|
2005
|
|
|
Hau da, kinesiaren eta proxemikaren eskutik hartzen dugu ahozkoa bezain adierazgarria eta komunikazio intentzionalitateari begira ezinbestekoa den informazioa ekoizpen oharmen prozesu konplexuen deskribapenerako'. Ez da
|
lan
honen helburuetan sartzen alderdi horien guztien deskribapena egitea; hala ere, uste dut, errealitatearen murrizte bortitza egin nahi ez badugu, eta prozesu horien muinera heldu, nahitaezko dela aipatu berri ditudan alderdi horiek aintzat hartzea.
|
|
|
Kanpo eragiletzat har daiteke hizkuntza indartsuago batekiko ukipena, baina kanpo eragiletzat hartu behar dira era berean estandarizazioa eta oro har hizkuntzalarien, zuzentzaileen, estilo liburuen idazleen e.a.en esku hartzea. Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta
|
lan
honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria. Edonola, lotura zuzena dago mota honetako aldaketen eta Euskaltzaindiaren araugintzaren artean, eta honelako aldaketak hizkuntzaren indartzaileak dira zalantzarik gabe, estandar bat izatea hizkuntzak bizirik irauteko ezinbesteko baldintzatzat hartu dugula kontuan hartuta.
|
|
|
Lan honen helburua gaur egun ikasleen artean egiten den euskara batuaren azentuera ikertzea da. Batetik, egiten diren ereduak eta euron arauak ikusiko ditugu, eta, bestetik,
|
lan
honen bidez, arau edo iradokizun ofizialik ez dagoen artean, berezko ibilbideak norantz adierazten duen irudikatu genuke
|
|
|
José Luis Alvarez Enparantza Txillardegiren ohorez idatzi dugun
|
lan
honetan euskaltradizio gramatikalak dioenaren aurka euskarazko genitiboa
|
|
|
Egile izena inon ageri ez arren, Lacomberena da
|
lan
hau, zalantzarik gabe. Aski da letra konparatzea.
|
|
|
Neure esker ona agertu nahi dut hemen Azkue Bibliotekako Josune Olabarria adiskide onak eman didan laguntzagatik. Koldo Zuazok nire
|
lan
honen lehen idatzaldia irakurri zuen eta ohar jakingarriak egin.
|
|
|
Bonapartek Italian bizi izan zituen garaiak aipatzen dira
|
lan
honetan. Euskal Herrikoak ezagunak ditugu argitaratu diren ikerlan eta argitalpenetan.
|
|
|
Noticia de las obras vascongadas que han salido a luz después de las que cuenta el P. Larramendi, eta Vocabulaire de mots basques bas navarrais, traduites en langue franraise. Sallaberriren azken
|
lan
honek adierazten digu lexikografiaz arduratuta zebilela oraindik gure Printzea, eta Juan Mateo Zabalarenak bibliografía zeukala ikerketetarako oinarria. Eskuratu berria zuen ordurako Catalogo dei libri Sardi azken erreferentzia 1850 urtekoa dakarrena.
|
|
|
Italiako Hizkuntza Atlasak egiten ari diren une honetan, dialektoen diakronia ikertzeko aukera ezin hobea dute
|
lan
honetan emandako ildoak jarraituz.
|
|
|
Aurrerantzean goranzko doinua eta isilune laburra direlako horiei koma ezaugarri esango diegu, edo besterik gabe, koma. Beheranzko doinua eta isilune luzea, bestalde, puntu ezaugarriak izango dira gure
|
lan
honetan, edo osterantzean, puntua. Horrela, bestelakorik esan ezean, puntuazio ikur jakin bietako bakoitzak zuzen zuzenean proso dia ezaugarrien multzoetako bat adierazten duela onartuko dugu hemen.
|
|
|
– Puntu eta koma delako puntuazio ikurra
|
lan
honetan puntuaren baliokidetzat hartuko dugu eta aurrerantzean ez da ezertarako ere aipatuko.
|
|
|
Kausa/ ondorio, argudio/ ondorioztapen eta kont zesio/ aurkaritza direlako hiru ardatz hauei begira, bi zehaztasun egin behar ditugu. Alde batetik,
|
lan
honetan zehar bigarren perpausak daraman esanguraz arituko gara, hau da, (7a) koan argudioa dugu eta (7b) koan ondorioztapena. Gainera, zenbaitetan bi hitz hurren kerak dira zilegi, baina beste zenbaitetan ez.
