|
2015
|
|
|
Txapelketa batean puntuari emandako erantzuna. Garai
|
hartako
testuinguru soziala kontuan hartuta, ez dago bertso hoberik botatzerik. Ez zaio ezer falta, ez dauka ezer soberan, ez dago betelanik.
|
|
|
Bertsotan, bidaian lehenengoz genuen Casabal gaiak jartzen eta Manex kantari, eta, emanaldiak iraun zuen 45 minutuetan zehar, txalo zaparradak ugari izan ziren. Emanaldiarekin amaitzeko, Johnny Curutchet eta Jesus Goñi aritu ziren kantuan gurekin, eta hala borobildu genuen Jaialdi
|
hartako
gau partea.
|
|
2016
|
|
|
Jendea biltzeko deialdia entzun bezain pronto azaldu zen Jokin Izagirre: “Urnietan sekulako mugimendua zegoen, gazteak gauza askotan inplikatzen ziren, hura zen garai
|
hartako
giroa. Ez ginen geldirik egoten.
|
|
|
Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako. Arduratuta nengoen, ez bainekien jendeak nola hartuko zuen ikusmolde hori, umore hori, garai
|
hartako
izate hori… Baina jendeak badaki antzerkia eta pertsonaiak bere testuinguruan kokatzen, eta gainera, kontu batzuetan ez du gaurkotasunik galdu”.
|
|
|
Almengo bertso eskolaren sorreraz eta garai
|
hartako
kontuez aritu ziren Patxi Goikolea eta Juanito Akizu bertso eskolaren sortzaileak –Xanti Iparragirrerekin batera sortu zuten– eta ikasle izan zuten Jon Sarasua bertsolaria, Arizmendi ikastolako (Leintz Bailara) Basabeazpi gunean (Aretxabaleta). Garai hartako kontuez ez ezik, bertso zaharrak eta bertsolaritzari lotutako hamaika kontakizun kontatu zizkieten aurrez aurre zituzten haur hezkuntzako haurrei.
|
|
|
Almengo bertso eskolaren sorreraz eta garai hartako kontuez aritu ziren Patxi Goikolea eta Juanito Akizu bertso eskolaren sortzaileak –Xanti Iparragirrerekin batera sortu zuten– eta ikasle izan zuten Jon Sarasua bertsolaria, Arizmendi ikastolako (Leintz Bailara) Basabeazpi gunean (Aretxabaleta). Garai
|
hartako
kontuez ez ezik, bertso zaharrak eta bertsolaritzari lotutako hamaika kontakizun kontatu zizkieten aurrez aurre zituzten haur hezkuntzako haurrei. Aurrerago, beste egun batean, bertso kantari eta kontu kontari jardun zuten Aitor Sarriegik eta Joanito Dorronsorok ere.
|
|
2017
|
|
|
Lausotuta neuzkan txapelketa
|
hartako
xehetasun asko eta asko, eta liburuetan begiratuta argitu behar izan ditut. Egañarekin batera, Euzkitze, S. Lizaso, Iturriaga, Sorozabal, J. Enbeita, Peñagarikano eta A. Lopategi aritu ziren finalean, eta hurrenkera horretan sailkatu ziren.
|
|
|
Urte
|
hartako
apirilaren hiruan hila zen Lazkao Txiki, eta zortzi hilabete geroago Egañak txapela hari eskaintzeak zentzu betea zuela iruditu zitzaidan orduan. Hogeita lau urte pasa dira, baina oraindik hala iruditzen zait.
|
|
|
Urte
|
hartako
finalean bertso antologikoak entzun genituen sentsazioa neukan: Unairen dutxako bertsoak, Maialenen bakarkakoak, eta zelan ez, Maialenen eta Ametsen arteko buruz burukoan entzun genituenak, tartean batak zein besteak suari kantatutakoak.
|
|
|
Hotel Monbarren pare parean geratu gara, non bestela? Euskal gatazkaren historian orrialde beltzenetako bat idatzi zuen, Espainiako garai
|
hartako
PSOEren gobernuak finantzatu eta zuzendutako GAL erakunde armatu parapolizialak. Historia luzea eta aldagai askoko ekuazioa, nahiz eta X denentzat ezaguna izan.
