|
2001
|
|
|
Gizartean funtsezko eginkizuna duen taldea da, eta, aldiz, babesik gabe dago. izan ere, ez dira langiletzat hartzen, eta, beraz, ez dute lan eskubiderik estresak eragindako istripu edo gaixotasunen aurrean. Mercé Jordi Emakumeari Laguntzeko Elkarteko lehendakariak salatu du orain arte ez dela inolako azterketarik egin etxekoandreek berezko gaixotasunik duten eta
|
laneko
gaixotasuntzat hartzen diren zehazteko. Haren arabera, medikuek berek ahazten dute etxeko lanak egiten dituzten eta familiari laguntzen dioten emakumeen arazo asko, batez ere depresioak, jasaten duten presioaren ondorio direla, eta dena botiken bidez konpontzen dutela.
|
|
2002
|
|
|
Zehaztasunik ezaren ondorioetako bat da, Izagirreren arabera, estresak azpieremuetan banatzen duela estresa, adibidez «mobbing» edo jazarpen moralean, «burn out» edo sindrome errea, edo sexu jazarpena, besteak beste. Gainera, gehitu du, ez dagoela oraindik
|
laneko
gaixotasun gisa kalifikatuta», eta istripu edo baja gisa iristen zaizkigun kasuak beste kontzeptu batzuen arabera egiten direla, depresio moduan edo bestelako nerbio patologiak erabiliz. Istripu fisiko asko estresak eragindakoak dira, baina legeriak ez ditu halakotzat katalogatzen», argitu du.
|
|
2003
|
|
|
Ondorioz, eraikin berriek nahiz erreformatuek lehen bezain ezegokiak izaten jarraitzen dute irakaskuntzarako. Pertsonala
|
laneko
gaixotasunen detekzioan eta prebentzioan prestatzeko plan orokorturik ere ez dago. Zerbitzu mediko oso prestatu eta borondatetsuekin kontatzeko zortea izan dute, baina itsasoa ezin da hustu hondartzako ontzi batekin.
|
|
2008
|
|
|
Gaixotasunon erregistro bakar eta fidagarririk ez dagoela salatu dute. Ildo beretik, ESK eta STEE EILASek “ezkutuan dauden eta lan baldintzak narriatzen” dituzten
|
laneko
gaixotasunak “argitara atzeratzea” proposatu dute.LABek Lan batzuek hil, beste batzuek kondenatu lelopean, lan eta sektore batzuek langilea “bizia galtzeko arriskuan” jartzen dutela eta beste batzuek “baldintza txarretan bizitzera behartu” erakutsi gura du. Egun horretarako “langilegoaren erantzunean jausi kualitatiboa emateko balio behar duen” ordubeteko lanuzteak deitu ditu; 25ean, Araban, eta gainerako herrialdeetan 28an.
|
|
|
Aseguru honek oinarrizko laguntza medikoa eta amatasunekoa estaltzen ditu, baita gatazka eremuetan heriotzagatiko kalte ordainak ordaintzea ere, eta pertsona horientzako eta haien familiakoentzako onura sozialak areagotzea du helburu. Hala eta guztiz ere, oraindik egiteke dauden gaiak daude, zehazki, fiskalitateari,
|
laneko
gaixotasunak onartzeari edo lankideen seme alaben hezkuntza estaldurari buruzkoak.
|
|
|
Sindikatuek diote datuek errealitatearen mutur bakarra ageri dutela: bide istripuetan hildako gidari profesionalak, lan istripuan hilak bezala kontuan izateko istripua jazo zenetik egun gehiegiren ondoren hilak, berdin erailtzen duten, baina erregistratzen ez diren
|
laneko
gaixotasunak,...
