|
2002
|
|
|
Nafarroakoa da Europa osoan hizkuntza politika murriztailea darabilen gobernu bakarra. Izan ere, Sanzen Gobernua izan ezik, beste guztiek tokian tokiko
|
hizkuntzen aldeko
urrats handiak nahiz txikiak ematen dituzte, betiere hiztunen eskubideak murriztu gabe. Europan eta Espainiako Estatuan, gainera, oso gutxik dakite Nafarroan ere euskaraz egiten dela.
|
|
|
Oraindik ere balio bera dute hasierako xede haiek, hots, penintsulako hiru literaturek elkarren berri izatea sustatzeak, itzulpenak bultzatzeak eta gobernu zentralak inposatu isiltasunari aurre egiteko adinako debate etengabea sortzeak, baina teknologia berrien bidez aitzinatu beharra daukate hemendik aurrera. Hau da, instituzioen estatu gabeko
|
hizkuntzen aldeko
kontzientzia indartzea bezain axolakoa da Galeuscako literatura publizitatzeko moduko Interneteko ataria ezartzea. Esandakoa gauzatzeko, Galeuscak denon parte hartzea behar du:
|
|
2004
|
|
|
" Ofizialtasun" kontzeptuaren inguruan, ederki ikusi dugu guk Euskal Herrian zein hitz huts izan daitekeen. Biltzarreko adituek garbi defendatu dute
|
hizkuntzen aldeko
aldarrikapena eskubide gisara formulatu beharra. Gureari begira," hizkuntza eskubide" en aldarrikapenak estrategikoa beharko luke-dirudienez, euskalgintzak honez gero egin duen bezala-.
|
|
2008
|
|
|
Nafarroako Euskara Elkargo honetan Arturo Campion nabarmendu zen, aipatzekoa izanik honek lehen eskutik irakurria zuela Herder, eta bat egiten zuela herrien usadio eta
|
hizkuntzen aldeko
joera erromantikoagaz243 Elkarte horren inguruan euskal hizkuntza eta kultura ikertzeko eta sustatzeko zenbait ekimen bultzatu ziren. Beste foko bat Donostian zegoen.
|
|
|
Frantzian garaia baliatu dute proposamen berri bat egiteko. Lisboako tratatua onartzeko Frantziako konstituzioa aldatu behar zela eta, Frantziako tokiko
|
hizkuntzen aldeko
bi emendakin proposatu ziren, baina eztabaidarik ez zen egin eta aurrerago tratatuko omen dute gaia. Konstituzioaren 2 artikulua aldatu zenetik, alegia, frantsesa Estatuko hizkuntzatzat onartu zenetik 90eko hamarkadaren hasieran, ez da lortu hizkuntza gutxituak babesteko aipurik onartzea eta 2 artikulu hau dela-eta Euroituna ezin da berretsi.
|
|
2009
|
|
|
Manifestaldi hau kontestu berezi batean kokatzen da. Alabaina, duela urte bat pasa Albanel kultur ministroak Frantses Legebiltzarraren aitzinean, Frantziako Gobernuak 2009an lurralde
|
hizkuntzen aldeko
lege bat proposatuko zuela hitz eman zuen.
|
|
|
Hilabeteak joan, hilabeteak etorri, legeari buruz deus ez baita oraindik zehaztu. Lege zirriborrorik ez da argitaratu, legebiltzarreko egutegian ez da kokatu eta
|
hizkuntzen aldeko
herri mugimenduekin aipaturiko konzertazioa ere ez da bideratu. Azkenik, pasa den astean, Albanel ministroa ordezkatua izan da.
|
|
|
Herritarren eskaeraren errealitatea kontuan hartu eta Errepublikaren antolaketa politiko, juridiko eta administratiboaren asmoetatik kanpo gelditzen delako?. Hara badoa Frantziako Gobernuak Frantziako Legebiltzarra eta Senatuari, eskualdeko
|
hizkuntzen aldeko
lege proiektu bat, helaraz dezan galdegiteko da.
