|
2013
|
|
|
Poesia antologiek euskal literaturaren historian eta kanonean jokatu duten funtzioa hartu da aztergaitzat artikulu honetan, bereziki antologien hezkuntza funtzioaz eta literaturaren balioak irakurleengana helburu didaktikoez helarazteko zeregin bitartekariaz. XX. mendeko poesia antologia garrantzitsuenen inguruko hausnarketak agirian ezarriko du literatur testuen balioaren epaiketan
|
hizkuntza
ereduari loturiko irizpideak izan duen garrantzi handia, poesia modernoaren kanonizazioan indar gehienez jokatu duen bektorea bilakatzeraino. Bestalde, euskal literaturaren sisteman jokatzen duten balio irizpideetan, hizkuntzaren egoera soziolinguistikoak duen indar grabitazionalaren inguruan hausnartzen da, bai gizarte mailan bizi duen egoera diglosikoari buruz, bai estandarizazio prozesu berankorraren ondorioei buruz.
|
|
|
Hots, homologagarria, modernoa edo normaltzat hartzen den literaturaren abiapuntua ordutik honako balitz moduan. Aldiz, olerkarien
|
hizkuntza
eredu garbizalea eta haien pentsamendu kristau eta taxu klasiko edota sinbolista aski anormalak suertatzen dira Europako mugimendu abangoardiazaleen sasoian sortuak izateko. Horrek zaildu egiten die antologoei euskarazko aurreko poesiaren ibilbidea ezagutzen ez duenari olerkarien poesian mamitzen den proiektu handinahiaren balioa hitz gutxitan argitu ahal izatea, euskal literaturaren barne dinamika baten fruitu den abangoardismo sui generisbat taxutu zutelako.
|
|
|
Trantsizio ondoko literaturaren historiei buruz esandakoa hirurogeita hamarreko hamarkadara estrapola daiteke. Berez, literaturaren testuen balioaren epaietan
|
hizkuntza
ereduari loturiko irizpidearen garrantzia baita, zalantzarik gabe, XX. mendeko euskal poesia modernoaren kanonizazioan indar gehienez jokatu duen bektorea. Ondorioz, iradoki genezake euskal literaturaren sisteman jokatzen duten balio irizpideak oso loturik egon direla hizkuntzaren egoera soziolinguistikoari, bai gizarte mailan bizi duen egoera diglosikoaren inperatiboei, eta bai estandarizazio prozesu berankorraren gatazkari.
|
|
|
Azken aurreko liburuaren izenburua bera Jalgi hadi plazara Etxepareri eginiko erreferentzia da, baina nortasun lesbiarra plazaratzearen analogia eginez; liburu berean Euskaltzaindiak Etxeparek idatziriko testu pornografikoak ezkutatzearekin lotua dago Ezpeldoik argitu behar duen kasua. Parodiaz gain, Iratxe Retolazak dio Ipar Euskal Herrian sortutako
|
hizkuntza
eredua kritikatzen duela Bordak (2010, 136). –Katolizismoaren eta patriarkatuaren eredu ere badena, eta bestetik, Hego Euskal Herrian sorturiko ereduari ere kritika egiten dio, merkantilizazioaren eta profesionalizazioaren eredu delako?.
|
|
2014
|
|
|
Bestela errateko, hitz egin dezakegu euskararen ikas irakaskuntzazeta euskarazko (edo euskararen bidezko) ikas irakaskuntzaz. Bi ikas irakasbide horiek agertzen dira euskal lurraldeak diren hiru erkidegoetan, hezkuntza sisteman baliatzen diren
|
hizkuntza
ereduen bidez. Ondoko 2 taulak erakusten du zer antz direneuskararen trataerari dagokionez hezkuntza sisteman erkidego bakoitzean (taulan ikus daitezkeen ikasleen datuak 2010/ 2011 ikasturtekoak dira; Hegoaldekoak Haur eta Lehen Hezkuntzakoak dira, eta Iparraldekoak premier degré koak).
