|
2000
|
|
|
Beno, bai, guretzat kolpe izugarria, ezta?, baina azkenean datu bat baino ez da izango istripu hau, puntu beltz batean hildako beste gidari bat. Horrela gertatu zen, eta bihar beste familia bati gertatuko zaio, eta ezin da pentsatu istripu horiek egoera psikologiko
|
jakin
batek sortu dituenik.
|
|
|
—Baina Jainkoak guztia lezake, eta araua salbuespen bihur lezake mementu
|
jakin
batean... —erran nion, jaun Marceli irakatsietarik.
|
|
|
Eta, aintzakotzat harturik Publilio Siriarraren errana, zeinak baitio: Bene vixit is qui potuit cum voluit mori, gure arbaso jaun Esteban Etxegoienen eredurat hil nahi nuke, eta osaba Joanikot eta Maddalenen eredurat, zeren zinez izan baitaiteke uros nahi duenean hiltzen dena, eta zeren hagitzez hobea izan daitekeen mementu
|
jakin
batean pozoinaren hartzea bizitza osoa pozointzerat uztea baino.
|
|
|
Eta, apeza harri eta zur uzten nuela, historia bat asmatu nuen, erraiten niola ezen, haur nintzelarik, anitz zirela jauregi ondoan zebiltzan azeriak; eta erran nion segidan ezen, sartu eta fintkatu zuela osabak, egun batean, hesola bat, leku
|
jakin
batean; lotu ziola oilo bat hesolari, neurtu zuela kanoitik harako distantzia, kalkulatu zuela kanoiari eman beharreko inklinazinoa... Eta, begiak guztiz zabaltzen nituela, akabatu nuen:
|
|
|
Izan ere, ongi bai ongi ikasi nuen nik gartzela sekeretu haietan zer den gizonaren miseria eta deuseza! Zeren, hasteko, leku
|
jakin
baterat eraman baininduten, bai, baina han ez zen erraza deus ere jakiterik. Eta lur baten gainean nengoen, baina ez nekien zein zen lur hura.
|
|
|
Eta ni ere berehala hartu ninduen Pedroren sukarrak. Marrazkia egina zuen orduko, trazu bizi bezain kementsuz, eta pintura ere aski aitzinatua zuen, marrazkiaren bide beretik, bere pintzel urduria baterat eta bertzerat mugitzen zuela, baina ez nahas mahasean eta anabasa hutsean, zeren han lerro bakoitzak eta pintzelada bakoitzak intentzione
|
jakin
bat baitzuen, koadroa aitzina zihoan heinean aiseago eta nabariago hautemaiten zitzaiona. Ez, koadro hark ez zuen zer ikusirik bere anarterainoko koadroekin, guztiak hain neurtuak eta hain bide beretik eramanak; hain bizirik gabeak eta hain arimarik gabeak; hain bigunak eta hain indarrik gabeak; hain kalkulatuak eta hain studiatuak, baina hain urrunak eta hain zurrunak; pintzeladak hain elkarri josiak, eta koloreak eta formak hain arau hertsietarat makurtuak, non forma bakoitzaren harat honatak eta koloreen keinu bakoitza bihurtzen baitziren langa eta hesi, eta langek eta hesiek koadroko iduriak espaziorik hertsienetarat kondenatzen zituzten eta aire faltan uzten; eta arau eta hesi haiek, bertzalde, burdinak ere ziren, kreatzailearen libertatea gartzelaratzen zutenak, eta koadroak bertzela izan zezakeèn balioa baliogabetzen.
|
|
|
Etxeko bertze muturretik, Isabel Sanjoseren purrustada luzea: berak ere barnera nahi, ordu erdi eramaki itxarongelan eta lotsagarria izaki segurtasun indarrak hedabide
|
jakin
batekin erakusten ari ziren lagunkeria. Potzolok entzun ez zuelakoa egin zuen.
|
|
2001
|
|
|
Honek isilik irauten du bide osoan, nahiz eta gidaria elkarrizketa sortzen saiatzen den. Leku
|
jakin
batera helduta hala ere, kontuz orain, oihukatzen dio bat batean, hementxe hil nintzen ni, eta desagertu egiten da. Gidariak, orduan, istripua izaten du eta neskak esandako toki berean hiltzen da.
|
|
|
Zer du diferentea? Ez al da beste edozein bezalako liburu bat, prezio
|
jakin
bat ordainduta edo liburutegian eskatuta eskuratu duzuna. Izan ere, ohituta gaude liburuak produktutzat aurkezten, saltzen, ikusten; produktu baten antzekoa da hurrengoa, eta igualtsua denen funtzioa:
|
|
2002
|
|
|
7 Erakutsi kaka toki
|
jakin
batean egiten. Horretarako sarritan eraman kakalekura eta egiten duenean balakatu.
|
|
2003
|
|
|
Bizkitartean, Platonek egin lehen ohar hura dukegu oraindik baliagarriena, hots, soinu batek berez ez duela adierazpen berezirik, non ez dion gizarte
|
jakin
batek adierazpen hori berari eratxikitzen.
|
|
|
Eta gauza bat azaltzen ez badakigu, ihes egiten digu burutik, inoiz buruan izan badugu. Izan ere, egun
|
jakin
batean gertatu daiteke buruan daukagun gauza bat txarto azaltzea; hitzak ahoan labaintzen zaizkigulako edo gure sintaxiak katarroa daukalako. Azaltzen dugun bigarren aldian, beharbada, antzeko zerbait gertatu liteke.
|
|
|
Errepideak adibidez. Errepide
|
jakin
batetik ordu bi behar badituzu herri batetik bestera joateko egunez –goizeko hamaiketan, esaterako, neguan, oinez–, gauez hiru ordu eta laurden behar izango dituzu. Seguru.
