|
2000
|
|
|
Frazerren Urrezko abarra liburuari dagokionez, azpimarratu nahi zituen puntu nagusiak hurrengo hirurak ziren, nire ustez: (1) hutsegitea zela suposatzea" arrazoi" bat —" zioaren" zentzuan— besterik ez zela
|
jendea
ekintza jakin bat egitera eramaten zuena —suposatzea" zio bat" zela, eta" hau zio a zela" — Hutsegite mota honen argibide gisa eman zuen Frazerrek magiaz mintzatzean esaten duena, hau da, jende primitiboak norbaiten irudia sastatzean halako pertsonari min eman diola sinesten duela. Esan zuen jende primitiboak ez duela beti" sineskeria sasizientifiko hau", agian batzuetan hala izan arren:
|
|
|
Beraz, martxoaren azkena iristean, familiburu bakoitzak euriaren erregeagana joan eta behi bat eskaintzen dio, zeruko ur bedeinkatua larre gorri zimelduetara isur dezan. Euririk egiten ez badu,
|
jendea
bildu eta eskatu egiten dio erregeari euria eman diezaiela; eta ortziak lainorik gabe segitzen badu, sabela irekitzen diote, ekaitzak bertan gordetzen dituelakoan" (Urrezko abarra, I bol., 161 orr.).
|
|
|
Honela bada, egungo
|
jendea
bortxaezinezko zerbaiten aitzinean bailegoen gelditzen da natur legeen aitzinean, antzinako jendeak Jainkoaren eta patuaren aurrean egiten zuen bezala. Eta, izan ere, batzuek eta besteek arrazoia dute, Antzinakoak argiagoak dira, dudarik gabe, muga zehatz bat ezagutzen dutelako; sistema berrian, aldiz, dena argiturik bailitzan azaldu behar den bitartean (Tractatus Logico Philosophicus 6.371 eta 6.372).
|
|
2001
|
|
|
K.a. 400 urtean Atenasko hiritartasuna lortu zuen. Asanbladako epaileen soldata igo zuen (Aristoteles, Atenastarren konstituzioa 41, 3),
|
jendea
tamainan asanbladetara joan eta, ondorioz, bozketen baliozkotasuna ziurtatuta egon zedin.
|
|
2002
|
|
|
Bistakoa da, beraz, espetxeetan arrunt bihurtu diren zarata, jendetza, joan etorri, eta, oro har,
|
jendea
ikustera ohitu den ikuskizun tamalgarriak ezinezko egiten dutela egoitzon martxa ona eta, are okerragoa dena, presoei beren lanarekin jarraitzea galarazten diela.
|
|
|
Halere, kartzela aplikatu ohi da zigor moduan ere. Garai horretako kartzeletan
|
jendea
erabat pilatuta dago eta ez da bereizketarik egiten gaixo eta osasuntsuen artean, burututako delituen arabera, ezta sexuaren arabera ere. Benthamek ikusiko dituen kartzelak gainezka daude, osasun baldintza kaxkarretan (hezetasuna, usaina, zikinkeria nonahi...), azken finean euren helburu bakarra presoa komunitatetik bereizita mantentzea bihurtzen delarik.
|
|
|
Zorroztasunaren araua berdintasunari eta delituaren prebentzioari lotuta dago: presoa ezin da kaleko jende behartsua baino hobeto bizi, honek
|
jendea
delitura bultzatuko bailuke.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, gizakiak gizarteko kide dira, gorputzeko zati diren bezala. Norbaitzuek istiluak eragiten dituzte
|
jendea
ofenditzeko; hala egiten dute, bai eurenez, bai euren ondasunak erabiliz. Esate baterako, batzuk sutan jartzen dira; beste batzuek irainak egiten dituzte edo alferrik zin egiten dute; beste batzuek euren ondasunak parrastatzen dituzte; eta beste batzuek ohitura onak, ahalkea eta onestasuna hausten dituzte, iskanbila eraginez.
|
|
2004
|
|
|
Honela, bada, egungo
|
jendea
bortxaezinezko zerbaiten aitzinean bailegoen gelditzen da natur legeen aitzinean, antzinako jendeak Jainkoaren eta patuaren aurrean egiten zuen bezala. Eta izan ere, batzuek eta besteek arrazoia dute.
