|
2000
|
|
|
Baina ez
|
nuen
haiek mementuan baketzerik erdietsi, eta hala egon ziren egun osoan: hatsarrean, goizetik arratsalderat bitartean, elkarri so ere egin gabe; gero, arratsean, xuxendurik elkarri hainbat so, baina oharkabean eta itzalgaizka bezala... harik eta, gaua gainerat zetorkigunean, Antonio Joxerenganat hurbildu zen arte, bere arrazoinak erakusten zizkiola:
|
|
|
Eta, zalantzak zetozkidanean, zeren larritasun hartan berriro pizten hasi baitzitzaizkidan zalantzak, zuzen edo makur ari ote nintzen," libertatea" ipintzen
|
nuen
haien gainetik, hitz sakaratu guztiz ukiezin bat balitz bezala, neure bizitzaren zokorik ilunenak argi zitzakeena: hitz handi hark, ordea, haragiaren bakardaderat eraman ninduen eta haragiaren gauerat... eta gau argigabearen gatibu izaiterat, ororen buruan.
|
|
|
Eta hala ibili behar izan
|
nuen
haiekin hilabete hartan ehizan.
|
|
|
Haien aitzinean nengoen ni, baina nola, alde batetik, nik ere barren barrendik bizi izan
|
nuen
haien kalbarioa; nola, bertzetik, biek ala biek zuten barrena irakiten; eta nola, finean, dirakien urari lurruna ezin modu naturalagoan darion, hala ateratzen zitzaizkien haiei hitzak ezpainetarik, bai mementu hartan eta bai hurrengo egunetan ere, kasik oharkabean, ene presentzia hartarakotz behaztopa izan gabe, bi maitaleen baratze hertsia ene begietarat ere zabalik balego bezala....
|
|
|
" Eta orain, jaits galtzoinak, mon petit..." Eta goratu zuen hark bere soinekoa... eta ni hari beha geratu nintzen, liluraturik bezala, zangoak dar dar... galtzoinetako zinta laxatu, atorra goratu, eta galtzoinak jaisten hasten nintzen bitartean... Baina, zangoak dar dar nituelako edo atorrak galtzoinen goi partea estaltzen zidalako, ez
|
nuen
haiek jaisten lehenengoan asmatu... eta ene fortuna gaixtoa ez zen, bertzalde, hartan akabatu, zeren eta, neure bigarren entseiuan, urduritasunaren gaineko urduritasunak harturik, sartu ez zitzaidan, bada, neure haragizko lantza —edo, zinez ote zen burdinazkoa istant hartan, jaun André? — galtzoinetako zulotxo hartarik, zeinaz arestian mintzatu bainatzaizu, hura hantxe trabaturik gerat...
|
|
|
Aurrera bakarrik. Ez nuen nolanahi hautsiko ongi portatzeko aitak eman zidan agindua, eta gainera, zer demontre!, nire lagunek ere ikusi ninduten, eta oso aukera gutxi
|
nuen
haien aurrean norbait nintzela agertzeko. Astiro edan behar nituen egun hark ekarri zizkidan aurrerapenak.
|
|
|
Ausartu nintzen, eta ez
|
nuen
haien aho  tsik entzuten. Urrutirago joan ote ziren pentsa  tzen hasia nintzenean, harkaitz batetik bestera salto egitera nindoalarik, ikusi nituen biak.
|
|
|
Nik orduan ez nekien zer ziren eta zertarako, aztarrenik ere ez. Hartu egin
|
nuen
haietatik mordoska bat, jostailutzat. Ume kontuak, badakizu.
|
|
|
hurbilduko omen zituztenen izenak, nondik norakoak izango ziren aldaketak. Neure izena ikusi
|
nuen
haien artean, Palenciara hurbilduko nindutela. Eta Itziar (Bonxen zegoen hau ere) Avilara, bere lagun Errota lehengo lekuan utzita eta, era horretan, elkarrengandik bananduta.
|
|
|
Andre gizon bikote bat zegoen guregandik 50 bat metrora. Goizeder haien ondotik pasatzean erreparatu
|
nuen
haiengan. 50etik 60 urtera bitartekoak ziren biak, itxura batean behintzat.
|
|
2001
|
|
|
Ez dakit jenderik ba ote zebilen, baina nik arima erratuz zipriztindua aurkitu nuen karrika. Niri begira ote zeuden iruditu zitzaidan, baina ez
|
nuen
haietako bakar baten begiradarik topatu. Nonbait bihotzeko ispiluak apurtuak zeuzkaten, baina zazpi urteko madarikazioa baina luzeagoa suertatu zitzaien bizi hartako ikusezina, sentiezina...
|
|
2003
|
|
|
Ordurako ezagutzen nuen baserritarren idiosinkrasia edo izaera, eta argi
|
nuen
haiek kanpora atera beharra zutela, irudi batek mila hitzek baino gehiago balio duelako. Alorrez alor bidaia profesionalak antolatzen hasi nintzen Vital Kutxatik:
|
|
|
Euskal talde hura futbolaren historiako talde onenetako bat izan da. Ikustea gutxi balitz, entrenatu ere egin
|
nuen
haiekin, 17 urte nituela. Nire lehengusu Martxelok Athleticen erreserban jokatzen zuen eta berak eraman ninduen haiekin entrenatzera.