|
|
|
Aurretik egin ziren lan eta bertsio batzuen ondotik (Zalbide, 2010), 1983ko uztailean Eusko Jaurlaritzak jaulki zuen dekretu bat non ezartzen ziren
|
hizkuntza
ereduak, haien bidez erdiets zitezen hezkuntza sistemari jartzen zitzaizkion helmugak. Aintzat harturik nolako ugaritasun soziolinguistikoa ageri zen erkidegoaren lurralde eta toki desberdinetan, eta gaiaren aurrean izan litezkeen sentiberatasun desberdinak, oinarrizko hezkuntzan hiru eredu ezarri ziren, denetan ere agertzen zirelarik bi hizkuntza ofizialak:
|
|
|
8 taula: Ikasleen matrikulazioaren bilakaera EAEko ikasmaila ez unibertsitarioetan
|
hizkuntza
ereduaren arabera(). Iturria:
|
|
|
Proba pilotu bat ere egin zen, eta haren ondoren erabaki zen A ereduko ikasleekin froga hori ez egitea, hartarako gutieneko maila ematen ez zutelakoz. Lehen ere erran den bezala, kontuan hartu behar da hezkuntza/
|
hizkuntza
eredu horiek inplementatzen direla ingurune eta baldintza soziolinguistiko desberdinetan eta hartzen dituztela ikasleak familia hizkuntza desberdinetakoak. Hala ere, denak batean hartuta, emaitzek erakusten dute ikasle jendearen ehuneko garrantzitsu batek ez duela erdiesten nahi den eta legez ezarria den euskara maila, nahitaezko irakaskuntzaren denboran.
|
|
|
EAEn, badira datu zehatzagoak ere, kontuan hartuta sisteman bereiz daitezkeen geruzak:
|
hizkuntza
eredua (A, B eta D) eta hezkuntza sarea (publikoa eta itundua). Ikus dezagun.
|
|
|
Horretara joateko bidean, alde batetik, hezkuntzako profesionalei ekimena eskatzen zaie eta, bestetik, ikastetxeen autonomia handiagoaren alde jokatzen da. Ildo horretan, iduri du
|
hizkuntza
ereduak modu malguagoan eta zaluagoanhartu direla, inguruak erakusten dituen ezaugarriei arreta jarrita eta hezkuntza erkidego bakoitzaren ekimenari garrantzi handiagoa emanez. Hala agertzen da EAEko 2010eko curriculum dekretuan eta 2007ko Nafarroakoan ere bai (Eusko Jaurlaritza, 2010; Nafarroako Gobernua, 2007); ideia bera azpimarratzen da EAEn eleaniztasunera bidean 2014ko ekainean aterariko ebazpenean (Eusko Jaurlaritza, 2014b).
|
|
|
Hona zer zioen 2010 urteko EDk, emaitzei buruz iruzkina eginez: ? [B] istakoa da emaitza horiek ikaslea eskolatuta dagoen
|
hizkuntza
ereduaren eraginarengatik guztiz baldintzatuta daudela? (ISEI IVEI, 2011b:
|
|
2016
|
|
|
Bi. Frankismo ondorean EAEn (eta Nafarroa Garaiko eremu euskaldunean ere uste dut), 1980etan eta are 90etan, hezkuntza
|
hizkuntza
ereduak abian jarriak direnean, inguruetako herritar euskaldunenak, espainola okerren erabiltzen zutenetakoak, ziren maiz beren seme alabak artean A ereduetara bidali nahi izaten/ bidaltzen zituztenak, erdaraz behintzat ondo ikasi zezaten (eta ez beraiek bezala artean erdipurdika zerabiltenak).
|
|
|
Andres Iñigo euskaltzainak eman zion bide nire aurkezpenari aipatu Euskara biziberritzen jarraitzeko erronkak mintegi/ jardunaldian (Euskaltzaindia, 2016), eta ikusteko dira honen harridura keinu eta hitzak nire ingelesaren inguruko proposamenena aipatzean. Agian espantua ulergarriagoa izan liteke Nafarroa Garaiko ikuspegitik, bertako gobernuak ezin modu maltzur eta kaltegarriagoan erabili dituen neurrian
|
hizkuntza
eredu ingelesak bertako hezkuntza sisteman gure euskarazkoak areago baztertzeko.
|
|
2018
|
|
|
administrazioan, komunikabideetan eta hezkuntzaren eremuan. Jardunbide berri horietan aritzeko, berriz,
|
hizkuntza
ereduak behar ziren, erreferentzia gisa erabiltzeko. Eta eredu bilatze horretan, hitz ordenari dagokionez, normalizazio prozesuaren hasierako urteetan Erderismos liburuko" dotrinak" jaso zuen onarpenik zabalena eta jarraitzaile zerrenda handiena, Mitxelenak gogoratzen digunez, 1981eko testuan:
|
|
|
Beraz, normalizazio prozesuaren hasierako urteetan Erderismoseko proposamenen araberako
|
hizkuntza
eredua nagusitu bide zen hitz ordenaren aferan. Orduko perspektiba urriagatik pentsatu bide zen eredu horrek arazorik gabe balio zezakeela komunikazio efizientea bermatzeko euskaraz, bai zeregin guzietan eta baita hizkuntza garatuenen mailan ere.