|
|
|
' Alde hatera utziko ditugu esparru honetan gertatzen diren ezabaketa guztien kontu ezin interesgarriagoa. Areago,
|
lan
honetatik kanpo geratuko dira era berean erabilera nagusian ezinbestez ezabaketa daramaten kideak ere (ez ezik edo baizik kasu). Ikus halaber Euskaltzaindiaren lokailuetatik oso urrun egon ez arren nahiko desberdin jokatzen duten hau da, hots, alegia, hain zuzen, adibidez eta batez ere bezalakoak, Zabalak (1996b} tes tuan iruzkinak sartzeko duten funtzioaren ikuspegitik aztertu dituenak.
|
|
2019
|
|
|
Euskaltzaindiak, UPV/EHUrekin elkarlanean, ikerketa
|
lan
hau argitaratzea erabaki du, horretarako ezarriak dauzkan kalitatea bermatzeko prozedurak egoki bete direla bermatu ostean. Halaber, argi gara bedi liburuan egiten diren baieztapenak egilearenak direla esklusiboki.
|
|
|
Oso ezaguna eta ikertua ez den aro ilun," katakonbetako" hori du hizpide Anton Ugarte ikertzaileak; proiektu garrantzitsu bezain zaila burutu du; bikain burutu ere. Historia ondo ezagutuz bakarrik egiten du aurrera gizarteak, eta horregatik deritzot garrantzitsu
|
lan
honi.
|
|
|
Dokumentazio lan oparoa egin du ikertzaileak tesia ontzeko; informazio asko eta ondo antolatua ematen digu euskara bikain eta atseginean idatzitako
|
lan
honen bidez. Ezin baliagarriagoa izango zaigu lan hau ehun urte hauetako historian genuen hutsunea betetzeko, erakundearen historia osoa behar bezala ezagutzeko.
|
|
|
Dokumentazio lan oparoa egin du ikertzaileak tesia ontzeko; informazio asko eta ondo antolatua ematen digu euskara bikain eta atseginean idatzitako lan honen bidez. Ezin baliagarriagoa izango zaigu
|
lan
hau ehun urte hauetako historian genuen hutsunea betetzeko, erakundearen historia osoa behar bezala ezagutzeko.
|
|
2021
|
|
|
134 Bere ikertzaile ibilbide luze eta oparoaren errepasoa egiterakoan
|
lan
hau nabarmentzen zuen baita Lekuonak berak: " Nik egin dudan lanik serioena ‘Literatura Oral Vasca’ [izen hori izan zuen hurrengo argitaldietan] izan da.
|
|
|
Izan ere, diskurtso hegemonikoak modernitatea, etorkizuna, kultura idatziarekin lotu izan du mendeetan zehar, baina euskararen komunitateak, korronte nagusi horren aurka, ahozkoari eutsi eta garapen bat eman dio. Ideia horren hariari jarraituz jositakoa da
|
lan
honen abiapuntuko bosgarren eta azken hipotesi nagusia: euskararen komunitatearen ertzekotasunak ekarri du ahozko fenomeno bati arreta berezia jartzea eta bertsolariaren gisako ertzeko figura bat nortasun ikur gisa hartzea.
|
|
|
Joxean Agirrek 2009ko udara arte eutsi zion zuzendari gisa, eta Josu Martinezek hartu zion lekukoa 2012ra arte. 2013an Rikardo Idiakezek eta
|
lan
honen egileak hartu zuten ardura hori, eta aurrerantzean bi lagunen artean eraman da: R.
|
|
|
Bertsolaritzaren presentzia gero eta nabarmenagoa da Interneten. Apurka baina azkar zabaltzen ari da sarean eta zaila da noraino heldu daitekeen asmatzea;
|
lan
honetan egiten den zerrenda atzendua gera daiteke oso denbora laburrean. Posibilitateak mugagabeak dira eta forma asko har ditzake bertsoak sarean:
|
|
|
Helburu zabal eta anbiziotsuak zituen planteamenduak: " Bilketa lanean, ahozko inprobisazio kantatua ez diren generoetara zabaldu, euskarazko ahozkotasunaren ekosistemaren mapa osatu, nazioartean dauden antzeko zentroekin sare bat osatu eta, koordinazio lanaren ardura bere gain harturik,
|
lan
honetan diharduten beste erakundeekin elkarlanerako bideak eta prozedurak finkatzea" (Barandiaran, 2008: 131).
