|
2000
|
|
|
Baina ez
|
nuen
haiek mementuan baketzerik erdietsi, eta hala egon ziren egun osoan: hatsarrean, goizetik arratsalderat bitartean, elkarri so ere egin gabe; gero, arratsean, xuxendurik elkarri hainbat so, baina oharkabean eta itzalgaizka bezala... harik eta, gaua gainerat zetorkigunean, Antonio Joxerenganat hurbildu zen arte, bere arrazoinak erakusten zizkiola:
|
|
2003
|
|
|
Ordurako ezagutzen nuen baserritarren idiosinkrasia edo izaera, eta argi
|
nuen
haiek kanpora atera beharra zutela, irudi batek mila hitzek baino gehiago balio duelako. Alorrez alor bidaia profesionalak antolatzen hasi nintzen Vital Kutxatik:
|
|
2005
|
|
|
ez nekien zenbat diru neukan aurreraturik ere. Eskupekoak gordetzen nituen zapata kaxatik hartzen nuen behar nuena; ordurako bi kaxa goraino beterik neuzkan billetez, eta ez
|
nuen
haiek xahutzeko denborarik.
|
|
2006
|
|
|
Arratsaldean, artzain lohizundarra joan eta gero, haren hista egiten nuen, haren erranak eta haren keinuak Grazianarendako eta Ramonarendako manera barregarrian berrituz. Neskek gogotik egiten zuten irri, eta nik maite
|
nuen
haiek irriz ikustea. Ramona bereziki.
|
|
|
Isilik geratu ziren denak, garrantzirik gabeko zeozer balitz bezala. Nik, berriz, ez
|
nuen
haien jokabidea ulertzen; gure Jaunaren Gurutze Santuaren benetako zatia eraman genezakeen gurekin, eta zirkinik ere ez. Ez zen samurra helduen jokabidea ulertzen.
|
|
2007
|
|
|
Hiru minutuz Artxandan ginen. Zenbakietan gustu izpirik ez neukan arren, maite
|
nuen
haien zerrendatzea urguilu pixka batekin, mundua segurtatzen eta neurtzen zidatelako, arrazoitzen oroz bat.
|
|
2009
|
|
|
Bere kontu zaharrei buruz baino ez da aritu. Eta nahiko lan
|
nuen
haiek ulertzeko ere.
|
|
2010
|
|
|
Beste aberri batekoak ziren, antzinakoak, egunkari pertsonalak modan jarri baino lehenagokoak. Eta, nahiz nire joera kontrakoa izan Egunak badoazi izeneko koadernoa neraman La Sallera hasiz geroztik, aitorpen intimoei eskainia, atsegin
|
nuen
haien erreserba.
|
|
2011
|
|
|
Baina, pentsatzen jarrita, ez nintzen handik alde egin izanagatik batere damu. Kapitaina hil nuenean, ez nekien zer etor zekidakeen eta, badaezpada ere, hobe
|
nuen
haiengandik urrun egon. Orain, behinik behin, bizirik nengoen.
|
|
2012
|
|
|
Gauza nabarmena iruditu zitzaidan ez zituztela uhartera ikustaldiak oso maiz egiten, hamabost hilabete baino gehiago igaro baitziren berriz hondartzara etorri arte; beste era batera esanda, ez nituen ikusi, eta ez
|
nuen
haien aztarnarik ez arrastorik aurkitu denbora horretan guztian, euriteen garaian ez baitziren seguruenik irtengo, ez behintzat horren urrutiraino. Halere, ez nintzen lasai bizi izan bitarte horretan, etorri eta ezustean harrapatuko ninduten etengabeko beldurra zela medio.
|
|
|
Ordurako, aski ongi hitz egiten nuen haien hizkuntza eta oso ongi ulertzen nuen esaten zidaten guztia. Gainera, ikasia
|
nuen
haien alfabetoa, eta moldatzen nintzen tarteka marteka esaldi batzuk interpretatzeko; izan ere, Glumdalclitch izan bainuen irakasle etxean egon nintzen bitartean eta bidaian izandako aisialdietan. Liburu txiki bat zekarren poltsikoan, ez Sansonen Atlasa 43 baino askoz handiagoa; neska gaztetxoek erabili ohi zuten testua zen, haien erlijioaren berri ematen zuena laburki; honetaz baliatuz irakasten zizkidan letrak eta azaltzen hitzak.