|
|
|
Gure literatura txikia da eta poztu egiten dira idazle kontsakratuak gazte bat agertzen denean. ...roi, gaueko hitzorduak luzatu nahian ibiltzen ziren beren galai itxura zainduegi horiek exhibituz, zenbat eta beranduago emakume gazte batekin ikusi, orduan eta harroago, ez gauza handirik egiteko asmorik zutelako, oso zuhurrak baitziren eta adorerik gabeak, gehienez ere ukondotik heltzera iristen zitzaizkizun jendez beteta zeuden lekuetara sartzeko, soineko luzez jantzita nindoan irudipena izaten
|
nuen
haien ondoan, halakoxe zeremoniak egiten baitzituzten nirekin. Formol usain pixka bat zeriela erabaki nuen.
|
|
|
Ihes egitekoak baitziren, etsaiari aurre egiteko barik. Horrelaxe ulertu
|
nuen
haietan zebilen jendearen aztoramena. Arrantzaleek itsasora sekula eroaten ez zituzten apaijoak biltzen ari ziren.
|
|
2004
|
|
|
Hortik aurrera ez. Nik dena jakiten
|
nuen
haien berri, pasa eta gero edo pasa baino lehen ere batzuetan, baina gureaz ezin nintzen mintzatu. Konfiantza osoa zuten nirekin, baina nirekin bakarrik.
|
|
2005
|
|
|
Egun osoko lanean hasi behar izan nuen tailerrean, beraz, lanpostuari eutsiko banion. Egun osoa ez zen zortzi ordukoa, baizik eta hamarrekoa, edo hamabikoa batzuetan; nagusiak eskupekoak ematen zizkigun ordu osagarrien truke, zergak saihesteko, eta diru  tza ederra ateratzen
|
nuen
haiei esker; handik denbora gutxira, inportazioko Golf bat erosi nuen, istripua izandakoa, oso prezio onean; karrozeria berritu nion, eta motorra puntuan ipini; berria baino hobeto utzi nuen. Gurasoak harro zeuden nitaz, bizkor" aurrera  tzen" ari nintzela ikusten baitzuten, nahiz eta akiturik iristen nintzen etxera, dutxatu, afaldu eta telebistaren aurrean sofan eserita egon besterik egiteko gogorik gabe.
|
|
|
ez nekien zenbat diru neukan aurreraturik ere. Eskupekoak gordetzen nituen zapata kaxatik hartzen nuen behar nuena; ordurako bi kaxa goraino beterik neuzkan billetez, eta ez
|
nuen
haiek xahutzeko denborarik.
|
|
2006
|
|
|
Ari dira pixkanaka. Nik behintzat baikortasuna ikusi
|
nuen
haien aurpegian, zentzua bilatu diote beraien bizitzari, eta antolakuntzaren eta bat egitearen bidetik duintasunari eusten diote. Han, denek jaten dute, sendagileak bilatzen dituzte, kolektibizazio ereduari esker denentzat iristen da.
|
|
|
Arratsaldean, artzain lohizundarra joan eta gero, haren hista egiten nuen, haren erranak eta haren keinuak Grazianarendako eta Ramonarendako manera barregarrian berrituz. Neskek gogotik egiten zuten irri, eta nik maite
|
nuen
haiek irriz ikustea. Ramona bereziki.
|
|
|
Jestazekoek baino areago zituzten hauek laborari plantak. Fidaturik jo
|
nuen
haiengana.
|
|
|
Isilik geratu ziren denak, garrantzirik gabeko zeozer balitz bezala. Nik, berriz, ez
|
nuen
haien jokabidea ulertzen; gure Jaunaren Gurutze Santuaren benetako zatia eraman genezakeen gurekin, eta zirkinik ere ez. Ez zen samurra helduen jokabidea ulertzen.
|
|
|
" Hi, Manolo, otxote bat egitera goazak!". Eta egin genuen, eta neuk zuzendu
|
nuen
haien lana. Lotsa ematen dit esateak, baina oso ondo jardun genuen, denen aurretik irten ginen.
|
|
2007
|
|
|
Zuten kako edo ohoin gau asegaitzek, inoren eta inongo baimenik gabe etxean sartzeko. Goizerokoa
|
nuen
haiek uxatzeko lehen lana. Dozena bat orrikoa zen batez besteko eguneroko prezioa, noski neronek jan beharrekoa.
|
|
|
Entzuna nintzen emakumeek bularretakoa kentzen dutela lotara joateko, baina hori ideia teoriko bat besterik ez zen, ordura arte. Larunbat goiz hartan, berriz, kanpoko argitasun motelari laguntzeko egongelan pizturiko lanpararen argitan, argi eta garbi ikusi nituen, kamisoi arrosa mehe haren azpian, bi titi eder eta borobil; esku artean hartu banitu bezain garbi sumatu
|
nuen
haien ukitu leuna, haien sendotasun samurra, eta agerpen mirarizko hura aienatu eta gero ere begien hondo hondoan iltzatuta neukan titi mutur haien distira beltz eta iluna, bestelako belztasun batzuen iragarle eta zantzua.
