|
2003
|
|
|
Antzinako Erregimenean hiru diskurtsu mota hauek aski nahasiak ibili ziren, eta gerora ere elkar eragiten segitu dute. Baina, erdaraz behintzat, XIXan zehar, literatura legendariotik bereiztea lortu zuen zientzia historikoak100 Aldiz euskaraz,
|
ikusi
dugunez, forma literarioei lotuta ageri zaizkigu historiaren inguruan gorde diren testu apurrak (bertsoak); are Iztuetaren kondaira, prosan idatzia izan arren, zenbait mitori lotua ageri da (Tubalismoa etab), literatura historikotik banatzea guztiz lortu gabe.
|
|
|
Eta euskaraz ez idaztearren mintzaira hau kultur hizkuntzen kontzertutik kanpo geratzen ari zen(, causa honegatic guelditzen da abaturic eceyn reputacione vague eta berce nacione oroc uste dute ecin scriba dayteyela lengoage hartan nola berce oroc baitute scribatzen beryan?). Etxeparek euskara beste hizkuntzan mailan
|
ikusi
nahi zuen; euskaldunak euskaldun gisa munduaren aurrean harrotasunez ager zitezela(, heuscara ialgi adi mundura?,, heuscaldun den guiçon oroc alcha beça buruya/ Eci huyen lengoagia içanenda floria?,...). Finean, eta egungo hitzekin esanez, euskaldunentzako autoerreferentzialtasun bat sortzen ari zen, euskarazko narratiba bat hasten,, idazkerarik eta historiarik gabeko euskalduna, ren topikoa g... Ez da euskarazko historiografiaren hasiera, baina bai euskarazko historiografia abiatzeko beharrezkoa den hizkuntza idatziaren sorburua eta norberetasun kontzientziaren abiapuntua.
|
|
|
Manex Goihenetxek erakutsi duenez, Ipar Euskal Herrian, XVI. mendetik Frantses Iraultzara arte, liburu gehiago argitaratu ziren euskaraz frantsesez baino (90 euskaraz, 73 frantsesez eta 9 beste hizkuntzatan). Baina euskarazko liburu produkzioa, ia osotara gai erlijiosoen ingurukoa zen (90 liburutik 83), frantsesez orotariko gaiak lantzen ziren bitartean (literatura, zientziak, testu juridikoak, historia lanak,...). Epealdi horretan, Manex Goihenetxeren arabera, euskaraz ez zen propioki historia generoko lanik argitaratu(
|
ikusi
ditugun zeharkako historia aipamentxoak, eta eskuizkribu mailan geratu zen Etxeberri Sarakoaren testua albo batera utzita). 38 Hego Euskal Herrirako, gisa bereko inbentario zehatzik ezagutzen ez badugu ere, dudarik gabe, hemen ere, XVI XVIII. mendeen artean, euskarazko argitalpen praktikoki guztiak erlijio arlokoak izan ziren. Kontraerreformako Eliza katolikoak, protestantismoaren mehatxua ikusi ostean, serioago hartu zuen herritarren hezkuntza erlijiosoa.
|
|
|
Aro Berrian, maila batetik gorako euskaldunen artean mito kantabristen inguruan, kontzientzia historiko konpartitu bat azaldu zela
|
ikusi
dugu. Baina historia lanak idazteko orduan, normalean, marko probintziala hartzen zen esparru gisa.
|
|
|
Oihenart izan zen, esparru probintzialak gaindituz Pirinioen alde bietako Baskonia ikerketa historikoaren subjektu gisa hartu zuen lehena. Apologismoak, ere, bereziki Larramendiren eskutik, hizkuntzari garrantzia ematean, euskara hedatzen zen lurralde osoaren bateratasun kontzientzia areagotzen zuen (nahiz,
|
ikusi
dugunez, nahiko historikotasun gutxirekin). Eta 1765tik aurrera, Arabak, Bizkaiak eta Gipuzkoak elkarkidetza politiko kulturala sendotu zuten, Euskalerriaren Adiskideen Elkartea sortzean (RSBAP).
|
|
|
Hiru epe nagusi horien xehetasunak eta zergatiak, bakoitza
|
ikusi
ahala zehaztuko dira hobeto. Artikulu honetan, lehen epea aztertzera mugatuko gara, aurrekariena.
|
|
|
Arozenak garaiko testuetan aipamen ugari jasotzen ditu bertako janariaz: 1501.ean, Montigny ko jaunak (Felipe Ederraren sekitokoak), Hondarribian pastel azukreztuak jan omen zituen, eta Gasteizen haragia zerbitzeko mozten trebea zen ezkutari bat
|
ikusi
zituela kontatzen du. 1572.ean Venturiano k Bizkaia eta Gipuzkoaz zioen pobreak zirela, artattipi ogia jaten zela eta sagardoa edaten.
|
|
|
San Prudentzio zen patroitzat hartua zuten santua, elkarte debozional bat sortzeko, baimena 1765ean prokuradoreak eman zielarik txostenak
|
ikusi
ostean24 Hala ere, hermandade honek urtero sei hautagai aurkezten zizkion udaletxeari, hango justiziak bi aukeratzen zituelarik veedores edo ikuskatzaile lana betetzeko. Ikuskatzaile hauek elkarte honetan zeukaten jurisdikzioa bakarrik.
|
|
|
Bada, jende gazte eta aktiboa zen nagusi Europan. Hala ere, hobetzea nabaritu zutenak izan ziren, batez ere, nekazari handiak eta handiak; nekazari pobreek enclosures4 eta beste fenomeno paralelo batzuekin ez zuten haien egoera asko hobetzen
|
ikusi
. Baina XVIII. mendean zehar demografia krisiak intentsitatea galtzen joateko beste arrazoi nagusia infekzio gaixotasunen eragina populazioan gutxitu zela da.
|
|
|
Baina azken joera honek ez zuen espero zitekeen arrakasta izan. Ikuslegoak, sovietar arte berri baten oinarri gisa
|
ikusi
ordez, laborategiko saiakera bezala ikusi zuen. Beraz, bai gobernuak, bai hartzaileen jarrerak eraginda, argi geratu zen errealismo sozialista izan behar zela korronte ofizial berria.
