|
2005
|
|
|
Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen Euskal Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera. Han hemenka bildu ditugun ezpalak dira, beste hizkuntza batzuetan gauzak egun zer nola gertatzen diren erakusten digutenak; nola edo hala, euskararen baitan gertatuko diratekeen aldaketa eta berrikuntzek ez lukete aurkeztuko ditugunetarik guztiz urrun
|
ibili
; gune arras euskaldun batzuetako salbuespenak salbuespen direla eta egun nagusi dabilen eredutik guztiz urrun gelditu diren hizkeren errealitatetik landa, hori da euskara berriari buruz dakigun apurrak oraingoz adierazten diguna.
|
|
|
... de Sandgate a Londres, a Liverpool et aDouglas (lle de Man) sans interruption dans l' été de 1851 en passant la nuit en chemin de fer. Belgikan eta Frantzian zehar
|
ibili
zen 1852 eta 1853 urteetan, eta 1854.eko otsailaren 4an, larunbatez, Thorngrove jaioterria bisitatu ondoren, Frantzia eta Suitza bide batez bidaian aztertuz, Italiara jo zuen udaberrian bi hilabete eta erdirako bidaia linguistikoan.
|
|
|
Italiari buruz ezer esan baino lehen, esan dezadan 1855 eta 1858 urteen bitartean Ingalaterrako dialektoak ikertzen
|
ibili
zela eta aipatu azken urtetik
|
|
|
Sarkasmoa beste ironia motekin nahasirik ageri da maiz. ] aun politikari sozialista franximant progre sista batek Euskal Herrian gaindi
|
ibili
ondoan esandakoez dio: Hortarik beretik ageri da, zoin giren gibela, Eskual herrian. 1 Beharrik dire munduan jaun argitu zenbeit, oro dazkitenak.
|
|
2019
|
|
|
Consejo Nacional de FET JONS, Jefe del Servicio Nacional de Enseñanza Profesional y Técnica, Jefe del Servicio Nacional de Industria, Junta Política de FET JONS, Comisión Permanente del Consejo Nacional de Economía edota Consejo de la Hispanidad. Dena dela, J. M. Areilza Bilboaldetik urruti
|
ibili
zen eta haren eragina ez zen iraunkorra izan Akademiaren gorabeheretan. Esaterako, artean Madrilgo Unibertsitateko Zientzia Ekonomiko eta Politikoen Fakultatean eskolak eman zituen.
|
|
|
1174 F. Arocena lanean
|
ibili
zen Donostiako euskaltzain zenaren paperekin eta bera arduratu zen Historia Eclesiástica de San Sebastián postumoaren edizioaz (cf. Inzagaray 1951).
|
|
|
A. Aguirre lehendakariak, A. Garbisu sailburuak, M. Irujok, etab.) hitzaldiak eman zituzten, eta A. Ibinagabeitiari egokitu zitzaion" euskeraren auzia" z aritzea, bide bakarra Israelek hebreerarekin erakutsitako monolinguismoa zela amorruz adierazita: " An ez dira
|
ibili
txepelkeri eta kontenporazinokerietan" (Euzko Deya). Lehen esan bezala, EAJ PNVko T. Monzon eta M. de la Sota ohorezko kide zituen Eskualzaleen Biltzarrak 450 lagun bildu zituen irailaren 10ean Donazaharren.
|
|
|
Bestalde, purismoak erakutsitako ezintasunak, neologismoak sortzen etengabe
|
ibili
beharrak, terminologia internazionalarekin bete zituen. Euskal literaturen historia balioetsi zuen, adanismoaren gurpil zoroari uko eginda.
|
|
|
Bestalde, hala euskarazko dokumentu zaharrak jaso eta argitaratzeko nola euskal hizkuntza nahiz literatura katedrak sortzeko asmoa agertzen zuten. " Ikerleen" sailarekin gertatu bezala, 1920ko estatutuek ezarritakoa baino maila apalagoan
|
ibili
behar izan zuen" yagoleen" sailak ere, eguneroko prentsan euskarazko presentzia testimoniala ziurtatzea ere nekeza zen garaian.
|
|
|
583 Kontuan hartuta Mexikon jornalari indigenekin lanean
|
ibili
zela Queretaro estatuko nekazari eremu gaizki komunikatuetan, hiriburutik 200 km-ra, ez dirudi egia osoa zitekeenik (SAF AA: J. Jáuregui J.
|
|
|
603 Kontuz
|
ibili
behar da, euskararen estandarizazioaren historia egitean, L. Michelenaren euskal idazlanak morfologiko ortografikoki eguneratu egin direlako hurrengo edizioetan (cf. Michelena 2011f:
|
|
|
Akademiaren jardunari gizartean agerikotasuna emateko saioekin jarraituta, J. Gorostiaga euskaltzain berriaren sarrera ekitaldia ospatzea zen hurrengo urratsa. L. Dassanceren sarrera Donostiako udaletxean egiteko azken unean jasotako debekuaren ondoren, kontu handiz
|
ibili
behar zuten. Apirilaren 14an N. Oleaga idazkariak baimena eskatu zion Hezkuntza Nazionaleko ministerioaren Bizkaiko delegazioari, ekitaldia Bilboko udaletxean egiteko.
