|
2000
|
|
|
Hamaika ziren. XVI. mendean uholdea gertatu zen, Erriberarantz batik bat, oraindik ez baitziren Ameriketarat
|
joaiten
.
|
|
|
«Neskatxaren aho eztienean/ kaduria
|
joaiten
zaitanean,/ nik gozatuz jaten diot motxeta/ hondoraino mihia sar eta,/ mihia sar eta».
|
|
|
Baina, erran bezala, ez guztiz. Izan ere, bekaitzak eragin lehen dezepzionearen ondotik, sosegatzen nintzen, behatzen nion aitak egin presentari, eta ohartzen nintzen ezen hobe zela etxe hartan bigarren izaitea hirugarrena baino, nola baitziren gure etxeko morroi neskame ezkonduen haurrak, haietarik nehork ere ez baitzuen halako jostailurik, guztiak ere hutsaren hurrengo; eta jostailua eskuan hartu, eta haur haienganat
|
joaiten
nintzen, ni haiekin nahastea amak laket ez bazuen ere, ikusterat nola zabaltzen zitzaizkien begiak, ez dakit inbidiaz edo harriduraz, eta sentitzerat nola haiek zabaldu begiek ditxaren hegiak zabaltzen zizkidaten niri.
|
|
|
—Ikusi nahi al duzue mikak lizarrean egin habia? —eta osabak prestik utzi zuen teleskopioa bere studioko balkoi hartan, nondik ezin xuxenago begizta baitzitekeen jauregiaren alboan zegoen lizardi eder hura, norat
|
joaiten
baikinen maiz, udako egun beroetan bere batez.
|
|
|
Baina, geroko kontuak aitzinatzen ibili gabe, derradan ezen Mattin arras gogaitzen zela eskola haietan, batik bat bakarkako trabailuan jartzen gintuenean, halako tailuz, non zernahiren aitzakia egiten baitzuen haietarat ez azaltzeko, zer erranik ez aita etxeratzen zenean, zeren eta aitak, orduan, anitzetan eramaiten baitzuen goizean goiz ehizarat edo txakurren paseatzerat, jaun Marcelek eskola emaiten zigun orduetan, hain zuzen ere. Eta, ehiza zela eta ezpata zela, burua ere anitzetan
|
joaiten
zitzaion Mattini, eta orduan jaun Marcelek —zeina baitzen, bertzenaz, gizon pazientziatsua—, erraiten zion:
|
|
|
Plauto, Karakala, Seneka eta bertze hainbertze—, hala, bertze izen haiek aditu orduko, ezin egokiagoak iduritu zitzaizkidan osaba Joanikoten listari eratxikitzeko, zeren antz antzekoak baitziren; eta bururatu zitzaidan, halaber, edo imajinatu nuen, hobeki, Felisa ene inudea izan zenak jar zezakeen aurpegia, izen arraro haietarik bat entzutean... zeren, ai zer aurpegi jartzen zituen hark, eta ai zer irri algarak egiten nituen nik, izen haiekin asmatzen ez zuenean! Halako suertez, non batzuetan neure borondatez
|
joaiten
bainintzen sukalderat, haren zirikatzerat. Eta, hala, joan nintzaion egun batean txakur tipi haietarik batekin, zeinari Demostenes baitzeritzan, aditu zuen Felisak haren izena, zabaldu zituen begiak ez dakit noraino... eta halaxe galdetu zidan ondotik:
|
|
|
Arestian mintzatu natzaizu nigarraz, baina nola adieraziko nizuke zer nolakoa izan zen nigarraren gaineko bertze nigar hura? Nik baino hobeki dakizu ezen gorputzean mila zain ditugula, odolaren irioiteko eta bideratzeko, geure organoak eta bertze gorputz zati guztiak behar bezala trabaila daitezen eta berrizta; eta berdin eta orobat dakizu ezen bertze hainbertze gertatzen dela arimaren lurretan, nondik
|
joaiten
baitira hemendik harat eta handik honat mila erreka eta errekasto, adimenduaren pentsuak eta bihotzaren sentimenduak iturburu dituztenak: erreka haien urak, haatik, lohitsuak eta istiltsuak ziren ene baitan, zeren, aspaldi hartan, ubideei mugak eta hesiak ipini izan bainizkien, hormak eta kontrahormak, uren abiada geldiarazi zutenak eta haien galtzerat eta usteltzerat utzi; nigar hark, ordea, uholde bortitz batek bezala, aitzinetik eraman zituen hesiak eta mugak, baita ene pentsu eta sentimendurik lohienak ere, eta hala garbitu ninduen arimaren barrendik eta utzi ninduen biziberriturik eta hats berriturik.
|
|
|
HANDIK aitzina, astean behin edo —ortzegunetan, zeren ortzegunetan ez baitzenuen eskolarik emaiten—, unibertsitatetik ateraz gero, xuxen
|
joaiten
nintzaizun etxerat, zeina gure egoitzarako bidean baitzegoen, bisita labur edo ez hain labur batzuen egiterat... eta hala bihurtu zinen ene kontzientziaren aitzindari, gidari eta argi egile —ene uste osoaren kontra, derradan bide batez, zeren, Salaman carat joan aitzin, net sinetsirik bainengoen ezen, harat iritsi bezain fite, hango jesuitekin harremanetan jarriko nintzela eta haietarik norb...
|
|
|
Mattin eta biok anitzetan
|
joaiten
ginen harat, baita osaba Joanikot ere, zeinak oso ere atsegin baitzuen, dakizun bezala, animalien eta hegaztien studioa, eta, horrela, behin baino gehiagotan ikusi izan genuen nola piztiak egiten zuen jauzi leihorantz, orroka, handik ihes egin nahiko balu bezala.