|
|
2006
|
|
|
[34] Talentuaren ekoizpenetan izaten diren errakuntza espekulatiboen artean erlijioarekin zerikusia dutenak barkagarrienak dira. Areago,
|
jendea
, edo pertsona bakar bat, zibilizatua edo zuhurra ote den juzgatzea bere printzipio teologikoen izaera zakarraren edo finaren arabera ez da bidezkoa beti. Bizitzaren gorabehera arruntetan gizakia gidatzen duen zentzu ona bera ez da aintzat hartzen erlijio auzietan, zeinei buruz onartzen baita giza arrazoimenaren ezagutzatik haraindi kokatuta daudela.
|
|
2007
|
|
|
dena bilakatzen da eztabaidagai. Plaza publikoan, agoran,
|
jendea
biltzen zeneko edozein espaziotan —hala egiten zuten filosofoek ere— defendatu behar zen autoritate intelektuala.
|
|
|
Jakina,
|
jendea
ez zen bat batean literaturaedo filosofia testuak irakurtzen hasiko, baina bai bizitza publikoan: esplikazio idatziak jartzen dira zeramika ontzietan, estatuetan, hilarrietako epitafioetan, tenpluen sarrerako mailadietan, santutegira zihoazen bide bazterretan; ohar teknikoak jartzen dira eraikuntza piezetan, langileak ongi ezkon ditzan; eraso pertsonalak egiten dira idatziz; erosketa zerrendak erabiltzen dira... 147.
|
|
2009
|
|
|
Le Corbusier ek 1929an jaurti zuen arkitektura arloko kontra iraultzaren formulak," qualunquisme" 26 orokor batera eramaten du. Langile gehiago, hiritar gehiago, pertsona gehiago, baina" kabiar alez" osaturiko miriapodoa27 Ezaugarri eta kalitaterik gabeko
|
jendea
! Estatu totalitarioek jende masa hori lehengai gisa hartu izan dute beti.
|
|
2011
|
|
|
Gero, Werleko kanposantuan Westfalian, soldadu sobietar presoen hobi lerroek inpresionatu baninduten —Weimarko hilerri sobietarra, Normandia, Somme, Champagneko gurutzetxo soro azkengabeak oraindik ez nituen ezagutzen—, gutxiago ez ninduen inpresionatu, metro batzuk harago naziek hildako frantziskotarren hilobiak eta gerran eroritako fraideenak ikusteak. Orduan jakin nuen, Hitlerrek ez zituela juduak bakarrik hil, frantziskotarrak eta jesuitak ere bai, eta eliz
|
jendea
, katolikoa nahiz protestantea. Hilobiak zaintzeko hemen baino ohitura handiagoa dute alemanek, eta fraideak maiz sarri joan ohi ziren landare eta lorez hilobiok apaintzera eta argiak jartzera, eta ni beraiekin, gerrako kontuak eta nazismokoak entzuten.
|
|
2012
|
|
|
Benetako politikak lau osagai horiek dauzka. Estatuak osagai horiek defenditzen baditu, Estatu iraultzailea izango da eta
|
jendea
berarekin izango da. Gaurko Estatu espainola norekin doan argi geratzen da determinazio horien arabera.
|
|
|
Aurrerago horren inguruko aipamen zehatzago bat egingo badugu ere, orain interesatzen zaiguna mugimenduaren zentzua zein den azpimarratzea da. Txinparta sortzen da, eta hortik oharkabean izugarrizko sua pizten da;
|
jendea
aldeko edo aurkako jarrera hartzera behartuta dago. Ez dago neutraltasunik.
|
|
2013
|
|
|
Eman dezagun bi kulturako
|
jendea
nahasten dela, eta kultura horietako batean izugarrizko aldea dagoela gizonezkoen eta emakumezkoen bizimoduen artean. Bigarren kulturan, ordea, egoera orekatuagoa da.
|
|
|
Erlijiozaleek esaten dute, erlijiorik gabe,
|
jendea
itsu dela balioen aurrean: jendeak, erlijiorik gabe, ezin ditu balioak atzeman.
|
|
|
Haietan planteatzen diren arazo etikoen aurrean ez dago aldez aurreko erantzunik. Mahai baten inguruan biltzen da
|
jendea
(medikuak, ikertzaileak, psikologoak, filosofoak, abokatuak, erlijio desberdinetako jarraitzaileak, kultura desberdinetako pertsonak...), eta eztabaidatzen dute. Esku artean duten auzia ahalik eta ongien ezagutzen saiatzen dira, aldekoak eta kontrakoak jartzen dituzte balantzan, argudiatzen dute...
