|
2000
|
|
|
Eta ez osabaren zurrungengatik! Izan ere, hain izan zen betea bezperako eguna, eta hain iduriz eta gertakiz asea —katedraleko meza, Pisako karriketan barrena ikusi hainbat eszena koloretsu, osabaren fosila, Maurice Ducreuxekin izan genuen solas aberatsa... —, non
|
haiek guztiak
baitzetozkidan, bata bertzearen ondotik... harik eta iduri haien artean bat gailendu zitzaidan arte: Laura... eta Lauraren behakoa.
|
|
|
Eta konfesatu zuen frai Domenicok Buccio eta, erraiten ziolarik hark ezen eskumikua merezi zuela erlikia hain gaizki tratatzeagatik, makilada batzuk eta bertze anitz penitentzia manatu zizkion. Eta penitentzia
|
haiek guztiak
frai Antonioren alde eta fabore izan ziren, eta hala ase ahal izan zuen honek Catalinarekin bere haragi aseezinaren desira, Buccio bertze egiteko haietan enplegaturik zegoen bitartean. Eta Buccio hantxe geratu zen, finean, bere emaztea noizbait haurdun ikusiko zuen igurikitzan.
|
|
|
Eta, studioa egokitu ondoren, gure aitak ordaindu nahi izan zituen gastu
|
haiek guztiak
, baina osabak erran zuen:
|
|
|
Zirriturik gabeko pintura hartan laketzen ziren, ordea, ene gurasoak eta aldian behin jauregirat hurbiltzen ziren bertze jauntxo
|
haiek guztiak
!
|
|
|
Baina zer esplikazione zuen ene desira hark? Egia ote zen, bada, Platonen leienda, zeinean kontatzen baita ezen aitzina hartan izaki haiek bizi zirela, aldi berean gizonen eta emaztekien ezaugarriak zituztenak eta gaurko gizonak eta emaztekiak baino ederragoak zirenak, eta hain zirela indartsuak eta urguilutsuak, non deliberatu baitziren, Titanak bezala, jainkoen kontra erreboltatzerat, harik eta Zeusek
|
haiek guztiak
azpiratu zituen arte, oinazturaren aizkoraz bitan banatzen zituela, eta hala gabiltzala gizon-emaztekiok geroztik, amorioaren desira aseezinak bulkaturik, batzuk eta bertzeak bat egin nahirik, etorkiko batasuna amets?
|
|
|
Eta nik gauza
|
haiek guztiak
nituen buruan, eta orduan, neure etorkizun beltzari ate bat zabaldu nahi banio bezala eta neure senak eta neure bizi-nahiak ere hartaraturik, pentsatu ere gabe bi aldiz, erran nuen:
|
|
|
indiar gorri batzuk dira, hemen ez ezik Santo Tomásen inguruan ere bizi direnak. Baina bada hango eta hemengo indiarren artean alderik; izan ere, hemengoak ongi tratatu genituen, eta haiek berdin ihardetsi digute; Santo Tomás ingurukoak, berriz, gaizki tratatu zituzten, eta, ondorez,
|
haiek guztiak
erreboltatu ziren, guti batzuk izan ezik...
|
|
|
...esiragarriago zitzaidala —baita ikusmolde estetiko batetik ere— neure haragi-hezurren osotasunari atxikitzea haien puskei eta hondarrei baino; iritzirik, bertzalde, ezen, neure organoen eta neure menbroen alderakotzat, aspaldi ordaindu niola Jainko guztiahaldunari, giristino gisa, zor nion zerga, neure behatz ebakiaren sakrifizioarekin eta oblazinoarekin; eta deliberaturik, finean, ezen
|
haiek guztiak
arrazoin ezin arrazointsuagoak zirela aita Zacaríasen kontseiluari eta demandari baiezkoaren emaiteko, konformidadezko keinu bat egin nion gipuzkoarrari. Eta Antoniok, orduan, erran zuen:
|
|
|
Eta, baldin zalantzaren bat banuen, ongi bai ongi aditu nion nik aita jesuitari hurrengo igandeetako sermoietan, erraiten eta errepikatzen zuelarik behin eta berriro ezen mastin zuri handi haren baitan inkarnatu eta mozorrotu zela Eislebengo heresea, zeina deabruen printze izendatu baitzuten han infernuan, Pagabasoko leizean, alegia, eta kalte eta gaitz izugarriak ekarri zizkiela urbiaindarrei, izurri hura lekuko, eta are gehiago ekarriko zizkiela, baldin neurriren bat hartzen ez bazuten. Eta gauza
|
haiek guztiak
Urbiaingo parrokiako pulpitutik erraiten zituen igande oroz, Urbiango elizako erretore don Laureano, gizon ezin koldarragoa zena, haren erranetarat zegoenez gero.
