|
2000
|
|
|
Ez eta probintziako toponimiaz eta arabarren euskarazko deiturez ere. Baina
|
nik
neuk ere aitona nuen arabar euskalduna, eta arbasoen jatorriak etsi ezinezkoak ditut.
|
|
|
Benetan jakingarriak kulturaz arduratzen diren arabarrentzat. Eta,
|
nik
neuk ere, Arabako Billerlen (Legutio) euskarak bere gogoa lehen aldiz piztu zion F. Krutwig adiskideari eskaini nizkion. Gure amagandiko Gabon kantak?, 299 orrialdeetan.
|
|
|
Epaileak (L) fiskalari (T) eta abokatu defendatzaileari (I) begiratu die, eta batek buruaz indarrez baiezkoa eginez eta besteak sorbaldak goratuz erantzun dute(
|
nik
neuk ere, egia esatera, nahiago nuen mingarri samar egin zaidan prozesu honi behingoz amaiera ematea). Hala gauzak, Colorado ibairaino jaitsi izanaren alegrantziari, erruz edan dugun garagardoaren euforia gaineratu zaio, eta herri tribunalekoen artean berealdiko zurrumurrua sortu da.
|
|
2001
|
|
|
Pako Aristiren azken elaberriko pertsonaia batek dioenez1, Joseba Sarrionandia«gure artean den poeta handiena» dugu. Halako baieztapen kategorikoakarriskutsuak direla jakin arren,
|
nik
neuk ere beste horrenbeste esango nuke etapoeta handia ez ezik, narratzaile handia ere dugula gaineratuko nuke. Hor dauzkagu Narrazioak, Atabala eta euria eta Ifar aldeko orduak bilduma ezagunak (baitaMiopeak, bizikletak eta beste langabetu batzuk bilduma txikia ere); eta lanhoriekin batera testu labur eta ezberdinez osatutako Ez gara gure baitakoak, Hanizanik hona naiz eta Hitzen ondoeza miszelanea lanak ere ahaztezinak dira.
|
|
|
Gorriak nora goazen ulertzeko astia izan orduko,
|
nik
neuk ere ulertu orduko, Bluefieldsgo moilan gaude, Puerto Cabezas eta Prinzapolkatik datorren ontziaren zain. Eta hegoaldera goaz, pasatu ditugun lekuen izenak ia sinesgaitzak egiten diren arren, Monkey Point, Puerto Limon, Barranquilla.
|
|
|
Beraz, tentuz, tentu oso handiz jokatu behar nuela jakinik, bere kamainatik eta bizitokitik nahikoa hurbil eseri nintzen, nire presentzia ohitura bihurtuko zitzaiolako unearen esperoan. Ondorengo gertaerek nire zuhurtzia saritu zuten, eta ohitura hartzeko epea, gehienetan luzea, ikaragarri laburtu zen; are, Mitxoletak
|
nik
neuk ere espero ez nituen aurrerapen nabarmenak egin zituen, bere jokabideen aspektu sozialei dagokienez, eta hagitz denbora laburrean, nigana hurbildu zen irribarre zabalarekin, esanez:
|
|
2002
|
|
|
Nolabaiteko poztasuna sortarazten dit gisa horretako aita ukan nuela jakiteak. Baina... bestetik... ez al dut
|
nik
neuk ere neure azken hatsa horrelako plazaren batean emango. Ez nadin laineztu.
|
|
|
Baina bi hilabete haietan, oro har, halako aurreralditxoa egin zuen,
|
nik
neuk ere nabaritu nuena. Berak ere bai, nik uste.
|
|
|
Halako zerbat sentitzen bainuen nik ere osaba Lazaro paseatzera ateratzen nuen batzuetan: honekin esan nahi dut neure erara sinesten nuela
|
nik
neuk ere orduko, zalantzaz josia nengoen arren. Ez nuen inongo elizan sinesten, baina bai misterioari lotutako beste zerbaitetan.
|
|
|
Gure hizkera euskaran arrotzak izan diren egiturez betetzen ari gara, zuzenean hartzen baititugu hitzak, esamoldeak eta egitura osoak beste hizkuntza horietatik, batez ere gaztelaniatik. Hau da, eta
|
nik
neuk ere eman ditut zenbait adibide lan honetan, euskarak, bizirik iraun nahi baldin badu, duen beste arrisku argietako bat.
|
|
|
Euskaltzaindiak oso arau gutxi eman ditu batasunerako, baina gero modu batera bakarrik interpretatu ditugu arau horiek, zaku berean sartuz Euskaltzaindiak esan dituenak eta esan ez dituenak. Hori dela eta, joera handia dugu erdialdeko hitz eta esapideen erabiltzeko eta
|
nik
neuk ere, jo dezagun, errazago idazten dut egun asko, bultzatu edo horma eta ez, sortzetik beretik neureak ditudan anitz, bulkatu eta pareta hitzak, erraz ulertzeko adibide batzuk aipatzeagatik. Aski zen Euskaltzaindiak bere paradigmetan etor baledi, ikusiko zukeen edo baletor jartzea, edo ukan dut idaztea norbaitek liburu batean, aldameneko irakasleak horiek direla forma jatorrak, eta batuan erabili beharrekoak, erakusteko, eta ez, demagun, haiek bezain jator eta betikoak diren etorriko balitz, ikusiko zuen edo izan dut.
|
|
2003
|
|
|
Liburuari esker, psikologiaren eremuan darabilten metodologiaren eta mugenberri izan dut, eta baliotasuna deritzon kontzeptuaren inguruko hausnarketak eginez,
|
nik
neuk ere ikasi dut baliotasuna bilatzen, orain arte sorbalda gainetik begi
|
|
|
Ez omen zuen, noski, bere garitatik ezer entzuten, baina bien arteko maitasuna eguzkitara, jendaurrera ateratzeko eskatzen zuela omen zirudien, zer besterik eska dezake bada urteak ni bezalako maitale zikoitz (sic) batekin egin dituen emakumeak? Eta nire azken urteotako frakaso sentimentalen zerrendatxoa aipatzen du,
|
nik
neuk ere ezagutzen ez nituen istorioak aurpegiratzen dizkidala.