|
|
|
Ni irakasle paperean joan nintzaion. Bere nobelak adinako inpresioa egina zidan bere gorpuzkera emakumetu berriak, baina nobelaz hitz egin genuen, noski, kasu horietan hitz egiten den moduan, eskuetan edalontzia (berak ardoa probatu gabe), eta, harrera diplomatiko batean bezala ni, zutik, elkarren artean tarte
|
jakin
bat gordeaz, hesi ikusezin baten gainetik hizketan arituko bagina bezala, entzuteko elkarrengana lepoak luzatuz, zaratak askotan hurbiltasunera behartzen baikaitu. Adeitsu egon nintzaiola uste dut baina neurriko, ez nintzen lausenguetan luzatu, azalpen kritiko batzuk ere egin nizkion, eta, adiskide eta ezagunak bakandu ahala, oharkabean elkarri begira bakarrik geratu ginelarik, neu izan nintzen erlojuari erreparatu eta, desenkusaren bat aipatuz, joan behar nuela esan nuena.
|
|
|
Susmo batek gure baitan indar hartzen duenean ematen duen argiarekin irudikatu nuen idazlea zahartzaroan maitasun berri batek eman dezakeen –emango duen– bozkarioa eta tortura aldi berean gozatzen, bizitzaren azken txingarrak piztu dizkion ekaitzaren erdian orekari doi doi eutsiz, neskaren edozein keinu edo imintzio ederretsiz, haren gaztetasunaz liluraturik (haurrek hunkitu egiten gaituzte, gaztetasunak liluratu), begira orduak egiten, men egitera bai baina ukitzera ausartu gabe. Etxeko bakardadean ere irudikatu nuen, Monikaren nobela behin eta berriz irakurtzen gozamen likits eta gaixo antzeko batekin, bere aztarnak, aspaldi ereindako metaforaren baten zantzuak, maiz erabili izan duen esaldiren baten izpiak, neskari gau
|
jakin
batean kontatutako pasadizo baten errainuak lerro artean atzematean harro, ezpainetatik lerderik ez baina irribarre inozoa zeriola. Monikarengan, aldiz, harridura izan zitekeen harreman horretako sentimendu nagusia, harridura eta ikara punta bat, eta laineza ere bai seguru asko, denok hainbeste miresten genuen idazleak sekretuaren jabe egin zuelako eta maiteminduek berritan erakusten duten eroapen itsuarekin jarraitzen ziolako.
|
|
|
Beharbada horixe zela erabaki nuen emakume batzuei gustagarri gertatzen zitzaiena, bestela ez bainion aurpegi hari aparteko ezer aurkitzen, ez bada oinarrizko sentimenduak (beldurra, urduritasuna edo lotsa, samina edo poza) adierazteko dudan gaitasun agerikoa, niri hain gutxi gustatzen zaidana. Badaudela beste aurpegiera batzuk, pentsatu nuen, gauza konplexuagoak adierazten dituztenak, destino
|
jakin
baten zama, iragan ezkutu baten misterioa edo nortasun kontrajarrien arteko oreka. Nireak, garbi dago ez duela zeregin zail horietarako balio, beharbada destino jakinik edo iraganaren zamarik ez dudalako.
|
|
|
Nik luzamenduekin erantzuten nion. Etorkizunak egiten zion ilusioa baina ez etorkizuneko gauza
|
jakin
batek, bizitza osoa aurretik izateak baizik. Eta inoiz nire bizipenak kontatzen hasten nintzaionean arretaz entzuten zidan, baina gertakari horiek berarekin zerikusirik izan zezaketenik sinestera iritsi gabe.
|
|
|
Atalburuan egun argitan neonezko argi geldoak pizturik zituen leku horretara iritsi eta autotik atera zirenean ohartu omen zen gizonak jantzirik zeraman esmokin zaharkitua zela hasieratik arreta erakarri ziona. Apenas erreparatu omen zion gizonaren gorpuzkera zimel eta segailari (komisarioak behin eta berriz eskatzen dizkion zehaztapenei erantzunez," aszeta baten gorpuzkera" zuela dio Monikak," aszeta mundutar batena"), ez omen zuen erakarri iragartzen zuen misterioak, ez destino
|
jakin
baten arabera bizi direnek erakusten duten patxadak, ez eta ere begiradan antzeman zekiokeen sentiberatasunak. Goizeko ordu horietan esmokinarekin jantzita zebilen gizonezkoak maitemindurik egon behar zuela erabaki omen zuen.
|
|
2004
|
|
|
Hori horrela izatekotan, hizkuntza politika hori ez litzateke, egitez, aniztasunaren faboretan zabaldutako bidea, hitzez besterik adierazi nahi bada ere. Askotariko izaeraren aldeko defentsa ez da lurralde
|
jakin
batean hiru nazionalitate elkarren gainka, kontrakarrean, bizitzen jarraraztea, munduan dauden berezko sei mila herri nortasunei, zein bere lurraldean, berezko nortasunean bizitzeko hizkuntzazko eta kulturazko aukera ematea baizik. Bide hori da pluraltasunaren bide demokratikoa, ez nazio identitate batzuk espazio berean nahasiaz mendekoen eta menderatzaileen harremanetan usteltzea.
|
|
|
Irizpide ekonomiko eta politiko horrek nortasun barrutian estaldura zabala dakarrenez, direnak eta ez direnak bertan integratzeko modua aurkitu bide zuen nonbait sinonimo horretan ezker abertzalearen ideologiak. Alabaina, ez daukagu batere garbi, asmo demokratiko zintzoak gorabehera, herri
|
jakin
baten nortasun nazionala nola ezkontzen den gure egoera berezian herritarren eskubideekin.
|
|
|
Euskaldunon egoerari aurre egiteko arrazoibide sendoagoa, kementsuagoa, idoro dut hemen. Gainerakoan, itxuragabeko erlatibismoaren ideologia interesatu
|
jakin
batek berehala sakrifikatuko digu euskararen identifikazio eginkizuna auzo hizkuntza ahaltsuen aldarean.
|
|
|
Barne eragiketa horiek, egituraketa eta berregituraketa, kanpotik jasotako ezagutza eta barruko antolamenduaren arteko elkar eraginaren ondorioak dira. Hizkuntza, pentsamenduaren garapen harian momentu
|
jakin
batetik aurrera, tresna formala bilakatzen da, kultur ondarearen ikasbidea bai, baina baita kontzeptuaren egituratzailea eta arrazonamenduaren euskarria ere. Edozein hizkuntza komunikazio tresna hutsa bailitzan definitzea eta horretara mugatzea, norbanakoaren garapena alderdi horretara mugatu nahi izatea bezalatsu da.