|
|
|
Baina azken joera honek ez zuen espero zitekeen arrakasta izan. Ikuslegoak, sovietar arte berri baten oinarri gisa ikusi ordez, laborategiko saiakera bezala
|
ikusi
zuen. Beraz, bai gobernuak, bai hartzaileen jarrerak eraginda, argi geratu zen errealismo sozialista izan behar zela korronte ofizial berria.
|
|
|
iritzi zion. Eta azkenik Anjel Lertxundik historia eta literaturaz idatzitako saioa ere guztiz azpimarragarri
|
ikusi
zuen.
|
|
2004
|
|
|
Kontuan hartu beharrekoa iruditzen zaigu bokazioz egiten zutela lan eta
|
ikusi
eta bizi izan behar zutenak esperientzia oso gogorrak zirela. Gainera jaiotzen ari zen arte bat zenez zailtasunak ekarriko zituen jendeak beraien lanak ulertzeko orduan.
|
|
|
Gizartearen alde ezkorrena erakusten zuten irudiak You Have Seen Their Faces (beraien aurpegiak
|
ikusi
dituzue) liburuan iritsi ziren maila gorenera, Erskine Caldwell ek idatzia eta Margaret Bourke White-n argazkiekin. Proiektu honek, ordea, ez zuen zerikusirik FSArekin.
|
|
|
Evans-en AEBn bere protagonistak bakoitza bere ereduari egokitzeko prozesuan aurkitzen dira, beti ere irudi soziala kontutan hartuz. Irudien eragina etengabea zenez,
|
ikusi
eta ikasitako bizitza bizitzea besterik ez zuten.
|
|
|
1938an Pottsvile ko meatzariei buruzko saiakera bat egin zuen, Roosevelt-en gobernuak sortutako Arteen Proiektu Federalaren diru laguntzaz. Lan honen erakusketa Paul Strand ek
|
ikusi
eta goraipatu zuen; kritika honek New York era joatera bultzatu zuen eta bertan Irene ezagutu zuen, gero bere emaztea izango zena. Honetaz gain, Strand ek Delano ri buruz hitz egin zion Stryker i eta FSAn sartu zen 1940an.
|
|
|
1 atalean, Euskal Herriaren geografia fisikoa lantzerakoan
|
ikusi
beharreko puntuak aipatzen dira: ekosistemak, morfologia, hidrografia, klimak, itsasoa, animaliak eta landareak...
|
|
|
Altxatuek eskualdea okupatu zutenean baztandar gehienek egoera berria begi onez
|
ikusi
zuten eta gorrien beldurra pasa zen. Elizondon bestak ziren, Santiagoak, eta Iruñetik uztailaren 25ean Mauricio Iribarren (Elizondoko falangista ospetsua) iritsi zen.
|
|
|
Baina beste toki askotan ez bezala, baztandarren gehiengoak zortea izan zuen. Gerra Zibilaren garaian(), bertako populazioak gerra urrundik
|
ikusi
zuen, baina gazteak eramaten hasi zirenean, gerrak eta errepresioak sortutako heriotzak Baztango familia anitz ukitu zituen gerraren krudeltasuna agerian geldituz. Gazte askok gerran hil baino lehen, nahiago izan zuen Frantziara ihes egin.
|
|
|
Gerra ekintza garrantzitsuak gertatu ziren Frantzia eta Espainiaren artean eta Nafarroa gerra honen erdian zegoen, baina guda zelaietan espainiarrak garaile atera ziren. Nafarrek ia dena galdua
|
ikusi
zutenez, Noaingo batailaren ondoren, nafar talde bat 1522an Amaiurko gazteluan sartu zen eta borrokan jarraitu zuen, gaztelua setiatu eta garaitu zituzten arte. Ekintza hau urteetan zehar goraipatua eta mitifikatua izan da.
|
|
|
Horrela, 1931ko uztailaren 26an, Elizondon Santiago Jaiak izaki, euskal Estatutua eztabaidatzen ari zirela, ezezagun talde bat Amaiurko gazteluaren monumentura igo eta monumentuari zenbait kartutxo dinami ta eta 18 metrotako metxa jarri zizkioten. Eztanda oso gogorra izan zen Amaiur herri osoa esnarazi baitzuen; eta harriak mendian behera zihoazela ere
|
ikusi
zuten. Monumentua eraso zutenek Iruñeranzko bidetik ihes egin zuten.
|
|
2005
|
|
|
1934ko ekainean jaio zen Falangeko Sección Femenina, Idazkaritza Orokorraren menpe. Hasiera batean, Jose Antonio Primo de Riverak ez zuen oso begi onez
|
ikusi
; bere ustez, beraiena gizonezkoen mugimendu bat zen, eta testuinguru horretan, emakumeek ez zuten lekurik. Baina Falangeko militanteen arreba eta eskaera ugarien ondorioz, eta Falangeak lehen urteetan behar izan zuen laguntza kontuan hartuz, azkenean SF sortzea onartu zen.
|
|
|
Salbuespen egoeraren (1969) urteak eta ikasle intelektualen eta langileen kontra burututako errepresio latzaren urteak izan ziren. Aurreko epealdietan
|
ikusi
dugun bezala, emakumeek partehartze aktiboa izan zuten errepresioaren kontrako borrokan, elkartasuna erakutsiz.
|
|
|
Francoren erregimenak emakumea beti ama eta emazte bezala
|
ikusi
eta ulertu zuen. Emakumeak, berez, ez zuen bestelako paperik gizartean, eta aipatutako bi rol horietatik kanpo, erregimenak ez zion inolako izaerarik onartzen emakumeari.
|
|
|
Baina, bando nazionalaren garaipenarekin, prozesu hori bertan behera gelditu zen. Frankismoak izpiritual eta intelektualki azpitik zegoen izakia bezala
|
ikusi
zuen emakumea, gizartean eta politikan lekurik ez zuena eta etxekoandrea eta ama izatera soilik zuzendurik zegoena. Emakumearen ikuspegi horrek sustrai katolikoak zituen.