|
|
|
Gero irriño batez ematen zidaten muxu, batek lehenik eta gero besteak. Zerua aurkitu
|
nuen
haien alboan lurrean, baina Diccinok itxi behar zuelarik zirkua, bien begietan antzeman nuen infernua zetorkigula gainera, emakume haiek erabakita baitzuten ez zutela egingo bizitzan aurrera. Alferrik ziren nik esandakoak, neuk zainduzko zaituztet eta antzekoak.
|
|
|
Hiru minutuz Artxandan ginen. Zenbakietan gustu izpirik ez neukan arren, maite
|
nuen
haien zerrendatzea urguilu pixka batekin, mundua segurtatzen eta neurtzen zidatelako, arrazoitzen oroz bat.
|
|
2008
|
|
|
–Merezita daukat, ze neuk hil
|
nuen
haien ama.
|
|
|
Begiradarekin ezin zitzaien antzeman, baina mingainarekin aise jarrai nitzakeen nik egindako zaurien aztarnak. Buruz ezagutzen
|
nuen
haien orografia. Berak bi eskuekin bereganatu eta musu bortitz bat eman zidan, hain bortitza non bere hortzak nireen kontra jo baitzituen behin eta berriz.
|
|
|
EKITT: Jolastu egiten
|
nuen
haiekin, eta geroâ? ¦ di da, harrapatuta!
|
|
|
Lagunen eta ezezagunen hitzak erabili ditut nire iritziak osatzeko, batzuetan okerrago irtengo zen puzzlean. Edonola ere, erredakzioko agenda saileko kideei egunero emandako laguntza eskertu behar diet, agortuko
|
nuen
haien pazientzia behin edo behin (baino gehiagotan), mila esker Urtzi, Leire, Amaia, Ainitze eta Eduri. BERRIAri ere eskerrak, eta, jakina, noizbait irakurle izan denari eskerrik asko baita ere.
|
|
|
Haiekin ibili nintzen aunitz, Garbizu eta bertze batzuekin. Euskal kantu aunitz ikasi
|
nuen
haiekin, eta orduan haiek sua piztu zidaten bihotzean».
|
|
2009
|
|
|
Horren beldur nintzen. Leon eta Ola ikaragarri estimatzen nituen, eta ez
|
nuen
haien adiskidetasuna galdu nahi. Horregatik erabaki nuen Elenarekin moztea.
|
|
|
Bere kontu zaharrei buruz baino ez da aritu. Eta nahiko lan
|
nuen
haiek ulertzeko ere.
|
|
|
haren ahoari tipula egosiaren usaina zerion, baina ez goroldio bustiarena haren larruari, belar pikatu zaharrarena baizik. Etxekoandreak ganberatik eraman aitzin, denbora izan
|
nuen
haien eskuetan zilarrezko sos batzuk uzteko. Ez batak ez bertzeak ez zuten esker onik adierazi.
|
|
|
Ezpata hain erraz atera izanak, berriz, nire itzala handitu zuen gainerako printze lagunen begietara. Egokiera probestu
|
nuen
haien bihotzak berotzeko.
|
|
|
Hitza bete dut. Astelehenean hitz egin
|
nuen
haiekin, eta honek ez du zerikusirik Atlheticek 40 puntu egin izanarekin. Kasualitatea da.
|
|
|
Lagun nazazu mesedez??, eskatu zidan. Foruzainenera eraman
|
nuen
haiek lagunduko ziotelakoan. Orduan ohartu nintzen neska estatubatuarraren kasua ez zela bakarra.
|
|
2010
|
|
|
Eta aintzat hartu
|
nuen
haien esana.
|
|
|
Jendeak, izan ere, gure etxean berdin?, maitasunaz hitz egiterakoan, noiznahi zituen ahotan Romeo eta Julieta, maitasun sutsuaren eredu gisa, eta nengoen bezala nengoelako edo, entziklopedian kontsultatu eta berandu gabe jakin
|
nuen
haien gutxi gorabeherako historia: elkarri gorroto ziotèn familia bitako kideak zirela, bata montescotarra eta bestea capuletotarra, elkarrekin maitemindu eta, familien arteko liskarrengatik, mila oztopo eta beste hainbat traba izan zituztenak, harik eta beren buruaz beste egin zuten arte, lehenik Romeok eta gero Julietak; egia da, bai, suizidioa bekatu larria zela, baina nola hunkitu ninduen haien historiak, eta nola piztu zitzaidan bihotzean haienganako sinpatia?!; baita haiei buruz zerbait gehiago jakiteko grina ere, eta hala, egun batean, etxera etortzen zèn fraide debozionistari isil gordeka bezala galdetu nion:
|
|
|
Ez dakit zenbat denbora igaro
|
nuen
haiei begira, hain zen erraza eta lasaigarria ergelkeria harekin bat egitea.