|
|
|
Halere, tarteka jendartean han hemenka sumatzen diren jokabide batzuek iduri dute ezen zenbaitentzat euskal hizkuntza aski ongi trebatua dela gaur egungo komunikazio erronka guziei erantzuteko inguruko bertze hizkuntza indartsuek bezain ongi, zalu, trebe eta tinko, eta zeregin horietan erabili beharreko
|
hizkuntza
ereduak oso ongi finkatuak direla, eta ez dela zalantzarik haiek aplikatzeko orduan. Bertzela erranik, batzuen ustez, hala iduri du, euskaraz idazteko kanona behar bezain ongi asentatua da, bertzeak bertze, hitzen ordena antolatzeari dagokionez.
|
|
|
Monarkiaren zerbitzari fidel, Salamancako unibertsitatea da Antzinako Erregimeneko erreinu hispaniarretan egiaren erregimena ezartzeko legitimitatea aitortzen zaion gune garrantzitsuenetakoa. Foucaulten eran esatearren, botere efektuak dituen egiaren erregimen horren ondorioetako bat da hizkuntzen ordena hierarkikoa ezartzea, zeinaren arabera gorteko
|
hizkuntza
ereduari (gero eta erabilera murriztuagoa duen latinarekin batera) gailurreko posizioa dagokion eta besteei posizio subalternoa. Azken horien artean ez zegoen soilik euskara, baizik eta Salamancatik hurbileko Sayago eta beste landa eskualde zenbaitetako gaztelania ere bai, baserritar ezjakinen edota barbaroen estereotipoaren ereduak sortzeko erabilia luzaro (Pedrosa, 2008).
|
|
2020
|
|
|
Batetik, IU k eta LL k Alegiako eskolan ikasten dute eta MB eta OB Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan (UAB n) ari dira humanitate ikasketak egiten. Beraz, laurak ikasleak dira (ereduan ikasi dute guztiek) eta, etxeko
|
hizkuntza
ereduaz gain, eskolakoa ere jasotzen dute. Gainera, MB eta OB, ikasketak direla eta, Bartzelonan bizi dira eta gaztelaniarekin nahiko harreman estua dute.
|
|
|
Hizkuntza ereduei dagokienez, 4 Euskal Autonomia Erkidegoan badago
|
hizkuntza
ereduen politika bat. Horren arabera, hizkuntza eredu bat baino gehiago dago aukeran.
|
|
|
Hizkuntza ereduei dagokienez, 4 Euskal Autonomia Erkidegoan badago hizkuntza ereduen politika bat. Horren arabera,
|
hizkuntza
eredu bat baino gehiago dago aukeran. A ereduan, irakaskuntza osoa gaztelaniaz egiten da, eta badago euskara ikasgaia.
|
|
|
4 Euskal Autonomia Erkidegoan badago
|
hizkuntza
ereduen politika bat. Horren arabera, hizkuntza eredu bat baino gehiago dago aukeran.
|
|
|
4 Euskal Autonomia Erkidegoan badago hizkuntza ereduen politika bat. Horren arabera,
|
hizkuntza
eredu bat baino gehiago dago aukeran. A ereduan, irakaskuntza osoa gaztelaniaz egiten da, eta badago euskara ikasgaia.
|
|
|
Gazteon eskolatze prozesuari eta
|
hizkuntza
ereduei dagokienez, badago eredura jotzeko joera argi bat etapetan gora egiten duten neurrian, zenbait kasutan ereduan egotetik ereduan eskolatuta egotera pasatu baitira haietariko batzuk. Ez dakigu zer arrazoi egon diren aldaketa horren atzean.
|
|
|
Lan honetan aztertu dira marokoar jatorria duten eta Euskal Autonomia Erkidegoan bizi diren 11 gazteren hizkuntzen (lehen hizkuntza (k), euskara eta gaztelania) ezagutza; hizkuntza horien erabilera ohiturak, eskolatuak izan diren
|
hizkuntza
ereduak, gazteek eskolan aurkitu dituzten eta hizkuntzei lotuak dauden elementu oztopatzaileak eta erraztatzaileak, beraien gurasoek egiten duten lehen hizkuntzaren transmisioa, eta azkenik, gazteen pertenentzia sentimendua.
|
|
|
1 Aurkezpen pertsonala Zer hizkuntza ezagutzen dituen. Zer
|
hizkuntza
eredutan egon den eskolatuta EAEko hezkuntza sisteman.