|
|
2021
|
|
|
Loiola Irratiko hainbat programatan hasi zen bertsolaritzari tarte bat egiten, txapelketak zuzenean emititzen eta bertsolari gazteen irratiko sariketa antolatzen. Gerora bera
|
ibili
den hedabide guztietan eskaini izan ditu bertsolaritzari buruzko kazetaritza lanak. Gai jartzaile gisa ibilbide luze eta oparokoa, eragiletzan ere aritu izan da, besteak beste, Euskaltzaindiaren eskutik, 1980ko eta 1982ko txapelketen antolakuntzan.
|
|
|
Etxahun konbentzituta omen zegoen bere emazteak Egiapal izeneko maitale bat zuela, ideia horrekin erabat obsesionatuta bizi omen zen. Egiapalen etxea zubi ondoan zegoen, eta Etxahun galdezka
|
ibili
zen maiatzaren 1eko gau horretan Oloroeko feriara irteteko asmorik ba ote zuen. Eztainua funditzen ere ikusi zuten Etxahun, eta Etxegoienen zaurietatik eztainua atera zuten.
|
|
|
[36ko hauteskundeez ari da] Bertsolariak Gipuzkoako EAJren ia agerraldi politiko guztietan parte izan ziren; 28 bertsolari
|
ibili
ziren denera, harat honat politikoen bidaide, botoa eskatze lanetan. Hona zenbait, denak ere finalistak:
|
|
|
47 Fernández Sebastianek bere doktore tesian azaltzen duenez (Díaz Nocik jasoa, 1995 eta 2012), euskarazko egunkari baten proiektua
|
ibili
zuten esku artean Donostiako buruzagi liberalek. Antza denez, 1834ko otsailean, egunkari bat argitaratzeko baimena eskatu zioten Sustapen Ministerioari gutun bidez, eta hark baiezkoa eman zien.
|
|
|
1935.eko txapelketa famatu haren aurretik apenas
|
ibili
nitzan bertsotan. Baina, laguntzaileak banitun Donostian:
|
|
|
Txirrita[...] 150 kiloko gizon puska, mutilzaharra, bi makulurekin ibiltzen zen. Tabernaz taberna
|
ibili
zalea, zelebrekerietan. Ogibidez, alfer famakoa, etab. Basarrirekin beste gizon klase bat agertu da bertsolari:
|
|
|
Eta Patziku Perurenari eskainitako elkarrizketak plaza gabezia hori espresuki aitortuko du: " 1935eko txapelketa famatu haren aurretik apenas
|
ibili
nitzan bertsotan" (Mazantini, 1991, 1 zk.," ‘Basarri’ rekin buruz buru". Perurena, Patziku).
|
|
|
Zazpi argazki dakartza bi orrialdeko erreportajeak166, eta bertsolaritzaren historiako lehengoetakoak dira horietako batzuk. Indalezio Ojanguren (18871972) argazkilari eibartarrak ateratakoak dira guztiak, aipatu den gisan Argiako argazkilari gisa
|
ibili
ohi zenak (Díaz Noci, 1995a: 272).
|
|
|
Ehundik gora izan ziren irratsaio horietan bertsolaritza hizlari gehiagoren ahotan
|
ibili
zela pentsa daiteke, azkenik. Aitzolen lokuzioa aipatzen du, esaterako, Ordozgoitik, El Dían 1932/IV/21 datarekin argitaratua:
|
|
|
Bartzelonako CineFoto etxeko operadorea etorraraziz Aberri Eguneko ekitaldiak eta gonbidatutako nazioarteko ordezkariekin egindako txangoa filmatu zituen lehenik. Aitzolekin batera Galeuzca sortu berriaren markoan ordezkaritza katalan baten anfitrioi izatea tokatu zitzaion handik aste pare batera, eta kamerak lagunduta
|
ibili
ziren hainbat kultur eta kirol erakustaldi grabatzen. Azkenik, bere kasa ere jarraitu zuen euskal estanpen bilketan.
|
|
|
Gregorio Muxika’k ederki aski asmatu du Pernando’rekiko liburu ori agertzean[...] Ori bai, iritxiko da erriraino. Norbait asmoetan dabila, diru asko balu, erriz erri
|
ibili
, arkitzen dituen gertakariak bildu, Pindaro’k bezala bertsoetan ipini, ta periz peri kantatzeko, kantutegietatik artutako musika mintzoagoakin, euskera gal ez dedin (1991: 44)
|
|
|
Garaiko kulturgileei zegokien gisan, hirurek egin zuten euren bidea literato gisa ere, eta hainbat kultur akademiatako kide izan ziren. Donostiako Lore Jokoen antolaketan hirurak
|
ibili
ziren buru, eta Arzak eta Lopen Alen bertso jartzaile gisa ere sarituak izan ziren.