|
|
|
79 La ciudad de Castillo edo Ensayos sobre el origen de los Españoles (1991),... 80 Denak ez ditugu kontsultatu batzuk ez ditugulako aurkitu eta beste batzuk ez daudelako argitaratuta(
|
ikusi
dugunez, berak berdin aipatzen ditu argitaratutako edo argitaratu gabeko liburuak, beraz benetan ez dakigu aipatzen dituen guztiak idatzi dituen ala ez).
|
|
|
Horiek ez daukate eskubiderik eta beraz horiek ez ditugu kontatu ere egiten ezta. Orduan, gazte batek eta bere lagunaren anaia, ama edo aita
|
ikusi
duena nola eramaten duten. Nire lagun baten etxean sartu ziren, hirurogei urte eta gehiagoko Juan Mari Torrealdai. Gauean, ateak puskatu eta garrasika, eta goizeko ordu batak pasata ziren.
|
|
|
eduki behar dute? Baina azkenean etortzen da momentu bat non badirudi kontra eta kito eta ezin dugula ezta bestearengan ezer positiborik
|
ikusi
ere eta itsutasun bat sortzen dela. Hori da polarizazioaren arriskua.
|
|
|
Elkarrizketatik atera bezala, estatua beti da biolento, ados, hortaz estatuak beti badu biolentzia aplikatzen beti izango diogu beldur, eta beraz, askatasunak zaizkigu murriztuko; testu pasartetxo horren azalpena izan daiteke honako hau. Joaquin Navarro Euskadi kanpokoa izaki, lurralde hau bera bizi izan den lekuan nola erretratatua izan den
|
ikusi
ahal izan du, bere hitzetan. Cada vez que se hablaba del País Vasco, era para incidir en marcos de violencia y enfrentamiento, en atentados atroces, amenazas y fealdades. Un cuadro sombrío que nada tenía que ver con la convivencia habitual en las ciudades y pueblos vascos?.
|
|
|
Azurmendik dioen bezala, iraultza frantsesa biolentziaren bitartez gauzatu zen; garaian zegoen estatu metodologia minoria batek eraldatu nahi izan zuen eta herriaz baliatuz demokrazia inplantatzea lortu zuen. Bart gauean, film argentinar bat
|
ikusi
nuen. Film horretako protagonistetako bat, letretako irakasle idealista agure bat, iraultza honen aldekoa zen.
|
|
|
Ba, Iztuetak berak dioen moduan: . Arazoa da, oraindik ere, ekonomia espainolean ere interes handiak dituen euskal ekonomiako sektore garrantzitsu batek, ez bakarrik oligarkikoak, nazionalistak ere bai, Espainiako Estatuan segituz hobeto zainduak
|
ikusi
bide dituela bere dibidendoak eta autonomismotik harago urratsak emateko ez bide direla prest agertzen euskal autonomista horiek?.
|
|
|
Txikiaren desbentajak dauzkate, baina txikiaren abantailak ere bai eta nik oro batean hartuta ikusten dut bentajak askoz gehiago direla. Zergatik erreforma sozial bat egin nahi baduzu Errusian (80 milioi biztanle), makina hori martxan jartzea oso lentoa da eta ez bakarrik hori baizik bere biktimak, oso gaizki pasatzen dute, Errusian
|
ikusi
zen. Baina lurralde txiki batean, Danimarkan edo Holandan, non Erregeak berak bizikletan ibiltzen diren kalean (erosketak egiten joaten dira), toki txikietakoek, gutxi gora behera, elkar ezagutzen dugu eta Donostiko edo Bilboko alkateak non afaltzen duen badakigu?
|
|
|
Bestela ezin da aurrera joan. Orduan orain, eta nik lehenengo aldiz abertzaletasun klasikoari, PNVri edo, lehenengo aldiz
|
ikusi
diot Franco hil zenetik garbi bere alternatiba bat itxaropen alternatiba bat bezala aurrera ateratzeko asmoa. Ibarretxeri hori aitortu behar zaio, egon liteke bat kontra edo alde berdin zait, baina hemen badago orain proiektu bat esaten duena:
|
|
|
Mateo Moraza arabar politiko foruzalearen heriotzak ere eragin ziola pentsa daiteke: Morazak, 1876ko Madrilgo Gorteetan euskal erakundeen defentsa patetikoa egin ondoren, haien galera
|
ikusi
behar izan zuen; eta Gasteizera itzulirik, foru auzian axolabako ageri ziren herritarren artean hil zen 1878ko urtarrilean.28 Gertaera hark Herran hunkitu bide zuen eta bere jardunaren eraginagarri izan zitekeen. Izan ere, ikusi dugunez, Revista sortzeko ematen zen arrazoi esplizituetako bat Morazaren eskuizkribuak argitaratzeko nahia zen.
|
|
|
Morazak, 1876ko Madrilgo Gorteetan euskal erakundeen defentsa patetikoa egin ondoren, haien galera ikusi behar izan zuen; eta Gasteizera itzulirik, foru auzian axolabako ageri ziren herritarren artean hil zen 1878ko urtarrilean.28 Gertaera hark Herran hunkitu bide zuen eta bere jardunaren eraginagarri izan zitekeen. Izan ere,
|
ikusi
dugunez, Revista sortzeko ematen zen arrazoi esplizituetako bat Morazaren eskuizkribuak argitaratzeko nahia zen. Herranek, halaber, arabar foruzale zenduaren biografia bat egin zuen urte berean.
|
|
|
Baina pentsa daiteke besteak beste euskal idazleei lehentasuna eman nahi zitzaiela: jada
|
ikusi
dugu aldizkariak agertzen zituen kolaboratzaileen zerrendetan (baita Madrilgo aldikoan ere) soilik Euskal Herriko pertsonak iragartzen zirela. Argi dago ordea, 1880tik, asmo hori gurari soil zela, espainiar kolaboratzaile gehiago baitzegoen euskal herritarrak baino.
|
|
|
Orain arte
|
ikusi
dugunarekin nahiko ageria da euskaldunei buruzko gaiak edo euskal esparru geografikoan kokaturikoak nagusi zirela Revista de las Provincias Euskaras en. Baina Iruñeko Revista Euskara k edo Donostiako Euskal Erria k soil soilik euskal gaiak lantzen bazituzten, Herranan aldizkarian bestelakoek ere bazuten lekurik.