|
|
|
Gutierrezen lana bezala, zine amateurra da Frankoren
|
lan
hau, baina intentzio guztiarekin egindakoa, urte haietan Euskal Herria hartu zuen gauza berriak probatzeko sukarrak hauspotutakoa. Izatez, elkarren lagunak ziren bi zuzendariak, pasio partekatu horrek egindako lagunak.
|
|
|
141). Liburua topatu ezean ezin da ezer baieztatu, baina Aitzol bere lidertzan olerkigintzatik bertsolaritzara egiten ari zen bidea ikusita, litekeena da
|
lan
hau bertsolaritza Euzko Pizkundearen erdigunean espresuki jartzeko planteamendu teoriko bat izatea. Hala balitz, eta gerrak moztu izan ez balu, bertsolaritzaren sustapenari urte interesgarriak zetozkion.
|
|
|
bi belaunaldiren arteko tenka" eta, batez ere," Basarriren bertsolari proiektua". Polita litzateke aztertzea zer neurritan dagoen bigarren
|
lan
honetan islatua Juan Mariren beraren egitasmoa; zer neurritan isurtzen duen honek bere ikuspegia Basarriri eskainitako lerroetan. Horrek, hala ere, ez gaitu harritu behar.
|
|
|
Nafarroan Princípe de Vianako Euskara Sailak aurreratzen zituen hainbat lan225: " Gerla aitzinean Elizondoko saiorako ‘Euzko Etxea’koak bertsolari bila ibili ziren gisara, edota Ipar Euskal Herrian Teodoro Hernandorena herriz herri ibili zen gisa berean, Nafarroa Garaian Pedro Diez de Ulzurrun arduratu zen
|
lan
honetaz, laguntzaile batzu ere berarekin zituelarik[...]" (Aristorena, 1992: 27).
|
|
|
Eskuetan dugun
|
lan
honek, aldiz, izan garenaren erradiografia ematen digu, hezurduraren argazkia. Aurkikuntza soka bat da, opari bat.
|
|
|
Eta Torrealdaik neurri horiek justifikatzen zituen ideologia islatzen duten hainbat testu jasotzen ditu. Baina, neurri guztiak zerrendatu edo horiek sostengatu zituen ideologia sakon aztertzeak
|
lan
honetarako luzeegi joko lukenez, giroa azaleratzen duen adibide bat baino ez da ekarriko. Torrealdaik aipatzen dituen egileen artean bereziki deigarria suertatu da Luis Antonio de Vegaren kasua, bertsolaritzaren inguruan hainbat ekarpen eginikoa baitzen:
|
|
|
248 Bertsolarirako idatzi zuen artikulu luzean kuriositate modura Rafael Gil zinemagile frankistaren La nueva vida de Pedrito Andia (1965) aipatzen du Josu Martinezek Pio Barojaren
|
lan
honen aurretik. Joselito haur kantaria protagonistatzat izan zuten film ugarietako bat da hau, oporretan Euskal Herrira etorri eta Isabeltxu nola konkistatzen saiatzen den kontatzen duena.
|
|
|
Bada, euskal literaturan (eta Apalategik ekarritako fikziozko literatur sistema horretan ere), sarri eskutik doaz idazletza eta itzulpengintza. Apalategik berak dioen moduan, beraz, saihetsezina zen gaia gogoeta metaliterarioa egiten duen fikziozko
|
lan
honetan: " Literaturari eta bereziki euskal literaturaren egoera geo politiko edo sistemikoari buruzko gogoeta bat egiten duten ipuinak izaki, itzultzailearen pertsonaia saihetsezina da.
|
|
|
6 Eskola horretan literatur gaiak lantzen ez zirela-eta aipamen hau besterik ez dugu egingo
|
lan
honetan. zizkion geletan. Hona hemen 30 pertsonetako lehen ikaslego hark lau irakasleren eskutik ikasi zituen ikasgaien zerrenda:
|
|
|
8). Cidek jarraian adierazten du gaztelaniazko irakurleak lehenago ere Mitxelenaren eta Villasanteren (1979) lanak bazituela, baina Sarasolak
|
lan
honetan euskal literaturaren bilakabidea euskal gizartearen bilakabidearekin lotzeko saioa egiten duela, eta hargatik dela interesgarri (1976: 8).