|
|
2009
|
|
|
Irakaslea, arrisku lanbidea 25 ikasleko klaseen aurrean zenbait orduz argi eta garbi hitz egiteko beharrak, entretenitzeko edo behin eta berriz azalpenak eskatzeko joera duenak, nekatu egiten du ahotsa. Europako Batasunak (EB) duela sei urte lanbide gaixotasunei buruzko gomendio bat eman zuen (2003/ 670/ EE), eta II. eranskinean
|
laneko
gaixotasuntzat jotzen da irakasleen ahots kordetan noduluak agertzea. Espainiako lan osasuneko instantzietan oraindik ez da gomendio hori jaso; hala ere, beste herrialde batzuek dagoeneko ekin diote lanari, irakasleak ahotsaren patologia kroniko batetik babesteko, eta galdutako ahotsa tratatzeko, hezteko eta berreskuratzeko baliabideak jarri dituzte eskura.
|
|
|
Faktura elektrikoak edo erregaien prezioak argi eta garbi adierazten dute, hala nola eskulana, lehengaiak, instalazioak edo garraioa. Baina badira kontuan hartzen ez diren beste kostu batzuk ere, hala nola airearen eta uraren kutsadurak, meatzaritzak lurrari eragindako kalteak,
|
laneko
gaixotasunak, berotze globala edo euri azidoa. Kontzeptu horiek, zeharkakoak eta neurtzeko zailak, energiaren prezioak finkatzeko sistematik kanpo mantentzen dira.
|
|
|
Hau da
|
laneko
gaixotasunak ezkutatzearen ondorio larria; prebentzioa ahaztu egiten da, laneko minbizien kasuan, esaterako, erabat baztertzen da. Ondorioz, Gobernu zentralak laneko gaitz edo istripuen kotizazioak murrizten ditu, bideratua dagoen diru funtsak erabiltzen ez direlako.
|
|
|
Hego Euskal Herrian 3.701 eritasunen adierazpenak egin zituzten medikuek 2008an eta, aurten, aldiz, 3.201, %13, 5 gutxiago alegia. Jesus Uzkudun Euskadiko CCOOko Lan Osasuneko idazkariarentzat, krisiak ez du jaitsiera justifikatzen eta, oraindik ere,
|
laneko
gaixotasunak ezkutatzen direla salatu du. Mutualitateek oztopoak jartzen dituzte.
|
|
2010
|
|
|
Gizarte Segurantzak 30.000 lagunetik 300.000ra handituko du
|
laneko
gaixotasunen katalogoa
|
|
2011
|
|
|
Gaineratu dute erakunde publikoek egindako estatistikak osatugabeak direla eta
|
laneko
gaixotasunak eragindako heriotzak, amiantoak eragindakoak adibidez, ez direla kontuan hartzen.
|
|
|
b) Deskribatu
|
laneko
gaixotasunak gizarte segurantzari jakinarazteko prozesua.
|
|
|
Sektoreka, eragin handiagoa dute industrian, eta, ondoren, eraikuntzan eta merkataritzan. Lan Sailak azaldu duenez, azken urteotan, Gizarte Segurantzaren Antolamendu Zuzendaritza Nagusiak hainbat jarduera garatu ditu “informazioa lortzeko asmoz, arriskuen prebentzioan aurrera egiteko, enpresetan ezbehar kopurua murrizteko eta
|
laneko
gaixotasunen izapideak eta babesa hobetzeko”. 2007an, Lanbide Gaixotasunen Komunikazio Sistema (Cepross) ezarri zen.
|
|
|
Enplegatzaileari dagokio sorospena bajaren laugarren egunetik zortzigarrenera ordaintzea, biak barne. Prestazioak Espainiako gainerako langileekin homologatzen dituen beste puntu batean, gaurtik aurrera, etxeko langileak babestuta egongo dira, bai lan istripuren bat gertatuz gero, bai
|
laneko
gaixotasunen bat izanez gero. Akordio honen aplikazioak ez du lan harremanen esparruan eraginik izanen.