|
|
|
Elebitasun saioen ezinezkotasuna Madrilen Herranek argi
|
ikusi
bide zuen. Eta hola aldi hartako aldizkarian ez zen euskarazko idazkirik gehiago agertu.
|
|
|
Edozein kasutan kontuan izan ditugu lehenagoko ikerketek eskainitako ereduak. Bereziki aipatu beharrekoa da Tuñón de Lararen ardurapean 1986an argia
|
ikusi
zuen prentsari buruzko lan bilduma zabala, non komunikabide idatziez diharduten hainbat artikulu aurki daitezkeen5 Lan horretatik kanpo, Hermes aldizkaria aztertzen duen Rodríguez Urriz en (1993) doktorego tesiaren eredua eta Lola Valverdek (1996) Iruñeko Revista Euskara ren gainean egindako analisia presente izan ditugu. Hau guztia, esan bezala, geure beharretara egokituz.
|
|
|
Hirugarrenean aldizkariaren sorreraren zergatiak, helburuak eta bere bilakaera eskematikoa. Laugarren atalean, Revista de las Provincias Euskaras en aritu ziren idazleen gaia
|
ikusi
da. Bost eta seigarren ataletan, ondoz ondotik, aldizkariaren eduki formalak eta eduki jakin batzuen analisia datoz.
|
|
2006
|
|
|
Plinio Zaharraren helburua zona horren berri ematea zen, herri nagusiak eta beraien hiriak aipatuz, ingurunearen topografía eta orografiari buruzko datuak eta azalpenak emanez. Horrela izanik, Plinio Zaharrak ere ez digu gehiegi esango antzinako euskaldunen irudi barbaroari buruz, nahiz eta,
|
ikusi
bezala, gure lurraldean bizi ziren herrien berri ematen duen.
|
|
|
Aurreko ataletan historiografia greziar eta latindarraren alde jakin bat, alde etnografikoa, aztertu ondoren, eta baskoiei buruzko ezaugarri orokor batzuk ikusi ostean (nahiz eta,
|
ikusi
bezala, ez dakigun gehiegi eta zalantza handiak dauden), antzinako euskaldunen eta erromatarren arteko harremana eta historiografian ematen den deformazioa aztertzen saiatuko gara.
|
|
|
Testuinguru honetan, galdera ugari ditugu: nola
|
ikusi
zituzten erromatarrek baskoiak. Zer irudi izan zuten?
|
|
|
Ondoren, erromesa, pozik Apostulua
|
ikusi
izanagatik, Compostelatik atera zen astoarekin eta bere haurrekin, eta Iruñeara iristean, bere hostalaria bere etxeko aulkitik erori ondoren eta lepoa bihurritu ondoren hil egin zela jakin zuen, Apostuluak esan bezala(...) 53.
|
|
|
Egile klasikoek Erdi Aroko egileengan izan zuten eraginaren ondorioz antzinako euskaldun basati horien irudia erakusten zuten kronika, biografia eta bidai narrazio batzuk
|
ikusi
eta aztertu ostean, Erdi Aroan garatu ziren beste kronika mota bat aztertzera sartuko gara, euskal lurretan gertatutako gatazka eta bando gerrateen gaia landu zuten kronikak, hain zuzen ere. Testuinguru honetan, bi kronika komentatuko ditugu:
|
|
|
Horien artean, baskoiak zeuden, iturrien arabera lapurrak eta barbaroak zirenak. Luze iraungo du irudi horrek, ondorengo egile klasiko eta Erdi Aroko kroniketan
|
ikusi
dugun bezala.
|
|
2008
|
|
|
Orain arte han eta hemen
|
ikusi
dugunez, ez da irizpide bateraturik mugimendu bakezaleen arrakasta eta eraginari buruz. Ez zuten beren helburu zehatz eta zuzena lortu, eta horren ondorio da, neurri handi batean, euromisilak jarri eta gutxira mugimendu bakezaleak izan zuen beherakada nabarmena.
|
|
|
Esan dugunez, bake mugimendua, baina, gehiago zen mugimendu tradizionala mugimendu berria baino, eta ez zuen berrikuntza taktiko handirik ekarri. Bai, ordea, ordura arte
|
ikusi
ez zen adinako mobilizazio gaitasuna, eta horri ere Tarrow en teoria aplika dakioke. «Gizarte mugimendu batek errealitate politiko berria sortzen du, zeinarentzat sistema politikoak ez duen bat bateko erantzunik, dela errepresio gisa dela erreforma gisa».
|
|
|
Harekin bat egin eta bake taldeetan parte hartzen zutenek, nolabait ere,, salduta? (gure hitzak dira, ez autorearenak)
|
ikusi
dute beren mezua, eta bake taldeetan parte hartu ez, baina gerora gai horrekiko interesa izan dutenek errazago izan dute, arrisku gutxiago baitakartza, erakunde horiekin bat egitera jotzea bake taldeetara hurbiltzea baino.
|
|
|
Misilak jarriz gero arazoak izango zituztela aditzera ematen zioten gobernuari kale mobilizazioek, hala uste zuten bakezaleek, behintzat. Gerora, baina, misilak jarri eta ondorengo hauteskundeetan
|
ikusi
zenez, euromisilei baietz esateko erabakiak ez zien boto galera handirik ekarri.
|
|
|
Alderdiei ere ez zien onura handirik ekarri, aliantza? hark,
|
ikusi
dugunez, ez zuen-eta hauteskundeetan aldaketa handirik ekarri, eta, gainera, mugimenduarekin bat egiteagatik sobietarren aldekoak zirelako salaketei egin behar izan zieten aurre.
|
|
|
Halere, Klandermans ek Peace Movements in Western Europe izeneko liburuan idatziriko hitzaurrean adierazten duenez, hasierako mugimendu horiek berebiziko garrantzia dute ondoren eratukoetan. Izan ere, mugimendu horiek izango dira ondorengoen oinarri, ez soilik filosofiari edo balioei dagokienez,
|
ikusi
dugunez, badituzte-eta ezberdintasunak, baizik eta baita mobilizaziorako aukera eta hau ahalbidetzeko elementu gisa ere. Britainia Handian CND izeneko taldearekin eta Belgikan IKV izeneko taldeek eginiko lanak erabat baldintzatzen du, esaterako, herrialdeotan 80ko hamarkadan sortutako mugimendua:
|
|
|
Halere,
|
ikusi
dugunez, behin eta berriz egon ziren saiakerak bateko eta besteko bakezaleak batu, elkar ezagutu, eta ekintzak koordinatzeko. END izeneko taldea saiatu zen gehien horretan, nahiz eta ez zen bakarra izan.