|
|
|
Agerikoa da bi bertsolari horiek prentsa garai hartan hartzen ari zen garrantziaren jakitun zirela, eta euren lanaren zabalkunderako baliatu zutela. Oihartzun mediatiko garrantzitsu bat izan zuen hirugarren bertsolaria, Bilintx, kazetari lanetan
|
ibili
izan zelako zantzuak ere badaude.
|
|
|
Bere bertso onenekin liburua argitaratu zen Zerbait izenburupean 1895ean, kritika positiboak lortuz108, eta diruz larri zebilelako zurrumurrua zabaldu zenean aldundia bertso biltzaile gisa lanpostu bat eskaintzekotan ere
|
ibili
zen, baina urte gutxitan pilatutako ospea benetan agerian utzi zuena Argentinarako hirugarren eta azken egonaldirako irteera izan zen. Iparragirreren itzulerarekin gertatu bezala, prentsaren eskutik bideratzen da Otañoren joanekoa.
|
|
|
Sekulako bultzada politikoa emango die euskal nortasun berezituan oinarrituriko aldarrikapenei. Euskal kultur eragile gisa, ordea, nahikoa herren
|
ibili
zen, batetik euskal nortasunaren erdigunean arraza jarri zuelako eta ez kultura, eta, bestetik, gisako mugimenduetan ohikoa zen jarrera garbizalea imitatuz, herri xeheari erabilgarria ez zitzaion hizkuntza ereduan tematu zelako.
|
|
|
Aurretik, eragile gutxi batzuen eskutik eman zen proiektuaren garapenaren diseinua. Aurreko aldian, esaterako, Basarrik kasik proiektu pertsonal gisa defendatzen zuen bertsolaritzaren modernizazioa, eta bera nahiz Zavala bakoitza bere aldetik
|
ibili
ziren hedabideratze lanetan. Ziklo honetan, lehen pausoak Amurizak markatu arren, eta gerora bertsogintzaren buru Egaña nabarmenduko den arren, Elkartearen sorreratik belaunaldi oso batek hartuko du proiektuaren gidaritza:
|
|
|
Baita bertsolari gazteen belaunaldi hark hamarkada hartan bizi izandakoaren testigantza liburua osatu duen Jon Maiak ere: " Lehertu zuen bertsoaren ‘isolamendua’ rock kulturarekiko; lehertu zuen Negu Gorriak edo beste edozein euskal rock talde entzun zezaketen entzuleek bertsoarekiko zuten harresi kulturala[...]. inoiz
|
ibili
gabeko espazioetan sartu zen: gazte haien belarrietan, irrati, gaztetxe, txosna, plaza, kontzertu[...]." (2017:
|
|
|
Igor Elortza, Unai Iturriaga, Xabier Amuriza, Jon Lopategi, Haritz Lopategi, Jon Maia, Jon Sarasua eta Maialen Lujanbio. Hertzainak taldearen arima izan zen Josu Zabalak, hamabost urte lehenago Amurizarekin herriz herri bertso musikatuak eskaintzen
|
ibili
zen berak, honela kontatzen du: " Honekin taldekook adierazi nahi genuen bertsolariak eta gu oholtza bereko pertsonaiak ginela.
|
|
|
Lehen soldata Xanti Jakak 1997an administrazio lanak egiteari utzitakoan ardura hori hartu zuen Arantxa Ezeizarena izan zen, jornada laurdenekoa. 2002an administrazioaz gain, komertzial eta kudeatzaile ardurak neuk hartu nituenean jornada erdikora iristear
|
ibili
zen aldizkariaren baitako soldata bakar hori.
|
|
|
Agirrek onartzen du kritika hori, neurri batean bada ere: " Beharbada intimitatearen mugan
|
ibili
ginen, baina marrarik pasatu gabe" (J. Agirre, elkarrizketa pertsonala, 2017/IX/27).
|
|
|
[...] Etorkizun ikuspegia eraikitzeko gaitasuna (bisioa), epe desberdinetako helburuak kateatzeko gaitasuna (estrategia) eta ekiteko gaitasuna, hor nonbait
|
ibili
dira[...]. Ideia organikoak sortu ditu, bileretan, zigarro ke artean, afalosteetan, eztabaida garratzetan, paper galduetan.
|
|
|
Beste urte batean Lazkao Txiki eta Patxi Etxeberria... Taulatu batean dantzan
|
ibili
zirela eta horrelako kontuak ekartzen zituzten[...]. Haranburukeria bat izan zen.
|
|
|
Horrenbestez, gerora Elkartearen komunikazio lanetan
|
ibili
diren Esti Esteibar eta Iñaki Iturriotz Iturrik sorreratik bertatik ikusten dute komunikazio estrategia bat Elkartearen baitan:
|
|
|
Garzia, elkarrizketa pertsonala, 2017/VII/26). Jon Elortza zen errealizadore, Amaia Tejeria ekoizpen laguntzaile eta erredakzioan Amaia Agirre, Martin Aramendi, Patxi Egurrola, Josu Goikoetxea eta Felix Irazustabarrena
|
ibili
ziren (Enbeita, 2000: 96).