|
|
|
Non geratu ziren ene imajinazino
|
haiek guztiak
, jaun André?
|
|
|
Eta, itsasaldi haren ondotik, neure bide berri hartan barrena, gero eta segurkiago eta gero eta gogortkiago fintkatu nituen neure oinak, eta gero eta bazterrerago egin zuten ene zalantzek, halako moldez, non, neure ezbai eta buruhauste
|
haiek guztiak
, denbora batean enegan haragitzen zirenak eta haragiaren haragi bihurtzen, itzal bihurtu baitziren, finean, eta, azturaren azturaz itzalaren itzal. Eta, handik harat, zein urrun sentitu nintzen neure amaganik; zein urrun, aita Bartolomeganik eta hark irakatsietarik; zein urrun jesuitek eta Erromako Eli za ko moralistek manatutik... eta zein urrun Axularrek bere Gero-n adierazietarik, seigarren manamenduaz denaz bezainbatean!, zeinak, derradan bide batez, seigarrenetik lehenerat egin zuela baitzirudien, baldin apezek eta eliz jendeek manamendu hari predikuetan eta aitorlekuetan emaiten zioten denborari kontu egiten bazitzaion bederen.
|
|
|
Lekutan, jaun André! Zeren eta, nola ohean geuntzanok baikinen aski sutsuak eta mugituak, hala, eskuak oina zerbitzatu beharrean eta oinak eskua, korapilatu zitzaizkigun, gutien uste genuenean,
|
haiek guztiak
—oinak eta eskuak, besoak eta zangoak—, baina hain suerte gaitzez, non, oharkabean, emazteki baten bularretarik bat beso-zangoen haragi-korapilo haietarik batean harrapaturik geratu baitzen; eta hain hertsiki harrapaturik geratu zen, bertzalde, non emaztekiak oihu lazgarri bat egin baitzuen, bere dolorezko dolore hartan; eta, orduan, korapiloaren deskorapilatzeko eta bere buruhaustear... Eta, mugimendu haien artean, egin zuen jauzi, halako batean, ene gainerat, bi emazteki haietarik batek... eta ohea hautsi zen, eta, ohearekin batean, hautsi ziren ordu arte aurkitu eta bildu ahal izan genituen froga eta argumentu guztiak, Trinitatearen batasunerat eraman gintzaketenak, Fausto eta Lelio Sozziniren teoriak azkenean biktorios.
|
|
|
Bertzenaz, badakizu nola erraiten duten ezen goseak edo istanteko larrialdiak adimendua eta injenioa pizten dutela eta, nitaz denaz bezainbatean, baietz aitor dezaket, zeren pikaro bat bezala ari bainintzen —Amsterdameko portuan eta bertze portu batzuetan ezagutu nituèn pikaro
|
haiek guztiak
bezala, gehienak ere jokorat eta jan-edanerat emanak, alferkeriarat eta arloteriarat, errietarat eta liskarretarat, edo sal-erosi nahasietarat eta bertze mila tratu gaixtotarat—, eta pikaro bat bezala mintzatu bainintzaien ondotik zalduntxo haiei, engainamendu handiz:
|
|
|
Eta osaba hala zegoela, eta ni hari beha nengoela, begiak malkotan, gizon-emakume odol-gose
|
haiek guztiak
maradikatu nituen berriro behin, bi aldiz, mila aldiz... harik eta jendartetik emazteki bat aitzinatu zen arte: osabaganat zihoan lasterka eta hatsangaka, erdi nigarrez, eta, hura ikusi nuelarik, gibeletik iltki nintzen ni ere.
|
|
|
Guztiz bertzelakoa zen, zinez, koadro hura: ...ten oinazerat edo oinazearen bihotzerat; eta formek eta koloreek ere araurik gabeko arau haien arabera moldatuak ziruditen, baina, aldi berean, eta arestian erran bezala, ez zen kaosa eta anabasa haien fruitua eta emaitza, zeren forma eta kolore diferent haiek bazuten batasun guztizko bat eta osozko; ez, ez zen pintura hura atsegina, baina ederra zen, Pedrok ordu arte pintatu zituen koadro atsegin
|
haiek guztiak
baino mila aldiz ederragoa eta egiazkoagoa; eta handiagoa ere bai, zeren, nahiz eta, neurriaz denaz bezainbatean, koadro tipi bat zen, bere ohizko koadroak baino hagitzez ere tipiagoa, haiek guztiak baterat baino handiagoa zen: ederra zen, zinez, eta birao baten ederra zuen, libertatearen ederra zuen.