|
|
|
Arestian aurkeztutako taulan adierazi bezala, gazteei galdetu diegu ea zer hizkuntza ezagutzen dituzten eta zer
|
hizkuntza
eredutan eskolatu diren eus2 Aparicio eta Tornosek eta beste autore batzuen bide beretik egingo dugu guk ere, eta bigarren belaunaldiaz (2.0 belaunaldia) eta 1.5 belaunaldiaz arituko gara. 2.0 belaunaldiko haurrak dira beren herrialdea 6 urtetik gora zituztela utzi zutenak eta 1.5 belaunaldikoak hortik beherakoak (Aparicio; Tornos 2006). kal hezkuntza sisteman.
|
|
2022
|
|
|
Ezberdintasunak ezberdintasun, esan liteke eredu eleaniztunen aldeko irakaskuntzaren bidean sakontzen ari direla EAEn eta Nafarroako Foru Komunitatean, bilakaturik hiru eleko irakaskuntza beren identitate zeinu. Hala eta guztiz ere, ikasleak eskolatzeko
|
hizkuntza
ereduari begira, EAEko eta Nafarroako Foru Komunitateko datuek hainbat joera erakusten dute. Alde batetik, EAEn, 20212022 ikasturteko datuek adierazten dute Lehen Hezkuntzako ikasleriaren% 77,8 ereduan eskolatzen dela,% 18,3 ereduan eta% 3,2 A ereduan (Eustat, 2022); Nafarroan, aldiz, ereduan eskolatutako ikasleen ehunekoa ez da% 18ra iristen, A ereduan% 15 inguru, eredua erabat hondarrekoa da eta G ereduan matrikulatzen da ikasle gehien:
|
|
|
Irakasleek jasotako
|
hizkuntza
ereduari begira, 200ek(% 47,8k) eredua jaso dute, 37k(% 8,9k) eredua, 97k(% 23,2k) A eredua, 77k(% 18,4k) G eredua eta 7k(% 1,7k) beste eredu batzuk. Gogoan hartu beharrekoa da ereduak izan dituen mugak, eredua 1982 urtean sartu eta astiro hedatzen joan baita euskaran murgiltzeko aukera.
|
|
|
Gogoan hartu beharrekoa da ereduak izan dituen mugak, eredua 1982 urtean sartu eta astiro hedatzen joan baita euskaran murgiltzeko aukera. Aldiz, egun irakasleek irakasten duten
|
hizkuntza
ereduari erreparatuta, 353(% 84,4) ereduan daude, 26(% 6,2) ereduan, 20(% 4,8) A ereduan, 11(% 2,6) G ereduan eta 8(% 1,9) beste ereduetan ari dira. Eta eskolatze ereduari dagokionez, 287(% 68,7) irakasle ari dira eskola publikoan, 67(% 16) itunpeko eskoletan eta 64(% 15,3) Ikastolen Elkartean.
|
|
|
(2022). Unibertsitatetik kanpoko araubide orokorreko irakaskuntzetan matrikulatutako ikasleak, Euskal AEn, lurralde eta irakaskuntza mailaren arabera, zentroaren titulartasunari eta
|
hizkuntza
ereduari jarraiki. https://www.euskadi.eus/ contenidos/ informacion/ matricula_ graficos_ evolutivos/ eu_ def/ adjuntos/ EAE_ eredua_ OBLIG.pdf
|
|
2023
|
|
|
Euskal Herrian gaur gaurkoz ez dago Katalunia dagoen murgiltze eredu orokortua. Haatik, Frantzian eta Espainian XIX. mendean ezarri ziren hezkuntza ereduen oinarriak daude indarrean, hau da, uniformetasuna eta zentraltasuna bideratzen dituen hezkuntza sistema dago oraindik ere sustraiturik; euskara erdigunean jartzen ez duen hezkuntza eta
|
hizkuntza
eredua. Bertan, hezkuntza testuinguru linguistiko bakoitzaren arabera eskaintzen den hizkuntza eredua dago.
|
|
|
Haatik, Frantzian eta Espainian XIX. mendean ezarri ziren hezkuntza ereduen oinarriak daude indarrean, hau da, uniformetasuna eta zentraltasuna bideratzen dituen hezkuntza sistema dago oraindik ere sustraiturik; euskara erdigunean jartzen ez duen hezkuntza eta hizkuntza eredua. Bertan, hezkuntza testuinguru linguistiko bakoitzaren arabera eskaintzen den
|
hizkuntza
eredua dago. Hain justu, A (gaztelania hutsean), B (gaztelania eta euskara uztartuta) eta D (euskara hutsean) ereduak eskaintzen dituen hezkuntza sistema aplikatzen da (Osa 2006).
|