|
|
|
Honela baloratzen du berrikuntzarako egin zen ahalegina: " Sustapenean
|
ibili
ginenean zerbait dinamikoagoa egin eta telebistaren parametroetan gehiago sartzea izan zen apustua. Bertsoaren tempoa ezin zen galdu, ordea, eta anfibio moduko bat izan zen azkenean" (M. Lujanbio, elkarrizketa pertsonala, 2017/VII/17).
|
|
|
Horretan ere Elkartearen inguruko jendeak osatuko zuen lantaldea: Beñat Gaztelumendi bertsolaria, Hedapen taldeko kidea, izan zen zuzendaria; irudiak, berriro ere, Haritz Arrizabalagaren sinadura eraman zuen; inprobisatzaile zein adituak elkarrizketatzen Felix Irazustabarrena eta Jexux Mari Irazu
|
ibili
ziren; produkzioa Eneritz Urkolak eta Jon Agirresarobek egin zuten; eta kamerariak aurreko berak izan ziren. Lankuk funtzionatu zuen ekoiztetxe gisa, eta Mintzola Ahozko Lantegiaren izenean argitaratu zen dokumentala.
|
|
|
Batzuk, gaurtik ikusita, surrealista samarrak ere baziren. Adibidez, bertso eskola digital baten ideia
|
ibili
nuen bueltaka. Aparteko webgune bat zen, itxia, pasahitzarekin sartu beharrekoa, eta kontsultak egiteko aukera, ariketa batzuk egiteko bitartekoak eta abar eskaini ote zitezkeen aritu nintzen.
|
|
|
Eta gure kulturaren esparruan ez du edozeinek hainbesteko aukera izaten! Halere, eta irrati telebistak norantz doazen ikusita, kontu handiz
|
ibili
dugu. Jon Sarasuak ederki laburbildu zuen:
|
|
|
Askoren ahotan
|
ibili
zen kontua. Egañak, esaterako, gogoeta sotilenetako bat eskaini zuen:
|
|
|
Errealizadorearengana joan nintzen, eta esan zidan ez zegoela arazorik. Ez ginen ezkutuan
|
ibili
. Unaik esan zidan, agian, saio gogor samarra izango zela.
|
|
|
‘Zaku berean sartu gintuzten etxe honetako guztiak, eta hainbat denboran gaurkotasuneko bertsorik ia ezin emitituz
|
ibili
ginen", gogoratu du Aldaik. Izan ere, Elkartearen eta EITBren arteko liskar harekin...
|
|
|
Euskaraz egindako animaziozko lehen telesailak izan ziren haiek, eta horrek ere erakusten du, Hitzetik Hortzeraren etena gorabehera, bertsolaritzak bere" gantxo" mediatikoa mantentzen zuela. Horrela irakur daiteke hiruretan zuzendari lanetan
|
ibili
zen Juanba Berasategi zuzendariak Argiari 1999ko urtarrilaren 24an eskainitako elkarrizketan:
|
|
|
Kazetaritza ikasketak egin eta ofizio horretan aritzen den Amets Arzallusen hitzek erakusten dute bertsolari zutabegileen fenomenoak azken urteetan hartutako dimentsioa: " Agian errazagoa da
|
ibili
ez direnen zerrenda bat egitea. Peña ere irakurri dut derby bati buruz egunkarian...
|
|
|
Lujanbiok, esaterako, honela dio: " Bertsotan
|
ibili
denak errazago identifikatu ditzake zure kezkak eta zure jarrera batzuen zergatia. Egoera horretan egon da eta badaki zer den" (M. Lujanbio, elkarrizketa pertsonala, 2017/ VII/ 17).
|
|
|
Etenetik itzultzean, esan bezala, Maite Odriozola jarri zen zuzendari eta Iñigo Aiestaran aurkezle. Erredakzioan, Felix Irazustabarrenak laguntzen zien, Karlos Aizpurua ere
|
ibili
zen tarte batean, eta Unai Loidi nahiz Luis Oiartzabal erreportari lanetan ibili ziren. 1997ko eta 1998ko denboraldiak hartu zituen lehen aldi horrek.
|
|
|
Etenetik itzultzean, esan bezala, Maite Odriozola jarri zen zuzendari eta Iñigo Aiestaran aurkezle. Erredakzioan, Felix Irazustabarrenak laguntzen zien, Karlos Aizpurua ere ibili zen tarte batean, eta Unai Loidi nahiz Luis Oiartzabal erreportari lanetan
|
ibili
ziren. 1997ko eta 1998ko denboraldiak hartu zituen lehen aldi horrek.
|
|
|
187 Díaz Nocik hainbatetan aipatzen du Argia 1920ko hamarraldian tentu handiz
|
ibili
zela kontu politikoetan, eta Estatutuaren aldeko kanpainak hasi zirenean lerratu zela argiago. El Díak ere ez zuen bere burua jeltzale gisa aurkeztu hasiera batean, kristau eta euskaltzale gisa baizik.
