume beltz guztien heren bat, oraindik ere, zeregin tradizionaletan ari zen. Azkenik, bulegoko lanetan aritzeko aukera zabalxeagoak lortu
|
zituzten
emakume beltzek, eta orduan hasi zen etxeko zerbitzari beltzen batez bestekoa behin eta betiko gutxiagotzen. Gaur egun, emakume beltzen %13 dabiltza halako lanetan.
|
|
|
Starobin, op., 166 or.: . Esklabo jabeek hainbat modutan baliatzen
|
zituzten
emakumeak eta haurrak, hegoaldeko produktuen lehiakortasuna handitzeko. Hasteko, lehen mailako gizonak baino kostu txikiagoarekin kapitalizatzen eta mantentzen dira.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerraren aurretik, oso emakume gutxik egiten zuten lan industrian. Ondorioz, Alderdi Sozialistaren zaleak biltzen zituztenek bazter utzi
|
zituzten
emakume beltzak, erabat. Besteak beste, zorigaiztoko ondare hori utzi zion Alderdi Sozialistak Alderdi Komunistari:
|
|
|
Bi sarraskiotan, beltzen eskolak, elizak eta etxebizitzak erre zituzten jende saldoek, eta ez hori bakarrik: bidean topatzen
|
zituzten
emakume beltzak bortxatu zituzten, banaka, eta baita taldean ere. Hegoaldeko bi matxinada haiek bazuten aurrekaririk:
|
|
|
Ekitaldi adore emaile haren ostean, erakunde iraunkorrak eratu
|
zituzten
emakume antolatzaileek, bai Brooklynen, bai eta New Yorken ere: Emakumeen Batasun Leiala.
|
|
|
Ibid., 62 or.. Herrietan barrena joaten ginen, jendea miatzen. Orduan, arropa guztiak kendu behar
|
zituzten
emakumeek, eta gizonek zakilak erabiltzen zituzten egiaztatzeko emakumeek ez zeukatela ezer ezkutuan gordeta. Bortxatzea zen hori, baina miaketatzat jotzen zen?.
|
|
|
bi biak dira gizaki moralak eta arduradunak?. Artzainen salaketari aurre egin zion, eta esan zuen erreforma sozialen aldeko mugimenduak gidatu nahi
|
zituzten
emakumeak ez zirela naturaren aurkakoak; aitzitik,, gizonarentzat ondo dagoena ondo dago emakumearentzat ere?.
|
|
|
Emakume beltzei sexu abusuak egiteko joera instituzionalizatua hain egin zen indartsua, ezen esklabotza deuseztatu ostean ere iraun baitzuen. Gerra Zibilaren osteko garaian, Ku Klux Klanek eta beste erakunde terrorista batzuek taldean bortxatu
|
zituzten
emakume beltzak, eta, horrez gainera, beltzen berdintasunaren aldeko mugimendua zapuzteko ere baliatu izan zen arma politiko hura, inongo disimulurik gabe. 1866an, altxamendu bat gertatu zen Memphisen, eta, aldren bortizkeriaz gainera, emakume beltzen aurkako sexu eraso izugarriak ere antolatu zituzten.
|
|
|
Mediku horrek bere kabuz antzutu zituen herri txiki hartako hainbat emakume; osasungintzarako diru-laguntza jasotzen zuten denek eta bi haur edo gehiago zeuzkaten. Haren kontsultan lan egiten zuen erizain baten arabera, Pierce medikuak baldintza bat ezartzen zien diru-laguntzak jasotzen
|
zituzten
emakume haurdunei: baldin eta nahi bazuten medikuak lagun zitzan beren haurrez erditzen, bada, orduan,, borondatezko antzutzea onartu (sic!) behar zuten?.
|
|
|
Zerratokiak eta errotak ere kudeatzen
|
zituzten
emakumeek, eta, horrez gainera, zumezko aulkiak egiten zituzten, altzariak eraikitzen, hiltegiak zuzentzen, kotoia eta beste oihal batzuk estanpatzen eta parpailak egiten; bestalde, oihaltegi eta arropa denden jabe ziren. Tabako dendetan eta farmazietan ere aritzen ziren (haiek egindako edabeak saltzen zituzten han), eta, denda orokorretan, denetarik saltzen zuten, izan orratzak, izan haragi balantzak.
|