|
|
2012
|
|
|
Laneko gaixotasunei dagokienez, aitorpen maila kaskarra eta eskandalagarria dela salatu behar dugu. Europako Batasun osoa erreferentziatzat hartuko bagenu, lan istripuetan gertatu ohi den hildako bakoitzeko,
|
laneko
gaixotasunek eragindako 18 heriotza gertatu ohi dira. Hala ere, Euskal Herrian, aipatu parametroa alderantzizkoa da.
|
|
|
Istripu gehiago gertatuko dira, eta elkar gaixotuko dute langileek». Sindikatuarentzat, «eskandaluzkoa» da Euskal Herrian
|
laneko
gaixotasunei «aitorpenik ez egitea». Azaldu du Europako Batasunean lan istripuz hiltzen den langile bakoitzeko hemezortzi hiltzen direla laneko gaixotasunengatik.
|
|
|
Sindikatuarentzat, «eskandaluzkoa» da Euskal Herrian laneko gaixotasunei «aitorpenik ez egitea». Azaldu du Europako Batasunean lan istripuz hiltzen den langile bakoitzeko hemezortzi hiltzen direla
|
laneko
gaixotasunengatik. «Euskal Herrian, parametro hori alderantziz da».
|
|
|
Mobilizazioak egingo ditu haien egoitzen eta Administrazioaren aurrean. «Patronalen kontrolpean aritzen dira, eta
|
laneko
gaixotasunen jatorria ezkutatzen saiatzen dira, haien kostuak eta tratamenduak Osakidetzara desbideratuta». Uzkudunek azaldu du 2010 urtean Osakidetzak 108 milioi gastatu zituela laneko gaixotasunengatik.
|
|
|
«Patronalen kontrolpean aritzen dira, eta laneko gaixotasunen jatorria ezkutatzen saiatzen dira, haien kostuak eta tratamenduak Osakidetzara desbideratuta». Uzkudunek azaldu du 2010 urtean Osakidetzak 108 milioi gastatu zituela
|
laneko
gaixotasunengatik.
|
|
|
«Normalean jendea urtebetean edo bian hiltzen da. Beraz, asko epaitegiek
|
laneko
gaixotasuna aitortu aurretik hiltzen dira. Guk ez dugu nahi alargun edo seme alaba aberatsik, nahi duguna da gaixoak ahalik eta ondoen bizitzea».
|
|
|
MC Prevencion mutualitatearen aurrean elkartu dira. «Iaz,
|
laneko
gaixotasun susmoen %0, 02ren berri bakarrik eman zuen», salatu du Jesus Uzkudun sindikatuko lan osasunerako arduradunak. Sindikatuaren esanetan, neurriak hartu behar dira laneko gaixotasunak mutualitateetan aitortzeko nahiz artatzeko, eta ez Osakidetzan.
|
|
|
«Iaz, laneko gaixotasun susmoen %0, 02ren berri bakarrik eman zuen», salatu du Jesus Uzkudun sindikatuko lan osasunerako arduradunak. Sindikatuaren esanetan, neurriak hartu behar dira
|
laneko
gaixotasunak mutualitateetan aitortzeko nahiz artatzeko, eta ez Osakidetzan. «Hala asko aurreztuko litzateke».
|
|
|
E raikuntzarako materiala gordetzen zuten biltegi, burdindegi eta abarretan amiantoa era ezberdinetan zuten produktuak saltzen zituzten 60ko eta 70eko hamarkadetan, produktu miraritsuak, merkeak, erregaitzak eta tenperatura altuak jasaten zituztenak. Lantokian amiantoarekin lan egin behar izan genuenok ez genekien askatzen zituen zuntzek arnasketa gaixotasun larriak, Mesoteliomak, biriketako minbizia eta
|
laneko
gaixotasun moduan aitortzen diren beste hainbat eragiten zituenik. Gaur, oraindik, minbizia askoren jatorri profesionala ezkutatzen jarraitzen da Mutuek duten boterea eta Osasun Publikoaren pasibotasunari esker, baita sindikalismoaren zati bati esker ere.