|
|
|
Izan ere, badirudi inongotasun horrek zereko zera iradokitzen duela: alegia, espazio sozialaren gizartekotze sistema zatikatu edo aletu egin nahi dela han hemenka, leku
|
jakin
baten ordez, leku askotako kultura iturriak izan daitezkeela pentsatu ahal izateko. Arrazoizkoa dirudi, bai.
|
|
|
Mutatis mutandis, munduko hizkuntza eta kultura ukatuen zoriak ez ote du ordea, funtsaren funtsean, uste duguna baino antz handiagoa? 144 Ez noski gainaxaleko agerpenetan; bai ordea genozidio hau eragiteko munduaren eraketa politiko
|
jakin
batean. Ez ote dago bada, azken buruan, hor nonbait esana dugun legez, milaka nazio dauden mundu bat Estatu bakan batzuetan antolatzeko oinarri totalitario baten zimentarri berbera?
|
|
|
Gaur bertan oraindik bizi bizirik daude jazarpen horren lekukotasun mingarriak. Beraz, nazionalismo totalitario unibertsal honen iturburuan ez dago soil soil halako edo holako klase izaera
|
jakin
bat; horretaz aparte, eta horrekin bat eginik, klase izaeraz haratago doan sistema nazional irenslearen aho bateko onarpen inplizitua dago mundu zabalean. Ez da Mendebaldeko kontu hutsa.
|
|
|
Euskalgintzaren zimentarriak ezartzen dihardugun honetan euskararen normal kuntzak berezko dituen oinarrizko ezaugarri eta tasun batzuk saihestea eskatzen duen hizkuntza politika onestekoa ote da, demagun, erabilera plangintzetan? Zertaraino baldintza dezake jokaera espainol horrek, euskararen munduan mamuak baizik ikusten ez dituztenez gero, itxurazko hizkuntza politika
|
jakin
bat hezurmamitu ahal izatea?
|
|
|
luzea bezain mamitsua da Aitor Zuberogoitiaren pentsaera kritikoa. Diskurtso
|
jakin
baten printzak ditu kritikagai: –Azken bolada honetan hitzetik hortzera dabilen diskurtso jakin baten printzak dituzu hauek, irakurle, euskarazko hedabideetan sarri samar agertzen ari direnak:
|
|
|
Diskurtso jakin baten printzak ditu kritikagai: . Azken bolada honetan hitzetik hortzera dabilen diskurtso
|
jakin
baten printzak dituzu hauek, irakurle, euskarazko hedabideetan sarri samar agertzen ari direnak: euskararen desideologizazioaren beharra aipatuko dizute batetik, euskara besteek ere bereganatu behar dutela gogorarazi hurrena, eta honako hau erantsi segidan:
|
|
|
Ideologizazioa ote da hori??. Hizkuntza
|
jakin
baten erabilera gure sozializazioaren ardatzean txertatua baldin badago, pentsatzekoa da hizkuntza horretan eraiki dugula, besteak beste, geure nortasun soziala eta nazionala. Nitasunaren eta gutasunaren arteko galbahe izate horrek, tarteko zubigintza horrek, nor beraren subjektutasuna eraikitzeko erabilia izan denez, ez du oso urrun ibili behar inoren mundu mental eta ideologikotik.
|
|
|
Nitasunaren eta gutasunaren arteko galbahe izate horrek, tarteko zubigintza horrek, nor beraren subjektutasuna eraikitzeko erabilia izan denez, ez du oso urrun ibili behar inoren mundu mental eta ideologikotik. Inoren mentalitatea onduko bada, izan ere, hizkuntzaren esku hartzea noraezekoa da eta, halaber, inoren sistema ideologikoa osatuko bada, talde erreferentziak eta balioak ere hizkuntza
|
jakin
baten arragoan goritu behar. Beraz, nola itzuri dakioke giza subjektutasunari hizkuntzaren bitartekotza bere ideologiazko osaeran?
|
|
|
Kontuak kontu, Pello Salaburu dugu hitzaren jabe, ideologiaren sail labainkor honetan: . Euskararen ghettoak sortu ditugu, askotan talde edo sektore jakin batzuekin lotuak direnak eta beste anitzetan, zoritxarrez, herri honetako biztanle gehienok gaitzesten dugun ideologia
|
jakin
batekin?. 198
|
|
|
Bi espazio eta historiaz ari bagina onartuko nioke nik bikoiztasun hori Sarasolari. Alabaina, nondik ateratzen dugu bikoiztasun hori euskararen arazoa nazionalismo hedakor eta zurrupatzaile batek eragindako prozesu historiko bakar eta
|
jakin
baten barrutian. Nazio estatuaren kontzentrazio eremuan, Poulantzasen hizkera erabilita, gertatu denean?
|
|
|
Basterretxeak erdal prentsaren esparruan egin duen azterketak, berriz, begien bistan utzi digu euskal izaeraren eta izatearen bazterkeria eta arrazakeria. Hau guztia testuinguru
|
jakin
batean gorpuzten denez, jarrera beldurgarrien berri eman digu ikerlariak: –Erdaldunarentzat euskalduna ez da pertsona modernoa, ez da pertsona europar bat; kultura folkloriko baten partaide besterik ez da?. 252
|
|
|
Hizkuntza
|
jakin
baten estatusa botere adigaiaren logika epistemologikoan kokatu behar genukeela dirudi. Ez, sarri egin ohi dugun bezala, halako adierazle eta holako faktore andana baten zerrenda luze bati atxikia.
|
|
|
Baina, Iturriotzen ñabardura horri esker, ondo gogoan hartzeko xehetasuna daukagu hemen: horrela, sistema soziolinguistiko
|
jakin
baten egitura ez dugu sekula behar bezala ezagutuko, harik eta bertako hizkuntza osagaien arteko osagarritasun/ aurkaritzak zertan diren zehatz jakin gabe. Bataren estatus egoerak bestearenean eragiten duelako, eta bestearenak batarenean.
