|
2002
|
|
|
Irudia: Jaci Berkopec Arazo horiek askoz eragin
|
handiagoa
dute emakumeengan gizonengan baino (%90 eta %10 artean), eta ondorio oso larriak dituzte. Gaur egun, informazio neurri gehienek gai honi egiten diote erreferentzia; arazoa deskribatzen da, eta, era berean, trastornoak prebenitzen lagundu nahi da.
|
|
2003
|
|
|
Jakinarazpen hori Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) ezgaitasun handiena eragiten duten lau gaitz kronikoetako bat dela jotzen du. Bi adituek nabarmendu zuten kakekek eragin
|
handiagoa
dutela emakumeengan, hiruko proportzioan, eta azpimarratu zuten garrantzitsua dela “inor ez automedikatzea” eta migrainak dituztenak medikuarengana joatea buruko min mota sailka dezan eta behar bezala trata dezan. Ildo horretatik, adierazi zuten pazienteek buruko minak egunean hainbat sendagai hartuz tratatzen dituztenean sortzen den “balizko mendekotasuna” saihestea dela helburua.
|
|
2004
|
|
|
Horren arabera, heriotza goiztiarra izateko arriskua handiagoa da emakume lodietan pisu arruntekoetan baino. Halaber, azaldu dute, orain arte gomendatutakoa kontuan hartuta, ariketa erregularra ez dela nahikoa gehiegizko pisuari lotutako osasun arazoak eragozteko; izan ere, astean hiru ordu eta erdi baino gutxiagoko ariketak egiten dituzten emakumeak garaiz aurretik hiltzeko arriskuan daude, jarduera fisiko
|
handiagoa
duten emakumeak baino %91 gehiago. Inolako ariketarik egin ez zuten emakume lodiei erreparatzen badiegu, garaiz aurreko heriotza tasa %142ko pisu normala zuten emakumeena baino handiagoa izan zen.
|
|
2008
|
|
|
Bakardadeaz hitz egiten dutenean, jatorrizko herrialdeetan dituzten harreman sareez, eta harreman horien estutasunaz ari dira. Herrimina eta jatorrizko herrialdean geratu den familiarekiko kezka
|
handiagoa
dute emakume etorkinek euren seme alabak han utzita etorri direnean. Gainera, egoera irregularrean egoteak familia bizitzan eta norberaren jatorrizko herrialdearekiko deserrotzean ere baditu ondorio latzak.
|
|
|
Datu horiek guztiak gorabehera, lehen mailako arretan ere badira pazienteei kalte egiten dieten alborapenak. Medikuek joera
|
handiagoa
dute emakumeei depresioa diagnostikatzeko gizonei baino, nahiz eta biek sintoma berberak izan. Tratamenduari dagokionez, emakume bati botika psikotropiko bat hartzeko probabilitatea —arima egoera aldatzen duena— handiagoa da.
|
|
|
Espezialistek ebakuntza egitea gomendatzen dute ondoezik sortzen badute (mina, larruazaleko alterazioak edo larruazaleko ekzemak), konplikazioak sortu badituzte edo horiek gertatzeko arriskua dagoela uste bada (flebitisa, barizeetako ultzerak edo barizeen odol-jarioa). Barizeak mundu osoari eragin diezaiokeen arazoa izan arren, eragin
|
handiagoa
dute emakumeen artean, haien fisiologiagatik, bereziki haurdun badaude, eta zenbait biztanleria taldetan, hala nola egunean denbora asko ematen duten profesionalengan. Hori dela eta, hobe da udan eta urtean zehar garatzea.
|
|
2009
|
|
|
Kodetze gaitasun handiagoa, adierazkortasun handiagoa eta besteen ezhitzezko seinaleak deskodetzeko gaitasun
|
handiagoa
dute emakumeek.
|
|
|
Pertsona arteko komunikaziorako gaitasun
|
handiagoa
dute emakumeek. Adierazkorragoak dira eta besteen adierazpenak (hitzezkoak eta ez hitzezkoak) hobetoulertzen dituzte.