|
|
|
«Ezintasun partziala emango ote didaten zain nago». Dena den, Gizarte Segurantzak
|
laneko
gaixotasuna duela onartu dio; «orain mutuara pasatu dute kontua». Egoera horrek guztiak eguneroko bizimoduan zailtasunak eragiten dizkio Faulini.
|
|
|
laneko ingurune kutsatzaileetan eragiten du. Helburua
|
laneko
gaixotasunak prebenitzea da. Horretarako, hauek izango dira zereginak:
|
|
|
a) Lan Ministerioak. b) Langileek berek, haien betebeharra baita; enpresariak ez du zerikusirik horretan. c) Bai langileak, bai nagusiak, betebeharra partekatua baita. d) Enpresaburuak, berak baitu erantzukizun osoa. 10 Adierazi zein den laneko ingurune kutsatzaileengan eragiten duen prebentzio teknika, haren helburua
|
laneko
gaixotasunak prebenitzea dela jakinda. a) Laneko segurtasuna. b) Higiene industriala. c) Ergonomia. d) Laneko medikuntza. 11 Adierazi zein den laneko istripuak saihestea helburu duen prebentzio teknika. a) Laneko segurtasuna. b) Higiene industriala. c) Ergonomia. d) Laneko psikosoziologia.
|
|
|
–lana dela eta, sortzen diren gaixotasunak, patologiak edo lesioak?. Definizio horrek laneko istripuak (LI) eta
|
laneko
gaixotasunak (LG) hartzen ditu.
|
|
|
Europa mailan, Espainiako Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskaritza partaide duen lantaldeak sektore batzuk zehaztu ditu, gizarte lanean, telemarketin enpresetan eta bidaiarien garraioan oinarrituko den ikuskapenerako. Laneko baldintzak hobetzeaz gain, arrisku psikosozialen ebaluazioei buruzko Europako legeria betetzen dela harmonizatzea du helburu kanpainak,
|
laneko
gaixotasunak eta laneko istripuak murrizten laguntzeko.
|
|
2013
|
|
|
«Horrek langileen artean segurtasun falta areagotuko du», esan du Txakartegik. Erregistroek, behera Erreforma horrek
|
laneko
gaixotasunak erregistratzeko garaian eragina izan dezake, beraz. Hori gabe, ordea, gaixotasun gutxiago erregistratu ziren joan den urtean Hego Euskal Herrian.
|
|
|
2011n baino 546 gutxiago. «Aspaldi hasi ginen salatzen
|
laneko
gaixotasunen kasuan egiazki gertatzen direnak baino askoz ere gutxiago aitortzen direla», azaldu du Txakartegik. Izan ere, langileek ez dituzte laneko gaixotasunekin lotutako patologiak azaltzen, «lana galtzeko beldur direlako».
|
|
|
«Aspaldi hasi ginen salatzen laneko gaixotasunen kasuan egiazki gertatzen direnak baino askoz ere gutxiago aitortzen direla», azaldu du Txakartegik. Izan ere, langileek ez dituzte
|
laneko
gaixotasunekin lotutako patologiak azaltzen, «lana galtzeko beldur direlako». Eta horren adibidetzat, amiantoaren eraginez sortutako gaixotasunen ondorioz Hego Euskal Herrian 2012an hil zen langile kopurua aipatu du:
|
|
2014
|
|
|
Honek, administrazio publikoen" utzikeriak eta konplizitate ideologikoak, eta enpresetan dagoen benetako prebentzioaren ezak lan istripuak eta
|
laneko
gaixotasunak areagotzea" ekarri dutela adierazi dute; baita," mutualitateek betetzen duten lanaren ondorioz, istripu eta gaixotasun horien lan jatorria ukatu egiten delaa sarritan, osasun sistema publikora desbideratuz".