|
|
|
Aita Bartolome jesuita zen, baina jesuita berezi bat, baldin jendeak haiei buruz zuen iritziari kasu egin behar badiogu behintzat, zeren erraiten baitzen haietaz —Parisko jesuitek jansenisten kontra izan zituzten borroken ondotik bere batez— ezen ez zutela deus ere jakin nahi bekatu benialetarik harat, eta aita Bartolomek, aldiz, bekatu mortaltzat zituen kasik bekatu guztiak; eta jesuita berezia zen, orobat, bertze alde batetik, jaun inkisidorearen lagun zelako eta instituzione harekin harreman estuak izan zituelako... jesuita izanagatik ere eta jesuiten ordenakoa, erdi jesuita eta erdi dominikoa balitz bezala, nolabait erraitearren, horrelako nahaste bat gezurrezkoa balirudike ere. Bertzenaz, guztien ahotan zebilen ezen jesuita misionestak jendearen baitarat iristeko —jendea beldurtzeko, jaun André? — dohain berezia zuela, eta bazirudiela ezen spirituak —beldurraren spirituak, jaun André? — ukitua zela, zeren
|
joaiten
zen herri guztietan uzten baitzuen jendea hunkiturik eta gogo aldaturik, halako suertez, non, misioneak akabatu bezain fite, ezin konta ahalekoak izaiten baitziren konfesionea solizitatzen zioten herritarrak, beren egunorozko desbidetik bidezko biderat egiteko asmotan. Nik ez dakit ba ote zuen hartan zer ikusirik pulpiturat eramaiten zuen burezurrak, huraxe zelako, hain zuzen ere, haren ohitura, baina baietz erranen nuke, zeren eta batzuetan burezurra bi eskuz hartu eta oihuka erraiten baitzuen:
|
|
|
OSABA Joanikot, igande guztietan mezatarat
|
joaiten
ez zen arren, batzuetan joaiten zen," iduri egiterat", berak erraiten zuen bezala... eta igande hartan ere joan zen, nik ez dakit iduri egiterat... edo apez misionestaren dohainen neurtzerat, jakinminaren, haren aldeko laudorioak aditu ondoren. Baina osaba gizon urduria zen, eta, iduri egite hartan, batzuetan, igarri egiten zitzaion urduritasuna, bizkarra eta besagainak aitzina eta gibela eramaiten zituela, etengabe; aita Bartolomek sermoia hasi zuelarik, berriz, berretu eta areagotu egin zitzaizkion keinu urduri haiek... eta, keinu haien karietarat, ulertu nuen ezen sufritzen ari zela, eta nekez disimula zezakeela bere sufrimendu hura, sermoiaren gehiegikeriak pazientzia agortu balio bezala, hasi bezain fite.
|
|
|
OSABA Joanikot, igande guztietan mezatarat joaiten ez zen arren, batzuetan
|
joaiten
zen," iduri egiterat", berak erraiten zuen bezala... eta igande hartan ere joan zen, nik ez dakit iduri egiterat... edo apez misionestaren dohainen neurtzerat, jakinminaren, haren aldeko laudorioak aditu ondoren. Baina osaba gizon urduria zen, eta, iduri egite hartan, batzuetan, igarri egiten zitzaion urduritasuna, bizkarra eta besagainak aitzina eta gibela eramaiten zituela, etengabe; aita Bartolomek sermoia hasi zuelarik, berriz, berretu eta areagotu egin zitzaizkion keinu urduri haiek... eta, keinu haien karietarat, ulertu nuen ezen sufritzen ari zela, eta nekez disimula zezakeela bere sufrimendu hura, sermoiaren gehiegikeriak pazientzia agortu balio bezala, hasi bezain fite.
|
|
|
Eta Felisak sinetsi egiten zuen kontatzen zidana, eta nik sinetsi egiten nion; baina, gero, osaba Joanikotenganat
|
joaiten
nintzenean, gutiagotzen zen eta ahultzen zen ene sinestea, ezabatzen zen. Zeren osabak erraiten baitzidan:
|
|
|
Eta, hargatik, Urbiaingo bakardadean mundu haren falta sumatzen zuelako edo, noiz eta Iruñarat edo Donibane Lohizunerat
|
joaiten
baitzen —begi ordeen konpontzeko, liburu batzuen ekartzeko edo Piarres Oihartzabal kapitainarekin egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera joan behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen ... Nik harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi nuela, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
Ordea, osaba ez zen ohitura hartarat makurtu, halako moldez, non, bereari zetxekiolarik, kanporat
|
joaiten
segitu baitzuen, etxeko kakontziez eta aulkiaz ahantzirik, etxeko sehien mailan eta haien graduan ipintzen zela, gure amaren eskandalurako. Harik eta bertze egun batean aitak aulki eta kakontzi berriak erosi, eta osabaren gabinetean paratu zituen arte.
|
|
|
Eta, hatsarrean osaba eta ni bakarrik
|
joaiten
hasi baginen ere, handik aitzina behin baino gehiagotan ikusi izan nuen aita bera ere eta Mattin.
|
|
|
Eta ni, ahal nuenean, Pedro Huizirenganat
|
joaiten
nintzen: eguerdian, bisita labur batzuetan, aita Bartolomerekin eskola akabatu ondoren, bazkal aitzinean, edo arratsalde arratsetan, bisita luze batzuetan, zeren komunzki eta eskuarki osaba Joanikot eta biok orduan jaisten baikinen Pedroren studiorat —osabaren goiko studiotik Pedroren beheko studiorat, beraz—, osabak neuri eskola eman ondoren.
|
|
|
Ordea, nik ez nuen osaba jauregitik dorretxerako bidean ikusi. Eta segidan pentsatu nuen ezen urroztarren bordarat joana izan zitekeela —osabak heredatu zuen borda hartarat, aitona Nikolasek testamentean deliberatuaren arauaz—, zeren batzuetan harat
|
joaiten
baitzen urtxintxen eta bertze animalia batzuen ohituren studiatzerat. Edo, Maddalenekin ote zegoen?, bururatu zitzaidan bat batean, zeren eta ez bainuen hura sukaldean ikusi...
|
|
|
Eta, amaren babesean eta gerizan kaperarat
|
joaiten
nintzela, gero eta klarkiago ikusten nuen ezen heldu zitzaidala, aita Bartolomek erran bezala, bizitza serios hartzeko denbora eta aldia. Izan ere, zer ziren, bada, osabaren zientzia eta haren esperimentuak adimenduaren jokoak eta jostetak baizen, eta umekeria hutsak, azken finean, arimaren salbazionea perilean ipintzen zutenak?
|
|
|
Eta hala ibili nintzen eternitate hartan, eguna joan eta eguna etorri, Elbiraren musu hura burutik kendu ezinik! Eta begiak hersten nituen, eta puntu bero eta heze hura errotzen zitzaidan bekokiaren erdian, eta hatsarrean puntu bat bertzerik ez zena handituz eta handituz
|
joaiten
zitzaidan, harik eta buru osoa hartzen zidan arte, gorputz osoa, mundu osoa... Eta begiak irekitzen nituen, eta oro zen amorio eta maitasun ene inguruan, oro udaberri!