|
|
|
Luis Jauregi Jaurtakol() eta Patxi Erauskin Errotari() dira zerrenda ixten dutenak. Lehenengoa, Euzko Pizkundean parte hartze zuzena izan zuen apaiz olerkaria, dozena erdi bat aldizkaritan kolaboratzaile
|
ibili
zen, eta hainbat ipuin eta olerki liburu idatzi zituen. Gerraosteko isilune luze baten ondoren, Xenpelar bertsolaria bizitza ta bertsoak liburua argitaratu zuen 1958an.
|
|
|
Basarri gaztea Gipuzkoako frontean
|
ibili
zen lehenengo: " Zaraten eta, Bidanin eta, ibili nintzan.
|
|
|
Basarri gaztea Gipuzkoako frontean ibili zen lehenengo: " Zaraten eta, Bidanin eta,
|
ibili
nintzan. Loiolan osatu gendun batalloia.
|
|
|
Aritxulegi, Bejar, Palentzia, Madrid eta ez dakit zenbat tokitan
|
ibili
arazi giñuzten. Nun ez?
|
|
|
Lagunari bisitan harrapatu zuen Altxamenduak, Burgosko mugan zegoen herrixka batean, eta egoera ikusita bertako apaizetxean gelditzea erabaki zuen. Bere bi anaia fusilatu egin zituztelako berria iritsi zitzaion handik gutxira, eta Gasteizko Seminarioan falangistak beraz galdezka
|
ibili
zirela ere esan zioten:
|
|
|
" Bakar bakarrik hasi zen, inongo kultur erakunderen laguntzarik gabe. Erbi zakurren edo ikerlari pribatu baten pare
|
ibili
zen, non zer suma, Ipar Euskal Herrian zehar" (Lasa, 2008: 774).
|
|
|
Hamarkada batzuk geroago, prentsaren bidez azaldu zuen nola egin zuen lan hura, eta hari horri tiraka, Lasak egiten duen bezala (2008: 776),
|
ibili
zuen bide osoa berregin daiteke. Honela, Principe de Vianaren 1975eko urtarrileko zenbakian kontatzen duenez, Mattin izan zen bere peskizei esker topatu ahal izan zuen lehen bertsolaria:
|
|
|
Hau ez zen, ordea, aurreko biak bezain prest agertzen zizurkildarrak antolatu nahi zuen sariketan parte hartzera: " Begira, nik 304 neguan errira, Sunbillara itzuli bear det. Eta euskerazko festa batean
|
ibili
naizela jakiten badute, zigortuko naute[...] herrian euskeraz itzegite utsa ere galerazita dago eta, ondo ulertuko dezun bezela, askoz okerrago litzateke..." (Príncipe de Viana, 1975eko martxoa, 6 or.," Euskalerrian zear.... Bertsolari billa.
|
|
|
1936ko finalean bertsolari gazteenaren saria eraman zuen Felix Iriarteren ezagutza ere bazuen. Garazin eta Baigorrin
|
ibili
zen horren bila, azkenik Banka herrian topatu zuen arte. Baiezkoa eman zion eta baita beste bertsolari baten berri ere:
|
|
|
Gerraurreko 1936ko txapelketan antolakuntza lanetan ibilia, 1960ko hamarraldian Nafarroako txapelketekin ere lagundu zuen (1967ko Euskal Herrikoan epaimahaiko izango da, esaterako). Baztan aldeko hainbat saio antolatu zituen baita ere, eta gai jartzaile ere
|
ibili
zen hauetan hainbat urtez. Berandu samar hasi zen idazten:
|
|
|
Euzko Gogoa, Boletín de la Real Sociedad Vascongadas de Amigos del País, Zeruko Argia, Príncipe de Viana eta Karmel aldizkarietan ere argitaratu zuen bertsolaritzari buruz, eta Milla euskal olerki eder (1954), Jose Antonio Agirre saria merezi izan zuen Gure bertsolariak (1964), Enbeita oleskaria (1966), eta Enbeita’tar Kepa, gure urretxindorra (1971) liburuak ere argitaratu zituen alor hau jorratuaz. Bizkaiko lehen txapelketetan epaimahaiko ere
|
ibili
zen.276
|
|
|
1948an Saran, 1949an Luhuson (Mattinekin batera), 1951n Baigorrin (Basarrirekin batera), 1953an Baigorrin, 1959an Heletan, 1960an Saran, 1960an Parisen eta 1968an Saran (taldeka). Bestalde, Txapelketa Nagusian ere, txapelik irabazi ez arren beti puntan
|
ibili
zen: lau txapelketetan finalera ez ezik finaleko arratsaldeko saiora pasatzea lortu zuen, eta 1967koan buruz burukora.
|
|
|
Mattin Treku ere Euskal Herriko txapelketaren final guztietan izan zen, Hernandorenaren txapelketa guztietan puntaren puntan
|
ibili
zen hainbat txapel irabaziz, eta Xalbadorrekin bikote artistikoa osatu zuen mugaren alde bietan. 1940ko hamarkada bukaeratik guztietan egon zenez, oso altua da aipamenen bat egiten dion testu kopurua (135).