|
|
|
Guztiz bertzelakoa zen, zinez, koadro hura: ...en fruitua eta emaitza, zeren forma eta kolore diferent haiek bazuten batasun guztizko bat eta osozko; ez, ez zen pintura hura atsegina, baina ederra zen, Pedrok ordu arte pintatu zituen koadro atsegin haiek guztiak baino mila aldiz ederragoa eta egiazkoagoa; eta handiagoa ere bai, zeren, nahiz eta, neurriaz denaz bezainbatean, koadro tipi bat zen, bere ohizko koadroak baino hagitzez ere tipiagoa,
|
haiek guztiak
baterat baino handiagoa zen: ederra zen, zinez, eta birao baten ederra zuen, libertatearen ederra zuen.
|
|
|
Eta Maddalenek osabaren bizkarreko zauriak garbitzen segitu zuen, eta haiei ukendua emaiten; eta, gero, zauri
|
haiek guztiak
oihal batez estaltzen zizkiola, erran zion:
|
|
|
Eta Horaziok ideia ausart haiek zituen, eta ideia haiekin nola ez zen, bada, gaizki ikusia izanen, Quitoko unibertsitatean ez ezik bertze edozein unibertsitatetan ere, jaun André...! Baina Horaziok erran zuena eta bertze ingeles hark erran zuena... eta don Venancioren ingururat biltzen zen talde hartako bertze kide guztiek ere erraiten zutena aditzerat eman nahi izanen banizu, orrien faltan aurkituko nintzateke, zeren, arestian erran dizudan bezala,
|
haiek guztiak
, edo kasik gehienak, ikasiak eta buruz ongi jantziak baitziren, eta zeren don Venanciok jende haiek gonbidatzen baitzituen noizik behin bere etxerat, halako suertez, non guztiok izaiten baikintuen orduan solasturi, bazkari baten edo bertze zernahiren aitzakian... eta zeren, geure solas haietaz baino areago, doña Rosa de Osorioz mintzatu nahi bainizuke orain, eta harekin izan nuen amorioaz, zeina...
|
|
|
Eta emazteki harenganik atsegin izaiten nuen, halaber, haren umorea ere, zeren bere buruari ere irri egiteko gai baitzen, halako moldez, non noiznahi-den erraiten baitzigun ezen, alargundu ondoren, hiru gizonek eskatu ziotela eskua, baina
|
haiek guztiak
gibelat bihurtu zitzaizkiola, noiz eta jakin baitzuten ezen etxea eta etxeko errentak miserikordietako obrentzat zituela, zeren hura izan baitzen haren senarraren —zeinari jaun Ricardo Meneses baitzeritzan— azken nahia, eta berak zin egin baitzion bai bere buruari eta bai bere senar izan zenari ere ezen bete eginen zuela haren hitza. Eta gero, txantxetan eta irria ezpainetan, solasaldi haietan biltzen ginenoi beha, erraiten zigun:
|
|
|
Hamalau urte nituen, koadro hura iritsi zenean, bertze fardel batzuen artean, osoriotarrek Espainian zuten oinetxetik. Zeren baitzirudien ezen urtebete lehenago hil zela osoriotarren Espainiako oinetxeko jauna eta fardel
|
haiek guztiak
igorri zituztela handik, etxeko jaunak testamentean hala manatu zuelako. Fardelak gure aitaren izenean zetozen, zeina ere hil berria baikenuen eta zeinak bertze hiru anaia baitzituen Indietan sakabanatuak:
|
|
|
...ti-beheiti guztiak eta aitzin-gibelak —egun batean aldatzen genituèn landareen numeroa, edo bertzean biltzen genuèn kakaoaren edo tabako hostoen pisua; edo, etxekoentzat eta etxeko trabailarientzat egunoroz ekartzen zirèn jatekoak eta bizigaiak, eta egunoroz izaiten zirèn diru-sartzeak, salerosiak eta zor-hartzekoak, finean—, amorioak arintzen eta eztitzen zizkidan neke eta trabailu
|
haiek guztiak
, pentsaturik ezen, gauez, Rosaren magalean eta Rosaren hitzetan hartuko nuela atseden: soseguaren xistera eta etzauntza hartan, non denbora ere pausatu egiten baitzen, gelditzen zen eta trikatzen zen.
|
|
|
Eta zeren agortzen ahal dira gure asmoak eta gure ametsak, agortzen ahal zaizkigu urak eta eguzkiak, eta ahanzten ahal ditugu
|
haiek guztiak
, baina beti geratzen da gure baitan lur puska heze epel bat, non bizitza ez baita nehoiz agortzen... eta egun hartan ere, edo, gau hartan, hobeki, erori zen bertan amorioaren hazia eta loratu ziren ur eta eguzki ahantziak berriro.
|
|
|
Eta haragiaren bozkarioa zuten eta haragiaren bozkarioak bizi zituen beltz
|
haiek guztiak
... eta bozkario hark kanelaren gozoa zuen eta ez zuen absintio belarraren minik.