|
|
|
Eta, horrela, egunetan egon nintzen anaiarekin hitzik egin gabe, haserre, zeren ez baitzegoen haserre hura gozatzerik ez ematzerik... eta zeren senda baitai tezke zauri ezpatazkoak, baina nekez mihizkoak, nola izan baitziren anaiak neuri eraginak. Eta, ahal nuenean, aita Bartolomeren eta osaba Joanikoten eskolen ondotik, Pedro Huizirenganat
|
joaiten
nintzen, zeina, santa Klararen koadroa pintatu ondoren, kaperako freskoa pintatzen ari baitzen; edo, noizik behin, bakarrik joaiten nintzen paseatzerat, jaun Marcelekin ikasi nituen Virgilioren edo bertze poeta handien hitzetarik Elbiraren edertasunarekin amets egiterat.
|
|
|
Eta, horrela, egunetan egon nintzen anaiarekin hitzik egin gabe, haserre, zeren ez baitzegoen haserre hura gozatzerik ez ematzerik... eta zeren senda baitai tezke zauri ezpatazkoak, baina nekez mihizkoak, nola izan baitziren anaiak neuri eraginak. Eta, ahal nuenean, aita Bartolomeren eta osaba Joanikoten eskolen ondotik, Pedro Huizirenganat joaiten nintzen, zeina, santa Klararen koadroa pintatu ondoren, kaperako freskoa pintatzen ari baitzen; edo, noizik behin, bakarrik
|
joaiten
nintzen paseatzerat, jaun Marcelekin ikasi nituen Virgilioren edo bertze poeta handien hitzetarik Elbiraren edertasunarekin amets egiterat.
|
|
|
Zeren, itzarririk gaudenean ere, ez baitira gauzak hain klar eta hain garbi gertatzen, nola uste baitugu usu. Izan ere, banoa hortik paseoan; atxikitzen dut gogoz pentsu bat, pentsu hartan irauteko asmotan... eta, halarik ere, berant baino lehen
|
joaiten
zait burua bertze leku baterat, borondatetik ihesi orduan ere... gogoa ustez ongi ferratu arren, haizeak bertzerat baninderama bezala. Eta lumarik ezean eta paperik ezean, nekez fintka dezaket edozein burutazio.
|
|
|
—Badakizu nola dauden gauzak, eta badakizu ezen isilpean bizitzea dagokizula urte batzuetan, kanporat joan nahi ez baduzu bederen, Kubarat, Perurat edo Espainiarat... Baina, zaude lasai, zeren bada hemendik bi egunetarat toki bat, mendi aldean dagoena, non bizi baitira indiar guti batzuk, guztiz fidatzekoak direnak, eta norat ez baita arimarik ere
|
joaiten
. Eta han ongi bizi zaitezke... are hobeki, baldin liburu batzuk igortzen badizkizut noizik behin, nola baita ene asmoa...
|
|
|
Eta hura halakoa zen eta harekin ikasi nuen ezen ezin ahantz zitezkeela plazer tipiak eta apurrak plazer handien izenean; eta, nola haren etxetik ez oso urrun mendi tipi bat baitzegoen, norat
|
joaiten
baikinen noizik behin paseoan, hala, harekin ikasi nuen, orobat, ezen bezain ederra izan zitekeela bidea; eta, are gehiago, zeren harekin ikasi bainuen ezen ez zela gainaren eta gailurraren atzemaitea conditio sine qua non a mendiaz eta mendiaren ederraz gozatzeko.
|
|
|
Izan ere, haien kantak oihu erdiragarri batzuen gainean sortzen ziren eta, anitzetan —bizitzan gertatzen den bezala, noiz eta bizitzak berak gaina hartzen baitigu, orain oinazetik eta orain atseginetik— harmoniaren arauetarik haratago
|
joaiten
ziren, edo hala zirudien bederen, nahiz eta soinu tresnen notak eta oihuak, guztiak ere biltzen ziren, finean, biziaren konpaserat eta atabalaren konpas bizi hartarat.
|
|
|
Handik aitzina, Xiritxeren bila
|
joaiten
hasi nintzen arratsero, egun batean leku baterat eta bertzean bertzerat neramala, biak ere zaldi gainean beti, han eta hemen zeuden guardiak ene ateraldi haietarat ohi zitezen, harik eta ihesaldiko eguna iritsi zen arte.
|
|
|
Handik aitzinakoak zuhaurk imajina ditzakezu: mezatarat
|
joaiten
nintzen bakoitzean, komunionea egiterat hurbiltzen nintzen, baina guztiz iduri egiterat, ni ez bainintzen, osaba Joanikotek erran zidan bezala, antropofagoa, eta ez bainuen Kristoren gorputza jan nahi, are gutiago haren begiak, orein batenak balira bezala.
|
|
|
Eta ni harri eta zur geratzen nintzaion, zeren Felisaren ipuinak bainituen go goan, eta hark erraiten zidan ezen lurra eguzkiaren ama zela, eta eguzkia gauero
|
joaiten
zela lurraren sabelerat lotarat, egunoroz jaikitzen sehaska gozo hartarik, munduaren argitzeko eta berotzeko.
|
|
|
Eta, jaun zelako, gizon berezia zen eta bere eskubide bereziak zituen: erran nahi baita ezen bere berezitasun hari iduri guztiz berezi bat zegokiola, guztiaren eta guztien gainetik zegoèn jaunaren iduria, bere baitarat araua eta arauaren salbuespena biltzen zituena... eta, hala, badakit —zeren gerorat jakin bainuen— ezen, itsas portuetarat
|
joaiten
zenean, ez zela elizaz eliza ibiltzen, egarria ur benedikatuz asetzeko asmotan, baina Priaporen ohorez egin zitezkeen bertze bederatziurren haietarat joaiten zela, halakoa ere zelako bere gizonezkotasunari zion debozionea.
|
|
|
Eta, jaun zelako, gizon berezia zen eta bere eskubide bereziak zituen: ...hari iduri guztiz berezi bat zegokiola, guztiaren eta guztien gainetik zegoèn jaunaren iduria, bere baitarat araua eta arauaren salbuespena biltzen zituena... eta, hala, badakit —zeren gerorat jakin bainuen— ezen, itsas portuetarat joaiten zenean, ez zela elizaz eliza ibiltzen, egarria ur benedikatuz asetzeko asmotan, baina Priaporen ohorez egin zitezkeen bertze bederatziurren haietarat
|
joaiten
zela, halakoa ere zelako bere gizonezkotasunari zion debozionea.