|
|
|
izan zela nabarmenduz eta, bigarrenik, bere bezeroen, eta sarri askotan beste hiruron defentsa zoragarria eta hunkigarria burutuz. Hiru epaileei begira nengoela, garbi ikusi
|
nuen
haien interesa entzuten zutenaren aurrean, idatzi eta idatzi ari baitziren tai gabe. Auzipetu lagun batek horrela esan zidan:
|
|
|
Felixin pozik bizi zen horrela eta ezin ukatuko genion ba pox hura, baina eskolan neuzkan bereziekin oso bestela jokatzen nuen: tximeleta eta loreen mundu bat sortzen
|
nuen
haientzat, dena zen marrazki eta kantu, jolas eta dibertimendu, munduko zakarkeriak eta zatarkeriak existituko ez balira bezala.
|
|
|
Jendeak, izan ere —gure etxean berdin—, maitasunaz hitz egiterakoan, noiznahi zituen ahotan Romeo eta Julieta, maitasun sutsuaren eredu gisa, eta nengoen bezala nengoelako edo, entziklopedian kontsultatu eta berandu gabe jakin
|
nuen
haien gutxi gorabeherako historia: elkarri gorroto ziotèn familia bitako kideak zirela, bata montescotarra eta bestea capuletotarra, elkarrekin maitemindu eta, familien arteko liskarrengatik, mila oztopo eta beste hainbat traba izan zituztenak, harik eta beren buruaz beste egin zuten arte, lehenik Romeok eta gero Julietak; egia da, bai, suizidioa bekatu larria zela, baina nola hunkitu ninduen haien historiak, eta nola piztu zitzaidan bihotzean haienganako sinpatia...!; baita haiei buruz zerbait gehiago jakiteko grina ere, eta hala, egun batean, etxera etortzen zèn fraide debozionistari isil gordeka bezala galdetu nion:
|
|
|
Beste aberri batekoak ziren, antzinakoak, egunkari pertsonalak modan jarri baino lehenagokoak. Eta, nahiz nire joera kontrakoa izan Egunak badoazi izeneko koadernoa neraman La Sallera hasiz geroztik, aitorpen intimoei eskainia, atsegin
|
nuen
haien erreserba.
|
|
|
Suspertzen hasi nintzenean senideen bisita baimendu zuten medikuek. Oraindik ohean banentzan ere, nire aldarte ona erakusteko indar egiten
|
nuen
haiek etortzen zitzaizkidanean. Hasieran elkar besarkatu eta bizi nuen egoera tamalgarriagatik negar egin genuen arren, beti bezain esperantzatsu nengoela ikusarazten nien, baikor nintzela azaltzen nien, medikuen arabera elbarritasuna ez zela behin betirakoa eta borondate handiz eta ariketa etengabez agian berriro ere lortuko nuela" nire burua gobernatzea".
|
|
|
Ez al ziren bada, hain zuzen ere, bera bezalakoxeak arrebak bereziki erakartzen zituen arrak? Ez al
|
nuen
haiengandik babestu txikitatik. Zer uste nuen gertatzen zela arrebarenean Arazo Jaunak hozkailuko garagardo guztiak hustean, zeharo hordituta gehiagoren eske hasiko zenetan, edota besterik gabe garagardoa bere gusturako epela aurkitzen zuenetan?
|
|
2011
|
|
|
zer erakutsiko dut nik han? Irakasle talde handi xamar bat bazen han, adineko jendea, baserri giroko seme alabak batzuk, euskaldunak denak. ohartu nintzen inork ez zituela ezagutzen nik aipatzen nituenak, adibidez, erritoen alorrean. harrigarria egin zitzaidan. gero, adiskidantza egin
|
nuen
haietako batzuekin eta honakoa kontatzen zidaten: " Badakizu?
|
|
|
Eta denak ikertu ondoren? ikusi
|
nuen
haietako bat kanpoan egon zela bolada batez zu jaio zinenean: Jaione Bengoa.
|
|
|
holgasanes, brabucones, ahoberos eta pendensieros zirela. Haiek inguratzen zirenean, sarri izaten zen eztabaida eta liskarra eta, badaezpada ere, gurago izaten
|
nuen
haiengandik urrun ibili.
|
|
|
Bost urte neroatzan bizitzen Basoan. Ondo aditzen
|
nuen
haien berbeta eta nahuatlean ere polito moldatzen nintzen. Errementeriako eta arotzeriako lanetan ere gustura nenbilen.
|
|
|
Baina, pentsatzen jarrita, ez nintzen handik alde egin izanagatik batere damu. Kapitaina hil nuenean, ez nekien zer etor zekidakeen eta, badaezpada ere, hobe
|
nuen
haiengandik urrun egon. Orain, behinik behin, bizirik nengoen.
|
|
|
Orduan ulertu
|
nuen
haien dilema erlijiosoa. Ama protestantea zen, izen hutsez bada ere (bataiatua baina ez elizkoia, alegia), eta aita, berriz, katoliko sutsua.