|
|
|
–Dagoenekoz aski frogatua izan da, hizkuntza, neurri batean gutxienez, pen tsamenduaren euskarria dela?. 538 Xabier Isasiren esaldi horrek orain artekoaren sintesia egiteko balio digu: hizkuntza
|
jakin
batean dugun gaitasun komunikatiboaren euskarria hizkuntza horretan bertan garatutako pentsamenduaren araberakoa izango da. Badago noski beste modurik ere gauza berbera aditzera emateko, pen tsamenduaren kide moduan gizartekotze ideia erabilita.
|
|
|
Zernahi delarik ere, erabilera dugu gaitasun komunikatiboaren bermea, hizkuntza diglosiko baten erabilera hala holakoa izan arren. Erabileraren giltzarriak beste atal batean jorratuko ditugunez, hemen alderdi zehatz eta
|
jakin
bati lotuko gatzaizkio: euskal gazteriaren euskara erabilera edo erabilerarik eza zeri zor zaion alegia.
|
|
|
Eta zer egiten du sistema sozial eta aldakor horretan bizi den hiztunak? Bertan munduratu, mundua bertatik interpretatu, eta sozializazio prozesu horren joan etorrian hizkuntza
|
jakin
baten baliabide multzo mugatu bat bereganatu.
|
|
|
Zeren eta, hiztunaren behar komunikatiboen luzezabala ezin da murriztu banakoaren esperientzia komunikatibora, komunikazio behar horiek asetzen diren testuinguru soziolinguistikoa ez delako hain zuzen hizkuntzen ezarpen eta hegemonia gaiarekin zerikusirik ez duen jarduna. Guk dakigula, hiztunaren behar komunikatiboak, egitura soziolinguistiko
|
jakin
baten arabera eraturiko testuinguru komunikatiboetan mamitzen diren ekintzak dira, eta ekintza horien betekizun aukera hizkuntzen ezarpen logikari darraio. Dakigun horretan zuzen baldin bagabiltza, hiztunaren behar komunikatiboen auzia hiztunaz haraindi dagoen esparru soziolinguistikoaren ezaugarrietan ere erabakitzen da, eta, horrenbestez, kontzeptu hori ezin dugu hizkuntza jokabidearen dimentsio pertsonal hutsera murriztu.
|
|
|
Elebitasunaren munduak gure mundua bitan banatzen du: alde batetik, gu geu gaude, euskaldunok, herri gisa hizkuntza eta kultura
|
jakin
baten ordezkari; beste aldetik, mendeko gaituzten bi Estatuak, beraien identitate zeinu guztiekin batera. Bitasun honen logika gaiztoari itzuri egiteko, bitasun horren morrontza errazago uxatzeko edo Europa ardatz izango lukeen identitate eremu zabal berriaren itxaropena euskaldun askok eta askok aitortu du jendaurrean.
|
|
|
alegia, nazioaren euskal izaera ez duela edozein kultura politikok bermatzen, edozein kultura politikok taxutzen. Politika horrek, izan ere, baldintza
|
jakin
bat bete behar du horretarako: hots, euskalduna den neurrian bakarrik balio digu politikak; gainerakoan, eraikitzen duen herria ez baita euskal herria.
|
|
|
Guztiarekin ere, nik ez dut uste lurralderik gabeko komunitate sendo eta iraunkorrik egitura litekeenik hizkuntza eta kultura baten ingurumarian. Lurraldetasunik gabeko hizkuntza esparru iraunkor sendorik izatea irudika ezina baldin bazait, zer esatea nahi duzue lurralde
|
jakin
bat gabeko esparru komunikatiboaz. Lurraldea ez baita, nik dakidala behinik behin, osagai fisiko eta material hutsa.
|
|
|
Horrek, nire aburuz bederen, zera adierazi nahi luke: nazionalitate
|
jakin
baten bilakaera historikoan hizkuntza eta lurraldea elkarrekiko elikagai bihurtzen direla. Hizkuntzaren izate aukerak behar du lurralde aukeratik, hura ez delako espazio geografikorik gabeko gizakien arteko adierazpidea.
|
|
|
Komunikazioaren eremuan ere, bestetan bezalatsu, hizkuntza ez da informazioaren erreferentzialtasunetik landa dabilen lanabes mekaniko soil soila, horren barren barreneko elementu eratzailea baino. Informazioaren beraren baitako osagai bihurtzen da mintzairaren erreferentzia, mintzaira hori bera ere errealitate politiko eta kultural
|
jakin
baten oihartzun eta oroimen delako.
|
|
|
naziota sunaren arabera eraturik dagoen garai hauetan, oraindik, euskaldun gehien gehienak kontzientzia aurrenazionalistaren arabera bizi dira eguneroko euren praxi linguistiko eta kulturalean. Euskaldun mota horrek badu noski euskaldun izatearen identitate sentiera
|
jakin
bat. Alabaina, identitate etniko horrek ez dio kemen askirik sortarazten egungo mundu nazionalistan bizitzeko:
|
|
|
Beraz, nik ez darabilt hitz hau gure artean erradikalismoaz ulertu ohi duguna ulertarazteko: hots, xehetasunetan sartu gabe, egoera
|
jakin
batean erabaki erradikalak hartu behar direla aditzera ematen duen ideiak ez dit balio filosofia mailako bizi jarrera hau definitzeko. Mundu osoko herrien kultur artekotasun simetrikoaren balio gakoak jasotzen dituen erradikaltasuna aldarrikatu nahi dut oroz gain, Nazio estatuen aurkako borrokan printzipio haien mailako balioei eutsiz.
|
|
|
Hala izango bagina ere, gure gehiengoak ez dakit zertarako balioko lukeen. Maila orotako ordezkapenak higaturiko herri menderatu baten izaera bera dago kolokan; ondorengo pizkunde saioen estrategietan gehiengo soziologikoaren tamainak ez dakit zenbateraino balio duen, hizkuntza eta kultura
|
jakin
bat zeukan herriaren sena eta izaera arras bestelakotua baitago dagoeneko. Baina, tira, era batera edo bestera, onar dezagun Lopez Adanen iritzia:
|
|
|
Hizkuntza ekologiaren baitako sisteman lurraldearen eskakizuna axiomatzat hartu izan dugu guk. Ezin dugu imajinatu nazio hizkuntzarik lurralde
|
jakin
baten barruti sostengurik gabe. Besterik da, noski, esaterako, diasporaren fenomenoa:
|
|
|
Berriro diot: ba ote du ordea zerikusirik funtzio
|
jakin
batean hizkuntzak bereganatzen duen sustraipen gaitasunarekin Lertxundiren sakonera espiritualak. Arima ez da gorputza, badakigu, jakina, baina gorputza zer den dakigun neurri berean ote dakigu arimaren berri?