|
|
|
Hori guztia, Fedro eta gainerakoak, esan zuen Diotimak, eta ni sinetsita nago; eta sinetsita egonik saiatzen naiz besteei ere sinestarazten batek ez lukeela hori lortzeko Maitasuna baino laguntzaile hoberik erraz hartuko izaera gizatiarrarentzat. Horregatik diot nik gizon orok Maitasuna ohoratu behar duela, eta
|
nik
neuk ere maitasun kontuak ohoratu eta bereziki praktikatzen ditut eta besteak horretara bultzatzen ditut, eta orain eta beti Maitasunaren botere eta ausardia goresten ditut ahal dudan heinean. Hitzaldi hau bada, Fedro, Maitasunarentzako esandako c gorespentzat jo ezazu, nahi baduzu; bestela, nahi duzuna eta nahi duzun moduan dei iezaiozu.
|
|
2004
|
|
|
Eta
|
nik
neuk ere, aspaldidanik euskeraren alde saiatu ta euskaltzaleakin itzegin ondoren, ez dut gertaera garbi ikusten: eta, orrengaitik, denak borondate onez euskeraren alde bakarrik lanegin nai dutela ezin siñista dezaket.
|
|
|
Newtonen fisika ordezkatzeko teoria baten bila genbiltzan, eta zer aurkituko eta bi geneuzkala, elkarren ezberdinak. Baina laster frogatu zuen von Neumannek, eta
|
nik
neuk ere bai, biak baliokideak zirela.
|
|
|
" Montseren lagun bat ote da, bada?", pentsatu nuen hasieran. Ez zuen zertan izan, gizon publikoa nintzèn neurrian publikoa baitzen nire ezkontzaren porrota,
|
nik
neuk ere aitortua hainbat elkarrizketatan. Baina Montseren laguna ez bazen, nor ote zen emakume hura, hain itsutua zirudiena, bestalde?
|
|
|
Amarekin konparatuta, beste gauza bat zen, zinez, citroëneko neska! Eta zalantza ere etorri zitzaidan –barrutik guztiz aztoratu ninduèn zalantza–,
|
nik
neuk ere ez bainekien, azken batean, zer egingo nukeen aitaren lekuan jarriko banindute, ama eta citroëneko neska aukeran, hain nindukan azken honek txoratuta...!
|
|
|
Eta
|
nik
neuk ere jenio bizia nuen, eta zeharo lotsagabetzen nintzen, umorea galtzen nuenean.
|
|
2005
|
|
|
Filosofia, funtsean, bizitzea da, Heidegger eta gero. Zentzu berean,
|
nik
neuk ere, hiritar moduan bizi hausnarpen honen beharra sentitu nuen. Horregatik, ikuspuntu pertsonaletik asko ase nauen lana burutu dut, itaunka nituen zenbait kontzeptu argitzeko balio izan didan bitartean.
|
|
|
Ez dut batere gogoko jaioterrira itzultzea. Meza osteetako tertuliek galdera asko erantzutera behartzen naute, eta galdera hauetako askoren erantzunak
|
nik
neuk ere ez ditut ezagutzen. Bestalde, gustuko dut eliza aurreko legarra, bi solairuko etxe apalak eta bakailao gazia ardoarekin eztarritik behera igaro beharra tabernaz taberna; jadanik nirea ez den mundu sinple batez hitz egiten didatelako.
|
|
|
Eta
|
nik
neuk ere doktoregoa ahalik eta azkarrenik bururatzea agindu nion 1978an.
|
|
|
Bitxia gertatu zitzaidan benetan Idoiarekin izan nuen maite tratua, maitemintzeari buruz eskuarki hedaturik zegoen ikuspegiarekin alderatuta behintzat;
|
nik
neuk ere ordura arte beste modu batera ikusten nituen kontu haiek. Hasieran, haren aiurri atseginak erakarri ninduen; lagun aparta izan zitekeela iruditu zitzaidan.
|
|
|
Zure ontasun hori Jainkoak duenaren parekoa da, giza izaerak pairatzen duena. Eta, horren eretzean,
|
nik
neuk ere eskerrak eman behar dizkizut jendaurreko azalpen honetan. Zeruko argizariak, munduaren zati handietara ez eze, beste alderdi batzuetara ere isurtzen diren ber, eta euren eragingarritasuna bizidun guztiei helarazten dieten ber, Zuk Zeuk ere, munduko argizari hoberen horrek, ez duzu nahiko izan printzeak altxarazi eta herriei laguntzearekin; neuri ere laguntza eta kontsolamendua eman didazu, neure aberrian pertsegitua izan naizenean.
|
|
2006
|
|
|
" Badago modu bat, bai, aitortu dit, totelka, Madame Margueritek?, baina ez dizut aholkatzen:
|
nik
neuk ere ezin dut aurreikusi zer gerta dakizukeen. Baina aurrera jarraitzeko asmo irmoa duzunez, ez dizut oztoporik jarriko".
|
|
|
ez zigun abizenik eman, ezta zehazki nongoa zen aipatu ere; amnistiaren aldeko batzordeetan ibilitako norbait ezagutzen zuen Ainhizek, eta informazioa biltzeko ahaleginak egingo zituela agindu zidan. Azkenean ez zuen ezer egin, nik dakidala behintzat, baina egia da
|
nik
neuk ere ez nuela interes askorik ipini kontuan, etxera itzuli ondoren.