|
|
|
Orain arte mugimendu bakezaleak zer diren
|
ikusi
dugu, gutxi gora behera. Goazen orain gizarte mugimendu berriak deritzenak zer diren zehaztera, eta ikustera ea mugimendu bakezaleek haien definizioarekin bat egiten duten, gisa horretara hobeto ulertuko baitugu bakezaletasunaren benetako izaera.
|
|
|
Bere ustez, bada mugimendu bakezalea, eta ez da gizarte mugimendu berria. Estu estuan hala kontsideratzeak aipatu dugun mugimendu bakezaleen historiari (50eko hamarkadakoa, 60koa?) uko egitea lekarke, eta
|
ikusi
dugunez, ezin ukatuzko garrantzia izan du horrek 80ko hamarkadako mugimenduan. Bestalde, bake mugimenduek denbora batez mugimendu berrien ezaugarri eta mobilizazio gaitasuna besarkatu zituztela onartzen du, nahiz eta, mugimenduaren beherakadan ikus daitekeenez, gehiago diren gizarte mugimendu tradizionalak GMBak baino.
|
|
|
Historian zehar bakearen aldeko hainbat jarrera izan direla
|
ikusi
dugu. Baina mugimendu bakezale garaikideen aurrekari izan diren tradizio bakezaleak aztertuko ditugu orain.
|
|
|
Ikuspuntu horren arabera, oso bakanak izango ziren estatuen arteko gatazkak, eta nahikoa izango litzateke arbitraje sistema bat haiek konpontzeko. Baina, XIX. mendeak aurrera egin ahala, argi
|
ikusi
zen merkatu libreak ez zuela bakea ekartzen, eta nazioarteko erakundeen beharra ikusi zuten. Gerra saihestu nahi zuten estatuen jokabidearen erreformaren bidez; bake planak, itunak, proposamenak, negoziazioak, nazioarteko legeak, taldeen arbitrajea?
|
|
|
Ikuspuntu horren arabera, oso bakanak izango ziren estatuen arteko gatazkak, eta nahikoa izango litzateke arbitraje sistema bat haiek konpontzeko. Baina, XIX. mendeak aurrera egin ahala, argi ikusi zen merkatu libreak ez zuela bakea ekartzen, eta nazioarteko erakundeen beharra
|
ikusi
zuten. Gerra saihestu nahi zuten estatuen jokabidearen erreformaren bidez; bake planak, itunak, proposamenak, negoziazioak, nazioarteko legeak, taldeen arbitrajea?
|
|
|
Ikuspuntu horren arabera, oso bakanak izango ziren estatuen arteko gatazkak, eta nahikoa izango litzateke arbitraje sistema bat haiek konpontzeko. Baina, XIX. mendeak aurrera egin ahala, argi
|
ikusi
zen merkatu libreak ez zuela bakea ekartzen, eta nazioarteko erakundeen beharra ikusi zuten. Gerra saihestu nahi zuten estatuen jokabidearen erreformaren bidez; bake planak, itunak, proposamenak, negoziazioak, nazioarteko legeak, taldeen arbitrajea?
|
|
|
Ikuspuntu horren arabera, oso bakanak izango ziren estatuen arteko gatazkak, eta nahikoa izango litzateke arbitraje sistema bat haiek konpontzeko. Baina, XIX. mendeak aurrera egin ahala, argi ikusi zen merkatu libreak ez zuela bakea ekartzen, eta nazioarteko erakundeen beharra
|
ikusi
zuten. Gerra saihestu nahi zuten estatuen jokabidearen erreformaren bidez; bake planak, itunak, proposamenak, negoziazioak, nazioarteko legeak, taldeen arbitrajea?
|
|
|
Nazismoaren eta faxismoaren itzalak askatasun ororen galera esan nahi zuen, eta beraz, askorentzat okerragoa zen gerra bera baino. Nolabait esateko, I. Mundu Gerra estatuen artekoa izan zen gehiago, eta bigarrenean borroka justifikatua
|
ikusi
zuen jendeak. Ondorioz, arma nuklearren aurkako erreakzioa beranta izan zela dio Nigel Youngek.
|
|
|
«Mundu mailako ekonomia bateratu baten Konstituzioa». Akordio horrek ez zuen argia
|
ikusi
, hala ere, horrela izan balitz, enpresa transnazionalek atzerriko herrialdeetan bertako enpresek dituzten eskubide berdinak izango zituzketen. Globalizazioaren aurkako mugimenduaren partaide asko bildu ziren Genevan akordio horren aurka zeudela adierazteko.
|
|
|
Ameriketako Estatu Batuek prozesu honetan gaur egun duten garrantzia dudarik gabekoa da. Izan ere, 1941 urtean AEB Bigarren Mundu Gerran sartu ostean, Roosevelt presidenteak
|
ikusi
zuen posible zela bere ametsa egia bilakatzea: demokrazia eta merkataritza askea guztiontzat.
|
|
|
aldeko jarraitzaile ugari esate baterako, esku bide eta askatasunak globalizatzearen aldekoak. Baina, aurretik
|
ikusi
dugun moduan, globalizazio, hitza bestelako konnotazio negatiboak bereganatutako terminoak hobesteko erabili izan da, kapitalismoa kasu.
|
|
|
Gainera, botere publikoek esku hartzea murrizturik
|
ikusi
dute alderdi ekonomiko eta sozialean.Daniel Bell-en esaerak ongi azaltzen du arazoa: «nazio estatua txikiegia da honezkero arazo handiak konpontzeko eta handiegia arazo txikiak konpontzeko».Nazio estatuaren krisiak ez du esan nahi estatua desagertzear dagoenik.
|
|
|
Orain arte errusiar sistema politiko eta ekonomiko berria nola eratu zen
|
ikusi
dugu. Alde batetik, 90eko hamarkadan sortu eta gaur egun arte mantendu den sasidemokrazia errusiarrak kutsu sobietar handia gordetzen du, neurri handi batean, bere sortzaileari, Yeltsin-i, zor diona.