|
|
2012
|
|
|
Ordu erdiren ondoren, Berara joan behar genuela esan zuen nagusietako batek, eta une horretan heldu zen ukabilkada bortitz bat, eta ozta ozta ukitu zidan aurpegia. Orduan pentsatu
|
nuen
haietakoren batek besotik heldu, autotik bortizki atera eta errepidean botata utziko ninduela». Ez zen, ordea, halakorik gertatu, eta ihes egitea lortu zuen, azkenean.
|
|
|
Zoria lagun izan nuen beste behin. Salmenta departamentua osatu nuen, Kontabilitate atala, eta jende ona jarri
|
nuen
haietan, arduradun, nahiz eta neu izan denen buru. Horrela egin nuen, eta gauzak ondo irten ziren.
|
|
|
Han eman nituen egun batzuk nire tristeziaren mende. Seme alabez oroitzen nintzen baina, era berean, ez
|
nuen
haiengatik galdetu ere egiten. Zertarako, ez banintzen zaintzeko gai?
|
|
|
Nire tristeziak ilean ere izan zuen eraginik eta orraztu gabe eramaten hasi nintzen. Korapiloak geroz eta handiagoak ziren neurrian, ahalegin gutxiago egiten
|
nuen
haiek askatzeko eta, Martina, zuk ikusi zenuen sartu nintzeneko argazkian horren ondorioak antzeman zitezkeen.
|
|
|
Eta mahaiaren gainean zeuden zazpi kandela luzeetara joan zitzaizkidan orduan begiak. Lehen begiratuan karitatearen ikur iruditu zitzaizkidan, salbatuko ninduten aingeru lerden zuriak; baina gero, tupustean, goitinahi beldurgarriena gaineratu zitzaion nire gogoari, eta gorputzeko zuntz oro sentitu nuen ikara egiten bateria galbanikozko hari bat ukitu banu bezala, aingeruen formak mamu zentzugabeak bihurtzen ziren artean, sugarrezko buruekin, eta ikusi
|
nuen
haiengandik ez zitzaidala laguntzarik etorriko. Eta orduan ia oharkabean bururatu zitzaidan, musikazko nota aberatsa bailitzan, nolako atseden gozoa izan behar duen hilobikoak.
|
|
|
Baieztapen horiek entzun ondoren, erabaki
|
nuen
haiek askatzera joateko ahaleginak egitea, eta horretarako basati zaharra eta espainiarra haiengana bidaltzea tratua egitera. Baina abiatzeko gauza guztiak prest nituenean, espainiarrak alde batetik zuhurtasuna eta bestetik tolesgabetasuna adierazten zituen oztopo bat jarri zidan, eta poz handia eman zidan bere jarrerak; beraz, haren aholkuz, adiskideen askatasuna gutxienez urte erdiz atzeratu nuen.
|
|
|
Gauza nabarmena iruditu zitzaidan ez zituztela uhartera ikustaldiak oso maiz egiten, hamabost hilabete baino gehiago igaro baitziren berriz hondartzara etorri arte; beste era batera esanda, ez nituen ikusi, eta ez
|
nuen
haien aztarnarik ez arrastorik aurkitu denbora horretan guztian, euriteen garaian ez baitziren seguruenik irtengo, ez behintzat horren urrutiraino. Halere, ez nintzen lasai bizi izan bitarte horretan, etorri eta ezustean harrapatuko ninduten etengabeko beldurra zela medio.
|
|
|
Egia da, agian, behin edo bitan izan zitezkeela uhartean, baina han geratu gabe, edo behintzat nik ikusi gabe. Maiatzean, ordea, nire kontuen arabera uhartean neraman hogeita laugarren urtean, topo egite bitxi bat izan
|
nuen
haiekin; baina bere garaian emango dut horren berri.
|
|
|
Gero mendi tontorreraino gidatu nuen, etsaiak joan ote ziren ikustera. Betaurrekoa atera eta, begiratzean, bete betean ikusi
|
nuen
haiek egondako lekua, baina han ez zegoen ez haien, ez haien kanoen arrastorik; beraz, argi eta garbi zegoen alde egin zutela eta han utzi zituztela bi kideak, haien bila ibili gabe.
|
|
|
Baina, esan dudan bezala, hori ez zen Brasilera joatea galarazten zidan arrazoi nagusia, nire salgaiak noren eskuetan utzi ez jakitea baizik. Beraz, azkenean erabaki
|
nuen
haiek hartu, eta Ingalaterrara joatea, eta hara iristean nirekin zintzo jokatuko zuen lagunen bat egingo nuen edo ezagunen bat aurkituko nuen. Horrenbestez, neure ondasun guztiak hartuta, Ingalaterrara joateko gauzak prestatu nituen.
|
|
|
Gainera, uhartea zatitu egin
|
nuen
haien artean, uharte osoaren jabetza niretzat gorde nuen arren; hala ere, bat etorri ziren denak zatien banaketarekin; eta gauza horiek guztiak antolatu ondoren, eta handik ez zutela alde egingo hitz emanarazi ondoren, han utzi nituen.