|
|
|
Batzuetan
|
nik
neuk ere txibatuko lidakeen norbait behar nuke, pentsatu dut.
|
|
|
Ez dut uste
|
nik
neuk ere nahi izan nukeenik. Korrontea desagertu ostean hura berriz sortzen saia nintekeen.
|
|
|
Salmon River horretatik itzuli eta berriro busean sartuta lau ordu egin ondoren, iluntzean Coeur d’Alene herrira iritsi gara. Dantza taldekoek, eta baita
|
nik
neuk ere, euren etxeetan hartuko gaituzten familiak ditugu zain. Zuriak dira denak, eta erlijioz gehienak mormoiak edo bestela baptistak dira, egunak igaro ahala jakingo dugunez.
|
|
|
Halako kirolarientzat neguan zer hoberik Nevada baino. Ortzia beti argi, egunak luze, hotzik hotzena ere lehorraren lehorrez jasangarri, beti udan egotearen sentsazioa izaten nuen
|
nik
neuk ere. Horrexetan dago, nik uste, Nevadako mendien indar misteriotsua.
|
|
2008
|
|
|
Izan fishmanzale, izan odriozolazale, izan txepetxzale, izan Kontseilua, Topagunea, Berria, euskara elkarte, Kafe antzoki edo dena delakoa. Gainera, askok erabili dute era batera edo bestera esaldi hau azken aldi honetan
|
nik
neuk ere autozentramendua aipatu nuen: Jon Sarasua, Mikel Irizar, Mikel Zalbide, Kike Amonarriz, Joxe Manuel Odriozola [blogean horien hausnarketen zuzeneko lotura dago].
|
|
|
–Gauza bat esan behar dinat, Ernestina, esan zuen Reginak, izebak bukatu ahala?: Hik heure ametsa bete behar dun, baina
|
nik
neurea ere bai, hemendik gutxira, hik botoak egin baino lehen Madrilera bainoa, Villalbako markes jaun andereen etxera, neskame.
|
|
|
Eta ni, zure hitzen eztian liluratuta? zure baratzean sartzea baitut aspaldiko amets
|
nik
neuk ere, bular biko zelaietan lorez lore, erle bat bezala, nekatu eta ahitu arte, ni zure ura, zu nire lurra!
|
|
|
hain sentitu zen artikuluak zioenarekin bat eginda, non gurari apetatsu bat piztu baitzion markes jaunari, gero eta gurariago egin zitzaiona, gero eta apetatsuago, beste pauso bat ematera bultzatu zuena:
|
nik
neuk ere erosi egin behar diat, bada, zer arraio!, baita berandu gabe erosi ere, bazuen markes jaunak, halaber, alde histrioniko bat, besteengandik erremediorik gabe bereiztera zeramana, eta hark ere izango zuen erabakian zer esanik?, hartarako udako oporretan egin behar zutèn bidaiaz baliatzen zela:
|
|
|
Orduan niri begiratu eta buruari eragin zion, esanez bezala: . Estutasun politean gaudek!?,
|
nik
neuk ere, egia esan, pentsatzen nuen bezala. Bere begiradak nahiko adiskidetsuak ziren orain, eta etengabeko aldaketa haien aurrean nazkatuta nengoenez, ezin izan nintzen egon ahapeka zera esan gabe:
|
|
|
Ez duzu han, beste hiriburu batzuetan bezala, monumentuak etengabe solasera ekarri beharrik, ez ez dituelako, baizik eta itsas bistak, hondartzek, uharteak eta bereziki badia harrigarriak bisitaria liluraturik uzten dutelako. Txillidaz mintzatu nintzaion, noski, eta Oteizaz ere bai, euskaldun izateko bi modu daudela adierazten saiatu nintzaion eta
|
nik
neuk ere ez nekiela bietatik zein gustatzen zitzaidan gehiago erantsi nuen, batzuetan bata eta besteetan bestea gustatzen baitzitzaizkidan. Berak biolinaren estutxea besarkartuz entzuten zidan, edo entzun itxurak egiten zituen, nire imintzioak eta hitz egiteko modua aztertuz bezala.
|
|
|
Aita ere halatsu. Eta
|
nik
neuk ere nuke ez izatea eskuetan dardararik adin hori izan arte?.
|
|
|
–Harribitxia duzue hemen? esan nien ikasle eta irakasleei, harri eta zur,
|
nik
neuk ere uste bainuen koadro haren arrastoa galdua zela.
|
|
|
Luntbel...(?) eta Lutbelscottio, > nahiz eta euren azalpen etimologikoa zaila izan (Gorrochategui, J, 1995, Veleia> 12). Bizkaian eta Gipuzkoan ez da aurkikuntza epigrafiko berririk izan, baina interesga rria da esatea Foruako izkrizioan irakurtzen zen Iviliae> jainkosa izena,
|
nik
neuk ere erromatarren aurreko izena konsideratzen nuena, orain J. Velazaren bista fina eta jaki turiari esker Tutelae> irakurri behar dela. Honekin batera oso arraroa egiten zitzaigun euskal kutsurik gabeko izena ezabatu behar dugu lekukoen artetik.
|
|
|
Euskararen etsaia Madrilen eta Parisen, eta, aspaldi honetan, Iruñean? ikusten dute gure arteko zenbaitek, eta halaxe ikusten dut, egia esan,
|
nik
neuk ere, baina ez dezagun beti kanpoko etsaiarekin itsutu eta barrena lasaitu, geure baitan daukagu-eta gaixotasun askoren harra.
|
|
|
ekin nion: . Seguru asko
|
nik
neuk ere asmatu nituen?, erantzun zidan Lasak. Pello Zabaletak ez zidan ezer erantzun, baina aurreko paragrafoaren arabera, Zabaletaren lana Txakolinaren> Ospakuntza> 1 eta 2an gauzatu zen, nagusiki bederen, bakarrik ez bazen.