|
|
|
Behin betikoz, Mutuentzako ahalmen berriek, langile klasearen kontrola areagotzea ekarriko dute, eta argi dago nola egungo ereduak, erreformak bata bestearen atzetik dabilzkiela, sistema publikoaren suntsiketa dakarren: osasunaren eredu pribatua eta ekonomizistarantz garamatzate; eredu honek botere osoa mutualitateei eman die, inolako kontrolik gabe,
|
laneko
gaixotasunen erregistroan dagoen iruzurra zigortu gabe. Kudeaketa pribatua publikoa baino hobea delakoaren aitzakian; baina, alta goiztiarrak edo eta gaixo diren pertsonen kaleratzeak dakarren kostu soziala ezkutatuz.Horregatik guztiagatik (mutualitateen praktika okerrak, bai gertakizun arruntetan bai profesionaletan, bai amatasuna eta edoskitzeko arriskuen aurrean ukazio eta dilatazioa; erreformak eta patronalaren botere hartzea (enpresak eta mutualitateak) eta eredu publikoaren desmantelatzea) eta jakinda gaur egun ez dela existitzen eredu ideal bat, euren ustez publikoa indartu behar da pribatuaren aurrean, enpresatan ez dadin kontratatuko mutualitateekin gertakizun arrunten kontrola, laneko gertakizunak GSINekin kontratatu daitezen, eta osasun arreta Osasunbidea Osakidetzak eman dezaten.
|
|
2016
|
|
|
Datuak hor daude, 2015ean 55 heriotza istripu izan ziren eta 2016an jada 16 langile hil dira istripu baten ondorioz Euskal Herrian. Kopuru hau gorantz doa.Lanean gaixotu egiten garela ezkutatzen saiatzen dira; hain zuzen ere kalkulatzen da
|
laneko
gaixotasunen %83 ez dela aitortzen. Baina, amiantoa, silizea edo dena delakoaren ondorioz gaixotu nahiz hildako langileen zerrenda luzea da oso.Bestalde, gihar eta hezurduraren lesioak, antsietatea, depresioa, infartuak, suizidioak eta abar gero eta gehiago gertatzen dira.
|
|
2020
|
|
|
Prefetari idatzi diogu, enpresa batzuek neurriak errespetatzen ez zituztela abisatzeko, eta estatuari zerrenda bat egin zezala eskatzeko. Orain, COVID
|
laneko
gaixotasun gisa onar dezaten borrokan ari gara.
|
|
|
Erretiroa 65 urterekin eta erretiro aurreratua 61 urterekin, 30 urte kotizatuta izanez gero. Erretiro adina jaisteko aukera sektore berrietara hedatzea, bereziki nekagarri eta arriskutsuak direnetara. Pentsioa kalkulatzeko 15 urte hartzea kontuan. Pentsioen eros-ahalmena bermatzea, KPIaren pareko igoera gutxienez. euroko gutxieneko pentsioa. Pentsio sistemaren finantziazioa bermatzea, kotizazio sozial eta zergen bidez. Lanaldi partzialeko kontratuetan kotizazioak zenbatzerakoan zigorrik ez aplikatzea. Lan egun bakoitza, kotizatutako egun bat izatea. Hitzarmen kolektiboetan ultraktibitate mugagabea. Herrialdeko hitzarmenen aplikazioa estatu mailako hitzarmenen gainetik lehenestea. Beheko esparruko hitzarmen batek goragoko esparruko beste baten baldintzak okertzeko aukerarik ez izatea. Lan eskubideetan egindako murrizketak atzera botatzea. Gizon eta emakumeen arteko soldata arrakala eta pentsio arrakala amaitzea. Hileko 1.200 euroko gutxieneko soldata. Enplegu egonkorra sustatzea eta kontratazioan emandako iruzurra zigortzea. Lanaldia 35 ordura jaistea, soldata gutxitu gabe. Bereziki emakumeei ezartzen zaizkien lanaldi partzial inposatuak ezabatzea. Azpikontratatutako enpleguan subrogaziorako eskubidea bermatzea. Zerbitzu publikoak garatzea, ezarritako murrizketak