|
|
|
Bitarte horretan, ezkutuan egon nintzen, nire gaztelutik behin ere irteten ausartu gabe, ez behintzat mendi tontorretik gertu nuen begiratokira baino urrunago, eta pozik nengoen bizilekua oso ongi gotortua nuelako. Banekien gutxienez hamar ordu zirela txalupa berriz ur gainean egoteko, eta ordurako ilunduko zuen, eta askatasun handiagoa izango
|
nuen
haien mugimenduak ikusteko eta haien elkarrizketak entzuteko, horrelakorik izatekotan behintzat.
|
|
|
Horregatik erabaki
|
nuen
haien aurrean neure burua azaltzea, egoeraren berri emateko. Berehala abiatu nintzen, lehen esandako itxura nuela, nire zerbitzari Ostiral atzerago zetorrela, ni bezain bikain armatua, nirea bezain mamu itxura deigarria ez izan arren.
|
|
|
Goizean kapitaina bidali
|
nuen
haiekin hizketatzeko asmoz; hitz batean, zer zioten ikertzera, gero niri jakinarazteko itsasontzia ezustean hartu eta geureganatzera joateko fidagarritzat jotzen zituen ala ez. Hitz egin zien egin zizkioten irainez, erabili zuten modu txarrez, eta esan zien gobernariak bizia barkatu bazien ordu arte, Ingalaterrara bidaliak izanez gero, zalantzarik gabe, han kateatu eta urkatuko zituztela; baina itsasontzia berreskuratzeko gizalegezko ahaleginean parte hartzen bazuten, eginahalak egingo zituela gobernariaren barkamena lortzeko.
|
|
|
Azaroak 23 Beste lanak utzita nituen tresnak egiten aritu nintzen bitartean, baina aurrera egin
|
nuen
haiek amaitu bezain laster, eta egunero lan eginez, sasoiak eta denborak uzten zidaten neurrian, hemezortzi egun oso eman nituen leize zuloa zabaltzen eta sakontzen, gauzak han eroso gorde ahal izateko.
|
|
|
Bidaia oso atsegina izan zen. Beheko lurretan erbiak, edo erbi itxura zutenak, eta azeriak aurkitu nituen; baina ordu arte aurkitutako mota guztien ondoan oso desberdinak ziren, eta ez
|
nuen
haiek jateko asmorik, batzuk hil nituen arren. Ez nuen, ordea, ausartegia izateko arrazoirik, janari premiarik ez bainuen, eta neukana oso ona zen gainera, batez ere hiru mota hauetakoak:
|
|
|
Ohartu nintzen ez zutela eskuetan armarik, makila luze eta lerden bat zeraman batek izan ezik, eta Xuryk esan zuenez, urrutitik oso begi onez botatzen zuten lantza bat zen. Beraz, ez nintzen gehiegi hurbildu, baina keinuka, ahal izan nuen bezala, hitz egin
|
nuen
haiekin, eta, nola edo hala, jateko zerbait nahi nuela adierazi nien. Haiek ontzia gelditzeko seinaleak egin zizkidaten, eta janari bila joango zirela eman zidaten aditzera.
|
|
|
Alde egin zuenean, ordena alfabetikoan jarri nituen hitz guztiak beren esanahiekin. Eta horrela, egun gutxiren buruan, oroimen sendoaren laguntzaz, lortu
|
nuen
haien hizkuntza pixka bat ikastea.
|
|
|
Gutxi gorabehera hilabeteren buruan, hobekuntza dezentea egin
|
nuen
haien hizkuntzan eta Erregearen galdera gehienei erantzuteko gai nintzen, harekin elkartzeko ohorea izaten nuenean. Maiestateak ez zuen jakingurarik txikiena ere agertu ni egondako herrialdeetako lege, gobernu, historia, erlijio edo ohiturei buruz; aitzitik, matematikaren egoeraz galdetzera mugatzen zen, eta nik ematen nion informazioa mespretxu eta axolagabeziarik handienaz hartzen zuen, nahiz eta bere astintzaileak sarri ematen zion alde bietan erne egoteko.
|
|
|
Gogor ikasiz lortua
|
nuen
haien hizkuntzaren ezagutza maila on samarra; baina aspertua nengoen hain jaramon gutxi egiten zitzaidan irla batera mugaturik egoteaz, eta lehen aukera izatean handik irtetea erabaki nuen.
|
|
|
Nekatzen hasia nintzen, eta nire jakin mina pizteko ezer aurkitzen ez nuenez, poliki poliki badiarantz itzultzen hasi nintzen; eta itsasoaren ikuspegia aurrean bete betean izan nuenean, gure gizonak txalupan zeudela eta jo eta ke arraunean ari zirela ohartu nintzen. Haien atzetik joateko zorian nengoenean, nahiz eta alferrikakoa izango zatekeen, egundoko izaki bat ikusi
|
nuen
haien atzetik itsasoan ahal bezain bizkor; ura ez zitzaion belaunetara baino askoz gorago iristen, eta izugarrizko pausokadak ematen zituen; baina gure gizonak legoa erdi aurrerago zihoazen, eta, itsasoa inguru hartan harkaitz zorrotzez betea zegoenez, munstroa ez zen gauza izan txalupa harrapatzeko. Honen berri gero eman zidaten, orduan ez bainintzen ausartu abenturaren amaiera ikusteko geratzen; aitzitik, ahal bezain arin korrika itzuli nintzen lehen ibilitako lekurantz; eta gero muino aldapatsu bat igo nuen, nondik landa zabalaren nolabaiteko ikuspegia bainuen.