|
|
|
San Martin eta Irigoien iruditu zitzaizkidan interesgarrienak. Bizkaikoan Alfontsori antolakuntzan laguntzen ere
|
ibili
nintzen zerbait".
|
|
|
Abel Muniategirekin seminarioan bertsoa lantzen hasi nintzenetik asko aurreratu nuen, nahiz eta sistemarik gabe lan egiten nuen. Urteetan bertsoa ezin bukatuz
|
ibili
eta gero ikusi nuen azkena pentsatuta errazago egiten zela. Eta pixkanaka horrelako deskubrimendu gehiago egin ondoren, argi ikusi nuen ikasketa prozesu hori nolabait sistematizatuz bertsotan ikasteko metodo bat garatu zitekeela[...].
|
|
|
Bertso saioak ere eskaini ziren gainera; garrantzitsuena, Anoetako belodromoan 12.000 lagunen aurrean gaueko bederatzietatik aurrera antolatu zen jaialdi erraldoian eskainitakoa: " Hainbat gai hizpide, bederatzi bertsolari
|
ibili
ziren bertsoak eskainiz. Belokiren hitzetan, beharbada gutxi sartu zituzten[...]" (I. Agirreazkuenaga, 2017:
|
|
|
[...] entzun izan ditut Imanol Epeldek parte hartu izana, edo Imanol Minerrek[...]. 2003ko Kultur Artekoan, esaterako, badakit Estitxu Eizagirre, Zihara Enbeita eta Joana Mendiburu
|
ibili
zirela lan hauetan eta Kultur Atelier enpresak ere parte hartu zuela. (E.
|
|
|
Horrela, klasiko garrantzitsuenen lana berreskuratuaz Bilintx, Otaño, Pello Errota, Xenpelar eta Txirritari buruzko hainbat liburu argitaratu zituen (azken horren kasuan, esaterako, zazpi). Hain ezagunak ez ziren bertsolariei ere egin zien tokia, baita jartzaile soilak izandakoei ere, antzinakoak nahiz garaikideak tartekatuaz, baita bat batean
|
ibili
gabekoei ere: Ramon Artola, Pepe Artola, Ramos Azkarate, Fermin Imaz, Paulo Iantzi, Mariano Izeta eta abar.
|
|
|
Gordinago Perurenak: "[...] galdetu Basarri eta Uztapide
|
ibili
ziren herritan zein zuten maitena, eta baserritarrak beti Uztapide esanen dizute; nabaritzen baitzuten besteak zein hanketatik egiten zuen urgun" (Mazantini, 1991, 1," Basarri-rekin sahieska bertsolaritzari buruz"). Eta Uztapiderekin beti harreman oso ona izan bazuen ere, badirudi faboritismo honek une hartan zapuztu egin zuela.237
|
|
|
238 Uztapide ere gorbata jantzita
|
ibili
ohi zen, baina Parisko 1958ko saioaren kronika honek argi uzten du ez zekiela korapiloa egiten: " Uztapidek bazuen krabata.
|
|
|
63). Bestalde, antolaketan ere murgildu zen, eta hurrengo zikloan Euskaltzaindiak antolatutako 1980ko eta 1982ko txapelketetan eragiletzaren buru
|
ibili
zen.
|
|
|
Nafarroan Princípe de Vianako Euskara Sailak aurreratzen zituen hainbat lan225: " Gerla aitzinean Elizondoko saiorako ‘Euzko Etxea’koak bertsolari bila
|
ibili
ziren gisara, edota Ipar Euskal Herrian Teodoro Hernandorena herriz herri ibili zen gisa berean, Nafarroa Garaian Pedro Diez de Ulzurrun arduratu zen lan honetaz, laguntzaile batzu ere berarekin zituelarik[...]" (Aristorena, 1992: 27).
|
|
|
Nafarroan Princípe de Vianako Euskara Sailak aurreratzen zituen hainbat lan225: " Gerla aitzinean Elizondoko saiorako ‘Euzko Etxea’koak bertsolari bila ibili ziren gisara, edota Ipar Euskal Herrian Teodoro Hernandorena herriz herri
|
ibili
zen gisa berean, Nafarroa Garaian Pedro Diez de Ulzurrun arduratu zen lan honetaz, laguntzaile batzu ere berarekin zituelarik[...]" (Aristorena, 1992: 27).
|
|
|
Askoz ere ezagunagoa da Arestik bertso munduarekin izandako tratua. 1965eko Euskal Herriko txapelketan epaimahaiko
|
ibili
zen, Bizkaiko txapelketaren batean ere bai, eta antolakuntzan ere lagundu izan zuen: " Aresti bera ere asko ibili zen saioak antolatzen eta entzuten.
|
|
|
1965eko Euskal Herriko txapelketan epaimahaiko ibili zen, Bizkaiko txapelketaren batean ere bai, eta antolakuntzan ere lagundu izan zuen: " Aresti bera ere asko
|
ibili
zen saioak antolatzen eta entzuten. Kronikak idazten ere bai.