atzera botatzearekin batera. Kontratazioan sexuaren, jatorriaren, ideologiaren, sexu identitatearen, aniztasun funtzionalaren edo ekonomia jardueraren araberako diskriminaziorik egingo ez dela bermatzea. Kontratazioan prekarizazio formula oro kentzea (etxeko langileen erregimen berezia, autonomo faltsuak, uberizazioa…). Klausula sozialak ezartzea administrazioko azpikontratetan. Lanera bizirik itzultzeko eskubidea. Lan Ikuskaritzako plantillak handitzea, Europar Batasunakoekin parekatu arte, eta lan istripuen eta
|
laneko
gaixotasunaren aurkako ekintza plan zorrotz bat ezartzea. Etxeko eta zaintza lanak duintzea eta gainerako enpleguetan dauden eskubide berberak aitortzea. Menpekotasun egoeran dauden pertsona guztiei laguntza zerbitzu publiko, unibertsal eta doakoa legez bermatzea. Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta eta Errenta Bermatua %100ean parekatzea Lanbide Arteko Gutxieneko Soldatarekin, eta azken hori %50eko... 1.200 euroko gutxieneko soldata 35 orduko gehienezko lanaldia ezartzea; gutxienez herrialdeko hitzarmen sektoriala aplikatzen dela bermatzea, baita beste klausula sozial batzuk ere.3 Diru Sarrerak Bermatzeko Errentaren inguruan eta etxebizitza eskubidearen alde Eskubide Sozialen Kartak sustatutako Heri Ekimen Legegilea onartzea.4 Lan arloan ematen den soldata arrakalaren, diskriminazioaren eta indarkeria matxistaren aurkako Lege bat onartzea.Halaber, EAEko eta Nafarroako patronalei eskatzen diegu lan baldintzak prekarizatzeari utzi eta idatzi honetan jasotako aldarrikapen laboralei erantzuteko.
|
|
2022
|
|
|
«Osasunaren Mundu Erakundeak zerbait onartzen duenean, eragina luzerakoa izaten da, zeren kasu honetan Espainiako Estatuak bere legedian sartu behar du aldaketa hori. 1299/ 2006 errege dekretuan egon behar da sartuta, eta, han ez badago, ezin da
|
laneko
gaixotasun gisa kontsideratu. Eta oraindik ez dute aldatu, eta luze gabe ez dute aldatuko», azpimarratu du Ibon Zubiela LABeko lan osasuneko arduradunak.
|
|
|
ELAk Bizkaian duen lan osasuneko arduradun Oskar Abadek dio «errotiko arazo estruktural baten aurrean» gaudela, eta OMEk sindrome hori
|
laneko
gaixotasunen zerrendan sartu izanak baduela bere garrantzia, zuzenean lotzen duelako gaitzaren jatorria lanarekin eta enpresarekin: «Arrisku psikosozialen ebaluazioa argudio zientifikoetan oinarrituta dago:
|
|
2023
|
|
|
Lehenengo, frekuentzia altuen galerak hautemanez eta, geroago, elkarrizketarako galerak, 1299/ 2006 Errege Dekretuak ezartzen duen susmoa jakinarazteko betebeharra betetzen ez duten bitartean. Jarrera horrek zarataren prebentzioan iruzurra eragiten du eta eraginpean dauden pertsonek
|
laneko
gaixotasuna aitortzeko aukera galtzen dute, baita mutuen aldetik 2.156 eta 4.289 euro arteko kalte ordaina jasotzekoa ere. Behin laneko gaixotasuna aitortuta, protesia edo audifonoa mutuaren kontura, doan, emateko eskubidea dago.
|
|
|
Jarrera horrek zarataren prebentzioan iruzurra eragiten du eta eraginpean dauden pertsonek laneko gaixotasuna aitortzeko aukera galtzen dute, baita mutuen aldetik 2.156 eta 4.289 euro arteko kalte ordaina jasotzekoa ere. Behin
|
laneko
gaixotasuna aitortuta, protesia edo audifonoa mutuaren kontura, doan, emateko eskubidea dago.
|