|
|
|
Egunean hamar aldiz erakusten ninduen, jende guztiaren harridura eta atseginez. Ordurako, aski ongi hitz egiten
|
nuen
haien hizkuntza eta oso ongi ulertzen nuen esaten zidaten guztia. Gainera, ikasia nuen haien alfabetoa, eta moldatzen nintzen tarteka marteka esaldi batzuk interpretatzeko; izan ere, Glumdalclitch izan bainuen irakasle etxean egon nintzen bitartean eta bidaian izandako aisialdietan.
|
|
|
Ordurako, aski ongi hitz egiten nuen haien hizkuntza eta oso ongi ulertzen nuen esaten zidaten guztia. Gainera, ikasia
|
nuen
haien alfabetoa, eta moldatzen nintzen tarteka marteka esaldi batzuk interpretatzeko; izan ere, Glumdalclitch izan bainuen irakasle etxean egon nintzen bitartean eta bidaian izandako aisialdietan. Liburu txiki bat zekarren poltsikoan, ez Sansonen Atlasa 43 baino askoz handiagoa; neska gaztetxoek erabili ohi zuten testua zen, haien erlijioaren berri ematen zuena laburki; honetaz baliatuz irakasten zizkidan letrak eta azaltzen hitzak.
|
|
|
Holandar bat ikusi
|
nuen
haien artean, eta bazirudien nolabaiteko agintea zuela, nahiz eta ez zen bi ontzi haien buru. Gure aurpegieragatik ingelesak ginela jakin zuen eta, bere hizkuntzan zitzipitzika mintzatuz, bizkarrez bizkar elkarlotu eta itsasora botako gintuztela zin egin zuen.
|
|
|
Era berean, hirurehun jostunek, herrialde hartako modaren arabera, niretzako jantziak egin behar zituztela agindu zen; Maiestatearen jakintsu handienetako seik niri beren hizkuntza irakasten saiatu behar zutela; eta, azkenik, Enperadorearen, nobleziaren eta zaintzaileen zaldiak nire aurrean entrena zitzatela, nirekin ohitu zitezen. Agindu hauek guztiak behar bezala betearazi ziren, eta hiru astetan aurrerapen handia egin
|
nuen
haien hizkuntza ikasten; denboraldi honetan Enperadoreak sarri ohoratu ninduen bere ikustaldiekin, eta atsegin zuen niri irakasten maisuei laguntzea. Nolabait hasiak ginen jadanik elkarrekin hizketan, eta mesedez askatasuna eman ziezadala erregutzeko izan ziren lehen hitzak, egunero errepikatzen nizkionak belauniko jarrita.
|
|
|
–A! Zenbat pentsatzen
|
nuen
haietaz, ez dakizu! Garai hartan bezalaxe ikusten nituen sarritan, eguzkiak, udako goizetan, leihosarean ematen zuenean bezala... eta zure bi beso biluziak loreen artean pasatzen hautematen nituenean.
|
|
|
Hesiaren albotik nindoala, ahotsak entzun nituen bat batean; kolpetik ezagutu
|
nuen
haietako bat: Azamat zen, gure anfitrioiaren seme kaxkarina; besteak zakarrago eta baxuago hitz egiten zuen.
|
|
|
Hamar minutu lehenago sartu nintzenez denbora izan
|
nuen
haien portaera behatzeko. Guztiek zeukaten tramankulu bat eskuen artean:
|
|
|
Eskoriatzan aurkeztu nintzen nire alderdiko zuzendaritzakoekin adostu ostean. ETAren biolentziak eragiten zituen eragozpen politikoak zirela-eta, udalerri batean zinegotzi moduan aurkezteko ardura behin hartuta, nire udalerrian aurkeztuko nintzela adostu
|
nuen
haiekin. Jaio nintzenetik ezagutzen dudan herria da, eta han pasatu nuen haurtzaroa eta gaztaroa.
|
|
2013
|
|
|
Unibertsitate garaian euskaltegian hiru urtez aritu nintzen Salamancara joan arte. Valentziara bizitzera joan eta alabak jaio zirenean pentsatu
|
nuen
haiekin euskaraz nahi nuela hitz egin. Orain hizkuntza oporrak egiten ditugu eta urteoro Euskal Herrira etortzen gara uda garaian.
|
|
|
Talde jatorra eta leiala daukagu, eta beraiek badakite hori guztia bereizten. Aurreko denboraldian oraingoan baino harreman estuagoa eduki
|
nuen
haiekin. Laguntzailea nintzenez, gehiago jotzen zuten niregana.