|
|
|
Eta Ez Dok Amairu talde bezala aritzen zenean nik behintzat ez dut gogoratzen bertsolariekin aritzen zirenik[...]. Otañori egin zitzaion omenaldi batean Miren Auzmendi urnietarrak bertso batzuk egin zituen eta Lourdesek abestu zituen, eta gogoan daukat Garmendia, Basarri eta Uztapide Urnietako aingerua gora eta behera
|
ibili
zirela. Letek ere estimu handia zien.
|
|
|
Letek ere estimu handia zien. Urnietan urtero egiten zen San Migeletako bertso saioa antolatzen Xabier
|
ibili
zen asko. (J.M. Iriondo, elkarrizketa pertsonala, 2017/VII/18)
|
|
|
"[...] epaimahaiak Xalbador bereizitakoan txapela buruz buru Uztapiderekin jokatzeko, aretoan entzundako txistuak ez zirela Xalbadorri joak izan, ezta epaimahaiari joak ere; Euskaltzaindiari berari baizik. Aurretik
|
ibili
zirela bazterrak berotzen batzuk [Lekuonaren hitzak Esnalen ahotan]" (Esnal, 2008: 87).
|
|
|
242). Eta horrela
|
ibili
zirenak zein ziren iradokitzera iristen da: " Kanpotik kritikatzen ari zirenak ikusten degu zer egin zuten, sariketa aundinaiko bat jarri eta ortan bukatu zan dana..." (id.:
|
|
|
Guztiek 1968ko otsailean Piensos Onenak babesletzarekin egin zen sariketa seinalatzen dute, eta antolakuntzan
|
ibili
ziren oñatibiatarrak aipatzen ditu Etxezarretak (1993: 265).
|
|
|
242 Euzkadi filmaren zuzendariak, maila horretako proiektu batean berriro murgiltzera iritsi ez bazen ere, zinemazale amorratua izaten jarraitzen zuen. Aktore lanetan hastekotan ere
|
ibili
zen, Aristorenak (1992: 8) eta Iriondok (2004:
|
|
|
Euskal Herriak beragaz ditu/ hamaikatxo mendi edar/ Gorbeia, Aizkorri eta Ernio/ Urbasa eta Aralar/ Aurreko zaharrak honeek zainduten/
|
ibili
ziran su ta gar,/ guk bere bardin maite badoguz/ zaintzen egin daigun indar.
|
|
|
Ez ziren, noski, gisa horretara
|
ibili
ziren bertsolari bakarrak. Joxe Agirre, Joxe Lizaso, Lazkao Txiki, Gorrotxategi, Igartzabal eta bera ere aritu zirela aipatzen du Lazkanok (Barandiaran, 2011:
|
|
|
Beraz, ziklo honetan grabailuarekin saioz saio
|
ibili
zen hainbat lagunen lanari esker altxor garrantzitsu bat gelditu da jasota baita. 1960ko eta 1970eko hamarraldietan langintza honetakoen izen batzuk atera dira Aldairi eta Iriondori egindako elkarrizketetan:
|
|
|
" Galdutako paradisua zen Antoniorentzat herri literatura. Eta paradisu haren oihartzunaren bila
|
ibili
zen formazio urteetan[...]" (Esnal, 2015: 71).
|
|
|
Lehen zikloan, Jose Manterola, Frantzisko Lopez Alen eta Antonio Arzak ageri dira garai hartan prentsan gaiaz gehien argitaratu zutenen artean. Hegoaldeko Lore Joko garrantzitsuenen, Donostiakoen, gidaritzan
|
ibili
ziren hirurak. Gainerako sinadura garrantzitsu gehienak ere epaile edo sortzaile gisa Lore Jokoetan parte hartutakoak dira.
|
|
|
Bertsozale Elkartearen sorrerako motor gelan
|
ibili
ginenok gure eraginetatik, gure garaitik eta gure ganbaratik atera genituen apustu ezohiko haren ideia indarrak. Autoeratzea, guztiaren oinarri, metabolismo.
|
|
|
ETBk baiezkoa esan zuenean ez zuen esan zer eta nola. Hasieran
|
ibili
ginen Euzkitze jarriko ote genuen aurkezle, baina Euzkitzek ez zuen nahi eta nola ni irratian ibilia nintzen bertso kontuekin ba niri tokatu zitzaidan. Euskadi Irratia eta ETB bi enpresa diferente ziren erakunde berdinaren baitan, eta ez zen erraza batetik bestera aldatzea.
|
|
|
Zuzendari ez ezik aurkezle lanetan ere
|
ibili
zen Goikoetxea, lehen denboraldian lan horretan Arantza Hirigoienek ere lagundu zion arren: " Josu egon zen bitartean asko segitu nuen.