|
|
|
Egia da, nahasketa horretatik sor daitezke bai dinamika bikainak (badago jende asko hurkoaren alde lan egiten duena fikzioa errealtzat hartuz: Jainkoarengatik egiten dute egiten dutena) bai dinamika beldurgarriak (Jainkoarengatik hiltzen duen
|
jendea
). Bikainak edo beldurgarriak, biak ala biak nahasketa arriskutsu batetik sortuak dira, fikzioa errealitate bihurtzetik sortuak.
|
|
|
Bitxia da arrazoi sinple batengatik: arima librea dela esan orduko, berehala proposatzen dizkigute jarraitu beharreko bizitza ereduak (Jesukristo, santuak, mojak, apaizak, misiolariak, profetak, Mahoma...), berehala baliatzen dira hezkuntzaren tresnez
|
jendea
(arimak) bideratu nahian. Horrek esan nahi du arimak ere determinazioaren partida jokatzen duela:
|
|
|
Hainbat arrazoi egon daitezke. Besteak beste, bizitzan metatutako norberaren eskarmentua, edo norberaren zorroztasuna eta zehaztasuna areagotzea, edo esparru zehatz baten gaineko jendearen testigantza, edo bestelako ikuspegia edo bestelako zakua (hau da, bestelako sinesmen eta usteen bilduma) duen
|
jendea
edo kultura ezagutzea edo... Aldaketarako arrazoiak, bada, askotarikoak izan daitezke.
|
|
2014
|
|
|
Har dezagun Cenerentola ko aita: bere alabetako bat printzearekin ezkontzen denean imajinatzen du
|
jendea
eroskeriak eskaintzera joango zaiola gortean zerbitzu bat lortu ahal izateko, hasieran deliberazio argiarekin jokatuko du, gero itxurazko desesperazioarekin eskakizun gehiegik bonbardatu dutelako... Une gorena da Rossiniren aria arketipikoari, zoriontasunaren une bakar horri, bizitzaren gehiegikeriaren erabateko baieztapenari, subjektua gehiegizko eskakizunek gainditzen duten uneari, aurre egin ezin dionekoa.
|
|
|
(Gauza bera esan behar da sifiliari buruz: XIX. mendearen bigarren erdian, tuberkulosiarekin batera," gaixotasuna metafora gisa" ikustearen beste kasu bat zen [Susan Sontag], antagonismo soziosexualen inguruko mezu kodetu gisa balio zuen eta horregatik zegoen
|
jendea
horren obsesionatuta.) Wagnerren irakurketa egoki batek hori guztia kontuan hartu luke eta ez soilik Alberich judu gisa ‘deskodetu’, honakoa ere galdetu luke: nola egiten dio Wagnerren deskodetzeak erreferentzia' jatorrizko' antagonismo sozialari, kontuan hartuta ‘juduaren' figura antisemita jada zifra bat dela?
|
|
|
Oso modu ezberdinetan aurki daiteke ideia hori. Nietzschek, esan dudan bezala, uste du Wagner azti bat dela,
|
jendea
xarmatzen duela, eta horrek argitasun dionisiakoaren etsai nagusi bihurtzen du; Heideggerren ustez, ordea, Wagner metafisikoaren arketipoa bera da, zeren metafisika bere definizioanNorbanakoaren gailentasuna da, Norbanakoak izakia gatibatzen duenekoa. Wagner izakia gatibatzen duen Norbanakoaren adibidea da musikan, askatasuna kentzen dio, sortzen du musika bat benetako alteritatea duen ekilore forma aniztun baten itxura inposatzen duena.
|
|
2016
|
|
|
Begieskera horren zuzentasuna naturazkotasunatximinoen ikerketako datuekin justifikatzen da, bide batez ikerketa mendebaldarreko metodologia indibidualistaren desegokitasuna salatuz. Komunitatearen zentzua, sorterriaren eta erkideenganako eraspena, atzerriarekiko eta arrotzekiko kontrariotasunak indartzen du.311 Tximino taldeek gogorki defendatzen dituzte lurraldea eta
|
jendea
. Txinpantzeek komandoak dauzkate euren lurraldeko mugak zorrotz zaintzen ibiltzen direnak eta hurbiltzen den edozein arrotzi gabe eraso.
|
|
|
4 Gerrak herriak eta
|
jendea
indartzen eta nobletzen, etab., omen dituena, doktrina (pagano, kristau ala humanista) zaharra da. " Zeren nola bat bedera bakearekin lohakartzen, ez ansiatzen eta gorputzaren plazeretara emaiten baita.