|
|
2012
|
|
|
Sintoma horiek ohikoagoak dira haurdunaldiaren azken aldian, batez ere, haurdun dagoen emakumea ordu luzez zutik edo jarreraz aldatu gabe egoten denean, eta eguneko azken orduetan edo ohikoa baino egun beroagoetan areagotu daitezke. Edema edo hantura handitu egin daiteke, halaber, likidoei eusteko joera
|
handiagoa
duten emakumeengan, dela giltzurrun edo zirkulazio arazoren batengatik, hala nola barizeengatik. Alarma arrazoiak Haurdunaldiko edemak, nahiz eta gogaikarriak izan, onberak izaten dira ia beti, eta, beraz, ez dira alarma iturri izaten neurriz kanpo agertzen ez diren bitartean eta atsedenaldi jarraituen ondoren desagertzen ez diren bitartean.
|
|
2013
|
|
|
Bigarren heriotza arrazoia minbizia da (%28, 2), eta hirugarrena, arnas gaixotasunak (%10, 9). Sexuaren arabera, heriotza tasa kardiobaskularrak eragin
|
handiagoa
du emakumeengan gizonezkoetan baino. Heriotzak 275,1 izan ziren 2011n 100.000 emakumeko eta 237,3 100.000 gizoneko urte horretan bertan.
|
|
2014
|
|
|
65 urtetik gorakoen artean% 25eko maiztasuna du (Mellinger, Balter eta Uhlenhuth, 1985). Generoari begiratuta, loaren nahasteak maiztasun
|
handiagoa
du emakumeen artean gizonen artean baino (Ohayon, 2002).
|
|
2015
|
|
|
Philippe Put Lan honen ezaugarri nagusietako bat izan da haurdunaldia baino lehen bihotz arriskuko faktoreen eta haurdunaldiko diabetesaren garapenaren arteko lotura bilatzea. Hori dela eta, ondorio nagusia da haurdun geratu baino lehen emakumeen bihotz arriskuaren profilak lagundu egin dezakeela sendagileei gaixotasuna jasateko joera
|
handiagoa
duten emakumeak identifikatzen. Hala, lehen mailako prebentzio neurriak edo arazoaren kudeaketa goiztiarra ere aplika daitezke.
|
|
2016
|
|
|
Ironia mingarria da: bortxaketaren aurkako zenbait teorialarik ez dute aintzat hartzen arrazakeria baliatu izan dela bortxaketak hauspotzeko, baina, bestalde, duda izpirik gabe argudiatzen dute koloreko gizonek joera
|
handiagoa
dutela emakumeei erasotzeko. Susan Brownmillerrek azterketa benetan miresgarria egin zuen bortxaketen harira, eta, ikerketa horretan, aldarrikatzen du gizon beltzek ezin izan dituztela nagusigo maskulinoaren adierazpen, zilegi?
|
|
|
Gorputzaren pisua. Ginekologia eta Obstetriziako Akademia Estatubatuarrak 2005ean argitaratu zuen azterlan baten arabera, gorputz masaren indizea (GMI) 30 baino
|
handiagoa
duten emakumeek joera handiagoa dute obulazio anizkoitza izateko eta, beraz, bikiak (edo gehiago) sortzeko. GMI kalkulatzeko, gorputz pisua (kilogramotan adierazia) garaieraren karratuarekin (metrotan) zatitzen da.
|
|
2017
|
|
|
Erregimen patriarkalena da azken hori, eta emakumeak desfamiliarizatzeko ahalmen txikiena duena. Horrek erakusten du, halaber, kapitalismo globalak eta demokraziaren pribatizazioak askoz eragin
|
handiagoa
dutela emakumeengan gizonengan baino, ez soilik Europan, baizik eta mundu osoan (Orozco, 2015; Federici, 2013).
|
|
|
Irudian ikus daitekeenez eta arestian aipatu denez, kolore arrosaren agerpenari dagokionez, 1980ko hamarkadako egoera eta liburu saridunetakoa nahiko antzekoa da eta 2013 urtekoa, aldiz, nahiko parekidea da, hala ere, hiru multzoetan kolore arrosak presentzia
|
handiagoa
du emakumeetan gizonetan baino.
|
|
2018
|
|
|
Testamentu horretan aurkitzen dugu egileak asmo hori ez bazuen ereIruñeko hiriaren eta inguruen aurreneko gida. ...eta), hiriko Corderia kalean, Heras kalean (Estafeta kaleko beste tarte bat), Santa Zezilia (baseliza hori 10 mendez egon zen Nabarreria, Curia, Mañueta eta Galdaragile kaleen bidegurutzean) aurreko kalean, baratze bat zuen Arancedi aldean, etab. Laurogei urte geroago, 1364 urtean, bere testamentua idatzi zuen Flandina Crozat emakume okzitaniarrak, batez bestekoak baino askoz ere botere ekonomiko
|
handiagoa
zuen emakume horrek. Bi aldiz ezkondu zen, bietan itunduta B.