|
|
|
Bestalde, Lasak bertsolariek EAJren propaganda ekitaldietan jokatu zuten paperaren garrantzia azpimarratzen du, 1936ko otsaileko hauteskunde kanpainari erreparatuz: " Bertsolariak Gipuzkoako EAJren ia agerraldi politiko guztietan parte izan ziren; 28 bertsolari
|
ibili
ziren denera, harat honat politikoen bidaide, botoa eskatze lanetan. Hona zenbait, denak ere finalistak:
|
|
|
‘Ezin dagike oraingoz’; besteak: ‘Diru asko kostatzen da... ’ Hor
|
ibili
da, bai, umea leporaiñoko uretan, noiz itoko.
|
|
|
Azpimarratu beharra dago pauso horietako bakoitzaren atzean bertsolaritzaren eragileak aurkitzen direla: bertso kronika Manterolak finkatu zuen, Bertsolari Guduen estalduran garaiko eragileak
|
ibili
ziren, eta Euzkel irratsayoa Zubimendik zuzentzen zuen. Telebistaz lehen aldiz emandako Parisko saioa Hernandorenak antolatu zuen, Loiola Irratiko emanaldiak Jose Mari Iriondoren gauza izan ziren, eragile garrantzitsua hau baita ere, eta Hitzetik Hortzeraren nahiz bertsoa.eus en atzean Bertsozale Elkartearen lana aurkitzen da.
|
|
|
[Sarasuaren hitzak] Horretxen bila
|
ibili
gaituk, nolabait. Bertsotan hasi ginenetik bertsozaletasuna gehitzea izan duk gure (behintzat nire) ahaleginen sakoneko iparra[...].
|
|
|
Zenbaitetan kritika horiek badute zerikusirik ziklo talkarekin, eta Administrazioarekiko harremana gatazkatsuena izan denean euskal abertzaletasunaren baitako arrakalarekin ere nahasi izan du zenbaitek, baina normalean nahikoa modu normalizatuan onartu izan da gertatu den bilakaera. Belaunaldi zaharreneko bertsolariek ere protagonismo handia izan dute azken ziklo honetan, zubi lanetan ere
|
ibili
da hainbat, eta oro har bertsogintza berriak eta bertsolaritzaren irudikapen berrituak zale berri gehiago erakarri ditu zaharrak uxatu baino.
|
|
|
Mari Jose Olaziregiren Basque Litearary Historyn (2012) ikusiko dugunez, sistematikoki ematen dira euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulitako lanen berri, besteak beste, kanpora begira idatzitako literatur historiografia delako eta euskal literatura atzerrian ezagutzera emateko saiakera bat delako. Olaziregi EHUko literatur irakaslea gurean zein atzerrian
|
ibili
izan da literaturaren alorra lantzen eta sustatzen, eta, nolabait, ildo horretan bideak jorratzeko zuzendutako lana da harena, euskal literaturari buruz ingelesez argitaratutako lehenbiziko historiografia. Proiektuaren helburua da mundu ikertzaileei euskal autoreei buruzko gaiak eskuragarri jartzea; nolabait, mendeka eta generoka erraz kontsulta zitekeen liburua egitea bilatu zen (komunikazio pertsonala, 2016/06/10).
|
|
|
definitu gabeko geografia batean zebiltzan itzultzaile mamuak Manu Militari eleberrian (Arrieta, 1987), Donostian, ostera, Martutenen (Saizarbitoria, 2015). Bestalde itzultzailea desleiala izatekotan, autorea bezain desleiala da, baina itzultzaileak onartu egiten du zein den bere lekua literaturan eta hizkuntza gutxitu batean aritzeak dakartzan buruhausteak ahaztu ezinik
|
ibili
ohi da: idazle itzultzaile bikoiztasunaren auzia, euskal literatur eremuaren ezaugarriei buruzko gogoeta, hizkuntza zalantza etengabeak, itzulpenaren eta hizkuntzaren normalizazioa, eta itzulpenari berari lotutako auziak, esaterako, itzulezintasuna, soluzio bakarrera iritsi ezina, eta abar ageri agerikoak dira euskal idazleek irudikatzen dituzten paperezko itzultzaileengan.
|
|
|
Erabat lotuta daude eginkizun biak nire kasuan, bata bestetik ezin bereizi ahal izateraino ia. Literatur itzulpengintzari dagokionez behintzat liburu bat itzuli, liburu bat egin, itzuli, egin... horrela
|
ibili
izan naiz beti, txandaka.
|
|
|
Egun luzeetan idazle horien laguntasuna baino ez du izan Robertek. Idazle horien munduan sartuta
|
ibili
da, itzulgai ziren eleberriotako ahotsak entzuten. Eta ahots horiek laguntzen diote urratsak aurrera ematen, bizidunen bozak baino areago.
|
|
|
Bigarrenik, idazleek euren lanen itzulpenak itzultzaile profesionalen eskuetan uzteko goranzko joera islaturik dago pasartean: gero eta gehiago dira bestelako lanetan ibiltzea gurago dutelako, itzultzaileen profesionaltasunaren aldarri egin gura dutelako zein testu beraren bueltan bertsioak egiten
|
ibili
gura ez dutelako, testuak itzultzaileen esku uzten dituzten idazleak (adib. Uribe, Alonso, Arrieta).
|