|
|
|
Bertsotan ere oso sueltoa zen eta naturaltasun handienarekin sartzen zen Elizarekin, edo botatzen zituen berdekeriak edo gordinkeriak. Garai
|
hartako
agintaritzak bertsolaritza gaizki ikusten zuen eta horrek asko frenatu du bertsolaritzaren freskotasuna. Eta nola garai hartako bertso eskolak tabernak ziren, taberna giroko umorea lantzen zen asko.
|
|
|
Garai hartako agintaritzak bertsolaritza gaizki ikusten zuen eta horrek asko frenatu du bertsolaritzaren freskotasuna. Eta nola garai
|
hartako
bertso eskolak tabernak ziren, taberna giroko umorea lantzen zen asko. Erromeria batera joaten ginenean ere, neskak etxera joaten ziren garaian, bagenekien zein bertsolari eta bertsolari izeneko bilduko ginen mahaiaren bueltan, aurrean botila bat ardo genuela.
|
|
2018
|
|
|
Aguazila, ordea, itxuraz gustura ez eta, bere makilarekin bozgorailuari kolpeka hasi zitzaigun, “Nahikoa da, behera hortik”, oihukatuz. Iskanbila latza sortu zen agintari eta herritarren artean, eta halaxe bukatu zen gure egun
|
hartako
jarduna. Gerora, 25 urteurrena ospatu genuen, berriz hirurok, toki berean.
|
|
|
Gaia entzunda, Bautistak harritu aurpegia jarri zuen, ez da harritzekoa, ordea, garai
|
hartako
Frantziako agintari gorenak izanda ere seguruenik ez zuelako jakinen nortzuk ziren ere.
|
|
|
Baina zergatik landu garai
|
hartako
kronika beltza Bertsolari Aldizkarian. Bertsolariak beren sasoiko kontuen kantari direlako, eta Gipuzkoa osoa aztoratu zuen delitu haren inguruko bertsoak utzi zituelako idatzita Patxi Erauskin bertsolari zaldibiarrak.
|
|
|
Egunkari horretatik abiatuta, hainbat hedabidetako hemeroteketan arakatzen hasi ziren, erreferentziazko datak aintzat hartuta eta kontuan izanda, bistan dena, zeintzuk ziren garai
|
hartako
Gipuzkoako hedabide nagusiak: La Voz de Guipúzcoa, El País Vasco eta Argia.
|
|
|
Nolanahi ere, ez da kasualitatea izaten ahal idazle galiziarra lerro haietara ekarri izana. Valle Inclánek, urte haietan, non eta Legasa ondoan pasatu zituen uda batzuk, Narbarteko Erreparazean, eta ezaguna zuen Raimundo García Garcilaso, egunkari
|
hartako
kazetaria. Baliteke gerora Diario de Navarrako zuzendari eta 1936ko estatu kolpearen prestatzaile nagusienetarikoa izanen zen kazetari horrek idatzia izatea egunkariko zutabe hura, nahiz eta sinaduran guretzat arrotza den EME agertu.
|
|
|
Gipuzkoan argitaratzen zirenetakoren bat, segur aski, baina, hasteko, niretzat erraxagoa zen Iruñekoetan bilatzea. Horrela hasi nintzen Diario de Navarraren hemerotekan galbahea pasatzen, esperantza handirik izan gabe, lagun fin bat konplize nuela, Iruñeko Udal Artxiboko administraria, Inés Roldán, egoitza
|
hartako
funtsak hain ongi ezagutzen eta zaintzen dituena. Harena da ni saltsa honetan sartu izanaren kulparen puskarik handiena; hari zor diot istorio hau ezagutu izanaren suertea.
|
|
2019
|
|
|
Ez dut gogoan noiz ezagutu nituen ondoko bertso hauek, baina pentsa dezakezue nolako zirrara eragin zidaten ezagutzen ez ninduen norbaitek hitz hauek eskaini izanak. Ni urte
|
hartako
apirilean jaio nintzen, baina amaren sabelean egon, edo bere magalean, gauza ber bera aitortu zidan.