|
|
|
Belaunaldi berriko historialarien ildotik etorri dator txanda hartzera. Bestalde, lerro hauek, gogo biziz eta esker onean idazten ditut
|
nik
neuk ere ikerketa honen bidez asko ikasi dudalako eta etorkizunari begira bestelako erronkak ekarri dituelako. Pertsonen biografiak bere osotasunean ikertuz, euskal gizartearen tokian tokiko eta bertatik bertarako aktoreen esperientziaz gogoetak eginez gure iragana eta gaur egungo gizartearen ezagutza sakonagoa izango da.
|
|
|
‘Zatoz, laztana, nire gorputza bizitzaren sekretua gordetzen duen kaxa da-eta: irekitzea bakarrik falta zaizu... ’ Eta ni, zure hitzen eztian liluratuta... zure baratzean sartzea baitut aspaldiko amets
|
nik
neuk ere, bular biko zelaietan lorez lore, erle bat bezala, nekatu eta ahitu arte... ni zure ura, zu nire lurra!
|
|
|
–Gauza bat esan behar dinat, Ernestina –esan zuen Reginak, izebak bukatu ahala–: Hik heure ametsa bete behar dun, baina
|
nik
neurea ere bai, hemendik gutxira, hik botoak egin baino lehen Madrilera bainoa, Villalbako markes jaun andereen etxera, neskame.
|
|
|
hain sentitu zen artikuluak zioenarekin bat eginda, non gurari apetatsu bat piztu baitzion markes jaunari, gero eta gurariago egin zitzaiona, gero eta apetatsuago, beste pauso bat ematera bultzatu zuena:
|
nik
neuk ere erosi egin behar diat, bada, zer arraio!, baita berandu gabe erosi ere –bazuen markes jaunak, halaber, alde histrioniko bat, besteengandik erremediorik gabe bereiztera zeramana, eta hark ere izango zuen erabakian zer esanik–, hartarako udako oporretan egin behar zutèn bidaiaz baliatzen zela:
|
|
2009
|
|
|
Emakunderen kontra sekulakoak botatzen hasi ziren, sexuen arteko borroka baino ez zutela sustatzen, eta ea zertara zetorren Durangoko kartela salatzearena eta abar. Egia esanda,
|
nik
neuk ere" Emakunde no nos cunde" egin ohi nuen aldarri amarekin Martxoaren 8ko manifestazioetara joaten nintzenean, txikitan. Baina nire ikasleen sumindura ez zihoan hortik.
|
|
|
Bide batez, aitor dezadan, ni neu ere marxismoaren lilurak irentsi zutenetako bat izan nintzela neurri batean behintzat, eta ez nintzela ohartu orduan Txillardegik egiten zizkigun kritiken zuzentasunaz. Are gehiago, burges ttipiaren salaketa hori
|
nik
neuk ere gin nion behinola Txillardegiri, orduan argitaratzen genuen Zabal aldizkarian. Joxe Luis, barka, gaztetako ausarkeria hura, ez genekien eta zer esaten genuen.
|
|
|
–Anak ez luke halako programarik jarriko bere ordenagailuan. GPS baten programa da,
|
nik
neuk ere erabiltzen dudana. Horrekin mapak kargatzen ditut, ibilbideak diseinatu, egin den bidea ordenagailuan ikusi...
|
|
|
–Aita ez da etorriko, esaten nion nik hortz artean,
|
nik
neuk ere ez entzuteko moduan kasik. Baina herrenak belarri fina zuen, kale zakurrek baino hobea, eta buelta erdia emanda ile mototsetik heldu eta esaten zidan:
|
|
|
Kaka zaharra. Hura bai ez nuela
|
nik
neuk ere sinesten.
|
|
|
–Felipe txistularia da, eta osaba ere txistularia du, eta hona etorri nahiko lukete, ahal izanez gero, eta, iraganari beha geratzen zela, gehitu zuen?: Gogoratzen al zara nola esaten nuen
|
nik
neuk ere orain dela urte batzuk txistularia izan nahi nuela?. Eta orain, berriz, zera?
|
|
|
–Teofilo Mariak arrazoi du,
|
nik
neuk ere oraintxe bertan erreko bainuke liburua, esan zuen honek?, baina Ernestinak ere arrazoi du, liburuak bere jabea baitu, bere eskubideak dituena. Erre ezean, baina, liburu honek ez du minutu bat gehiago egingo orbetarrenean, ez minutu bat ez segundo bat.
|
|
|
Segi, bai, zuk arrosak ematen, horretarako bakarrik balio duzu eta. Utzi gaztainondoari bere fruituak ematen, eta utzi behiei eta ardiei esnea ematen, bakoitzak bere ikusleak ditu-eta, baita
|
nik
neurea ere, neure baitaren baitan. Horixe egingo dut, gainera:
|
|
|
Eta gehiago esango dizuet: halakoxea izan nahi nuke
|
nik
neuk ere handitzean: gizon txiki edo gizon handi guztiz berezia?; edo hodeitik zintzilik zeudèn zabuak marrazten zituen, edo hiri inguruko mendixka batean egin berri zutèn funikularra, izugarri gustatzen baitzitzaion han ere gora eta behera ibiltzea; edo fantasmak marrazten zituen, debozionisten ikastetxean hasi ez beste, fantasmak marrazteari ekin zion eta fantasmak bakarrik?, hainbesteraino liluratzen zuten, itxura batean, izaki fantastiko haiek, zeinetan itsu baino itsuago sinestera iritsi baitzen, nahiz eta amak eta izebak behin eta berriro esaten zioten gezurrezkoak zirela?
|
|
|
–Badakit ez didazula sinetsiko, burutik egina nagoela ere pentsatuko duzu? baina Miryam bizi da, ez galdetu nola,
|
nik
neuk ere ez baitut ulertzen: gaur, tunika arrosa bat zeraman jantzita?