|
|
|
" Hona hemen, hona hemen bai, zuen etorkizuna, eta damu zaitezte, bada...!", erakusten zuelarik modu hartan ezen ezin hobeki mugitzen zituela teatroaren hariak, nola baitzegokion, hezkuntzaz eta ikaskuntzaz, jesuita bati. Eta, sermoi luzeak egiten zituen arren, ez zen aise marrantatzen eta erlasten zen predikaria, eta, hala berean, nekez adituko zen bere sermoi haietan eliztarren xuxurlarik, zeren eta
|
haiek guztiak
izaiten baitzituen berari adi, hitzarekin ez ezik bozarekin ere liluratuko balitu bezala, bozaren sekeretu guztien jaun eta jabe.
|
|
|
Eskailera-mailen eta zur nagusien arteko angeluetan, eskuineko aldean, bat, bi, hiru, lau, bortz eta sei habia kontatu nituen: hiru, hasi berriak ziruditenak, eta bertze hirurak, erdi eginak... eta
|
haiek guztiak
zeuden bata bertzearen gainean, posizino erlatibo berean.
|
|
|
Eta neguaren erdian eguberriak izaiten ziren, eta festaburu hartarako, amak hala manaturik, etxean jaiotza ipintzeko usantza hartu genuen, zeren eta amaren sortetxean ere, han Ezpeldoin, usantza hura baitzuten. Eta jaiotza ezin ederrago hartan lurrezko iduriak jartzen genituen, bazelako Urbiainen baxeragile eta tupinagile bat, baxerak eta tupinak ez ezik lurrezko eta buztinezko bertze mila ontzi ere egiten zituena eta trebetasun handia zuena bai material haiek eskuz lantzeko eta bai idurien egiteko ere, halako tailuz, non harenak izaiten baitziren jaiotzan jartzen genituen iduri
|
haiek guztiak
: san Jose, Ama Birjina eta Jesus Haurra; artzainak eta ardiak, zaldiak eta astoak... baita hiru erregeak ere, errege egunez jartzen genituenak...
|
|
|
Zeren, noiz eta ehizaren gibeletik egiten baitzuen —hotzetik berorat, alegia—, istant ezin laburrago batean egiten baitzuen, zeinean baitzirudien ezen sua haren baitan piztu eta, piztu orduko, gorputz osorat hedatzen zitzaiola, zainetan bolbora balu bezala, harat eta honat lehertzen zena eta gihar guztiak dantzan jartzen zituena, mugimendu arin eta ezin airosagoan. Edo, zehatzago izaitearren, mila mugimendu egiten zituen, gihar bakoitzak bere mugimendua zuelako, baina erran liteke, aldi berean, ezen mila mugimendu haiek bat zirela edo bakar bat osatzen zutela, zeren indar eta mugimendu
|
haiek guztiak
senaren meneko baitzituen eta sena zuten, halatan, gidari, sinkronia eta harmonia zirelarik, azken finean, leherketaren fruitu.
|
|
|
Gainerat, herritarren mesfidantza zegoan, eta ez zegoan deus egiterik mesfidantza hura uxatu ezean, etxegoiendarrenak izan ziren lur haiek jabe berria zutenez eta jabe hura Urbiango herria zenez gero: erran nahi baita ezen lur haiek herri-lur zirela orduko, Leringo kondearen zerbitzuan aritu zen Burgosko kapitain lagun batenak izan ondoren, zeren, gerla maradikatu haiek galduz gero, kapitain hark bereganatu baitzituen etxegoiendarren lurrak, kondeari eskaini zizkion zerbitzuen ordain, eta zeren, handik urte gutirat, urbiaindarrei saldu baitzizkien kapitainak jauregia eta lur
|
haiek guztiak
, Burgostik urrun geratzen zitzaizkiolako eta bere bizitzako mementu batean zorretan sartu zelako. Eta hargatik agertzen zituan herritarrak mesfidati eta gibel-beldurti, ez baitzuten sinesten balizko olaren balizko irabaziak lurraren jabetasunetik jaso izan zituztenak baino handiagoak izan zitezkeenik, nahiz eta gure aitak behin eta berriz aitortu zien baietz eta baietz, Urbiaingo elizaren aitzinean zelebratu zen juntan, norat etorri baitzen erregeordearen mandataria ere.