|
|
|
Journal de Sant Palaisen, alegia, Donapaleuko kazetan publikatu zuen 20 bertso dituen poema hau 1915eko 21ean, igandez, murrizturik agertuko zena Eskualduna aldizkarian hiru urte geroago, hau da, 12 bertso bakarrik, eta gainera Rusia ordez Itales ezarri zutelarik. Noski, zentsura honek ez du beste esplikaziorik baizik eta ez zirela kazeta
|
hartako
apaiz zuzendariak 1917an Errusian sortu iraultza sobietarraren oso zale.
|
|
|
Lusitania untzi handi
|
hartako
bi mila eta gehiago jendetarik omen dira 703 bizirik athera dituztenak 45 ondoan hil direlako berria dugu. Itho dire 1502 Zer jendetza!
|
|
|
Lujanbioren bertsoari inolako meriturik kendu gabe, badirudi nahiko formula erabilia dela “haiz hi” hori bertsolarien artean, ohiko errima baita, eta norbere buruari hitz egiteko edo beste norbaiten hitzak abesten ari den bertsolariari zuzentzeko baliatu ohi dute bertsolariek. Esaterako, Aitor Sarriegik txapelketa
|
hartako
bertako eta 2017ko finalaurreko banatan erabili zuen formula hori.
|
|
2020
|
|
|
Sebastianek, Lekunberrin, gosaltzeko lekua hartuta zuen, eta han egin genuen pulamentuzko abituallamentua. Andonik ere gosaldu zuen, beste pururen bat piztu zuen eta sinesten al duzue handik San Migelera igo eta nire aurretik bukatu zuela egun
|
hartako
14 Orduko ibilaldia, eta Amezketatik Tolosara korrika txikian etorri zela.
|
|
|
—500 pezeta bakarrik zeuzkat —erantzun zion Jon Sarasuak, pixka bat lotsatuta. Bi edo hiru mila pezeta kostatuko baitzen, igual, jatetxe
|
hartako
menua, eta ez zion koadratzen. Sarasuak 19 urte izango zituen.
|
|
|
Lehiaketa idatzia eta bat batekoa, normalean oso bazterrekotzat jotzen zena, maila berean jartzea ekarri zuen horrek; oso pauso originala garai
|
hartako
mentalitatean. Bat batekoa maila horretan jartzeko, literatura idatziari zegozkion irizpideen arabera baloratzeari ekin zitzaion pixkanaka, eta hibridazio bat eman zen:
|
|
|
Bere garaian, Sarasuak telebista energia nuklearra zela utzi zuen idatzita. 1990eko hasiera
|
hartako
boomean beste faktore batzuek ere kointziditu zuten, ordea. Hitzetik Hortzera erreaktore nuklearra izan bazen, Egañaren belaunaldia uranio ezin aproposagoa izan zen, eta Lujanbioren belaunaldiarekin izandako fisioa ere funtsezkoa suertatu zen.
|
|
|
Garai
|
hartako
jendeak, gertaeren berri ondo zekienez gero, holako laguntzaren beharrik ez zuen. Guk bai, ordea, bertsoak ezin ulertuan gelditu nahi ez badugu.
|
|
|
Ligetxea, justuki, Andozeko ibar hartarik ez da urrun, nahiz mendi malda goratik bazterrak miresten dituen. Louis Ligetx() gazteegia zen hamalauko sarraskian sakrifikatua izateko, baina, garai
|
hartako
guziek bezala, hark ere pairatu zuen gerraren eragina: aurride bat galdu, funtsean orok izandako ordain minimoa, Larrainen berean 47 mutiko gazte hil baitziren, hau odolustea… Louisttori gaztetatik ernatu zitzaion koblakako ganoa, bai familiatik bai eta Larrainen zebiltzan langile nafar batzuei esker ere; haietan Oxobi izeneko inkatxero bertsolari bati omen… Nolanahi ere, bera bat batean eta idatziz garaiko hoberenetan agertu zen, bai eta hasi plazetan ibiltzen.