|
|
|
Greziera modernoak literatura landuagoen aurrean dituen abantailaz ari da poeta greziarra, eta Séferisek dioen gauza bera sentitzen dut
|
nik
neuk ere euskaraz ari naizenean: eragozpenei abantaila, gozamen sotzailea?
|
|
|
Hori dela-eta,
|
nik
neuk ere izan dut, inoiz edo beste, internetez baliatuz ikerketa txiki bati ekiteko asmoa. Ekin diot, baina lehen hurbilpen batean ez du eskaintzen Lacombek emandako berrietatik harantzagoko ezer:
|
|
|
Taldeak oso partida ona jokatu zuela esango nuke
|
nik
neuk ere. Baina nire partida onena izan zen ala ez beste batzuek epaitu behar dute, ez nik.
|
|
|
Tradizioak dio bere baieztapena ukatzera behartua izan ondoren, Galileok eppur si muove (hala ere, higitu egiten da) esan zuela; isilka, baina. Euskal Herriaren etorkizun independentea aldarrikatzen ari den ezker abertzaleari dagokionez,
|
nik
neuk ere berak bezala esan dezadan: eppur si muove.
|
|
|
Eskandaluzkoa da kontsumitzaileak bere burua hain babesgabe eta gutxietsia sentitzea konpainia horiekiko harreman behartuetan. Giza eskubide oinarrizkoei dagokienez,
|
nik
neuk ere harreman ezinago apalesgarria eta gutxiesgarria izan dut hiru urteotan Iberdrolarekin, eufemismo hutsez, landa alde, esaten dioten gune batean dagoen lur sail baterako argindarra eskuratu nahian ibilia bainaiz, bai eta lortu ere nahiz eta inoiz ez didaten eman inolako agiririk edo kontratu izenpeturik.
|
|
|
–Teofilo Mariak arrazoi du,
|
nik
neuk ere oraintxe bertan erreko bainuke liburua –esan zuen honek–, baina Ernestinak ere arrazoi du, liburuak bere jabea baitu, bere eskubideak dituena. Erre ezean, baina, liburu honek ez du minutu bat gehiago egingo orbetarrenean, ez minutu bat ez segundo bat.
|
|
|
Segi, bai, zuk arrosak ematen, horretarako bakarrik balio duzu eta. Utzi gaztainondoari bere fruituak ematen, eta utzi behiei eta ardiei esnea ematen, bakoitzak bere ikusleak ditu-eta, baita
|
nik
neurea ere, neure baitaren baitan. Horixe egingo dut, gainera:
|
|
|
Eta gehiago esango dizuet: halakoxea izan nahi nuke
|
nik
neuk ere handitzean: gizon txiki edo gizon handi guztiz berezia"; edo hodeitik zintzilik zeudèn zabuak marrazten zituen, edo hiri inguruko mendixka batean egin berri zutèn funikularra, izugarri gustatzen baitzitzaion han ere gora eta behera ibiltzea; edo fantasmak marrazten zituen –debozionisten ikastetxean hasi ez beste, fantasmak marrazteari ekin zion eta fantasmak bakarrik–, hainbesteraino liluratzen zuten, itxura batean, izaki fantastiko haiek, zeinetan itsu baino itsuago sinestera iritsi baitzen, nahiz eta amak eta izebak behin eta berriro esaten zioten gezurrezkoak zirela... izeba Ernestinak pisuzko arrazoi batean oinarrituta, gainera, zeren etxe hartan El tesoro de las escuelas liburuak3 halako autoritate eta halako berme moral bat baitzuen etxekoengan, eta zeren izaki fantastikoei eskainitako orrietan esaldi bat baitzegoen, izeba Ernestinak Domingoren aurkako argudio ezinbestekotzat zuena eta maiz erabiltzen zuena:
|
|
|
–Badakit ez didazula sinetsiko, burutik egina nagoela ere pentsatuko duzu... baina Miryam bizi da, ez galdetu nola,
|
nik
neuk ere ez baitut ulertzen: gaur, tunika arrosa bat zeraman jantzita...
|
|
|
–Felipe txistularia da, eta osaba ere txistularia du, eta hona etorri nahiko lukete, ahal izanez gero –eta, iraganari beha geratzen zela, gehitu zuen–: Gogoratzen al zara nola esaten nuen
|
nik
neuk ere orain dela urte batzuk txistularia izan nahi nuela.... Eta orain, berriz, zera...
|
|
|
Emakume gogorra zara, ausarta, eta, haatik, beldurturik eta akiturik zaude orain, pausorik eman ezinik;
|
nik
neuk ere, zu bizkarrean hainbeste kilometroan eramanik, agian behera egingo dut, eta beharbada ez gara Linzako aterperaino helduko; ekaitzak gogor jotzen badu, gainera, ez digu utziko aurrera egiten. Zu hementxe arropaz ondo bildurik utzita, laguntza eske abia naiteke, baina itzultzean izozturik aurki zaitzagun arriskua dago, edo beharbada ez zintuzkegu aurkitu ere egingo lainope honetan, metro batera ere ikusten uzten ez baitu, edo elurrak erabat estaliko zintuzke eta paisaiaren parte bihurtu.
|
|
|
Mugena, konforme, erakutsi eta ikasi beharreko zeozer da; garrantzitsuena, ostera, ez da hori, zergatik merezi duen bizitzea jakiten ahalegintzea baino. Eta ez nizun halakorik erakutsi,
|
nik
neuk ere ez nekielako orduan (ez dakit gaur egun dakidan; baldin badakit, edonola ere, berandu dut honezkero).
|
|
2010
|
|
|
Bi polo daude eta hasiera ez zen batere erraza izan. Jarrera batzuk ulertzen ditut,
|
nik
neuk ere bizi izan nituelako beste garai batzuk, ia ezer egin ez zenekoa. Baina oraingoan denborarekin ikusten joan da gauzak egin egiten direla.