|
|
|
Baina haiek ere ederki ipini zitian aitak bere menerat. Eta, horrela, noiz eta olaren eta jauregiaren lanak akabatu baitzituzten, jauntxo
|
haiek guztiak
gonbidatu zitian festa baterat. Eta guztiek jan eta edan zitean nehoiz ez bezala, eta, halako batean, Ubarneko jauntxoak gainezka zuèn kopa altxatu, eta oihu egin zian:
|
|
|
Eta gauza
|
haiek guztiak
oroitarazten zizkigun aitona Nikolasek bere kezko eraztun eta laino tipi haien artean, batzuetan keari beha geratzen zela, bertzeetan guri; egun batean, ordea, urrunerat beha paratu zen, eta begietako beira hezatzen zitzaiola eta xipatzen, erran zuen:
|
|
|
Eta ura, handik aitzina, harrizko kanal batek bideratzen zuen etxe aitzineko jardineko iturriraino lehenik, agerian, eta errotako urtegiraino gero, ezkutuan; errotatik ateratzean, berriz, urak bertze kanal batetik egiten zuen, zeina baitzihoan berriro agerian eta jauregi gibeleko paretari atxikirik, latseraino, arestian erran dizudan bezala: kanal hura, batzuetan, lohitu egiten zen, zeren eta lohikeria baita eskrementuen eta bertze mila hondarren emaitza, eta, haien garbitzeko, errotako urtegiko ura husten zen noizik behin, uraren lasterrak
|
haiek guztiak
jauregitik urrun zitzan.
|
|
|
...ere, ongi dakizu, jaun André, zein zen sasoin hartako handikien eta odol garbiko jende noblearen iritzia —iritzi aski orokorra, bertzalde, urte luzeetako erroak zituena—, komertzioari eta antzeko betebeharrei buruzko zilegitasunaz eta bidezkotasunaz denaz bezainbatean... eta mesprezatzen eta arbuiatzen ere zituztela eginkizun haiek, erdeinatzen eta gutiesten, iritzi haren arabera, zeren
|
haiek guztiak
ez baitziren —nehoiz ere izan ez ziren— ohorezko gizonendako lan ohoragarriak, halako suertez, non, lan haiek eta egiteko haiek, egin orduko lohitzen eta zikintzen baitzituzten egiten zituztenak: aita, halarik ere, aldiei eta aldien zaldiei aitzinatzen zitzaiela, ohartu zen ezen mundua aldatzen ari zela eta, urrunerat joan gabe ere, bertan zituztela mudantzak, ondasunen ata aberastasunen inportantzia gero eta handiagoa iragartzen zutenak... eta, are gehiago, zeren uste baitzuen, halaber, ezen, jatorrizko eta etorkiko odol garbitasunik ezean, nola baitzen bere kasua, arbasoak Nafarroako gerla haietan galtzaileetarik izan zirelako, dirua egin eta diruz eros zezakeela faltan zuena, noblezi tituluak ere diruaren esku egon zitezkeenez gero... zeudenez gero.
|
|
|
Eta, jauregiaren izena zenbatenaz gorago zeramala eta izenaren itzala zenbatenaz urrunago, hainbatenaz hertsiago ezarri zituen aitak jauregiko barren-arauak, ordenantzak eta zirimonia suerte
|
haiek guztiak
. Eta, are gehiago, zeren, Villagrandeko dukeari jauregirat etortzeko gonbita egin zionean, eta jakin zuenean ezen dukeak gonbita onartu zuela, Donibane Lohizunetik ekarri baitzuen, izendatuki eta espreski, dukea jauregiratu baino bi hilabete eskas lehenago, kontu haietan aditua zen zirimonia-maisu bat, jaun Louis Delapierre zeritzana, Borde len jaioa eta euskaraz ez zekiena, baina bai gaztelaniaz, frantsesez bezain ongi, etxeko sehiak eta zerbitzariak ohitura eta usantza haietan aitzinago zitezen eta finago zitezen.
|
|
|
Ordea, aitona Nikolasek ez zuen laket izan aitak hartu erabakia. Izan ere, jauregiaren errespontsabilitatea gure aitaren esku utzi zuenetik, bere baitan zatiturik zegoen aitona, zeren, miretsirik bazegoen ere, alde batetik, gure aitaren kemenarekin eta haren suarekin, baita negozioen oihanean aitzina egiteko erakusten ari zen trebeziarekin ere, ez zituen, bertzetik, haren modu eta manera
|
haiek guztiak
guztiz azeptatzen eta ontzat hartzen. Eta bazkalorduan diskutitzen aritu ziren biak, aitona Nikolasek ez zuelako begi onez ikusten zein modu desegokian egotzi zuen aitak etxetik Xalbador lehengusua, urte erdiz jauregiko skribatzaile izan zena, oihuka eta ostikoka:
|
|
|
Horra bai bertze hitz biribil bat, itzal tipienik onartzen ez duena...!, edo hala lirudike bederen, noiz eta nornahiren ahotik adituko bagenu, ahoa bete hitz eta ahoa bete hots. Aldiz, gero eta sinetsiago nago, zu bezalaxe, ezen hitzik biribilenak ere bere itzala duela, eta hargatik direla biribiltasun guztiak —edo gehienak bederen— ustezko eta balizko,
|
haiek guztiak
itzalaren baitan urturik eta ezabaturik akaba dezaketenez gero. Izan ere, zenbat gezur hitz horren ifrentzuan ere, jaun André!