|
|
|
Horretara, hiztunaren izaera eta testuinguru soziolinguistikoa erauzirik, hizkuntza pertsonen arteko mintzabide eta tresna mekaniko huts dela uste izanik, izozmendiaren eragin pisua axaleko jarrera eta nahimen psikologikoen lanbropean estaltzen da. Hiztunaren jarrera psikologikoa aztertzen ibiltzen gara zozoak bezala, jarrera horrek erabakiko balu bezala hizkuntza
|
jakin
baten ordez bestea erabiltzea. Identitate kontzientziaren eragina neurtzen ikerketa lan sakonak egiten ditugu, euskararen erabilera identitate balioen araberako zer edo zer delakoan.
|
|
|
Zer esatea nahi duzue, ordea? Bada, hori guztia egin beharreko lan txalogarria dela, baina elkar gainka dabiltzan hizkuntzen eta hiztun herrien arteko erabilera arauak iceberga norabide
|
jakin
batean daramaten indar sozial ikusgaitzen logikapekoak direla.
|
|
|
Komunikazioaren izariak gizataldea du bere jardunaren berezko lehengaia: nolabait esateko, hizkuntzaren erabilera banakoa talde
|
jakin
batean gizartekotzeko bidea da, gizaki bihurtzen duen gizarte ekintza. Zentzu horretan, euskara da euskaldun egiten gaituena, euskal gizataldean barneratzeko euskararen erabilera baitugu bide eta helburu.
|
|
|
Zerk girotzen du modu naturalean hizkuntza
|
jakin
baten erabilera. Noiz sentitzen da hiztuna berezko giro linguistikoan inolako tirabirarik gabe?
|
|
|
Erdaraz idazten duena hizkuntza horretan ari da bere bizipen, sentimen, irudimen eta sormena sozializatzen. Hau da, hizkuntza hori ez da literatur lanerako darabilen tresna trukagarri soil soila, literatur munduarekin (gizarteko komunikazio ekintza
|
jakin
bat) dituen harremanak eraikitzeko behar duen ezinbesteko baldintza baizik. Baldintza, diogu, eta ongi diogu:
|
|
|
Edo bestela esanda: askatasuna ahalmen konkretu gisa erabiltzen dela, eta hizkuntza
|
jakin
bat erabiltzeko, posible egiten duten ahalmen baldintzak egon behar dutela. Hizkuntza askatasunaren ariketarako ahalmen baldintzak ezin dira inoiz ere izan gizabanakoaren baldintzak.
|
|
|
Ba ote da munduan italieraz ari ez den idazle italiarrik? Mundua Estatu egitura nazionaletan eraturik dagoela gogoan hartuta, hizkuntzaren eragina ageri zaigu, modu erabakigarrian ageri ere, literatura
|
jakin
baten etorkia eta izaera zein den ezaugarritzeko orduan.
|
|
|
Beldurraren eta oinazearen etxea bihurtutako eskolan bazen, hemen eta hemendik at, zigor bide
|
jakin
bat. Nor izateko, haur tolesgabeak jasan behar zuen gurutze bidean, eraztunaren sistema dugu ezagunena Zertan zetzan, zehazki, euskal eskola umeei ezarritako zigor bide hori?
|
|
|
(...) Ez da ahaztu behar hezkuntza antolatuak, hau da, eskola sareak sekulako eragina duela gizartea eratzeko garaian, Estatuek botere gune funtsezkotzat dutelarik. Administrazio publikoek ondo baino hobeto frogatu dute herritarren hizkuntza, ohiturak, baloreak, sinboloak, erritoak, teknikak... finean kultura modu
|
jakin
batean bideratzeko eskolak duen balio estrategikoa?. 451
|
|
|
Kultura eredu
|
jakin
baten garapen prozesuan sozializatzen ditu eskolak bere jakite gai, hizkuntza eta nortasun ikurrak. Nabarmentzekoa da, nik uste, Etxezarretaren ekarpen argigarri hori.
|
|
|
Hezkuntza proiektuaren esanahi politiko eta nazional sakona azken mendeotako daturik nabarmenena izan da Nazio estatuaren aldetik. Hori ez da izan alderdi politiko
|
jakin
baten aukera politikoaren kontua, Estatu aparatu guztien jakinaren gaineko jarduera planifikatua baizik. Estaturik gabeko hezkuntza proiektua tartean dagoenean, ordea, Bereziartuak garbi asko adierazi digun moduan, auzi politikoen mamuak harrotzen ditu ideologia totalitarioaren ordezkariak:
|
|
|
Horra hor, hasteko, bigarren hizkuntzaren ikasbidean topatu ohi dugun lehendabiziko alderdi gaitza. Sistema konplexuaren ikasketa formalak adimen eta gaitasun kognitiboaren maila
|
jakin
bat dakar eskakizuntzat. Ikasketak ez du noski aribide formala izan behar osotara, oraingo joerak bestelakoak dira, helburua ez baita hizkuntzaren gramatika arauak buruz ikastea.
|
|
|
Horrela bakarrik bermatzen baita, egiazki, nork bere nortasun bereziaren arabera bizi ahal izateko eskubidea. Nor hori, esan dezagun, gizatalde
|
jakin
baten mintzaira duen norbait dela, talderik gabeko gizakirik ez dagoelako. Horrexegatik, pertsonaren eskubideek, gai honetan, talde eskubidean dute sorburu eta izateko arrazoi.
|
|
|
Baina hori da gutxienekoa begiz joa daukagun xederako: . Boix eta Vila jaunek azpimarratzen dute printzipio hauetako bakoitzak helburu
|
jakin
bat duela. Lurraldetasun printzipioak muga etnolinguistikoak babesten ditu eta pertsonalitatearenak, berriz, etorkin komunitate desberdinen biziraupena.