|
|
|
Nire gotzain eta anaia Jose Ignazio Munillari onena opa diot, eta iruditzen zait onenak nahitaez eskatzen diola elizbarrutiko elkartearen gehiengo zabalaren ahotsa entzun, errespetatu eta jarraitzea;
|
nik
neuk ere elkarte horretako kide izaten segituko dut, kide eta lankide. Elkartearen ahotsa baita izan Espirituaren ahots, Madrilgo nahiz Erromako ahotsa baino askoz areago.A bai, eta frantziskotar izaten jarraitu nahi dut, frantziskotar xume bat abiturik gabe.
|
|
|
–Haur fedea ez zait nahikoa?!; harik eta egun batean, urte batzuk igaro ziren, egia esan? zure hitzak ulertu eta
|
nik
neuk ere haur fedearekin ez nuela nahikoa ulertu nuen arte.
|
|
|
errealitatearen zer ezkutalekutan?; alde batetik, Regina enean bizi nintzen, non ez bainuen imajinatu ere egiten eraztunak beste erabilpen bat izan zezakeenik, ezkontzatik aparte; bestetik, ikastetxean, non euskara ez baitzen arazo, apenas hitz egiten zenez gero; harik eta Felipe Gastaminzaren osabari galdetu, eta honek halaxe erantzun zidan arte, eskua zerura altxatuz keinu ezin adierazgarriago batean: . Egi egia, mutila,
|
nik
neuk ere eraztuna izan bainuen eguneroko ogi eskolan! Eta zigortuak hamar erregelakada jaso eta jasan behar zituen, esku bakoitzean bost.
|
|
|
Bi mirariren lekuko izan denak pozik behar bailuke, baina zuen amak? Eta zu ere kezkatuta bezala zaude, ez niri esan ezetzik?; istantean zabaldu nion bihotza, halakoa nuen
|
nik
neuk ere bihotza norbaiti zabaltzeko gogoa: izebak eskutik heltzen zidan, eta nik kontatu eta kontatu egiten nion kontatzekoa, orain neure buruaren jabe eta orain malkoen artean, neure jokabide hartan lasaibidea harturik; behin kontatzen hasita, neure zalantzak ere kontatu nizkion, jakina, komentura joango ote nintzen edo ez; eta orduan, sekula ahaztuko ez dudan erantzuna eman zidan izebak:
|
|
|
Horrekin ez dut esan nahi aurreko ipuinetan itsu sinesten nuenik: auzia, gainera, ez zen ipuina sinestea edo ez sinestea, entzutea eta dibertitzea baizik,
|
nik
neuk ere izan bainuen neure alditxoa, zeinean bai izeba Ursulak ahoz kontatuak eta bai izeba Ernestinak irakurtzen zizkigunak ere gozokiak bezalakoak gertatzen baitzitzaizkidan, urte gutxiren buruan, anai arrebengandik bereizteko ahaleginean edo, neure jarrera hartaz lotsatzen hasi banintzen ere, ahalegin hark, gizonago?
|
|
|
–Trukua, trukua, trukua!?. Hiru aldiz egin zuen oihu, eta nola sentitu nituen nik ere haren hiru oihuak, garaipenaren ikur bailiran, harro ere sentiarazi nindutenak maila batean, buruan neukàn gau ilunean hiru izar txiki piztu balitzaizkit bezala,
|
nik
neuk ere nekez sinets bainezakeen begien aurrean ikusi nuèn miraria, nola sor zitekeen kapeluaren ezerezetik uso zuri bat??, eta gizonaren alde lerratua bainengoen ordurako! Bai, egia zen halako deslilura bat ere etorri zitzaidala, azpitik halako zerbait ere sentitu behar nuen, nik uste, trukua agerian jartzeak magiaren eta mundu magikoen posibilitatea ezeztatzen zidan neurrian?, baina nola poztu nintzen, poztu batez ere, egiarekiko atxikimenduaren eskutik!
|
|
|
Bai, egia zen halako deslilura bat ere etorri zitzaidala, azpitik halako zerbait ere sentitu behar nuen, nik uste, trukua agerian jartzeak magiaren eta mundu magikoen posibilitatea ezeztatzen zidan neurrian?, baina nola poztu nintzen, poztu batez ere, egiarekiko atxikimenduaren eskutik! Edo auzi hartan
|
nik
neuk ere arrazoi nuelako sentipenaren eskutik ote zetorkidan poza, neure ego puztuaren eskutik, alegia?, egiarekiko atxikimenduaren eskutik baino gehiago. Hain gara maiz ustez gauza bat eta zinez beste bat, Gabino!
|
|
|
–Non dago bekatua??. Ni, ordea, nora ezean bezala gelditu nintzen,
|
nik
neuk ere ez bainekien non zegoen bekatua. Baina Maria Bibianak esan zuenak egia behar zuen, etxean sartu ahala amak (une hartan bi arrebei errieta egiten ari zitzaienak:
|
|
|
besarkatzen ari baikinen: Euskal Herriko jende xume hura, nire lagun poetak eta
|
nik
neuk ere hainbeste maite genuena; Elorrieta ez zen, beraz, toki urrun bat, Garibayk esan zuen bezala: –profundo y inhabitable yermo?
|
|
|
halako beldurra sartu zitzaidan zu zeure ateismoari buruzko esplikazioak ematen hasiko ote zinen, non atzera egin bainuen; eta, odola baretzen nuela eta erantzuna biguntzen, honela mintzatu nintzaizun segundo labur bezain amaiezin batzuen ondoren: . Pagoagara zatozenean, iritziz aldatuko zara, zaude ziur?;
|
nik
neuk ere ez dakit, egia esan, hain ziur ote nengoen, susmoa dut ezetz, baina badakizu nolakoak izaten diren kontu hauek, Damaso, ziurtasunaren faltan ziurtasun itxurako bat azpimarratzera jotzen dugula;. Baliteke, esan zenidan, baina. Baita zera ere?!?