|
|
|
Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. Eta, astebetea iraganik, erdi eroturik bezala jalgi zen gizagaixoa bertatik, erranez ezen gartzela hartarat aspaldi kondenatuak izan zirenen nigarrak eta intziriak —gaizkileenak, nahastekarienak eta gainerako jendailarenak— aditu zituela han barruan, eta amets batean bezala ikusi zituela
|
haiek guztiak
—ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu zirelako, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorr... Eta Mattin eta biok ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest.
|
|
|
Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura? Eta, ohartu zenean ama ezen bere ahalegin
|
haiek guztiak
alferrikakoak zirela bai osaba bereganat erakartzeko bai, aitzinago, bere ahizpa Emilianiganat; eta ohartu zenean, halaber, ezen gizon hark nekez errespetatuko zituela graduz eta kondizinoz zegozkion kortesi arauak, eta alferrik zebilela, ondorez, hura arrastoan sartu nahian, zeren hurrengoan berdin tratatuko baitzuen osabak zerbitzuko jendea —Maddalen, bereziki—, gehiegizko konfiantzaz... Amaren hondar aitorrari bagatxezkio, hala dirudi.
|
|
|
Ai, jaun André, deus ere ez nekien nik amorioaz, baina zin degizut ezen istant haietan pentsu
|
haiek guztiak
iragan zitzaizkidala burutik...!
|
|
|
Eta pentsu
|
haiek guztiak
, eta bat edo bertze gehiago... zeren anaia etorri gabea baitzen artean.
|
|
|
Eta aita Bartolomek bereari eutsiz, berriro erran zuen orduan ezen mutila exor tzizatu behar zela eta berak exortzizatuko zuela, zeren zalantzarik ez baitzuen ezen deabruak eragin izan zizkiola zalditik erori zenetik izan zituen dar-dar
|
haiek guztiak
, eta zeren lehenbailehen egotzi behar baitzitzaion demonio gaixto hura gorputzetik, mutilak onerat eginen bazuen; eta amak baietz erran zion, eta aitak ez zuen ezetzik erran, muturra okertu bazuen ere.
|
|
|
Baina osabarekin bizi izan nituen egun gogoangarri
|
haiek guztiak
, nekez gerta zitezkeen, baldin osabak ziegarako bisita hura egin izan ez balit, eta baldin, bisita haren karietarat, elkargo sekeretu moduko hura sortu izan ez bagenu, bere eraikuntzan eta bere historian bi mugarri eta bi data jaingarri izan zituena.
|
|
|
izan ere, planeta bakoitza duk mundu berri bat, eta izar bakoitza, orobat" —eta, bere hitzen azpimarratzekoedo hatza altxatzen zuela, erantsi eta eratxiki zuen—: Eta Pierre Gassendiri berari aditu nizkioan, halaber, neure bizitzan peripatetikoen eta eskolastikoen kontra aditu nituen lehen hitzak, zeren eta etsai baitzituen
|
haiek guztiak
, Epikuroren miresle zen bezala, edo Kopernikorena eta Ke ple rre na, baina Galileorena bere batez...
|
|
|
Eta Italia baino eskola hoberik ez diat nehon edirenen. Leonardo, Rafael, Ucello, Botticelli...
|
haiek guztiak
nabaritzen ditiat dagoeneko, Joanikot, bihotzean ate-joka, zeren, haiek hil ziren arren, bizi-bizirik baitaude ene baitan!", erraiten zidaan. Eta niri inbidia izugarria emaiten zidaan, zeren eta ez baitzitzaidan, artean, bihotzean su hura piztu, jende batzuk zirt-edo-zarteko deliberamendu haien hartzerat bulkatzen zituena:
|
|
|
Baina, deusi lotu aitzin eta ongi uler diezadazun, derradan ezen bagenituela gazteluan, geure sabel-maskuri larrien sosegatzeko, portzelanazko bi kakontzi —edo pixontzi, edo gernuontzi... edo bazina, nola deitzen baitzion amak—, berdinak eta biribil-biribilak, baita zurezko aulki bat ere, kakontzien diametroko zulo biribil bat zuena, non, beharren arabera, doitzen eta egokitzen baitziren kakontziak, egin beharrak modu lasaian eta erosoan egin ahal izaiteko. Eta guk geure egitekoa egin, eta morroi-neskameak haien garbitzeaz arduratzen ziren, establietako eta ukuiluetako kloaketan eta putzu beltzetan husten zituztela, edo eiheraren aterabideko kanalean maizago, kanaleko urak, halatan, eskrementu
|
haiek guztiak
errekaraino arrasta eta eraman zitzan, jauregitik urrun.