|
|
2020
|
|
|
Hemen azaldutako guztiak Euskal Herriko desdemokratizazioa dakar, geroz eta baliabide publiko gutxiago erabiltzen baitira publikoaren eta, zehazki, emakumeen ongizaterako; hortaz, kapitala dutenek bakarrik lortu ahal izango dute ongizate sistematikoa, ongizate erregimen liberaletan gertatzen den moduan, eta kapitalik (bere forma ezberdinetan) ez dutenak pobreziara, bazterketara edo prekarioen klase sozial handi horren parte izatera igaroko dira, edo igaro dira jada. Horrek erakusten du, halaber, kapitalismo globalak eta demokraziaren pribatizazioak askoz eragin
|
handiagoa
dutela emakumeengan gizonengan baino, ez soilik Europan, baizik eta mundu osoan (Orozco, 2014). Zergatik?
|
|
|
Azpimarratu nahi dugu, lan ordainduan eta ez ordainduan bezala, emakumeek botere edo kapitalen bat handitzen dutenean besteren bat galtzen dutela, gizarteak duen egitura (eta joera, praktika, habitus eta marko diskurtsibo ia oro) patriarkala dela-eta. Gogoan izan soldata
|
handiagoa
duten emakumeek (bikote heterosexualetan) lan ez ordaindu gehiago egiten dutela, nomaltasun patriarkalak gizonei ematen baitie soldata handiagoa eta, beraz, lan merkatutik at, berbideratzen, dira merkatuan, desbideraturikoak?, eta arlo komunikatiboan ere berdina gertatzen da, hau da, mahairen batean emakumeak gehiengoa izan badira, orduan, elkarrizketatu eta gonbidatuen artean (nahiz eta ia beti gizonak izan) dudarik gabe dira denak gizonak.
|
|
|
Adinari eta sexuari dagokienean, aipatzekoa da pobrezia larriak eragin
|
handiagoa
duela emakumeengan eta 16 urtetik beherakoengan. Emakumeei erreparatuta, kopuru hori %12ra iristen da gizonezkoen %10, 8ren parean.
|
|
2021
|
|
|
Neurri horien berri eman dute kongresuan ere. Bularreko minbizia garatzeko arrisku
|
handiagoa
duten emakumeei mamografiak egitea lehenetsi dutela esan dute. Koloneko minbiziari dagokionez, gutunak eta testak bidaltzeari ekin diote.
|
|
|
Autoestimua inguru sozialean sostengatzen denez, gorputzen iruditegi homofoboak nabarmenago eragiten dietelako. Bere esperientziaren arabera, gizon trans heterosexualek emakumeekin erlazio afektibo sexual asegarriak izateko aukera
|
handiagoa
dute emakume trans heterosexualek gizonekin baino. Ondorioz, gizon transek ebakuntza egiteko aukera dute, baina jakinda bestela ere bizitza eta sexualitate gutxi asko bizigarria izateko aukera izango dutela (oraindik hamaika mugekin, noski); emakume transek, berriz, horren ezinetik abiatuta hartu behar izaten dute erabakia.
|
|
|
Beste alde batetik, asoziazioa aurkitu da endometriosiaren eta hilekoarekin erlazionatutako zenbait ezaugarriren artean. Hain zuzen ere, eritasunaren intzidentzia altuagoa ikusi da menarkia (lehen hileko) goiztiarra, hileko arteko ziklo laburragoak eta hilekoaren fluxu eta iraupen
|
handiagoa
duten emakumeen artean (9, 10). Horrek guztiak iradokitzen du hilekoarekiko esposizio luzeagoak endometriosia pairatzeko arriskua areagotzen duela (11).
|
|
2022
|
|
|
Ni berri bat jaio zen. Lehen mesfidantza
|
handiagoa
nuen emakumeenganako. Ez ditut ezagutzen, baina nire konplizeak dira.
|
|
|
Lodifobiak eragin
|
handiagoa
du emakumeengan. Lodifobiak genero guztiei eragiten die. Hala ere, gaiari buruz berba egiteko, beharrezkoa da espazio ez mistoak sortzea, emakumeoi modu desberdin batean eragiten digu eta.
|