|
|
|
Helenarekin hautsita gero, ordea, egoera zeharo aldatu zitzaidan?
|
nik
neuk ere bai bainituen galdera gordin batzuk, Maria Bibianari jakinarazten nizkionak, bai, baina lasaibiderik ekartzen ez zidatenak, arrebak mendekotasuna eta etsipena proposatzen baitzizkidan aterabide gisa, eta nik beste zerbait behar bainuen, beste erantzun batzuk, haize zurrunbilo bat nuen odolean, odolari berari lotutako kontzepturik sakratuenak (familia eta etxea) itzulipurdikatzeko gogoa e... –Jainkoa hain ona bada, zergatik kendu zidan biriketako bat??; zorrotz begiratu zenidan, erantzuna neurtzen ariko bazina bezala; gero, halaxe mintzatu zintzaizkidan, irri maltzur bat ezpainetan:
|
|
|
Nik, artean gazte nintzela hartu nuen gaia aintzakotzat, eta berdin jarraitzen dut. Horregatik agertzen ote zait Duquesnel hitza, kristalezko harribitxi ezin distiratsuago bat bezala, zeren
|
nik
neuk ere egun batean, agian, lepotik zintzilik eramango baitut?. Baina, orain ohartzen naizela, tximeleta zuri baten izena ere izan daiteke Duquesnel:
|
|
|
Hura ez zuen inork aipatzen, jakina, baina guztiok behar genuen, bai, horrela? baita
|
nik
neuk ere: beldur irrazional bat zen, buruarekin neutralizatu nahi izaten nuena, beti lortu ez arren.
|
|
|
zeruarekin amesten zuten, eta lurrak hartu ditu? baina ni ere berandu gabe hartuko nau lurrak, beharbada, eta nabilen kontuz,
|
nik
neuk ere barregarri samar ikusten baitut neure burua, ahoa bete hortz, ahoa bete lur?
|
|
|
Huraxe nuen buruan
|
nik
neuk ere, amarekin hartaz hitz egiten ez nuen arren, banekielako guztiz beste era batean pentsatzen zuela: asmatu nuen, zeren, handik gutxira, beste iritzi bat nagusitu baitzen, karlistak eta integristak lau haizeetara zabaltzen hasi zirenean Espainia salbatzera etorri zela, agerketen garrantziaz jabetu ondoren; egun haietan, baina, zeinetan bidente nazionalistak guztion arreta bereganatu baitzuen, halaxe bizi nituen nik gauza haiek, Ama Birjinak Euzkadi aukeratu balu bezala bere goi xedeetarako, askatasunerako bidean; Ama Birjina Pagoagakoa:
|
|
|
–Jainkorik ez dago! Nola egongo da, bada, bera akasgabea bada eta mundua akatsez josia,
|
nik
neuk ere zortzi dioptria ez ditut, bada, begi bakoitzean?!?. Ai, bai, istant hura, zeinean buru bihotzekin Jainkorik ez zegoela sinetsi bainuen, erabat sinetsi ere, Jainkoaren urteetako jazarpenetik azkenean libre?!
|
|
|
Are gehiago: airean igeri ere egin nuen, nik uste, betaurrekoak begietatik kendu eta laztandu ere ez ote nituen??,
|
nik
neuk ere airezko gorputz bat bainuen zamatik aske, eta aireak aireari eusten baitzion: Atlas bera ere ez zen hain libre eta hain pozik sentituko Lurraren zama gainetik kendu baliote, zin degizut halaxe bizi izan nuela nire fede galtzea, irabazi hutsa balitz bezala, Gabino!
|
|
|
Kontuak halakoak ziren, bada, baina gure arteko isiltasun hura onartzen ez nuelako edo,
|
nik
neuk ere oihu egin nahi izan nuen halako batean, etxeko mahai, lanpara eta aulkiekin batera, eta etxe osoarekin batera, eta horrela, egun batean, marrazkiak egiten ari ginela, nik Txinako tinta hartu eta beltzez margotu nuen orria:
|
|
|
Esan ere, esango nuke heroiak bihotza jartzen duela buruaren aurretik, eta antiheroiak alderantziz. Eta ulertzen dut Ortegaren kritika, baieztatzen duenean bizi gaituen heroiak deserosotasunak ekar diezazkigukeela,
|
nik
neuk ere behin baino gehiagotan sentitu izan baitut lotsaren antzeko zerbait, bide erosoari ekiteagatik. Eta zer??
|
|
|
Zuok kristauok Jainko onbera prefabrikatu bat aldarrikatzen duzue, Gabino, baina non dago Liburu Santuko Jainko onbera? Pasarte hauek irakurrita,
|
nik
neuk ere neure ondorioak ateratzen baititut: zuen Jainkoak ez du boterea ezaugarri, baizik eta boterekeria; ez du errukia bitarteko, baizik eta mendekua; ez du zuzentasuna helburu, baizik eta zuzenkeria.
|
|
|
Askoz gehiago gustatzen zait, ildo horri helduta, emakume adulteriogilearen pasartea, izeba Ernestinak hainbestetan oroitarazten ziguna eta Jesusek bere esaldi harekin bukatu zuena, zeina
|
nik
neuk ere harribitxitzat dudan: –Zuetan bekaturik gabe dagoenak jaurti diezaiola lehen harria?.
|
|
|
Sekulako hatsa nabaritu genuen berehala, gaiztakeriaz betea, gizonen arima gorputz barruan ustel zezakeena. Azizek ikaraturik so egin zidan, eta
|
nik
neuk ere, Abdul Al Hazred, Sanaa-ko olerkari eta aztia naizen honek, atzera egiteko tentazioa izan nuen. Baina urrunegi helduak ginen atzera egiteko.