|
|
2010
|
|
|
" Frantsesa, Konstituzioaren aginduz Errepublikaren hizkuntza dena, Frantziaren nortasuna eta ondarearen oinarrizko osagaia da. ...rraioaren, trukeen eta zerbitzu publikoen hizkuntza(...)". legeak frantsesari beharrezkotasuna eta bakartasuna ematen dizkio eta, eskualdetako hizkuntzak 21 artikuluan aipatuak baldin badira ere, legeak legezko ezugatzarik ez die ematen. legezko marko berri horri esker frantsesa gerizatu behar zezaten ingelesaren eragin eta erasoez. baina geroztik ohartu da erabilia zela bereziki eskualdetako
|
hizkuntzen aldeko
aitzinamenduak trabatzeko (bost adibide in Coyos, Bat 70: 49 -51). eta ez duela deus egiten ahal edo ez gauza handirik ingelesaren eraginaren," inbasioa"-ren aurka. hamabost bat urte iragan dira, eskualdetako hizkuntzen aldeko lege proiektu batzuk aurkeztu dira, baina batzar nazionalera ez dira heldu legeen batzordeak onartu ez baitzituen, edo laster eztabaidatu eta baztertu. halere, 2008an pentsaezina gertatu da.
|
|
|
Horixe da hezkuntzaren, garraioaren, trukeen eta zerbitzu publikoen hizkuntza(...)". legeak frantsesari beharrezkotasuna eta bakartasuna ematen dizkio eta, eskualdetako hizkuntzak 21 artikuluan aipatuak baldin badira ere, legeak legezko ezugatzarik ez die ematen. legezko marko berri horri esker frantsesa gerizatu behar zezaten ingelesaren eragin eta erasoez. baina geroztik ohartu da erabilia zela bereziki eskualdetako hizkuntzen aldeko aitzinamenduak trabatzeko (bost adibide in Coyos, Bat 70: 49 -51). eta ez duela deus egiten ahal edo ez gauza handirik ingelesaren eraginaren," inbasioa"-ren aurka. hamabost bat urte iragan dira, eskualdetako
|
hizkuntzen aldeko
lege proiektu batzuk aurkeztu dira, baina batzar nazionalera ez dira heldu legeen batzordeak onartu ez baitzituen, edo laster eztabaidatu eta baztertu. halere, 2008an pentsaezina gertatu da. Maiatzean, beste behin, gobernuaren deklarazio baten ondotik lege proiektu baten beharrezkotasunaz eztabaidatzen ari ziren eta hona non maiatzaren 22an, diputatuek, lege batzordeak proposatua eta gobernuaren oniritziarekin, konstituzioaren 1 artikuluari emendakin hau bozkatu duten:
|
|
|
3.3 lege berezirik ez erran dugu beraz 2008ko maiatzean kultura eta komunikazioaren ministroak (Christine albanel, eskuina) eskualdetako
|
hizkuntzen aldeko
lege proiektu bat mahaiean ezarri zuela eta hori berrikuntza zen. lehen aldikoz gobernuak berak eta ez diputatu batek edo diputatu talde batek lege proiektua eztabaidara ekarten zuen. azkenean proiektua baztertu izan zen eta haren ordez konstituzioa aldatu. baina lege baten beharra ez zen desagertu eta aipatu den kultura eta komunikazioaren ministeritzaren kabineteko buruaren gutunean, 2009ko mar... 2010ko azaroan berriz bi diputatuk, bata eskuinekoa, bestea eskerrekoa, lege berri proiektu bat aurkeztu dute. eztabaidatu izan baino lehen batzar nazionalaren legeen batzordearen oztopoa gainditu beharko du eta ezaguna da lege proiektu askok etapa hori ez dutela gainditzen, gobernuak hor geldiarazten baititu.