|
|
|
Eta guk bagenekien ezen In dietarat zihoazen giristinoek hutsaren hurrengotzat zituztela beltzak eta indiarrak, eta bagenekien, halaber, ezen bertze ikusmolde batetik abiatu behar genituela geure egiteko guztiak, zeren biok ere irakurria baikenuen orduko Bar to lo mé de las Casasen Brevísima historia eta zeren baikenekizkien, halatan, bertze historia batzuk ere, indiarren holokaustaren berri emaiten zigutenak: ...aien atzaparretan akabatu zuen arte; eta, hala, bada, kondenatu zuten giristinoek sutan hiltzerat, lotu zuten hura tronko bati... hurbildu zitzaion frantziskotar bat, erran ziona zer sinetsi behar zuen eta zer ez, baldin zerurat joan nahi bazuen, zeren, bertzenaz, infernurat joanen baitzen; eta, hura aditu bezain fite, kezkatu zen cacique a eta galdetu zion frantziskotarrari ea giristinoak zerurat
|
joaiten
ziren; eta ihardetsi zion frantziskotarrak baietz, eta buruzagi indiarrak erran zion, ordainean eta ustekabean, ezen berak orduan infernurat nahi zuela, zeren eta ez baitzuen hain jende krudelarekin zerurat joan nahi.
|
|
|
Baina artean zalantza bat nuen, zeren, kapitainaren hitzak entzun bezain fite, osaba Joanikot eta Maddalenen amoriozko iduri ezin ederrago hura etorri baitzitzaidan berriro bururat: ordea, bertzeetan ez bezala, iduri hura bertze iduri batek irentsi zuen segidan, zeren orain bainekien zertarat
|
joaiten
zen osaba Joanikot Iruñarat, Donibane Lohizunerat edo Baionarat Pazko Mendekosteetan, urteroko konfesionearen aitzakiaz bekatu bat gehiago egiten zuela eta bekatu bat gehiagorekin itzultzen. Eta, gogoan bertze iduri hura nuela, galdetu nion neure buruari ez ote nuen nik ere Pazko Mendekosteekin konplituki konplitzeko eskubiderik, nola izan baitzuen osabak, gero gerokoak.
|
|
|
—Katolikoek Erroma ditek amets; mahomatarrak, berriz, Mekarat
|
joaiten
dituk bizitzan behin... eta gu ez gaituk gutiago izanen: gu ere geure Erromarat eta geure Mekarat joanen gaituk egunen batean:
|
|
|
Eta, liburu haietarik gehienak bere aita spiritualak uzten bazizkion ere, bazuen bat bere berea, eta liburu hura Gaspar de Asteteren Doctrina cristiana ren euskarazko tradukzione bat zen, 1608koa eta Iruñan publikatua, amak erabiltzen zuena bai bere buruaren janzteko, eta bai irakurtzeko eta irakasteko ere zerbitzuko neskei eta emaztekiei, zeinetarik inportantena Hipolita zeritzana baitzen, bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala eta artatsua, amaren beztimendez arduratzen zena, baita haren garbitasun pertsonalaz ere, azal ukenduez zein ile kentzeaz. Konfesore eta aita spiritual hura, bertzalde, ezkondu baino lehenagokoa zuen amak, eta frantziskotar bat zen, Uraitzeko klaratarren komentuko kaperau izendatu zutena eta harat igorria izan zena; eta, nola gure ama ez baitzegoen haren kontseiluen uzteko, zeren apez hura laket baitzuen —don Frantzisko baino laketago bai bederen—, harat
|
joaiten
zen, urtean bizpahiru aldiz, aitorraren eta komunionearen egiteko, haietarik batean Pazkoarekin konplitzen zuela. Eta Uraitzetik beti itzultzen zen liburu edo manual debozionezkoren batekin, edo erlijionezko bertze edozein libururekin, zeinetarik ikasten baitzituen etsenplu batzuk, noiznahi den baliatzen zituenak.
|
|
|
Eta goiko solairuko gela hartan hertsi zuten, norat aldian behin konfiantzazko morroi bat sartzen baitzen, baita don Frantzisko bere bisitetan ere... eta norat
|
joaiten
bainintzen ni ere noizik behin, atean adi geratzen nintzela, belarriak ernaturik, baita ate azpiko zirritutik zetorren argitasunari beha ere, zeren gela barrenean kandela bat baitzegoen, eriaren gelaz arduratzen zen morroiak irazekia.
|
|
|
Eta, deliberamendu haren hartzerat deliberatzen zela, ez zen, handik aitzina, geldi egon... eta, hala, txakurrez eta morroi batez edo pare batez lagundurik, dukeak kontseilatu bezala, ezpata gerriratu, eskopeta hartu eta mendirat
|
joaiten
zen usu, batean zaldiz, hurrengoan oinez. Eta aitak goizero goizero agurtzen zuen, irria ezpainetan, seme primuaz ezin harroago.
|
|
|
Eta ni, berriz, egoera haren aitzinean, inkomodaturik sentitzen nintzen anitzetan. Baina, nola zuhaitz berekoak baikinen, bertzalde, hala, sentimendu horrek elkartzen gintuen, batik bat bertze etxe edo bertze jauregietako jendearen aitzinean, hala nola Ezpeldoiko jauregirat
|
joaiten
ginenean.
|
|
|
Markos Fabian baino bi urte zaharragoa zen, Mattinen adinekoa, eta nik, beraz, Fabianek baino urtebete gutiago nuen. Haien aita Ezpeldoiko jauna zen —gure amaren anaia eta gure osaba—, zeinari Bernabe baitzeritzan eta zeinak gonbidatu baikintuen hiruzpalau urte haietan bere jauregirat, norat
|
joaiten
baikinen Mattin eta biok amarekin eta hiruzpalau morroi neskamerekin; baita aitarekin ere, negozioek bakean uzten zutenean... baina nola negozioek bakean uzten zutenean aitak ez zituen negozioak bakean uzten, uste dut ezen behin bakarrik etorri izan zela azkenean eta ez egonaldi osorako. Ama gogara joaiten zen, bere ahizparekin —zeina baitzen gure izeba Emiliani, bertze nonbait ere aipagai izan dudana, zeren eta amak osaba Joanikotekin ezkondu nahi izan baitzuen gure izeba hura— egoiteko gogoz, eta gurekin ere nehork ez zuen erreguka ibili beharrik harat joan gintezen, osaba izebek ongi tratatzen gintuztelako eta lehengusuekin gogaitzeko astirik izaiten ez genuelako.