|
|
|
Eta, gainera, gure artean haserretzea nahi du?. Baina, dena esanda,
|
nik
neuk ere ez nuen gardentasun hori eduki; zaila zelako, eta aurreko teorizazio hori ez zelako garatu. Teorikoki, horri buruz gainetik hausnartu zen ikastolen mugimenduaren batzar nazionaletan, herri honen etorkizuneko eskola zein izan behar zen definituz.
|
|
|
ABEL. Sekulako sorpresa hartu nuen
|
nik
neuk ere. Bere ideia izan zen, benetan.
|
|
|
bakean utzi zintudan handik aurrera, nik neure baitan bakerik aurkitzen ez nuen arren, zure balizko kondenazioarekin kezkatuta; nik beste moduan sinesten bainuen garai hartan, eta ziur bainengoen zu kondenatu egingo zinela... horregatik hasi nintzaizun, beharbada, modu ezin paternalistago batean hurbiltzen, nire jarrera hura, denborarekin, zuk harrokeriatzat hartu zenuen arren; zenbat meza eta zenbat errezo eskaini ote nizkion geroztik Goikoari, zure arimaren alde!; eta zenbat aldiz etorri ote zitzaizkidan zure hitzak gogora: " Haur fedea ez zait nahikoa"!; harik eta egun batean —urte batzuk igaro ziren, egia esan— zure hitzak ulertu eta
|
nik
neuk ere haur fedearekin ez nuela nahikoa ulertu nuen arte.
|
|
|
Zuok kristauok Jainko onbera prefabrikatu bat aldarrikatzen duzue, Gabino, baina non dago Liburu Santuko Jainko onbera? Pasarte hauek irakurrita,
|
nik
neuk ere neure ondorioak ateratzen baititut: zuen Jainkoak ez du boterea ezaugarri, baizik eta boterekeria; ez du errukia bitarteko, baizik eta mendekua; ez du zuzentasuna helburu, baizik eta zuzenkeria.
|
|
|
" Jainkorik ez dago! Nola egongo da, bada, bera akasgabea bada eta mundua akatsez josia,
|
nik
neuk ere zortzi dioptria ez ditut, bada, begi bakoitzean...!". Ai, bai, istant hura, zeinean buru bihotzekin Jainkorik ez zegoela sinetsi bainuen, erabat sinetsi ere, Jainkoaren urteetako jazarpenetik azkenean libre...!
|
|
|
Are gehiago: airean igeri ere egin nuen, nik uste —betaurrekoak begietatik kendu eta laztandu ere ez ote nituen... —,
|
nik
neuk ere airezko gorputz bat bainuen zamatik aske, eta aireak aireari eusten baitzion: Atlas bera ere ez zen hain libre eta hain pozik sentituko Lurraren zama gainetik kendu baliote, zin degizut halaxe bizi izan nuela nire fede galtzea, irabazi hutsa balitz bezala, Gabino!
|
|
|
Kontuak halakoak ziren, bada, baina gure arteko isiltasun hura onartzen ez nuelako edo,
|
nik
neuk ere oihu egin nahi izan nuen halako batean, etxeko mahai, lanpara eta aulkiekin batera... eta etxe osoarekin batera, eta horrela, egun batean, marrazkiak egiten ari ginela, nik Txinako tinta hartu eta beltzez margotu nuen orria: hantxe haurraren" urte urdin iesak" bat batean beltz bihurtuak!; nire marrazki hura ezohikoa zen, jakina, baina, zuoi anai arreboi erakusterakoan, inork ez zidan galdetu zer esan nahi ote nuen harekin, Domingok ere ez... nahiz eta honek ezker eskuin mugitu zuen burua, esan nahiko balit bezala:
|
|
|
Esan ere, esango nuke heroiak bihotza jartzen duela buruaren aurretik, eta antiheroiak alderantziz. Eta ulertzen dut Ortegaren kritika, baieztatzen duenean bizi gaituen heroiak deserosotasunak ekar diezazkigukeela,
|
nik
neuk ere behin baino gehiagotan sentitu izan baitut lotsaren antzeko zerbait, bide erosoari ekiteagatik. Eta zer...?
|
|
|
halako beldurra sartu zitzaidan zu zeure ateismoari buruzko esplikazioak ematen hasiko ote zinen, non atzera egin bainuen; eta, odola baretzen nuela eta erantzuna biguntzen, honela mintzatu nintzaizun segundo labur bezain amaiezin batzuen ondoren: " Pagoagara zatozenean, iritziz aldatuko zara, zaude ziur";
|
nik
neuk ere ez dakit, egia esan, hain ziur ote nengoen, susmoa dut ezetz, baina badakizu nolakoak izaten diren kontu hauek, Damaso, ziurtasunaren faltan ziurtasun itxurako bat azpimarratzera jotzen dugula;" Baliteke" esan zenidan, baina" Baita zera ere...!" esaten ari zintzaizkidan, erantzunarekin batera zuzendu zenidàn irriak, harrokeriaren isla eta ispilutzat hartu nuenak, ez ... " Nola doakizu euskara hori?"; eta gehitu zenuen:
|
|
|
maila guztiak hausten ditugunean barregarri gera gaitezkeela, alegia... eta nik barregarria —tragikoki barregarria, baina barregarria, azken batean— ikusten dut Teoren eta gure aitaren historia, funtsean: zeruarekin amesten zuten, eta lurrak hartu ditu... baina ni ere berandu gabe hartuko nau lurrak, beharbada, eta nabilen kontuz,
|
nik
neuk ere barregarri samar ikusten baitut neure burua, ahoa bete hortz, ahoa bete lur...
|