|
|
|
Eta osabak oihu egin zuen: " Non hago, Herensuge?", eta, sokan beheiti eta leizean beheiti zihoala, piztien habia iduriko hartarantz, irrintzi izugarri hura egin zuen, eta, irrintziak edo irrintziaren oihartzunak uxaturik, ez dakit zazpi bele-edo baterat jalgi ez ote ziren leizetik, nahiz eta neuri zazpi mila iduritu zitzaizkidan mementu hartan... baita gurekin etorri ziren sehiei ere, agi denez, zeren
|
haiek guztiak
ihesi baitzihoazen, korrika eta lasterka, oinazturak harturik bezala, zalgurdietarantz...
|
|
|
Ez al da hori berri zoragarria? Beraz, badakizue, hemendik bi hilabeterat jauregian izanen ditugu
|
haiek guztiak
...
|
|
|
Eta aski zuen, bertzalde, haien burezurrak erakustea: ...sinbolo eta orde, halako tailuz, non horregatik erraiten baitugu ezen, artalde batez ari garelarik, hainbat ardi edo hainbat buru dituela, hala, galderari galdera eratxikitzen diodala, burezurra baizik ez erakusteak ez ote zekarzkion aitari bi ondore, zeren, alde batetik, nola burezurrak gorputz osoak baino toki gutiago hartzen duen, ale gehiago sar baitzitzakeen espazio berean, eta zeren, burezur
|
haiek guztiak
, bertzetik, behetik gorako horma bertikalean jar baitzitzakeen, ikusleen behakoa ere halakoa izan zedin, beheitik gorakoa, nola izan ohi baita bere sumisionea eta menekotasuna sinatzen dutenen behakoa?
|
|
|
Zer gehiago erran diezazuket historia hartaz? Bada, osaba gibeletik hurbildu zitzaidala, noiz eta esperimentua eta froga
|
haiek guztiak
akabatutzat eman bainituen:
|
|
|
Eta are gehiago mindu ninduen jendearen jokamoldeak, zeren urliak irri egiten baitzion osaba Joanikoti, sandiak irain, eta berendiak hatza luzatzen zion, mairu herriko mairu beltza baino mairuago eta beltzago balitz bezala eta, ondorez, bi aldiz herese. Eta haiek guztiek osaba akusatzen eta kondenatzen zuten, eta nik akusatzen eta kondenatzen nituen
|
haiek guztiak
, eta akusatu eta kondenatu ez ezik, behin eta berriz maradikatu ere nituen, zeren biktimen biktima izan zen Kristoren izenean guztiak borrero bihurtuak baitziren orduko, bago erorirat egurkari guztiek laster... Eta orduan ikusi nuen nehoiz ere baino garbiago ezen gauza bat zela Kristoren mezua eta Ebanjelioen hitza, eta bertze bat Elizak bere etsenpluarekin aditzerat emaiten zuena.
|
|
|
Eta Mattinek hura guztia zekien eta ez zuen ezkutatzen; aitzitik,
|
haiek guztiak
erakusterat permatzen zen, batzuetan artez —aitaren eredurat—, bertzeetan zeharka, giro bakoitzean modu diferent batean.
|
|
|
Eta hala ohartu nintzen egun batean ezen ene ihesaldi haiek bakardade batetik bertze bakardade handiago baterat ninderamatela, eta hala iragan nintzen arestian aipatu dizkizudan Senekaren hitzetarik haren bertze hitz haietarat: Voluptati indulgere initium omnium malorum est, 24 zeren plazer hura desplazer iturri gertatzen ari baitzitzaidan, haragizko atseginaren janari
|
haiek guztiak
denborarekin urdinduz joan izan balitzaizkit bezala, edariak zurminduz, eta zeren libertatea ez baitago diruz erosterik, finean.
|
|
|
Eta nik pentsatu nuen, kapitaina hura erraiten ari zelarik, ezen banekiela nola ihardetsiko niokeen, baldin hitz haiek urte pare bat lehenago erran izan balizkit: ihardetsiko nion ezen
|
haiek guztiak
agure zahar urtatuaren desenkusak zirela, hain bainengoen haragiak itsuturik; orain, aldiz, pentsatzen nuen ezen jakintsu baten hitzak izan zitezkeela. Zeren neure harreman haietan ez bainion lekurik utzi amorioari —ez letra handiz ez tipiz skriba zitekeenari—, ez amorioaren itzalari, eta ez amorioaren kutsurik izan zezakeen bertze deusi, baina hutsalkeriari eta banaloriari.