|
|
|
Nolanahi ere, hona haren ihardespena izan litekeenaren kritika aipua: . Horrela eraiki da, intelektualen sektore
|
jakin
batean, kultur aniztasunaren aldeko diskurtsoa, asko laburtuz, hauxe dioena: hots, erdaraz egindako kultura, baldin hemen egina bada, euskal kultura dela, euskaraz egindakoaren parekoa.
|
|
|
Baina, bortxa eta derrigortze kontuak ahotan hartzen ditugunean, komeni zaigu gogoan beste gauza bat ere ondo iltzaturik edukitzea: alegia, frantsesaren egungo erabilera Iparraldean ez dela berezko hizkuntza bilakaera baten ondorioa, bortxazko eta derrigortze politika
|
jakin
baten emaitza baizik. Bestela esan:
|
|
|
Labur zurrean esanda: gerta zitekeen gauzarik okerrena gertatu zaigu, berez motza den legea luze gertatzea alegia, borondaterik edo/ eta ahalmenik eza estali nahi izan delako aginte autonomiko
|
jakin
baten izenean.
|
|
|
Uste bainuen, baina, dirudienez, oker nenbilen gai honetan ere, barne kohesioaren baitan konpartitzen ziren oinarrizko balio erreferentziak delako herri komunitate horren berariazko ezaugarriak zirela: lurralde bat, historia bat, hizkuntza bat, kultura bat... eta, oro har, besterengandik bereizten duen bere buruari buruzko irudi eta autobaiespen
|
jakin
bat. Orain jakin dut indarkeriak batzen dituela munduko herriak beren baitan, zer diren eta zer izan nahi duten erabakitzeko orduan.
|
|
|
Hizkuntzaren estatusa dugu aztergai atal honetan, baina ez edozein abagunetan, gogoan dugun mintzaira asimilazioaren eta ordezkapenaren prozesuak jota dagoen hura baita. Europan bertan badira berrogeita zortzi hizkuntza murriztu, eta horien gainean Europako Batzordeak duela urte gutxi argitaratutako txosten batean mintzaira molde horien estatus tipologia
|
jakin
bat ageri zaigu.
|
|
2005
|
|
|
–Goenkale? ematen zutenean, baina, puntu egiteari utzi, eta buru belarri jarraitzen zuen programa, ez xehetasunik ez ñabardurarik ez galtzeko; eta Iritzi Miritzi izeneko programan ere, non Boni Bon aurkezle ezagunaren esanetara zegoèn talde
|
jakin
batek gaurkotasun albisteei buruzko iritziak ematen baitzituen, berdintsu egiten zuen.
|
|
|
Imajinatu nolako anotazioak egingo zituen Satiek. Partitura batean idatzi omen zuen pasarte
|
jakin
bat 18 orduz errepikatu behar zela. 18 orduz, pasarte bat, Sorin.
|
|
2006
|
|
|
Baina justu orain, bera positibismo eta razionalismoa destainatzen ari da, errekara botatzen modernitatea, progresoa mespretxatzen(" el campesino del Toboso que nace, vive y muere ¿ es menos feliz que el obrero de Nueva York? ...ainiari lehenago berak aldarrikaturiko europeizazioaren lekuan balio eternal erlijioso eta mistikoetara hots egiten, Descartes baino San Joan Gurutzekoa lehenesten, etab. 1901 Kierkegaard estudiatzen hasi den urtea da, eta 1900" ¡ Adentro!" artikuluarena262 Eta, positibismo hastanduaren ezorduko eztanda baten antzera, orduantxe pasatzen da Unamuno, lehenago euskararen pobretasuna teoria
|
jakin
bateko filologo gisa analitikoki egiaztatzera zuhurki mugatu izatetik, mintzaira horren abandonoa gudakoiki Bilbon aldarrikatzera, eta hain zuzen modernitatearen eta progresoaren izenean hori(" resignarnos al progreso"," acatando el progreso") 263 Galdera, horretarako Unamuno-ren arrazoiena da. Ez bakarrik Unamuno-ren arrazoiketaren ilogikotasun posiblea garai hartako bere beste arrazoimoldeekin (hori ezin zaio Unamuno-ren ezein irakurleri gehiegi interesatu), ezpada ilogikotasun horrek Bilbon erakutsi duen agresibitatearen arrazoia.
|
|
|
Julianek, aldiz, ez zuen hitz erdirik esaten, ezta nire galderei erantzuten ere, eta neuk ere isiltzea erabaki nuen. Harrezkero, isiltasun osoz egindako operazioa bihurtzen zen oherako prestatze hura, eta isilik jardute horrek halako zeremonia kutsua ematen ziola esango nuke, egunero errepikatzen ziren keinu eta mugimenduekin, ballet baten koreografia edo erritu
|
jakin
baten pausoak balira bezala.
|
|
|
Susmoa dut, hala ere, zure eromenaren objektua ni izatea eta ez beste bat, arbitrario samarra izan zela; ez kasualitatearen emaitza hutsala, nahi baduzu, erabakimenak ere izango zuen-eta bere partea, baina erabaki horretan ni ez nintzen funtsezko faktorea, gehiago nintzen inguruabar halabeharrezkoa; ez dut gutxietsi nahi zure baitan ematen didazun garrantzia, are gutxiago nahi dut apaletsi neure burua: besterik gabe adierazi nahi dut, une
|
jakin
batean, norbait maitatu beharra sentitu zenuela zure bihotz barnean, maitatu behar hori izan zela zure sentimenduen motorra, eta ni izan nintzela, horrenbestez, maitatu behar horren ezinbesteko osagaia; ni izan ez banintz, zure ikaslea izan ordez beste karrera batean ibili banintz, beste norbaitengana bideratuko zen zure irrika, zure maitatu beharra, eta beste horri eskainiko zenizkion niri opa i...
|
|
|
Bigarren taldekoek, Wulff zutela buru, bidearen laurden bat bakarrik egin zuten itsasertzeko leku
|
jakin
batera, eta han zain geratu laguntza etorri arte. Bitarte horretan goseak ez hiltzeko, ehizarako bi eskopeta, 80 kartutxo eta 40 posta zituzten.