|
|
|
1989an sortua, kulturaren ministeritzari lotu den erakunde arin horrek, 30 langile baino gutiago dauzka aurrekontu txiki batekin, Frantses hizkuntzarako ordezkaritza izena zuen. ...," estatuak gure herriko aniztasun linguistikoaren onarpena marka dezala" (www.dglf.culture.gouv.fr/). baina bere jarduera nagusia frantsesaren alde doa. urtero, irailaren 15eko, 1994ko Frantsesaren erabilerari buruzko legea aplikatuz, erakundeak frantsesaren erabilerari buruzko txosten bat parlamentuari eman behar dio. eskualdetako hizkuntzak 3/ 4 orrialdetan aipatuak dira. euskaldetako
|
hizkuntzen aldeko
jarduerak hemen ere xehetasunetan sartzea luze-luzea litzateke, beraz egoerabalantze motz bat baizik ez dut eginen. estatuaren mailan, hizkuntzaplangintzetan lantzen diren eremuetarik bat bakarrik aski landu izan da nire ustez, hizkuntzen irakaskuntza. oro har, Frantziako ikasleen %2k eskualdetako hizkuntza irakaskuntza izan dute 2009-2010 ikasturtean (Les langues de France, 2010ko frantsesaren ... 72). halere, murgiltze eredua gutxien garatu den eredua da irakaskuntza pribatuan izanez. irakaskuntza publikoaren parekotasuneko elebidun eredua gehiago garatu da baina oztopoak ez zaizkio faltatzen ere (Coyos, Bat 70:
|
|
|
1 Sarrera artikulu honetan Frantziako estatuak eskualdetako hizkuntzekin garai zehatz batean izan dituen erlazioak aztertu nahi ditugu, erran nahi baita 1990tik 2010era, hots azken hogei urteetan. alor honetan hartu dituen neurri nagusiak azalduko ditugu, erabili dituen baliabideak, legezko alorrean izan diren bilakaerak, era orokorrean estatu horren
|
hizkuntzen aldeko
edo aurkako politika. noski ibilbide hau aski laburra izanen da nahitaez, xehetasunetan ez gara sartuko. helburua da hogei urte hauetako bilakaera agertaraztea.
|
|
|
Multzoaren xedea da lege proposamen bakar bat aurkeztea lege biltzarrean 2010eko ekainean. 2008an Elkarte kulturalen Plataforman adostu ziren eskualde
|
hizkuntzen aldeko
printzipioak kontuan hartuko dituztela diote.
|
|
|
Bolada honetan lurraldeko
|
hizkuntzen aldeko
legegaia bada Frantzian, eta parada baliatu behar genuke terrenoaren irabazteko. Urratsa ulergarria da Frantzian ez bagina.
|
|
2011
|
|
|
dauden hizkuntz politiken planteamendua salatzen digu Sarasuak. Ezaugarri hau ere oso ohikoa da galbidean sartutako
|
hizkuntzen aldeko
ekimenetan. Batzuetan irudi luke sekulako aurrerapenak egin ditugula hizkuntzaren aldeko bidean, atzera begira jarri eta, gogoratzen al zarete nola geunden orain dela hamarkada batzuk??
|
|
|
Hona
|
hizkuntzen aldeko
saioetan ohikoa den beste hutsegite bat: bizitza soziolinguistikoaren mundua bere osotasunean hartu ordez, berezko autonomiarik ez duten esparru batzuetan ahalegintzea.
|
|
|
Kontua da Europako
|
hizkuntzen aldeko
hautua egin genuen guztiok, biltzarreko parte-hartzaileok eta ondorengo belaunaldiek, logika hori onartu genuela gehiago edo gutxiago.
|
|
|
Zein izan zen bidea 1884ko Berlindik 1962ko Makererera, eta ehun urte geroago jaun eta jabe den logikara? Nola bilakatu ginen afrikar idazleok hain ahul geure
|
hizkuntzen aldeko
lehian eta hain sutsu beste hizkuntza batzuen aldekoan, batez ere gure kolonizazioaren hizkuntzen alde egitean?
|
|
2015
|
|
|
gutxiagotutako hizkuntzaren aldaera estandarra sortzea, komunikazio-arlo guztiak okupatu ahal izateko; hizkuntza-komunitateak bere buruaz kontzientzia bateratua izatea, lurralde-aldaeren gainetik; eta lurraldetasunaren printzipioan oinarritutako lege-markoa.88 Lehendabiziko bi baldintzak bete egiten ditu euskaldungoak, baina lekutan gaude hirugarrenetik. Hala ere, Uemako hizkuntza-politikak printzipio horretan du oinarri, betiere Espainiako legediak inposatutako mugen barne, gaztelaniaz besteko
|
hizkuntzen aldeko
lurraldetasun-markoa ezartzea eragozten dutenak. Lurgune hori nola babestu eta hedatu da, benetan, interesgarria, ez diglosiaren inguruan burutsu itxurazko sasieztabaidei ekitea.89 Jaurlaritzako ardituek txorimaloak marraztu ahalko dituzte, hala nola" zazpi probintzietako hiztun guztiek eskualde, jardun-gune, harreman-sare, adierazbide eta situazio guztietan euskara hutsez (edo nagusiki euskaraz) egingo duten formulazioak ez digula balio". 90 Pernandoren egia da hori, berriz, inork ez baitu proposatu Hego Euskal Herri edo EAE osorako politika bera ezartzea, eta Ueman sartu ahal izateko udalerrian, gutxienez, %70 euskaldun egon behar izatea da horren adierazle.