|
|
2021
|
|
|
Manuel Curros Enriquez poeta, literatura galiziarraren garai
|
hartako
pizkundearen (Rexurdimento) eragile nagusia, bisitan joan zitzaion (gerra kazetari zebilen inguruotan eta lagun egin ziren) eta urtarrilaren 26ko El Imparcial en, egunkari garrantzitsua baita, bere mina kontatu nahi izan zuen:
|
|
|
Urte
|
hartako
Bizkaiko txapelketako beste hainbat saiotan bezala, Mungiakoan epaimahaiko izan zen Aresti. Ezagutza maila ona duenak bakarrik eskain ditzakeen baieztapenak egiten ditu, eta baita emandako puntuaketaren inguruko sekretu batzuk argitu ere:
|
|
|
Nola ez, Aitzolen, ziklo
|
hartako
ideologo nagusiaren, testu batean, topatu da lehen aldiz ordura arte entzun gabea zen musika: Nobilisimo empeño el de ‘Euskeltzaleak’, que para dignificar y ennoblecer al bertsolari se propone fundar una Sociedad para suscitar vocaciones de jovenes improvisadores grabándoles los ideales que engrandezcan su estro, para que esta nuestra poesía popular se desborde sobre la alegre campiña (…) cuajada de lores y sobre las muchedumbres vascas, iluminadas por los rayos solares de un vigoroso renacimiento (Euzkadi, 1930/V/6, ‘ ¿ Desaparecera el bertsolari?
|
|
|
Bere debutaren berri ematen duen testua ekarri nahi izan da azken harribitxi gisa. Bertan, epe ertainera bertsolaritzaren eguneratzea ekarriko zuen Bigarren Euskal Pizkundearen lehen inar batzuk suma daitezke, garai
|
hartako
testuen sepia tonu hori oraindik mantentzen den arren. Egileak saio hartan bertsolaria aurkezteko egin zuen txistea izen artistiko gisa geldituko zitzaion bertsolariari.
|
|
|
2009ko egun
|
hartako
saioa gogoan, bakarkako lan bat dago hemen transkribatuta. “Diru asko eskaini dizute, baina ez zaude prest”.
|
|
2022
|
|
|
Basati itxura zeukan. Zapatak zikin, barruko kamiseta zuri mahuka motza alde batetik soilik galtzetan sartuta, tximak ohi baino harrotuago, ezpainak ubel, mingaina lodi… Gau
|
hartako
enkontru eta anekdotak xehatzen ibili ginen. Ez dakit nola arraio hasi ginen Txapelketaz hizketan.
|
|
|
Baina festa hasi besterik ez zen egin. Ustekabeko ondorioak izan zituen Uztapideren bertsoak, eta hankaz gora jarri zuen egun
|
hartako
jai egitaraua:
|
|
|
Joxe Mari Lertxundiren testigantzak ere urruneko gizarte eta giro batera garamatza, baina hauek ez zaizkigu horren urruneko egiten. Urrunekoa egiten zaigu 1944ko uda
|
hartako
bertso saioa, baina aldi berean ezaguna ere bai. Neurri batean edo bestean guk geuk ere bizi izan bagenu bezala.
|
|
|
Hain zuzen, hasiera
|
hartako
saioa da Joxe Mari Lertxundik kontatzen duena. Urrearen balioa du:
|
|
|
Nire denboran lehenengo aldiz orduan entzun nien neurri
|
hartako
bertsolari batzuei. Nik neurez txikitandik ekarri nuen bertso zaletasuna; eta egun hartan bi bertsolari sonatuenak aurrez aurre ikusi eta haien bertsoak entzunez egotea, gaur Aita Santua ikustea baino handiagoa zen askozaz ere.
|
|
|
Ez dakigu zer neurritan izango ziren ohikoak desafio horiek. Baina horiek izango ziren, noski, bertsolaritzaren garai
|
hartako
egun handiak. Desafioek desagertzean utzitako hutsunea, norgehiagokek bete zuten lehenik, eta txapelketek gero.
|
|
|
«Euskel izkuntza galtzen ari da ta galtzen ba’da euskera, Euskalerriko seme guziak betiko galduak gera». Nori ez datorkio gogora Irungo norgehiagoka
|
hartako
gaia?
|
|
|
Egun zoragarri bat pasatu ondoren, eman zitzaion bukaera egun
|
hartako
bertsolari festari. […]
|
|
|
Garai
|
hartako
bertsolari zaharrek bazuten Donostian txoko polit bat, oso maite izaten zutena: kale Eason, Bar Manolo.
|
|
|
Urte
|
hartako
otsailaren 26an bertsolari txapelketa ospatu zen Errenterian, eta biharamunean Pello paseatzera atera zen. Baina iluntzean ez zen etxera itzuli.