|
|
|
Etsita, Bawtryko uhalgilea urkamendira zihoan burumakur, baina kontua da bazela Yorkshireko eskualdean antigoaleko ohitura bat, esaten duena gaizkilea urkatzera daramatenean eta hirian sartu, Yorkeko taberna
|
jakin
batean geratzen direla bai urkamendira doana, bai hura zaintzen doazenak, bertan zurrutadatxo bat hartzeko.
|
|
2007
|
|
|
< Völkisch> ek hiztegiaren arabera nazionala esan gura du; baina ez da nazionala beste gabe, eta aleman batek ez lituzke < national> eta < völkisch> sekula nahastuko: < völkisch> beti joera
|
jakin
batean da < nazionala>. Gaur völkisch ez da erabiltzen, koloratuegia gelditu delako.
|
|
|
jada sarrerako obertura solemnean aldarrikatuz hasten da, giza adurraren eratzaileak oro VI. mendeaz gero, edozein esparrutan, teknikan zein erlijioan, artean nahiz politikan?, Rinascimento ko italiar handi guztiak oroz gain, den denak odol germaniarrekoak izan direla: , gure gaurko zibilizazio eta kultura guztia giza tipo
|
jakin
baten obra da: germaniarrarena? 851; aldiz,, antigermanitatea?, h. d., modernian negatiboa den oro, arraza preariar esklabotuek eta Inperio Erromatarra suntsitu deneko, arrazen kaosak?
|
|
|
Esaterako, imajina dezagun Mesopotamian gaudela, halakoxe herri, hiri, kultura, urtetan: antolaketa politiko eta sozial
|
jakin
bat ikusten dugu, erlijio bat, arte eta zientzia bat, arauketa juridikoa, eta horretan guztian ageri da ageri, beharbada beraiek horrelaxe espresuki arrazoitua ez badaukate ere, nola ulertzen dituzten euren buruak, zertzat daukaten gizatasuna, zelan harremantzen diren naturarekin, banakoa hiriarekin, zer eta zeinena den aginpidea, etab. Razionalki eraturiko ordena batean bizi dira (instintoei neu... Historia unibertsalean edozein herri ez da agente; naturaltasun guztian bizi den herri bat, bere burua Estatu batean antolatu gabe, naturan bizi da, historian ez da sartu557 Mesopotamiako gure hiriak, ez du askatasunaren eredu bat ematen, baina Estatuan antolatua da, eta gizarte horrek natura hutsetik askapen maila bat, kontzientzi edo izpiritu maila bat adierazten du, historia zail baten buruan erdietsia dena, ez naturak irakatsia.
|
|
|
Existitu da Homero? F. A. Wolf, 1795; Iliada eta Odisea, ez autore bakar baten, baizik Volksgeist joniarraren, kolektibitate
|
jakin
baten biziera eta kulturaren, produktu:
|
|
|
Ingalaterrako geografiak eta, uste izatekoa da, herri gogo ingelesak, gaur ere lehengo berak izaten jarraitzen dute, baina larehun urtean ez dute beste Shakespeare bat sortu. H. d., izpiritu ingelesak bere historia guztiko momentu politiko, linguistiko, kultural, erlijioso jakin
|
jakin
batean bakarrik sortu du Shakespeare, Birjaiokunde elisabetarrean, eta sekula ez gehiago. Beraz, Shakespeare-k aro baten izpiritua ere agerrarazten du.
|
|
|
kontzeptuetan haren testutik abiatu direla496 Hegel-en gaztaroko izkribuetan herri gogoa eta erlijioaren arteko loturaren arloa maiz jorratzen da (erlijio grekoaren eta juduaren diferentzia, adibidez), eta herri gogo edo jeinuak eta erlijio, historia, askatasun politikoak (edo faltak) bat egiten dutela, adierazi ohi da. Herriaren jeinuaren aita Kronos bide da; ama, politika; emagina, konstituzio zibila; inudea, erlijioa497 Herri izpiritua herri
|
jakin
baten izpiritu, kultura, kulturaren elementu guztiekin, bere baitan osoa eta betegina, eta atal ezberdin guztien batasun organikoa da:
|
|
|
Historialari garaikide enpiriazaleak besterik uste izaten badu ere, apenas dago ikerlandarik metafisikaren interferentzia gehiagorekin historiarena baino. Mugatzeak, ikerketa gertakari
|
jakin
batera mugatzen denean, mugaz gaindikora igortzen gaitu:
|
|
|
A. Schleicher Jenako profesoreak linguistika darwinista/ biologista bat eratu du: hizkuntza (Steinthal en aurka) ez da ezer izpirituala, errealitate materiala baizik; haren jatorria ere inolako Volksgeistetan ez dago, ezpada garunaren eta mintzamen organoen egitura
|
jakin
batean; hizkuntza ezberdinen azken arrazoia, hortaz, giza jendearen arteko ezberdintasun anatomikoetan datza. Hizkuntza produktu natural bat da; hizkuntzaren zientzia, natur zientzia bat.
|
|
|
Alemanak ohartu dira (beti sinplifikatuz), Voltaire-rekin Berlingo errege jauregian agintzen dagoen arrazoimen frantses hori, historiaren epailea, bera ere historia
|
jakin
baten produktu dela, ez berezko giza arrazoimen eternala (berezko giza arrazoimena balitz, betidanik denek eduki izango zuten): Histori (zi) smoa hasi da?
|
|
|
–Kulturak organismoak dira. Historia unibertsala haien biografia osoa da? 935, edo haien morfologia; h. d., kultura bakoitza landare erraldoi bat da, lurralde
|
jakin
batean ernea, lurrari atxikia eta haren gisako aiurrikoa, han bertan jaio, hazi, loratu, zimeldu eta bere baitan higatu egiten dena, bakoitza milurte bat inguru bizi eta gero. Kulturak arimak dira, eta arimok dira subjektuak historian.
|
|
|
Ideologia modu
|
jakin
bat izan da, XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera aldera, < national> ordez < völkisch> erabiltzen hasi dena; eta ideologia horretako kapitulu bat, ozta dago esan beharrik, purismo linguistikoa zen.