|
|
|
Haien aita Ezpeldoiko jauna zen —gure amaren anaia eta gure osaba—, zeinari Bernabe baitzeritzan eta zeinak gonbidatu baikintuen hiruzpalau urte haietan bere jauregirat, norat joaiten baikinen Mattin eta biok amarekin eta hiruzpalau morroi neskamerekin; baita aitarekin ere, negozioek bakean uzten zutenean... baina nola negozioek bakean uzten zutenean aitak ez zituen negozioak bakean uzten, uste dut ezen behin bakarrik etorri izan zela azkenean eta ez egonaldi osorako. Ama gogara
|
joaiten
zen, bere ahizparekin —zeina baitzen gure izeba Emiliani, bertze nonbait ere aipagai izan dudana, zeren eta amak osaba Joanikotekin ezkondu nahi izan baitzuen gure izeba hura— egoiteko gogoz, eta gurekin ere nehork ez zuen erreguka ibili beharrik harat joan gintezen, osaba izebek ongi tratatzen gintuztelako eta lehengusuekin gogaitzeko astirik izaiten ez genuelako.
|
|
|
Consuetudo quasi altera natura, eta hala da, zeren ohiturek eta azturek noiznahi den alda bailezakete gure izatasuna eta bigarren izatasun bat osa, lehenengoaren eta etorkikoaren estalgarri eta ahanzgarri... baina zer erranen dizut nik, baldin egoera berrirat ohitzeko denborarik ere izan ez banuen, zeren eta anaiaren nagusitasuna buru bihotzez onartzen hasia nintzen puntuan gibela egin behar izan bainuen, noiz eta anaiak muga hura eta marra hura iragan baitzuen. Eta hura izan zen, halatan, ene gibelatzearen hobenduna, ez ni, zeren, noiz eta bihurtzen baita nagusiaren nagusitasuna nagusikeria eta haren harrotasuna harrokeria, orduan akabatzen baitira menekoaren esker onak eta mirespenak, eta hala egin zuen okerrera berriro anaiarekin nuen erlazioneak, hura Villagrandeko dukearen palaziorat
|
joaiten
hasi zenean, Espainiako handikien moduak eta moldeak ikasterat.
|
|
|
—Eta Pisarat joan zarete eta Hiri Saindurat ez...? —galdetzen zigun aita Bartolomek harri eta zur— Bada baldinba, Italiarat
|
joaiten
denak ez du Italia ikusten, baldin ez badu Erroma bisitatzen... —eta nola oroitarazi zizkidaten hitz haiek, Pisan ezagutu nuen eta Maurice Ducreux zeritzan gizon printzipal harenak!, zeina hain sutsuki aritu baitzitzaigun osaba eta bioi Berniniz eta Molièrez, jakin nekien arren ezen aita Bartolomeren arrazoinak guztiz bertze alde batekoak zirela, zeren eta frantsesak, Hiri Sainduaz aritu zenean ere, Hiri Sainduko artea izan baitzuen gogoan, eta aita Bartolomek, aldiz, aita saindua eta eliza katolikoaren buruzagi spirituala.
|
|
|
Eta aita ere
|
joaiten
zitzaion noizik behin, haren koadroak zertan ziren jakiteko.
|
|
|
Eta, hura eraman zutenean, aita Bartolome ere desagertu egin zen Urbiaindik, ordenako aita nagusiak kargu berri baten ardura eman ziolako, Iruñako ospizio bateko kaperau izendaturik, handik gutirat jakin genuenez. Eta ama ere hainbatetan
|
joaiten
zen harat, zeren aita jesuitaren gidaritza spiritualaren erranetarat baitzegoen. Eta, ama gogoan nuela, ohartzen nintzen ezen gaizki jokatu nuela, noiz eta harenganat joan eta erran bainion, koleratsu, ez nintzela apez izanen, Ofizio Saindukoek osaba etxetik eramanez gero.
|
|
|
Erraiten ditek ezen Jainkoak hersten gaituela, ez itotzen, eta nagok ezen egia izan daitekeela, ene kasuan bai bederen. Zeren negu bakoitzak, baita negurik luzeenak ere —nola izan baitzen enetzat gartzelaldi hartakoa—, bere salak eta bere salatxoak baititu —bere hilabeteak eta bere egunak— Eta, salatxo batean gaudela, irekitzen diagu ate bat, eta bertze salatxo baterat
|
joaiten
gaituk, eta hala gabiltzak salaz sala eta neguz negu, harik eta ate haietarik batek udaberrirat eramaiten gaituen arte, ustekabean. Eta nik ez nian zorte gaitzagorik izan, zeren, uste nuenean ezen neure gartzelaldiaren ondoko kalbarioan ez nintzela burua altxatzeko gai izanen —nahiz eta mementu batzuk lehenago neure Ararat!
|
|
|
Eta, haizearekin batean, olatu tipi batzuk sortu ziren, untzia kulunkarazi zutenak, harat honat. Eta nik ez dakit izan ote zen bezperan gehiegi afaldu nuelako edo itsasoaren mugimendu haietarat artean ohitua ez nengoelako, kontua da ezen tripak nahasten hasi zitzaizkidala, eta burua
|
joaiten
. Joaiten eta dolore handi batean sartzen.
|
|
|
Joaiten eta dolore handi batean sartzen. Zeren burua
|
joaiten
zaionari burua husten baitzaio; neuri, alabaina, hustu orduko, oinaze izugarri hura etorri zitzaidan, buruko hutsaren betetzerat. Eta arestian arin nuen burua, zeren hutsik bainuen, eta istant bat geroago astun, gero eta astunago, berun goriz bete balidate bezala.
|
|
|
Batzuk frantsesak dira eta bertze batzuk gaztelaniaz ongi dakiten holandarrak, guztiak ere kanpotarren larrutzerat emanak. Eta, horrela, beren egitekoen egiteko, alokatzen dituzte etxe batzuk... eramaiten dituzte putek harat bezero aberatsak...
|
joaiten
dira, halaber, gaizkinak, bere puntuan eta bere mementuan, guardiaz mozorroturik... geratzen dira bezeroak jantzirik eta poltsarik gabe... desagertzen dira putak... kontsolatzen dituzte guardiek beren kontseiluekin bezero biluziak...
|
|
|
—eta, boza apur bat eztitzen eta guritzen zuela, eratxiki zuen—: Erran nian ezen portu bakoitzean emazteki bat dudala eta ni haienganat
|
joaiten
naizela, eta ez zaizkidala, halatan, arras ezezagun egiten... Eta zerbait ere maite ditiat eta, maite ditudalako, geure denbora hartzen diagu geure egitekoetan, eta ez gaituk, beraz, zuek bezala ibiltzen, korrika eta lasterka.