|
|
|
31). Gisa berean, literatur eremuaren autonomizazioa dagokigun historia
|
lan
hau idazten duen garaian gertatzen ari zela adierazten du, eta jakitun zen berak idatzitakoa autonomizazio horren eragile edo emaitza zela, aldez edo moldez. Literaturaren historia egiteko irizpide literarioak aintzat hartu behar direla uste zuen, ordura arte egin ez bezala (1976:
|
|
|
Edo eremu autonomoa eta apartekoa al da literatura itzuliaren esparrua? Era horretako galderei erantzuteko saiakera egiten dute itzulpen ikasketetan itzulpenaren soziologiaren bidetik egindako hainbat ikerketak, eta guk ere hein batean gisa horretako galderei erantzun nahi diegu
|
lan
honen bidez.
|
|
|
Itzulpenaren soziologiaren markoan itzulpena gizarte jarduera bat da, eta guk horrelaxe ulertzen dugu itzulpena
|
lan
honen argitan. Ildo horretan, gizarte eragileek ezaugarritzen dute itzulpena, eta balio komunikatiboaz gain, balio soziala ere badu (Wolf, 2007:
|
|
|
Euskal literatura itzuliaren historia egitea, hein batean, euskal literatura itzuliari dagozkion kapitalen bilakabidearen nondik norakoak deskribatzea da. Bada, bilakabide hori islatzeko saioa egingo dugu
|
lan
honetan.
|
|
|
Bada, horrexegatik nago hain haserre egile burges honek idatzitako estilo ariketa huts hauekin. Ez diot itzulpen
|
lan
honi inolako probetxurik ikusten, baina jarraitu egingo dut bi arrazoirengatik: lehena, denbora igarotzen laguntzen didalako; bigarrena, sos batzuk irabazteko balio digulako, hain da badaezpadakoa etorkizuna.
|
|
|
Are gehiago, ausartu gaitezke esatera euskal itzulpengintzaren esparruko testuak eta fenomenoak ikertzeko funtsezkoak direla itzulpenaren soziologiak eskainitako tresnen bidez lor daitezkeen emaitzak. Izan ere, eta
|
lan
honetan ikusarazi nahi izan dugunez, Pierre Bourdieuren soziologiatik ekarritako" eremu"," habitus" eta" kapital" kontzeptuak berebiziko tresnak dira gizarte egituren banaketak eta errepresentazioak, balio objektiboen eta sinbolikoen artikulazioak eta egituren eboluzioa deskribatzeko, Wolfek dioen moduan (2007: 1).
|
|
|
Hizkuntza hautuaren araberako eragileen pertzepzioak, jarrerak eta jardunak, esaterako, habitus nozioari jarraikiz azal daitezke. Habitus nozioaren bidez azal daitezke, halaber, zenbait eragileren posizio aniztasunak edo posizio aldatzeak; aldez edo moldez, horiek ere ezaugarritu ditzakete itzulpen aro jakinak, eta, hargatik, euskal literatura itzuliaren eremu garaikideko partaide diren euskal itzultzaileen eta idazleen habitusaren ezaugarri batzuk deskribatu ditugu
|
lan
honetan, datuak eskura izan ditugun etapetan. Ildo horretan, oso kontuan hartzekoa da euskal literatura itzuliaren eremuko zenbait eragileren kokapen aniztasuna:
|
|
|
Ildo horretan, esan dezakegu, halaber, XX. mendean egin zirela, adibidez, literatur eta itzulpen eremuak bereizteko lehen pausoak, eta XX. mendetik aurrera hasi zela, adibidez, autonomizazioa, eremu bakoitzak bere berezko egiturak sortuta. Guk, hain zuzen ere, aro horri begiratu diogu
|
lan
honetan.
|
|
|
Honaino iritsi gara euskal itzulpengintza garaikideari itzulpenaren soziologiak eskainitako marko teoriko metodologikoa baliatuta, baina, noski, iker zitezkeen arloetako batzuei begiratuta soilik. Ugariak dira
|
lan
honetan aipatuagatik sakondu ez ditugun eragileen eta erakundeen sareak, eta soziologiaren argitan aztertzeko dago, adibidez, itzulpenarekin zerikusia duten argitaletxe, editore zein azokek eratzen duten kultur bitartekarien sareak nola eragiten duen euskal literatura itzuliaren eremuan, edota zer nolakoa izan den, argitaletxeka, itzulpen corpusaren bilakaera. Gisa horretako lanek, noski, aberastu, osatu, baieztatu edo ezeztatu egin ditzakete orain arte egindako lanetatik abiatuta hemen esan direnak.
|