|
|
2016
|
|
|
Hauek dira: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostiako Udala, UPV/EHU, Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko Hizkuntzen Ondarearen UNESCO Katedra, Mondragon Unibertsitatea, Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia, Topagunea, AEK, Bai Euskarari Fundazioa, Hekimen eta Kontseilua, eta, Europako
|
hizkuntzen aldeko
sare nagusien artean, Mercator eta NPLD.
|
|
|
Hizkuntza praktika ekologikoakMunduko bioaniztasuna babesteko ekintzaile ekologisten lana eta ekintzak ezagunak ditugun arren, munduko hizkuntza aniztasunak ere babesa behar duela ez dugu horren barneratua. Hamabost egunero hizkuntza bat hiltzen ari den garai honetan,
|
hizkuntzen aldeko
ekintzaileak behar ditugu, hizkuntza-ekologistak! Euskararen Ginkanaren 5 edizioan hizkuntza-ekologistak izateko hizkuntza praktika ekologikoak hartu ditugu gaitzat. Gainditu beharreko probak eta galderak, hizkuntzen garapen jasangarrirako lagungarri gertatzen diren hiztun eta hizkuntza-komunitateen ekimen eta praktikei lotuak izango dira. Hizkuntza aniztasuna bermatzeko erronka unibertsalari jolasaren bidez helduko diogu euskararen lurraldean eta tokian tokikoa babestuaz eta aniztasuna balioan jarriaz, mundu mailan ematen ari den homogeneizazioari aurre egiten diogu.
|
|
2017
|
|
|
Beste
|
hizkuntzen aldeko
iritzi eta proposamen batzuk
|
|
|
XIX. mendeko irakasle hori V. Errepublikako presidentearen homonimoa eta osaba handia zen: 1870eko martxoan" eskualdeetako"
|
hizkuntzen aldeko
plan bat Frantziako legebiltzarrari aurkeztu zion beste bi jaunekin, baina debaldetan, alferrik. Alta bada, inondik ez zen iraultzailea, ondoko lerroetarik ikusiko dugunez.
|
|
|
Beste
|
hizkuntzen aldeko
iritzi eta proposamen batzuk
|
|
2018
|
|
|
Hala ere, gaurko ospakizunean edozeinek parte har dezake, esaterako beste kulturetako bizilagunekin harremanetan jarriz. Izan ere, beste hizkuntza batzuk ikastea elkar ulertzeko eta gure arteko kultur desberdintasunak gainditzeko modua da.EgokieraEuropako
|
hizkuntzen aldeko
ospakizunak garai bereziarekin bat egiten du Euskal Herrian. Alde batetik, helduak euskalduntzeko eta alfabetatzeko kanpaina bete-betean gaude.
|
|
|
Europako
|
hizkuntzen aldeko
ospakizunak garai bereziarekin bat egiten du Euskal Herrian. Alde batetik, helduak euskalduntzeko eta alfabetatzeko kanpaina bete-betean gaude.
|
|
2019
|
|
|
Proiektuak bost ardatz nagusi ditu: (1) kultur-eta gizarte-aniztasuna (migrazioa); (2) generoberdintasuna; (3)
|
hizkuntzen aldeko
ekimenak eta, bereziki, euskararen gaineko pertzepzioa edotaerabilera; (4) jasangarritasuna eta ingurune-justizia; eta, (5) herritartasunaren konfigurazioak.