|
|
2001
|
|
|
Hori ez zekien bakarra zen; Zugarramurdiko beste biztanle guziek, aldiz, jakinean ziren eta inork ez zuen gatu beltzik etxean. Pantxo ez en sekula herrira
|
joaiten
, salbu bere gatu bat eri zelarik edo janaria erosi behar zuelarik. Hala ere, norbaitek zerbait erraiten ziolarik ez zuen hitzik ateratzen:
|
|
|
Haientzat dena egiteko prest zen. Animalia bat eri zelarik, eta eritasun ttipiena izanik ere, munduko marexal onenaren etxera
|
joaiten
zen, munduko beste muturrean bazen ere. Nahiz eta gatuek esklabo gisa tratatu, kontent eta ongi bizi zen gizona.
|
|
2002
|
|
|
Etxera gordezka sartu zen eta arrats guzian ez zen atera. Gainera, aste guzian ere ez zen atera; bere ama goizik lanera
|
joaiten
zenez, etxean egoiten zen.
|
|
2003
|
|
|
Ganbarako atea nigarrez pasatu zuen. Xeleim ek etxean gelditzeko zuen arrazoin bakarra bere ahizpa zen, eta une horretan, bere eskuetatik
|
joaiten
zela iruditu zitzaion. Ez zuen ulertu nolaz bere ahizpak Nio nahiago zuen bera baino.
|
|
2004
|
|
|
Baina ospitalera
|
joaiten
zen egun hatez hi gizon misteriotsuk hesotik heldu zioten. Kitto oihuka hasi zen.
|
|
|
" Bada, egun hortan erori ninduzun infernuala, Mo. Zeren eta
|
joaiten
beinintzen sonura eta denek nahi beitzien enekin dantzatu. Ez baizik eta Altzurukukoek, baina baita Urdinarbe, Kakoeta eta beste leku anitzetakoek ere.
|
|
|
Orduan nire kanberan giltzez zerra eta handik haboro ez elkhitzeko xedea hartu nizun. Baina Piarres ene galeria aintziñala
|
joaiten
zuzun arratsoroz kantari aritzen zelarik. Eta azkenean, galeriatik jauzi eta, Jinkoak barka dezaitala, etxetik eskapatzea deliberatu nizun.
|
|
2005
|
|
|
" Ba! Andana bat
|
joaiten
duk auzoko elizara. Jende gehiagorekin elizkizun ederragoak egiten ditiagu" min egiten dit.
|
|
|
Ez da harritzekorik beraz Gangrako kontzilioan bilduak ziren Turkiako apezpikuek erabaki bazuten 362 urtean: " Norbaitek, erlisioa aitzaki, esklabo bati erakasten badio bere jabea mespretxatzen eta haren ganik
|
joaiten
, gogo onez eta errespeturekin zerbitzatzeko partez, kondenatua izan bedi." 52
|
|
|
Wendy-k Hollywood deskubrituz geroztik, urtearen erdia Amerikan iragaiten zuen, batzuetan senarrarekin, beste batzuetan gabe. Garai hartan Carolinak bederatzi urte zituen eta bere egunak irakurtzen, eskolara
|
joaiten
eta bere gatuarekin jolasten pasatzen zituen.
|
|
|
Erran nai baita, gauza chiqui eta gaiztoa dela izen ori merezi duen gauza edo entea. Beste ser baten gainean edo barruan jartzen delaric, ez dela geiago andic
|
joaiten
eta Parasito caltegarria dela eta ilgarria. Beste lecu batzuetan deritzen diote Malluba, eta izen gaitz orrequin esan nai du, plaga eta izurritea eraguiteco eta personac castigatzeco sortu zuela zazpi egunetaco batean Jaun Zerucoac.
|
|
2006
|
|
|
Taxi gidari bat goaitatzen zenuen ezta? Baina egia erraiteko, ez da taxizale bat S*** era
|
joaiten
dakiena, eta Cudlow eraino joaiteko ere, diru zama polit bat ordaindu zenuke; orduan, ni naiz etorri zure xerka. Eta barka ene kamioi zahar eta ez biziki goxoarengatik, baina gure bide zaharretan ibiltzen usatua da.
|
|
|
Jakin zuenean ibiltzen, segidan inguruetako aldapetan hasi zen korritzen, ezagutzen balitu bezala. Eta Kingsley gaztelu ohira
|
joaiten
zen.? –Kingsley izena entzun genuenean biek salto ttipi bat egin genuen, baina kasurik egin gabe Sabinak segitzen zuen?
|
|
|
Nehork ez zuen ulertzen nola marinel pobre bat goaitatzen ahal zen horrela eta jaun aberats, boteretsu eta eder baten proposamenari tu egin. Besteen begirada bitxi eta jeloskorrak ez zituen soportatzen eta usu amildegira
|
joaiten
zen; hango harri gris haietariko bat bezala, mugitu gabe, itsasoari so egoiten zen. Ez dakit horregatik denez, baina amildegi horrek. Sorginaren amildegia?
|
|
|
– Baïcha nik laguntzen ahal zaituztet; badakit bihar gauean gizon batzuk
|
joaiten
direla kafea eta fruituak ekartzera gerlariei. Berdin egiten duzue nahi baduzue.
|
|
|
Behin, Afrikako estatu batean, Malin, hamar urteko mutiko bat bizi zen. Familakoek haren beharrik ez zutelarik (etxean laguntzeko), uzten zuten noranahi
|
joaiten
. Mutiko honek Ali zuen izena.
|
|
|
Kanpora joan zen eta bere amari galdegin zion oraindik laguntza behar zuenentz. Amak ezetz erran zion eta kanpora
|
joaiten
ahal zela. Etxetxotik atera eta karrikan korrika hasi zen.
|
|
2007
|
|
|
Apez bat edo notario bat edo mediku bat hiltzen zenean, berehala
|
joaiten
nintzen haren hurbilekoen ikusterat. Holaxe erosten nituen bibliotekak...
|
|
|
– Mathieu, gakoen bila
|
joaiten
ahal zira gure logelarat?, galdetu zion Dimond andereak. Ez dakit non utzi ditudan, xerka itzazu xoko guztietan!
|
|
|
Eta gertatzen baldin bazen, noizbait edo nunbait, Maritzak iragartu alaba seme sortzea, edota aldrebes berdin, ondoko urtean
|
joaiten
zitzaizkion konduen eskatzera eta orduan zen, orduan gure atso azti zaharra burgoi eta harro heien errezebitzeko. Bere karrosan sararazten zituen bikote kexatuak, polliki polliki mintzatuz, bere orduko errana ahantzia zuela" pentsa, urte bat badu halere, nola nahi duzue gogoan atxik ditzadan guziak, eta... nola duzu izena?