|
|
|
Orain arte, oligarkek gaur egun mantentzen duten postua lortu eta finkatu ahal izateko metodo ustelak, Mendebaldeko Europako ikuspuntutik behintzat, erabili zituztela
|
ikusi
dugu. Baina arazoa ez da hor gelditzen, praktika horiek zerbait sistemiko eta endemiko bihurtu baitira errusiar gizartean.
|
|
|
Alde batetik, pentsioak betidanik oso eskasak izan dira. Bestetik, Perestroikaren garaian gutxituak
|
ikusi
zituzten aurrezkiak, eta 1992 urteko hiperinflazioaren ondorioz guztiz galdu zituzten. Azkenik, gorago azaldu dugun bezala, osasun sistemaren ondoratzea aipatu behar dugu, ezin baitute osasun zerbitzu pribatu bat ordaindu34 Hala ere, erlazio zuzena dago kasu honetan ere estatu egituren hondoratzearen eta bizi baldintzak txartzearen artean, Estatua ez baita horien guztien kargu egiteko gai.
|
|
|
Orain arte Errusiako gizartea arazo sozioekonomiko ugari eta oso larriak pairatzen ari dela
|
ikusi
dugu. Estatua ez da gai norbanakoen segurtasuna bermatzeko, ez soziala, ez ekonomikoa ezta krisiari irtenbidea topatzeko ere.
|
|
|
Epai dezala irakurleak, baina gure iritziz errusiar Estatuak baditu beste lehentasun eta arazo batzuk, horietako askori, orain arte
|
ikusi
dugunaren arabera, aurre egiteko ez da gai, nahiz eta bere biziraupena jokoan egon. Beraz, pentsa daitekeen bezala, arrazakeriaren aurkako borrokak (edo momentu honetan bigarren mailakoak diren beste arazo batzuek) ez du errusiar Estatuaren agendan lekurik.
|
|
|
Andreff en (2004: 40) iritziz, 1993ko krisiaren ostean dekretuz gobernatzera behartua
|
ikusi
zuen Yeltsin-ek bere burua horrek sinesgarritasuna kendu ziolarik, azken hori adostasun sozialaren bitartez lortzen baita. Baina ikusi dugun bezala, lehenagotik ere era berean gobernatzen zuen.
|
|
|
40) iritziz, 1993ko krisiaren ostean dekretuz gobernatzera behartua ikusi zuen Yeltsin-ek bere burua horrek sinesgarritasuna kendu ziolarik, azken hori adostasun sozialaren bitartez lortzen baita. Baina
|
ikusi
dugun bezala, lehenagotik ere era berean gobernatzen zuen.
|
|
|
Azken urteetako bilakaera eta gaur egungo populazioaren kopurua ezagutzeko
|
ikusi
beheko grafikoa.
|
|
|
Oligarkek kontrolatzen dute BPGren parte handiena sare mafiosoekin harreman zuzenean. Arestian
|
ikusi
dugun bezala, Putin-ekin paktu bat egin zuten horietako batzuek beraien dirutza eta posizioa mantendu eta sendotzeko asmoz. Presidenteak oligarkak klase moduan desagerraraziko zituela esan bazuen ere, enpresa handien eta legea aplikatzeko Errusiak dituen organismoen arteko harremanak sendotu egin dira.
|
|
2009
|
|
|
LaburpenaAro Berriko Ameriketako nafar emigrazioaren irudiaz arituko gara, alde batetik, emigranteek sorterriarekiko beren burua nola
|
ikusi
edo irudikatu zuten emigrazioprozesuan (herrimina, taldeko kontzientzia eta herrikideen koloniak osatzea) eta, bestetik, nola ikusi zuten aurkitutako Mundu Berria edo arrotza zena, hots, zentzuzabalean bestearen inguruko irudia. Hau dena hurbilagotik ezagutzeko, eta bere mugaguztiak aitortuz, protagonisten testigantzak ezin hobeak dira.
|
|
|
LaburpenaAro Berriko Ameriketako nafar emigrazioaren irudiaz arituko gara, alde batetik, emigranteek sorterriarekiko beren burua nola ikusi edo irudikatu zuten emigrazioprozesuan (herrimina, taldeko kontzientzia eta herrikideen koloniak osatzea) eta, bestetik, nola
|
ikusi
zuten aurkitutako Mundu Berria edo arrotza zena, hots, zentzuzabalean bestearen inguruko irudia. Hau dena hurbilagotik ezagutzeko, eta bere mugaguztiak aitortuz, protagonisten testigantzak ezin hobeak dira.
|
|
|
Fisikoa bai, baina psikikoa ere bada emigrantearen narriatzea; aurreko atalean
|
ikusi
den bezala, moralak, etikak eta edukazioak behea jo zuten Amerikan, hori diote behintzat aztertu ditugun egunkari gehienek, Amerikan emigrantea delinkuente bihurtzen zen, norberaren buruan bakarrik pentsatzen zuen pertsona berekoi. Amerikan emigrantea degradatzen zela ez da, ordea, egunkariek asmaturiko istorio bat, baizik eta Amerikaren konkista garaitik sorturiko pentsaera bat; nor ez zen ustelduko Kontinente Zaharreko autoritate zibil nahiz erlijiosoen edo gizarte ohituren kontrolpetik at zegoen lurralde urrun hartan?
|
|
|
Euskal Herriko prentsan emigrazioaren kontra egiteko arrazoietako bat, emigranteek Amerikako lurraldeetan pairatzen omen zuten miseria zen. Hauen ustez, eta lehenago
|
ikusi
ahal izan dugun bezala, emigranteak Amerikan esplotatu egiten omen zituzten, miserian bizi ziren, asko kale gorrian eta beste asko eskaleak besterik ez ziren, osasun eta itxura aldetik, beraz, guztiz narriatuak eta gainera, berekoi bihurtzen ziren, ez zegoen elkartasunerako abagunerik bertan. Horri guztiari egunkari berberetan azaltzen den beste kontraesan garbi bat ikusten zaio; Euskal Herriko egunkariez ari garenez, eta euskal nortasunaren aldarrikapenak, abertzaletasunak eta abar gorakada nabarmena izan zuen garai batez ari garenez, ez da harritzekoa orrialde asko euskal kolektibitateen ingurumarian jorratu izana.