|
|
2013
|
|
|
BIDEAREN erditsuan zaldun talde bat zegoen nire esperoan. Aspaldi ikusi gabea
|
nuen
haien buru egiten zuena: La Force.
|
|
|
Adinkide
|
nuen
haien buruzagia. Bisaia zaildua zuen, sastakada zahar batez apaindurik ezker masaila.
|
|
2014
|
|
|
Batzuen batzuek esaldi laburrak trukatzen zituzten purrustaka, agidanez arazoa beren gogara konponduz. Aldamenean
|
nuen
haien buruzagia, beltz gazte bulartsu bat, urdin ilunez azpildutako jantziez arrunki apaindua, izugarriekin, eta ilea kizkur koipetsuetan artezki antolatua zuena. «Eta?» esan nion, adiskidetsu agertzeko asmo hutsarekin.
|
|
2015
|
|
|
Baina diferentea zen aldi berean: ez dakit helduagoa nintzen, baina ez hain umea, ez hain taldekoia ere; jendekoia betidanik izan naiz, baina, ez dakit urteen berezko uzkurtze baten poderioz ala irakurketaren sentsibilitate erne berriaz, artaldean ez nintzela gustura sentitzen ohartu nintzen; ohartu eta onartu; taldeari begiratzen nion, nahi
|
nuen
haietako bat izan, multzoan urtua, baina banekien harrezkero ezinezkoa zena.
|
|
|
6 Urteetan egon nintzen ni gauza asko irakurtzen eta ez
|
nuen
haietatik ezer ulertzen; eta luzaro egon naiz, Jainkoak ematen bazidan ere, ulertarazteko hitzik esaten ez nekiela, eta ez zait lan gutxi kosta hau. Haren Maiestateak nahi duenean, unetxo batean irakasten du guztia, ni txundituta uzteraino.
|
|
|
Baimena gero laster ekarri zen. Hala ere, ni hain urruti eta hain lanpeturik nengoenez gero, ezin
|
nuen
haien nahigabea arindu, eta erruki nituen, eta horrela ezin zen haien itxarotea gehiago luzatu.
|
|
|
7 Mezu bat bidali nion gero Luisa andereari; erantzunaren zain nago eta erabakia harturik, ongi egiten ez badu, harik eta hemen egin dezan arte, Paracuellosen duen etxera eraman ditzan saiatzeko, Madriletik hiru legoara baitago eta bi legoara Alacalátik, uste dudanez; toki oso sanoa; han monasterioa egin zezala zen nire nahi bizia, baina inoiz ere ez zuen nahi izan. Askoz ere nahiago
|
nuen
haiek hemendik ez irtetea, kokapen ezin hobean eta batetik besterako bide bidean daudelako; Jainkoak nahi beza hau egitea eta berorren aitatasunak ontzat eman dezala, ez bainaiz egongo beste baimenen zain; uste dut ontzat emango duela, ez dago beste irtenbiderik eta; eta monasterioa desegitea, Pastranakoa bezala, inola ere ezin daiteke egin. Azken batean, orain ongi erantzuten ez badu, Toledora joango naiz pertsona batzuek hitz egin diezaioten, eta ez naiz irtengo handik era batera edo bestera hau konpondu arte.
|
|
|
Behin eta berriro muin egiten diot eskuetan berorren jauntasun txit argiari. Bete
|
nuen
haietan berorrek eman zidan agindua: gure ahizpa maite maitea den Elena Jesusenari abitua ematea.
|
|
2016
|
|
|
Kolaz pegatuta bezala, liluratuta, eternitatea pasa
|
nuen
haien aurrean,
|
|
|
Kartera poltsikoan sartzean, honen fondo puskatutik ihes egindako txanponak sumatu nituen eskuarekin, eta atsegin
|
nuen
haiek hor egotea, epel, babesean.
|
|
|
Ezin
|
nuen
haien erritmoa jarraitu.