|
|
|
Eguerdi aspaldixkan pasatua zen, elizako erloiuak jo zuenez bainakien, aita beste bi gizonekin, eni keinu ahin bat eginik, joana zen ostaturat, noiz ere izitzeko harridura batek hartu ninduen, batbatean, platana abarrari lotua zen aitaren zakua igitzen eta
|
goiti
joaiten ikusi nuelarik — jes, zer mirakuilu da hau — eta lasterka abiatzekotan nintzen aita abisatu beharrez norbaitek zakua ebasten ziola, orhoitu nintzalarik berak errana, ixilik egoiteko edozer gertaturik ere, eta zozo baten gisa, begiak borobil zapartaturik, lotsati eta ez hainbat adore, gure zakua arbolaren hostotzan desagertu zen, bizi bizia, nehork ikusi gabean, salbu nik, bainan... Eta, orduan galdezka nindagon nihauri, zer da ixtorio hau, ez jakin nun zer begira, hostotza sasitu hartan ez baitzen deus antzemaiten, zer erranen nion aitari ikusiko zuelarik bere zakuaren falta, noiz ere — bena, bena, zer da berriz hori?
|
|
|
Anttonek, une hartako momentu gozo eta ezustezkoa gogoan zuen. Hargatik, damuz ikusi zuen
|
joaiten
eta, ahal zuen bezain guziz, leku beretarat heldu zen Josefinaren gorputz zabal eta emankorra topatu esperoan. Artoak xuritu ziren, negua etorri, gero lurra berriz ere berdez estali eta emaztea ez zen agertu.
|
|
|
— Bainan, burutik
|
joaiten
ari hiza ala nunbait kaska gaixto zonbait hartu duk?
|
|
|
Pentze kaskorat heltzean, hexak galdu ziren bidexka batean bainan bere ideiari jarraikiz laster aurkitu zituen Katxoteneko alorrari behera
|
joaiten
zirela" ez nian ez beste beldurrik! Pairatu behar tuk ba aldi huntan..." Urratsa eztitu zuen orduan Pettanek, behar zuela ez ustean heldu eta harrapatu bere ohoina.
|
|
|
— Ikusiz Pettanek bertza galdu duela eta jandarmek ez dutela nihun ere atzeman, ikusiz ez dela frogarik nola zuk ebatsi duzun, bakarrik Pettanek dituela ikusi hexak zure etxerat buruz
|
joaiten
eta hortaz ez dela frogatzen ahal zuk egin duzula ohointza, ikusiz zure kasua, zure familiaren egoera eta gainerat bihurtuak zauzkitzun egintzak ukatzen ditutzula zin eginez, guk epaileek, erabaki dugu kondenarik ezin dauzugula eman eta libro uzten zaitugula, bainan kasu haatik beste gisa hortako afera bat azaltzen balin bazauzu! Hortan bukatua da zure auzia eta orai zoazi zure etxekoen ganat!
|
|
|
Gu iguzkian beltzatzen ari ginelarik ondartzan... goxoan... eta bera egunoroz jin duk kabale bazkatzerat, behi, zezenko, ahate, oilo... eta zakur ta gatuak gainerat...! O, bagindakian ba, eginen zituela... hartan kondatzen ahal ginuela... bazakiela nola antola... ez dakiogu galdegin ere, bera aintzinatu duk" zoazte gustian, hor izanek nuk" erranez goxo dik hola bederen... behar izan bagindu auzoer dei egin ez zukean berdin ez... eginen zutean heiek ere, bainan ez duk arras berdin" zer bakantzetan
|
joaiten
–Ziek?" eta holako entzunen gindian:
|
|
|
"... haurra nintzanean, jadanik, nehork ez zian enekin jostetan ari izan nahi, ez nintzelakotz besteak bezalakoa, inoxenta eta haur abandonatua nintzela, omen, amodio gabe hazia, gaixo bat funtsean. Nitaz zonbait irri egiten zitean ene haur lagunek, ni behi zain akulia bizkarrean, faluxa hegian eta heiek eskolarateko bidean zoatzila; harri xintxolak botatzen zizkidatean ahurtaraka eta ni kontent nindian lasterka
|
joaiten
zirelarik, norbait bederen nitaz axolatzen baitzen. Nunbait huts egiten zutelarik, edo jukutria zerbait, denak ene gain ezartzen ziztean, irri trufaka eta hala ere berdin kontent nindian zerbaitetan bederen xerbitxu egiten niela... nik banintuen ere ondotik mimen zehaloaren ausikiak!
|
|
2008
|
|
|
Gure herritarrekin aldiz ez zen batere berdin. Gure kasu xumea baizik ez aipatzeko, elizako herritar hilen mezatik jaun ertoraineko plazarat urrats batean soineko beretan
|
joaiten
ginen J. Gozterratxu eta nihaur lau garrentzat bi herritarren kontrako partidaren jokatzeko besta biharamunean etxekoz etxeko. Aise geroago dira Erramun Caracotche, Ttotte Saldubehere ta holako batzu jauntzi xuritan hasi plaza eta trinketetan, eta ederki ere gainerat.
|
|
|
arroilaren bi bazterretan arbola enbor sendo batzuk ezarri genituen eta harriz inguratu ez erortzeko. Gero, soka batekin lotu genituen eta, horrela, otarre baten gainean alde batetik bestera
|
joaiten
ahal ginen.
|
|
|
— Pinta, ene oilo adiskidea, zer derasazu. Burutik
|
joaiten
ari ote zira! Gure zarrailuak azkarregi dira eta gure sasiak gogorregiak nehongo abererik sartzerat uzteko.
|
|
2009
|
|
|
Konprenditzen ahal den bezala, ez ziren gauzak aitz urrun
|
joaiten
ahal kondizio horietan. zen hura, nere desfioaren gatik, deskuraiatua joaten zen urruntxio, bere laguntz eskaintzak obekisio hartzekoetan zen batenerat.
|
|
2010
|
|
|
Gomitea badut baina erran dut ez nintzela
|
joaiten
ahal. Badut sarri lan, neskanegunean ez da posible enetako.
|
|
|
42a zen, nik uste. Eguerditan gu eskolatik atera kanporat eta heldu ziren bi kamioi berde handirekin; gu haurrak besoetan hartzen gintuzten, altxatzen eta.Gero, seriotu zen hura.Espainolak
|
joaiten
baitziren, Izabako bila, ene etxe ondotik pasatzen ziren berriki. Alemanek zaintzen züen jendeen sartu irtena.Bazen couvre feu a [etxeratze agindua]!