|
|
|
Hegoaldekoak ez omen ziren Amerikako gobernuentzat oso langile finak, ez zituzten nonbait gustuko. Andaluziarrak esaterako, Argentinako Gobernuak ez zituen
|
ikusi
ere egin nahi eta emigrazio agenteei andaluziarrik ez erreklutatzeko gonbitea egiten zien: «Por no adaptarse su carácter a la vida que hacen los naturales de los pueblos de La Plata, lo cual da ocasión a frecuentes disgustos que más de una vez produjeron lamentables desenlaces»80 Hegoaldeko eta iparraldeko pertsonen arteko konparaketa hau ez zen Espainian edo Euskal Herrian soilik egiten, Europa guztirako balio zuen ideia bat zen hau, Europa iparraldeko bizilagunak langileagoak eta modu berean berritzaileagoak ziren, ideia horren berri Blanca Sanchez-ek ematen digu migrazio prozesuei buruzko bere ikerlanean81, bertan azaltzen duenez, Argentinan alarma piztu zen Italiatik eta Espainiatik joandako immigrante gehiegi zegoelako «nacionalidades en principio no deseadas»; iparraldekoak, berriz, «gorengo zibilizazio» baten jabe ziren.
|
|
|
Espainiako prentsan Kubako Gerra nola islatu zen aztertzen duten lan ugari argitaratu dira azken urteetan, lehenengo mendeurrenaren altzoan hain zuzen eta, batez er, Andaluziako «eskoletan». Horregatik, Andaluzian gai honek izan duen eraginaz hitz bi esan behar dira, azterturiko bibliografian, ikerlanen gehiengoak herrialde honi buruzkoak edo bertako ikertzaileek eginak direla
|
ikusi
baitugu. Ikertzaile horien artean oparoena Rosario Sevilla Soler dugu, bere ikerlanetan Kubako Gerraren inguruko iritzi publikoa aztertzen du, esaterako:
|
|
2011
|
|
|
Lehen
|
ikusi
dugun bezala anarkismoa izan zen Tolosan lehendabizikoz agertu zen langile ideologia. Lehen Internazionalaren gainbeherarekin ordea hau ere erori egin zen eta lehenengo talde sozialistek izandako geldialdiak baino handiagoa jasango dute hiri gipuzkoarrean.
|
|
|
...i Gipuzkoan, bai Estatu mailan Ejertzitoari eskerrak emateko modu hau hedatu zen, garaiko prentsan hainbat eta hainbat adibidetan ikusten den bezala, bai enpresen aldetik, bai pertsona pnbatuen aldetik. Bazuten zer eskertu tropa hauei eta hurrengo batean fideltasun berarekin joka zezaten benetan desiatzen zuten, nahiz eta desertzio kasurik, erabili ditugun iturriak erabilita, Tolosan behinik behin
|
ikusi
ez bada ere, goardia monizipalena kontuan hartzen ez badugu. Salbuespen benetan berezia Alfonso Anta Castañosena dugu.
|
|
|
Autoritateak ez dira geldi geratuko. Urriaren aurretik
|
ikusi
genuen nola jada Urtarrilerako nola armen jabetzaren kontrola bereziki zorroztu zen. Oraingo honetan garrantzia are eta handiagoa zen.
|
|
|
bandoan. Honek ordea ezer gutxi esan zezakeen grebaren inguruan, kontuan hartzekoa baita sententzietan agertzen diren akusatuen bizitzen deskribapenak ez direla kasu guztietan salbuespen batzuetan bezain aberatsak eta askotan izen batera eta filiazioaren aipamenera mugatzen direla, eta bestetik
|
ikusi
behar baita 501 prozesatu horiek bando errepublikarreko alderdi politiko guztiek osatzen dituztela eta 1934ko grebarako deia sozialistek bakarrik egin zutela, gerora anarkistak, Asturiasko kasu ezagunean bezala, edota euren alderdi edo sindikatuen aginduei jarraitu ez zieten euskal nacionalista batzuk elkartu bazitzaizkien ere. Abiapuntua, beraz, finkaturik zegoen.
|
|
|
La Vanguardia, Pasarte hau ostegunean gertatu zela dio egunkari honek baina horrela izana nahiko zalantzatsua da, iturri honen erabilerak alor kronologikoan erakutsi dituen akatsengatik, Urriaren 12ko aleak aurreko egunari buruz hitz egiten bazuen ere (datarik ez aipatzean badirudi egunkaria aurreko egunaz ari dela)
|
ikusi
baita laburpen nahasi bat dela eskeintzen duena eta aurreko akats kasuetan data bi edo hiru egun mugitzen baita aurrera. Gertakari hauek astelehenean edo asteartean kokatu behar ditugu ziurrenik eta horrexegatik erabaki da Asteartean finkatzea, asteazkenetik aurrera hasi baitziren lehen lantegien irekiera saiakerak patroien aldetik.
|
|
2012
|
|
|
Halere, orain, Nafarroaren konkista ukatzeko edo ezkutatzeko aurkituko ditugun arrazoiak guztiz desberdinak izanen dira. Antzinako Erregimenean,
|
ikusi
bezala, oinarri historiografiko bat eratu nahi izan zuten historialariek, Nafarroako erakundeak defendatzeko. 19 eta 20 mendeetan, ordea, nazioa izanen da historialarien estrategia ulertzeko giltzarria.
|
|
2014
|
|
|
Trotskiren figurak beti eragin dit faszinazio berezi bat. Suposatzen dut arrazoi estriktoki pertsonalak daudela tartean, adibidez, mutikotan herriko zinema parrokialean ikusitako Doctor ZhivagoDoctor Zhivago (1965) film hunkigarria, den denok
|
ikusi
duguna (bai, ezta?). Ezaguna denez, pelikula horietako pertsonaietako bat Trotskirengan inspiratzen da, argi eta garbi, baina pertsonaia horretaz haraindi 1917ko Iraultzaren gaineko hausnarketa orokor bat egitea da egiazko helburua, eta ni Historiak edo historiek (maiuskulaz edo minuskulaz) beti faszinatu nau (te), mutiko mutikotatik.