|
|
2017
|
|
|
Ingurua ez ezagutzeak hondamena ekar zidakeen eta erabaki nuen haran korapilo hartatik atera behar nuela, eta landa sakelan sartu. Distantzia nahikoa handitu behar
|
nuen
haiek gainetik kentzeko eta uste nuen, inguru egokia aurkituz gero, lor nezakeela. Zuhaitz batzuk aurkitu izan banitu, horietan ezkutatzen saiatuko nintzatekeen; baina, aldapa biluzi horietan, euli bat kilometro batera ikus zitekeen.
|
|
|
Hasieran lagunak dira, nik ez nuelako ikusten benetan gertatzen zena, nire portaera ez zela normala. Uste
|
nuen
haiek esaten zutena egitean lortuko nuela zoriona, pozik egongo nintzela. Baina gero konturatu nintzen zerbait gertatzen ari zela, ezin nuela horrela jarraitu, nire burua suntsitzen nengoela.
|
|
|
“Ez zitzaidan egokia iruditzen bat batean, atarikorik eta prestakuntzarik gabe, Oteiza edo Txillidaren obra ezagun bati ekitea. Bide bat egin behar
|
nuen
haietara iritsi aurretik. Horregatik, obra ezezagun samarrei eraso nien hasieran, bolada luze batean.
|
|
|
Harrigarriki, ez nuen beldurrik. Seguru sentitzen nintzen kideen artean, aitari eskua emanda doan umeak bezain irrazionalki, uste
|
nuen
haiekin nengoen bitartean ezin zitzaidala ezer larririk gertatu.
|
|
2018
|
|
|
Jaizkibelez hitz egiten zidaten, beti irainka, eta nik errespetua eskatzen nuen, nire anaia han zelako. Baina jende hark nire anaiari halakoak egin bazizkion, nola jarri behar
|
nuen
haien alboan. Niretzat, balioak galduak zituzten.
|
|
|
Hasieran, noski, ez nintzen konturatu familia bera zela. Nik ez
|
nuen
haiekin topo egin eta, beraz, etxera iritsi nintzenean, ez nuen jakin lehen polizia etxean egondako pertsona berak zirela. Han, haien amaren hilketa lazgarriaren berri izan nuen.
|
|
2019
|
|
|
Aurkikuntza izan zen niretzat. Erraketistak izan ziren lehen emakume kirolari profesionalak, eta pilota maite dudan moduan maite izanda, nik ez
|
nuen
haien berri. Ez ikastolan eta ez herriko elkartean inoiz ez dut ikasi edo ikusi haien inguruko ezer; ez erraketarik, ez argazkirik, ez aipamenik...
|
|
|
Eta bi beltxarga, bi beltxarga beltz hegaldatu zirela, nik uste, ni hurbiltzean. Ez nintzen ongi gogoratzen, baina gogoan
|
nuen
haien itzal erraldoia, nire buruaren gainetik igarotzen ari zirenean. Gogoan nuen haien hegadaren hotsa, haizearen hotsa haien lumetan, eta ufa izoztua nire bekokian.
|
|
|
Ez nintzen ongi gogoratzen, baina gogoan nuen haien itzal erraldoia, nire buruaren gainetik igarotzen ari zirenean. Gogoan
|
nuen
haien hegadaren hotsa, haizearen hotsa haien lumetan, eta ufa izoztua nire bekokian. Oroitzapen horrek ere larrimina eragiten zidan.
|
|
|
Itzuli nintzenean, joanak ziren denak. Beldurtuta nengoen, uste
|
nuen
haien atzetik abiatzen banintzen beste zaintzaileren batek tiroka erasoko zidala, eta, hortaz, basoan barrena sartu nintzen berriz.
|
|
|
Urtebete pasa
|
nuen
haiekin.
|
|
2020
|
|
|
Hori izan da gogorrena. Argi
|
nuen
haiei esango niela aurrena. Goizetan online egiten dugun entrenamenduaren ostean, beraiekin bakarrik geratu nahi nuela esan nien, eta orduan kontatu nien.
|
|
|
Izugarri bizkorrak ziren, inbidia itzela ematen zidan haien gaitasun intelektualak. Maite
|
nuen
haiekin hitz egitea. Ez dakit esaten zer ikasi nien zehazki, agian ezer ez, baina estimulagarria eta inspiratzailea zen.