|
|
2021
|
|
|
Dena den, hizkuntza hauek ikastetxeetan presente daude, bai irakaskuntza tresna gisa, bai ikasgai gisa; eskualde batzuetan derrigorrezko klaseak izan ziren 2018tik ume bakoitzak errusiera ez den beste hizkuntzak ikastea bere gurasoek erabakitzen dute; horrek eta, orokorrean, gaur egungo egoerak eta gobernuaren politika linguistiko eta etnikoek kezkak sortzen ditu Errusiako hizkuntzen etorkizunaren inguruan (Arutyunova eta Zamyatin, 2021). Nolanahi ere, azken urteotan hainbat
|
hizkuntzen aldeko
iniziatiba zibilak ugaritu dira eta, bestalde, soziolinguistika arloko ikerketak gero eta gehiago dira.
|
|
|
" Eskualdeetako hizkuntzak Frantziaren ondare dira" (2008). Geroztik 2 artikulu hori beti baliatu da eskualdeetako
|
hizkuntzen aldeko
aitzinamenduak oztopatzeko eta, itxuraz baikorra izanik ere, 75 -1a lagungarria ez da izan. Konstituzio Kontseiluak Legebiltzarrak 2021eko apirilaren 8an bozkatu zuen Eskualdeko Hizkuntzen Ondarea Babesteari eta Sustatzeari buruzko Legearen bi artikulu konstituzioaren aurkakoak zirela ebatzi du:
|
|
|
Frantziako Asanblea Nazionalean diputatuen gehiengo zabal batek onartutako Molac diputatu bretainiarrak sustatutako legearen bi artikuluak ezabatzearen arrazoia Frantziako Konstituzioaren 2 artikulua izan da, zeinak ezartzen duen «Errepublikako hizkuntza frantsesa dela». Betidanik, Konstituzioaren artikulu hori erabili izan da eskualdeetako
|
hizkuntzen aldeko
aitzinamenduak oztopatzeko, hizkuntza horiek bigarren mailako hizkuntzatzat harraraziz.
|
|
|
Molac legea, Frantziako Kontseilu Konstituzionalak oztopatutako ahalegina baino gehiago, zedarri bat izan da eskualdeetako
|
hizkuntzen aldeko
mugimenduan. Urratu duen bidea –2020ko abenduan Senatutik osorik pasa ostean, gehiengo zabal batek onartu zuen Asanblea Nazionalean–, “miragarri” ez ezik, “une historiko” gisa ere deskribatu zuen Paul Molac-ek berak, eta 60 diputatuk jarritako helegitearen ondorioz eten den arren, gaiaren gaineko iritzi publiko orokorra “erabat irauli” dela frogatzen du, “hizkuntzak isilarazi nahi dituen politikarik ez delako jada ulertzen, ezta frantses elebakar diren eskualdeetan ere”.
|
|
2022
|
|
|
Enpresak hizkuntza-errealitate aniztuneko ingurune konplexuetan txertatzen dira. Hortaz, enpresen erantzukizun sozialaren parte dira eleaniztasunaren errealitatea eta tokian tokiko
|
hizkuntzen aldeko
konpromisoa –gure kasuan, euskararen aldekoa–, ekimen ekonomikoek baldintzatzen dituzten heinean.
|
|
|
Bai batean eta bai bestean, hizkuntzaren gainbeherak eskatzen dituen premiazko eta berebiziko estrategiak, umezurtz geratzeko arriskuan. Egia da" erresistentziaren" sentsibilitatetik gertuago dagoela
|
hizkuntzen aldeko
batez besteko ekintzailea. Egia da dominazioen aurreko erresistentziak eta humanizazio prozesu gehienak elkarri lotuta daudela, eta hizkuntzekiko maitasuna beste maitasun askorekin josia dagoela, hizkuntzaren mina beste min askorekin, hizkuntzaren ametsa beste amets askorekin.
|
|
2023
|
|
|
Euskalgintzak mezu argia zabaldu du: " Lurralde
|
hizkuntzen aldeko
lege koadroa eskasa bada ere, aitzinamendu berriak egitea posible da, borondate politikoa erakutsiz gero. Euskalgintzak hamarkadetan frogatu du ez dagoela halabeharrik, behar diren ahaleginek, ezinbestekoak diren inbertsioek, emaitzak emaiten dituztela.
|