|
|
|
Eta kitto. Hori bai, Bereslawka delako toponimo horri klik eginez gero alemanezko wikipedian (eta ia ia horretan bakarrik) mapa bat
|
ikusi
ahal izango duzu, zeinetan gaur egun arte (oraingoz!) Ukraina deitzen dugunaren lurraldea ageri den, eta lurralde horren erdi erdian, Trotskiren jaioterria. Jentiliziorik ez, ordea, neuk behintzat ez dut ikusi.
|
|
|
Hori bai, Bereslawka delako toponimo horri klik eginez gero alemanezko wikipedian (eta ia ia horretan bakarrik) mapa bat ikusi ahal izango duzu, zeinetan gaur egun arte (oraingoz!) Ukraina deitzen dugunaren lurraldea ageri den, eta lurralde horren erdi erdian, Trotskiren jaioterria. Jentiliziorik ez, ordea, neuk behintzat ez dut
|
ikusi
.
|
|
|
Kasu honetan ezin dut erreferentzia zehatzik eskaini, baina nire memoriak garbi gorde zuen datu hori. Izan ere, euskalduna naiz, eta mota horretako datuak grabatuta geratzen zaizkit gogoan, gure artean ere hizkuntza ordezkapen prozesuak gure begiekin
|
ikusi
ditugun gauzak baitira, ez liburutan ikasitakoak. Badugu sentsibilitate bat.
|
|
|
imajina dezagun okerrena. Trotskik, dena den, biziki gorroto zituen aurreiritzi etnikoak eta alemanak termino onetan pintatzen dizkigun bitartean, iritzi txarra agertzen du juduei buruz, arestian
|
ikusi
dugun bezala. Baina irakur dezagun beste aipu esplizitu bat:
|
|
2015
|
|
|
Abertzaletasuna norbanako abertzaleen ezaugarri bat dela esan izan da, eta ez aberriarena. Haien mezua zabaltzen hasten denean, ez da inoiz
|
ikusi
herri osoa, hau da, lurraldeko biztanleria, gizon bakarra moduan altxatzen atzerritarren jauntxokeriaren aurka. Aldiz, abertzaletasunaren itun berria zabaltzen denean, herritar batzuek mezu hori jaso eta bereganatzen dute, beste batzuk ahozabalka edota iseka hasten dira, hirugarren batzuk beren ondasunez eta senideez arduratzen dira eta azken batzuek poliziarengana jotzen dute pentsamendu berria salatzeko.
|
|
|
soldaduskara joan izana, botoa emateko adinik ez edukitzea, pertsona adindun eta ospetsuen falta salatzen zelako eta beste hainbat adierazgarrirengatik. Ez dakigunez abertzaleak zer unetan egiten duen bat pentsamendu horrekin, 1920 urtea hartu dut erreferentziatzat eta
|
ikusi
dut une horretan zer adin zuten Jel Batzako kideek. Gure zerrendako jeltzale ugari 1910erako abertzalea zela hartzen badugu kontuan eta adin ezezaguneko gehienek ez zituztela 25 urterik, zuzen ondorioztatzen da gazteak zirela euskal abertzaletasunaren oinarria.
|
|
|
Prentsa eta agiritegietara jo da aipatutako helburua betetzeko: lehenengoaren bidez alde bakoitzak zabaldutako iritzia eta eginiko propaganda
|
ikusi
ahal izan da; eta bigarrenean, hartutako neurri legalak aurkitu dira. Beraz, lan hau bi iturri horietan oinarritu da, ahozko iturria baztertuta.
|
|
|
Jakina da frontean sexu harremanak egon zirela, baina hauek harreman sentimental batzuen barnean zeuden. Sexu harremanak egon izanak ez du andre milizianoak frontean prostituzioan jarduten zirela esateko biderik ematen, eta
|
ikusi
ahal izan denez, gaixotasun beneroen jatorri masiboa erretagoardian zegoen, zehazki, prostituzio etxeetan. Horren froga argiena da emakume miliziano gehienak desagertu arren, gaixotasunek zabaltzen jarraitu zutela; eta, gainera, prostituzioaren eta gaitzen inguruko artikuluak zein milizianoa informatzeko saiakerak 1937ko otsailetik aurrera hasi ziren prentsan agertzen, hots, ia andre milizianorik gelditzen ez zen unean.
|
|
2016
|
|
|
Taldearen etxe batean, beraiek Townhouse deitzen zituztenak, Weathermenen hiru kide hil ziren21, prestatzen ari ziren lehergailuak eztanda egin zienean. Gertakari honek kideengan sentzazio kontrajarriak sortu zituen eta, dokumentalean
|
ikusi
daiteken moduan, etsipena nagusitu zen beraiengan. Honek bi eragin zuzen izango ditu erakundean.
|
|
|
Lehenik eta behin, erabilitako bideak irteerarik gabekoa zela
|
ikusi
zuten kideetako batzuk, < < we put a bomb here, we put a bomb there> > baina inolako helburu zehatzik gabe. Honek, eta klandestinitatean, kideeak etsipenean murgilarazi zituen.
|
|
|
Abuztuko azken astean milaka gazte poliziaren aurka oldartu ziren. Istiluak telebistan
|
ikusi
ahal izan ziren miloika ikusleengandik. Manifestariak Chicagoko Lincoln Parken akanpatuta zeuden.
|
|
|
60 hamarkadan ere horrela izan zen. Argi
|
ikusi
dugu nola aztertutako talde guztiek nolabaiteko harremana izan zuten kontrakulturarekin. Sexuak, drogak eta askatasun pertsonalak, gizartean eragin handia izan zuten, askotan proposamen politiko konkretuek baino gehiago.
|
|
|
Beraz, prozesu propio baten aurrean gaude, baina munduko beste tokietan emandakoekin paraleloa dena. Ezaugarri propioak
|
ikusi
ditugu, amerikar gizartean eta politikan izandako ondorioak. Egia da, Parisko maiatzean bezala, sistema ez zela errotik aldatu, baina gauzak ez ziren berdinak izango ordutik aurrera.
|