|
|
|
–Benetan, animalia liluragarriak dira. Gizakia alde batera utzita, izan ere zaila egiten zait gizakia animalien artean sailkatzea, animaliak gutxiestea iruditzen zait gizakia haien parean jartzea??, beste izaki guztiek une
|
jakin
bat dute gauza guztietarako: hilabete jakin batean jaiotzen dira, une jakin batean ugaltzen, migrazioak ere urtero batera egiten dituzte?
|
|
|
Gizakia alde batera utzita, izan ere zaila egiten zait gizakia animalien artean sailkatzea, animaliak gutxiestea iruditzen zait gizakia haien parean jartzea??, beste izaki guztiek une jakin bat dute gauza guztietarako: hilabete
|
jakin
batean jaiotzen dira, une jakin batean ugaltzen, migrazioak ere urtero batera egiten dituzte, baina izokinek ez!
|
|
|
Gizakia alde batera utzita, izan ere zaila egiten zait gizakia animalien artean sailkatzea, animaliak gutxiestea iruditzen zait gizakia haien parean jartzea??, beste izaki guztiek une jakin bat dute gauza guztietarako: hilabete jakin batean jaiotzen dira, une
|
jakin
batean ugaltzen, migrazioak ere urtero batera egiten dituzte, baina izokinek ez!
|
|
|
Presa dudala diot Josefinari makillajea ez kentzeko aitzakia moduan, eta Marisak agindu dit bera arduratuko dela, jogurtxoari deitu diodan ala ez esaten badiot behintzat. Ezetz esan diot, baina, bere igurikapenei huts ez egiteko (azkenean, itxura
|
jakin
bat mantendu behar dut bere aurrean), asteburu honetan, agian, deituko diodala. San Markos tarta prestatu eta jogurtxoari deitu, horra hor astebururako betebeharrak.
|
|
|
Izugarria pertsonak eta harremanak nola hobetzen diren distantzia eta denbora tarte
|
jakin
baten ostean. Harrigarria zer sortzen den gure oroitzapenez bakarrik fidatu behar dugunean, fantasiek eta desirek beren ekarpena libreki egiten dutenean, galgarik gabe, aske, kontent.
|
|
2008
|
|
|
zuria da!??, gorputzez elektrikoa zen bezala, elektrikoa baitzen, halaber, hitzez. Eta bere joera hura, gainera, areagotu egin zitzaion data
|
jakin
batetik aurrera.
|
|
|
Aita domingotarrak, izan ere, puntu bat zuen, puntu guztien ipar-izar zitzaiona, infinitutasunaren harroin, akasgabetasun ikur? baita bere oreka psikologikoaren berme eta balantzaren orratz ere, nora ezaren platertxoaren zama norabide
|
jakin
batenarekin berdintzen zuena. Eta orduan, hatz erakuslea mehatxu bat bezala dantzatzen zuela, esan zuen:
|
|
|
honen begi mugimenduen jarraipena egiten zuèn balizko kamera batek berehala antzemango zion nola, anaien parean gelditzen zen bakoitzean, zeharka begiratzen zien haiei, zerbaiten esperoan balego bezala. Beste kamera batek, berriz, berdin antzemango zion nola bi anaiek saihesten zituzten Beñardoren begirada nahita jaurtiak, biak ere isiltasunari eta mututasunari lotuta, beren artean keinu konplizeak trukatzen bazituzten ere aldika, hitzetara itzuliak esanahi
|
jakin
bat izan zezaketenak: ez zutela Beñardoren bezperako arrakastaz hitz egin nahi; nola, bada, Beñardo hutsaren hurrengotzat bazuten, eta arrakastaren gailurretik itzal egin baziezaiekeen??
|
|
|
Aitaren mirespena, baina, ez zen urrunetik zetorkiòn zerbait, jendearen esamesetatik, adibidez; aitzitik: bertatik bertara bizi izandako esperientziaren ondorioa zen, Nazarioren aitak bat egin baitzuen, bigarren karlistaldiaren une
|
jakin
batean, haren tropekin, zeintzuk propaganda karlistak Jainkoaren armadatzat baitzituen. Gerrara joatea baitzen Nazarioren aitaren irrikazko ametsa?
|
|
|
–Nutzare, nutzare!?? ezin hobeto kantatzen zuena, aingeru batena zirudièn ahotsarekin; kantak, berriz, mezu
|
jakin
bat zuen,, etorri!, eta, etorri!?:
|
|
|
Gaurko egitura politikoek, beraz, gibelera botatzen dute haien itzala, iragana haien baitara erakarriz eta bilduz, eta nazioaren jatorria bereizteko irizpideak ezarriz. Bertze hitz batzuetan, memento historiko
|
jakin
batean bizi direnek memento horretako irudia iraganerantz proiektatzeko joera izan ohi dute, irudi hori betikoa balitz bezala. Eta betikoa izan ezean, gutxienez ahalik eta zaharrena behar du, antzinakotasuna nazioaren egiazkotasunaren ziurtagiria omen delako.
|
|
|
Euskal Herria gauza bat da herri euskaldunaren talaiatik begiratuta, eta beste bat erdal herritik so jarrita. Errealitatea, neurri batean, hizkuntzaren araberakoa baita, hizkuntzaren baitan jasoa eta bildua dagoelako kultura
|
jakin
baten egituran. Diogunaren lekuko, hona hemen duela gutxi Eusko Ikaskuntzaren eskutik argitaratu den ikerketa lan baten emaitza:
|
|
|
Hori horrelaxe gertatu da nazio estatuen eraikuntzan, onerako edo txarrerako, eta gainerako nazionalismoen eskarmentuetan ere antzeko. Estatuaren irudiak irudikatzen digu gainera hobekien naziotasunaren muin politiko hori; horixe bera baita, azken batean, nazioaren botere baliabideak lurralde eta historia
|
jakin
baten barrutian monopolizatu dituen erakunde gorena. Estatuaren politikak, politikaren estatuak, neurri ohargarri eta nabarmen batean ernamuindu, gorpuztu eta ahalbidetu ditu egungo nazio gehientsuenak.
|
|
|
Berriro ere, nola edo hala, euskal identitate nazionalaren auzigaia kontzeptu politiko
|
jakin
baten galbahetik pasarazi nahi digute, demokraziaren izenean euskal herritarraren izaera linguistikoa eta kulturala erauzteko. Eta ezkerreko balioen izenean, dena esateko.
|