|
|
|
Nik soinua eta dantza ez nüen batere maite, baina kantuaren beha nintzen beti, beti han, xoko batean. Eta ez dakit nola,
|
joaiten
nintzen etxerat eta biharamün goizean kantu denak ene buruan banütüen. Eta izkiribatzen nütüen, ahairea eta hitzak eta denak, denak, denak jiten zeizkidan.
|
|
|
Bakarra nüzü.. Leheneko errana baitüzüe: «Onak
|
joaiten
dira, tzarrak baratzen».. Hobe da tzarra izatea! Kar, kar, kar.
|
|
|
(Kraskatzeko ponduan, erdi negarrez): Ez zira berriz hasiko, idazkaria eri da eta klinika pribatu ttipietan denetarik egitea suertatzen zaigu, eta zuk nahi ala ez, zure semea burutik
|
joaiten
hasia da istorio hunekin, eta hobe zenuke ene kontra egitea baino zuk ere zure semearen zentzatzera entseatzea, norbaiten ikustearen behar gorria du!
|
|
|
Norbaitek behar ditin bazterrak zaindu... Gauzak uzten badira berenaz
|
joaiten
, ura errekan bezala, denak fitekara lerratuko ditun, eta gero ez dun gehiago ez lege, ez errespetu, ez eta biziaren sentsurik izanen! Hori duzue irabaziko zuen zangoak zabal zabala egoiteko manera berri horiekin...
|
|
|
Joan zian, solamente ez duk asmatuko mutikoa, frailetzeko, misionest izaiteko, bidaiatu behar zuela, beti hori zian ahoan omen... Soldadu
|
joaiten
zian, baina bazian halako defaut bat, ttuntturra zian alo... Ordian ez dakiat nola egin zien, misionest ekipa batekin abiatu zian orai ez dakiat xuxen nun den, bena Kontxentxina eta holako izenak aipatzen zitian... han alimaleko oihanetan, junglan, zoko urrundu batzuetan bizi izan duk jende miserable batzuekin, kurutzefika erakutsiz eta iziarazi beharrez, hots:
|
|
|
Peio: Bon, untsa, fini da orain, ohera
|
joaiten
ahal gira, ale ama, xauri hunara, bihar argituko dixi berriz ere... (Hartzen du besotik eta abiatzen dira.) Karga batez arindu xira xu ere ene gisa, ikusiko duxu bihar hobeki izanen duxu denentzat.
|
|
|
Lilik urte bukaerako azterketan ez du parte hartu ahal izan. Gertakari politiko latzek ondorioak dituzte denetan eta ikasleak
|
joaiten
zitzaizkion beren arrangurak eta beldurrak aitortzera. Bere denbora guzia haiekin pasatzen du.
|
|
|
Ezinegonetik eta etsipenetik ateratzeko, bataiatu berriak kapera ttipira bezperak entzutera usu
|
joaiten
dira. Zurezko etxolan Aingeruen beha gaudelarik, kaperako ezkila hasten da jotzen. Ezkila jotzen ari da.
|
|
2011
|
|
|
Erran nahi baita, garai batean, duela berrogeita hamar, hirurogei urte, gazteek zer egiten zuten? Ez baitzen lanik, mekanizatzen ari baitzen laborantza ere,
|
joaiten
ziren Bordelerat, edo Pariserat, edo Ameriketarat. Neskak, Baionarat, sehi izaiteko, edo beste hainbat lekutara.
|
|
2012
|
|
|
Esküidatzi kopiek ez züen pastoral izena sartzen, bena holakoaren edo halakoren bizitzea, historia edo trajeria. Pastoral hitza, Jüsef Egiategi k 18 mentearen erditsütan jakinarazten deigün bezala, ez zen erraiten antzerkiaren ikustera
|
joaiten
zelarik baizik: jentea pastoralzale bazoan.
|
|
|
Xiberoko antzerki zaharrak, aitzitik, edozoin ipuineko edohistoriako gizon edo emazte baten bizitzea eskentzen deigü. Horra zerengatik pastoral izena ez zaion hobekienik
|
joaiten
. Ontsa ülertzeko, hitz horrek, gisa batez, ahatze behar lüke.
|
|
|
Bata mintzatzen den ber artean, biak bedera gaintitarat doatza; bata besteariützültzen dira eta erditan kürütxatzen. Azkenean beren gaintian egonez tauladarenaitzinean üngüratzen dira eta beren jargietarano
|
joaiten
han jarteko.
|
|
|
Aitzina bürüz badoatza. Gibel
|
joaiten
direlarik eta, beste biak horienganat ürrats zonbait egiten düe; han besteen heineala heltü eta üngüratzen dira; gero lauak jargietan jarten dira.
|
|
|
15 itxüraHan tauladaren aitzinean ützültzen dira, abiatzen, kantuan üngürü hirulaudeneko bat egiten,
|
joaiten
beren esküineko kantuala, eta ber üngürüa egin eta sargietan galtzen dira.
|
|
|
Ber artean, jargietako biga abiatzen dira aitzina bürüz, hüilanenen kürütxatzea mozten düe, beste biak, kürütxatzen diren ber güneala heltzen dira eta beren jargietarat ützültzen. Jargietako beste biak horier bürüz
|
joaiten
dira eta lauak, herroka bakoitx, beren jargietarano jiten dira, besteak lau kantuetarartino batean. Jargietakoek aldizka beren higidürak egiten dütüe, bazterreko jargietakoek ebilaldi osoa, erdietakoek llabürra egiten düen ber artean, eta gero aitzika.
|
|
|
Beste ebilka dantzaüdürikoak ezbardinak dira, talde bakoitxaren arabera. Urdinen dantza ürratsak eztiak dira, bai saldoan jelkitzen eta
|
joaiten
direnean, bai bederazka üngüratzen direnean, mintzoa hartzen düanak makila ebiltean berean eta honen ürrentzean erabiliz. Ber gaüza agitzen da gorrieki, bena ürratsak azkarrago dütüe, gogor, besoak ere zabalkiago iharrausten dütüe, firrindak egiten dütüelarik.
|
|
|
Debrüa bere izatezbürüzkin beita, indarka joanen dira. Güzier beren balentriaren erakusteko, dantzangoiti
|
joaiten
dira eta tauladara heltü bezain sarri, beste jokülariak oro beno lehenhasiko dira Satan dantzak ikusleer bürüz emanez.
|
|
|
Jokülariak, mündü berezi batetara
|
joaiten
beita, bere lanak eta arrenküraküzten dütü, eta bere herriko lagünak. Tauladala igaiten delarik, oso baztertzen daeta güne sakratü batetan biltzen da.
|