|
|
2021
|
|
|
Ez nuen batere buruan holako proiektu handi batean engaiatzea. Hastapenean, uste
|
nuen
haiekin trekking egitera joateko zela, baina Fredok erran zidan argiki: " Ez, ez; nahi zaitugu gurekin gailurrera igateko".
|
|
|
Ohetik irten nintzen salto batez, eta nire gelara joan nintzen 1983ko istiluetan poliziaren kezko pote batek pertsianan egin zuen zulotik so egiteko. Txirrina entzun aurretik ikusi nahi
|
nuen
haiek ote ziren. Arriskua datorrenean, hura ikusteko premia irrazionala izaten duzu.
|
|
|
Eta gero seme alabak jaio zitzaizkidan eta hasieran, txiki txikiak zirela, ez nuen ulertzerik nola egin zitekeen idazteko seme alabak izanda. Ez nuen ulertzen nola egin behar
|
nuen
haiengandik apartatzeko ipuin bateko halako bati segika ibiltzeko. Hasia nintzen nire lanbidea menosten.
|
|
|
Nolwen eta Joana nigandik are hurbilago ikusten nituen. Maite
|
nuen
haien gorputzekiko kontaktu fisikoa, hainbeste denboraz gabetua izan banintz bezala. Peio Elizaldek eta Fernandek, aldiz, musu bana pausatu zidaten mateletan.
|
|
|
Nahiago
|
nuen
haiek hiltzea zu baino.
|
|
2022
|
|
|
–Ez
|
nuen
haiekin haserretu behar. Ez zuten merezi.
|
|
|
Tarteka txalo urduriak jotzen zituzten xehetasunen batekin asmatzen nuenean, orezta bat izan zitekeen bizkarrean, orbain bat edo ebatondo txiki bat zangoan, eta euren artean froga horiek elkarri erakusten ere sumatzen nituen gonak altxatuta. Deskribapenekin bukatu nuenean isilik zegoen batek galdetu zidan ea zergatik ezin genuen jarraitu oraindainokoan bezala, ea zergatik egin behar nituen bereizketa mingarriak, zergatik aukeratu behar
|
nuen
haietako bat eta besteak bazterrean utzi. Ez nekiela zer erantzun esan nion, eta orduan hasi zitzaizkidan aurpegiratzen ez zela hori hitzemanda genuen tratua, arauak hautsi nituela.
|
|
|
Zahar 1: Ni, badakik, ados
|
nuk
haien Jesus profeta handia zela. Bazuen zerbait.
|
|
2023
|
|
|
Polita da hori, niretzat ez baita memoria galeraren inguruko film bat, geratzen denari buruzkoa baizik. Oroitzen duen gorputzari buruzkoa; gorputz bat diktadurako mina oroitzen duena, gorputz bat azken egunera arte gogoratzen dena Paulinaz —nik uste
|
nuen
haiekin egongo nintzela Gongorak Paulina ahazten zuen arte, baina ez zen gertatu—, eta liburuak beti oroitu zituena. Ez zen irakurtzeko gai, baina bazekien zer izan ziren liburuak bere bizitzan.
|
|
|
Gorroto
|
nuen
haien etxera joatea, baina patuaren kapritxo zitalak: senarrak lagun minak ziren.
|
|
|
Ez zeuden etxean gelditzeko, ohituak zeuden hamabi urtetatik gizonezkoen pare lan egitera, eta ez portzierto leku txukunetan, oihal denda batean esaterako, ezpada kordeldegian edota kontserba fabrikan. Izugarri atsegin
|
nuen
haiei entzutea, lantokiari buruzko galderak egitea, eta kontatzen zidaten txirrinak jotzen zuela, uniformea eraman behar zutela derrigor, kontramaistra bat zeukatela eta denak barre algaraka aritzen zirela elkarrekin gela berean, eta niri begitantzen zitzaidan haiek ere eskolara joaten zirela, baina etxeko lanik eta zigorrik gabe. Hasieran, eskolako maistrak –izaki bikain eta aparteko haiek– miresten hasi baino lehenago, jabetu aurretik ozpinetakoak potoetan sartzen jardutea ez zela hain hain ogibide ederra ere, ondo baino hobeto irizten nion nire izebak bezalakoa izateari.
|