|
|
|
Gizadiaren eboluzioan arrazak, batak bestea garaituzko hoberenen hautespenarekin, hazi onduz eta bikainduz joan dira. Arraza gorena, eboluzioaren gailurra, inoiz munduan egon den inperiorik zabal handiena jaso duen ingeles
|
jendea
da. C. Rhodesek zeritzon jada:
|
|
|
Demagun, hortaz, kolonisten artean badela bat beste guztien gainetik naturgaindiko buruargitasunekoa, administrari pijoa, autoritate arteza. Horrek lehenbiziko eginen duena da, kolonia arriskuan jar lezakeen dena sustrai sustraitik erauzi(" extirpating and excluding the native rivals, whether men, beasts, or plants"), eta kolonia arrakastatsu baten idealari dagokion erako
|
jendea
hautetsi. Bigarrenik, bizitzeko behar diren bitartekoak denei eta bakoitzari eskura eman, eta hurko indartsuago edo maltzurragoak kenduko dizkion beldur izan beharrik inork ez izatea ziurtatu.
|
|
|
Alegia, morala ez da apaizkeria bat, gizatasunaren osagarri esentziala da. Zalantza gabe andre gizonaren historian egon badago Botereak inposaturiko moral bat, apaizen eta legegileena,
|
jendea
otzandu eta joputzeko baizik ez dena, gizakiari berari arrotza. Sasimoral horren nagusitasuna, ordea, jendeak berez badituen sentimendu moralen baliamenduaz izan da posible, gizon emakumearen berezko morala, naturala, instantzia zerutar baten izenean perbertituz.
|
|
|
Hala ere solidaritate barbaroak gero guztirako funtsezkoa izango den erakunde sozial bat sortu du: auzoa," the village community", non
|
jendea
batetik jatorriari gabe lurrari dagoen atxikia, 220 hori jabego komunala dena eta landu hala ustiatu komunalki egiten dena; bestetik etxearen independentzia eta norbanakoaren autonomia gordetzen dituena.221 Auzoak taldearen eta norbanakoaren joeren oreka ezarri du; lurraren jabetasuna eta elkarlana(" auzolana" uzta bildu, bideak urratu, urak kanalizatu) erakundetuz, elkarbizitza solidar... Berriz ere hamaika informazio interesgarri darabil autoreak Afrikako kabilen, Brasilgo tupien, Malasiako edo Kaukasoko menditarren, mir errusiarraren gainean, Euskal Herriko auzolana goraipatzen dugunean ahaztu behar ez genukeena.
|
|
|
...a izan zen" klasikoaren oihartzuna (spencertarra apika), Dawkinsen xedea zientziaren barrenarekin kreazioaren lehen istanteraino barrenatzea baita, eboluzioaren sustrairaino bereraino alegia, argian uzteko hastapeneko atomoen salda edo anabasa desordenatu eta iraunik gabekoan ordena nola abiatu zen eta multzo iraunkor gero eta konplexuagoak eratuz joan, bizia piztu eta buruenean zu eta ni eta
|
jendea
oratu arte.226 Hatsarrean jatorrizko salda dago, eta han elementu denak barreia. Atomo sakabana batzuek, elkarri lotuz, molekula gutxi asko egonkorrak moldatu dituzte.
|
|
2017
|
|
|
Bereziki, nire begiradak edo jende horrekiko lotura distantziarik gabeak bere transzendentzia galtzen du, nire begirada begirada begiratua denez gero. Ikusten dudan
|
jendea
, noski, objektutan finkatzen dut; beraientzat ni naiz Bestea niretzat den modukoa; beraiei begiratuz, nire ahalmena neurtzen dut. Baina Besteak begiratzen badie eta badit, nire begiradak indarra galtzen du, luke bihurtu jende hori Bestearentzako objektu, jadanik bere begiradaren objektu baitira.
|
|
2022
|
|
|
naturaren ezagutza eta erabaki morala. Baina atzera egin genezake, azken batean, banantze horren sorrerako unera arte; besteak beste, theoria, poiesis eta praxis aren arteko bereizketa aristotelikora, edo Platonen Errepublika n poeta, artista eta antzerkiko
|
jendea
kaleratzera eta zigortzera zein bertako produkzio eta erreprodukzio lanak azpiratzera ere. Ezin has gaitezke hemen xehetasunez erreferentzia konplexu horien balizko zentzuak aztertzen.
|