|
|
|
Ez zitzaidan sekula hainbeste kosta izan gizaseme bat nola hil erabakitzea. Nire bizitza afektibo sexualetik pasatu ziren gizonezkoak akabatzeko ohitura makabro hartan, erraz irudikatzen
|
nuen
haietako bakoitza nola akabatuko nukeen. Eta benetan bat akabatzeko ordua iritsi zitzaidanean, ez zitzaidan batere erraza egin modua erabakitzea.
|
|
|
Pare bat eserleku aurrerago, sailkatu ezin zuen hizkuntza batean mintzo zen bikote bat aurkitu zuen. Nik entzun niezaien saiatu zen, baina ez
|
nuen
haien mintzairan hitz bakar bat ere atzematerik lortu. –Neska kalakari amorratua da, ez da isiltzen, derrigor entzun behar diozu?, esaten zidan Marenek.
|
|
|
Garrüzeko inguruko laborariek jakinen zuten zehatzago. Ez
|
nuen
haiei galdegiteko asmorik.
|
|
|
BIDEAREN erditsuan zaldun talde bat zegoen nire esperoan. Aspaldi ikusi gabea
|
nuen
haien buru egiten zuena: La Force.
|
|
|
Adinkide
|
nuen
haien buruzagia. Bisaia zaildua zuen, sastakada zahar batez apaindurik ezker masaila.
|
|
|
Prest nengoen berrehun urrats kontatu arte kezkatzen ez hastera. Ehun eta berrogeita hamargarrenera gabe, buruz buru jo
|
nuen
haien argiekin.
|
|
|
Haren menekoak karroza inguratu eta nire parean agertu orduko, nire sastakaiak mehatxatzen zuen haien jaunaren zintzurra. Ez
|
nuen
haiekin eztabaidatu behar izan ere.
|
|
|
Aspalditik ninduten noski ikusmiran. Harresi zolatik, Gaskoiniako eta Biarnoko mintzaira erabili
|
nuen
haiekin. Etorreran ohartua nintzen lurralde horretako jendeen ahotan zebilena ez zela hain desberdina.
|
|
|
Euskadi Ta Askatasuna liburu sortan (Txalaparta, 1994), espetxetik amari igorritako gutunaren pasarte bat jaso dute: «Preso politiko guztiak gose greban ziren ni heldu nintzenerako, eta neronek ere bat egin
|
nuen
haiekin. Fresnesko ospitalera eraman gintuzten gero.
|
|
|
haiek beren espazioak gordetzen zituzten eta nik nireak; espazio horiek ez zeukaten elkargunerik eta horrela ezinezkoa zen. Nik ikusten
|
nuen
haien ustez beren «integrazioa» gauzatu zela: lasai bizi ziren, langileak ziren, harreman arruntak zituzten eta hemengo neska mutilekin ezkondu ziren haietako batzuk eta beren seme alabak; beraz, mestizajea errealitate bat zen.
|
|
|
Ezin nuen esaten ari zirena ondo entzun, ez eta ulertu ere, hortaz poliki poliki eman
|
nuen
haiei begira jartzeko. Inoiz entzun eta ikusi nuen ederrena izan zen hura:
|
|
|
Hitler pasa da. Biarritzen ehiza hegazkinen pilotuen eskola zegoenez, pentsatu
|
nuen
haiek zirela. Bai zera:
|
|
2014
|
|
|
Izutzen nintzen portugesekin. Ametsa ere egiten
|
nuen
haiekin! Bertze behin, nire senarra bazetorren landako lanetik eta ikusi zituen jendeak Etxalarreko gurutzean.
|
|
|
Baina furgoneta aurrean zihoazen zakur biak, korrika eta zaunkaka. Aurrean gurutzatzen zitzaizkidan eta nik galga zapaltzen
|
nuen
haiek saihesteko, neskatoa nuen buruan, Urtza; egia esan, ez zen neskatoa azaltzen zitzaidana, haren amaren argazkia eskelan baino. Astiro nindoan, etengabe galgatuz, zakurrak ez zapaltzearren.
|
|
|
Batzuen batzuek esaldi laburrak trukatzen zituzten purrustaka, agidanez arazoa beren gogara konponduz. Aldamenean
|
nuen
haien buruzagia, beltz gazte bulartsu bat, urdin ilunez azpildutako jantziez arrunki apaindua, izugarriekin, eta ilea kizkur koipetsuetan artezki antolatua zuena. «Eta?» esan nion, adiskidetsu agertzeko asmo hutsarekin.
|
|
|
Margolana zirudien eta noizbait inguru honetara bizitzera etortzea ez litzaidakeela pentsatu nuen”, azaldu du. Euskal Herriko paisaiak asko erakarri bazuen ere, bereziki euskaldunen izaera eta mentalitatea gustatu zitzaizkion hasieratik, “2010 urtean etorri nintzen Zizurkilera bizitzera, baina aurrez, ia hamar urtez aritu nintzen euskaldunen artean lanean eta asko ikasi
|
nuen
haiengandik. Gogoko dut euskaldunen izaera zintzoa, baita lan egiteko modua ere”.
|