|
|
|
Oholtza eta gainean zeuden hamalau gizonak lurrera erori ziren. Ez dakit nolakoak izango ziren garai
|
hartako
oholtzak, baina espero dut egun hartatik apur bat ikasi izana! Gutxik daukate ahazteko egun hartako gertakaria.
|
|
|
Ez dakit nolakoak izango ziren garai hartako oholtzak, baina espero dut egun hartatik apur bat ikasi izana! Gutxik daukate ahazteko egun
|
hartako
gertakaria. Baina tira, istorio zaharretatik bertso berriagoetara etor gaitezen, geu ere oholtzatik jausi barik!
|
|
|
Txirritak arratsaldeko seietarako jakinarazi beharra zeukan erabakia, eta beste batzuen izenak eman zituen. Imaz ziur zegoen berari deituko ziola, traje berria eginarazi baitzuen, saio
|
hartako
irabaziekin ordaintzeko asmoz. Easoko Bar Manolon zegoela jakinarazi zioten Txirritaren erabakiaren berri.
|
|
|
Asteazkenetan beste talde bat elkartzen zen bertso eskolan, nolabait esatearren helduen taldea edo deitzen genion talde hura, eta urteek aurrera egin ahala, talde hartara igaro nintzen. Euxebio Igartzabal zen talde
|
hartako
gidaria. 1991 eta 1996 urteen artean egon nintzen bertan.
|
|
|
Oñatin kantatu nuen, eta saio hartatik Ekaitz Goikoetxea eta Jokin Uranga sailkatu ziren. Edozein kasutan, bai, agian esan daiteke Osinaldeko saio hura mugarria izan zela… zenbaitek gau
|
hartako
bertsoaldi batzuk gogoan dauzka oraindik ere, eta horrek zerbait esan nahiko du…
|
|
|
Laurok ere, esango nuke sorpresaz hartu genuela, neurri batean, sailkatzea. Txapelketa
|
hartako
finalerdietan gauza politak egingo nituela sinestuta joan nintzen bezala, finalean ez nuen gorputzaldi berarekin kantatu. Tentsio ikaragarria bizi izan nuen egun haietan, eta ez nuen finalak eskatzen zuen altueran egotea lortu.
|
|
2023
|
|
|
Sasoi hartan, Gasteizko bataila galdu ondoren, armada frantsesa erretiratzen hasi zen (guztiok dugu gogoan urte
|
hartako
abuztuan Donostian gertatutako sarraskia). Ingelesak Lantzera iritsi ziren, eta lapur taldeko Martin Jose Perusanzena haien zerbitzura jarri zen, postari lanak egiteko.
|
|
|
Hilabeteak pasatu dira Maialen Lujanbiok Iruñean, 13.000 lagunen aurrean txapela irabazi zuenetik. Bada aski denbora tarte, braille sistema izango balitz bezala, 2022ko abenduak 18
|
hartako
oilo ipurdiak irakurtzen saiatzeko; baita hilabete iraun zuen bertso itzuliak sortutako sentsazioei hitzak jarri eta gure buruei galdera egiteko ere: atzera begiratzen dugunean, zergatik eta nola gogoratuko dugu 2022ko Bertsolari Txapelketa Nagusia?
|
|
|
2011ko Nafarroako finalak du errua. Lepo betetako pilotalekuan –lepo kantxa, lepo harmailak jokatu zen azken hamarkadetako final gogoangarrienetako bat, apirilaren 9an, urte
|
hartako
Korrikak Iruñea zeharkatu zuen egun berean. Julio Soto eta Xabier Silveiraren arteko buruz buruko berri bat utzi zigun final hark, eta bigarren txapela Sotorentzat.
|
|
|
Julio Soto eta Xabier Silveiraren arteko buruz buruko berri bat utzi zigun final hark, eta bigarren txapela Sotorentzat. Egun
|
hartako
kokalekuari keinu eginez, hala paratu zuen Alaitz Rekondok kartzelako gaia: “Pilotaria zara.
|
|
|
Azken sakea egitera zoaz”. Sake eta erremate, hona ekarri ditugu buruz buruko
|
hartako
bertsoak, bai eta Estitxu Arozenak, haurdun zela, Labriteko oholtzatik kantatutako azken agurra ere, bere azken txapelketa –oraingoz? – izan zen hartan.
|