|
|
|
" Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean. ..., itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin
|
haiek guztiak
buruan nituela, erran nioan hire amari: " Andere Graziana, berorren semea ene semea ere izan zen, borzpasei urtez, Itsasoko Aman izan nuen bitartean, eta nihaur joanen naiz haren bila..."
|
|
|
Eta, horrela, mundu tipi hartan deus guti nuen eta guztia nuen, zeren bakea nuen eta bizitzaren jakintasuna nuen, zeinak erraiten baitzidan ezen gauzak zetozen bezala zetozela eta pairuz hartu behar nituela
|
haiek guztiak
; eta erraiten zidan, halaber, ezen zorigaitzik handiena ez zela zorigaitza bera eta zorigaitzaren existentzia, baina haren eramaiteko ez ahalik ez argirik izaitea; eta erraiten zidan, finean, ezen nekearen ertzetik eta hegitik ere heda zitezkeela besoak harat eta honat, eta adimenduaren argiak egin zezakeela gure besarkada bakoitza, ez sutsuagoa, baina bai zabalagoa, zeren zinez izan baitzitekeen...
|
|
|
Baina ez nagok akort, zeren eta guztiok ez gaituk martiri izaiteko jaio, ni ere ez... Eta martiri izaiteko jaio denak jakin beharko likek, bertzalde, ezen martiriak eta martirien odola a posteriori direla emankorrak, noiz eta haien kausak aitzina egiten baitu... baina baztertzen eta ahanzten dituk, modu berean, baldin haien kausak huts egiten badu... edo ikusi, bertzenaz, zer gertatu zitzaien kataroei Montsegurren, zeren martiri
|
haiek guztiak
noren ahotan daude egun, eta nork loriatzen eta lorifikatzen ditu. Nehork ez!
|
|
|
Edo, ez al zen arrazoin printzipalena izanen ezen maisu ezin hobea nuela osaba, eta harenganik eta haren injeniotik gero eta gehiago ikasten ari nintzela, zeren eta nik osabari eman ihardespena, osabak berak egina izan baitzitekeen bertze zirkunstantzia batzuetan? Edo arrazoin
|
haiek guztiak
baterat ote zeuden ene ateraldi ausart haren ifrentzuan. Nik al dakit zer...!
|
|
|
...tzia zela, hala, erran behar ote dizut ezen, segidan, bere eremurat eraman zuela osabak solasa?, azaltzen ziolarik gitarra-joleari nola gitarraren hots harmonikoen azpian —eta berak kantatu kanten azpian, azken finean— numeroen mundua zegoen, zeren notak eta soinuak harien luze-lodien araberakoak baitziren, eta jotzailearen hatzen hariekiko posizio erlatiboen araberakoak, eta distantzia
|
haiek guztiak
neurtu egin zitezkeela eta numeroetan eman.
|
|
|
Eta hala, bada, eskola akabatu eta etxerako bidean nindoan, noiz eta oroitu bainuen, lehen inpresionearen gibeletik, zure mintzaldia, eta noiz eta ohartu bainintzen, gauza
|
haiek guztiak
gogoan nituela, ezen ez zetozela bat zuk jakintasunari buruz zenuen iduria eta nik nuena, zeren nik Burgosko katedralarekin amesten nuen bitartean, zuk, itxura batean bederen, ez. Zeren Burgosko katedralak, zerurat beha paratu aitzin, lur sendo eta egonkor bat baitzuen funts eta azpi, non errotzen baitzituen bere oinak eta zimenduak.
|
|
|
Eta, gelan nengoela, ezin kendu izan nituen burutazio haiek. Zure hitzaldiko arrazoinak, zure aipu haietan zimendatuak, banaka harturik, ur-xortak bezalakoak ziren, bakoitza bere aldetik joan zitekeena, nehongo kalterik eragin gabe, baina ene bekatuarekiko hisiak ubide berean ipinarazten zituen, finean, ur-xorta
|
haiek guztiak
, eta uholde baterat biltzen, zeinak baininderaman goiti-beheiti arrastaka.
|
|
|
...n ezen, lehen manamenduak manatuaren arabera, lehenbailehen salatu behar zintudala jaun erretorearen aitzinean, Jainkoa guztiz ere zegoelako zure gainetik; bertzeak, berriz, ezetz, bertze judas bat izan nahi ez banuen bederen; buruak arrazoinik arrazointsuenak bilatzen zituen, salatzearen zuritzeko eta justifikatzeko; eta bihotzak, berriz, jakinarazten zidan ezen imajinazinoaren idurikeriak zirela
|
haiek guztiak
, eta ez arrazoinaren arrazoinak, eta konfiantza eman zidanari konfiantzaz ihardetsi behar niola. Eta horrela ibili nintzen, harik eta egun batean neure deliberamenduaren hartzerat deliberatu nintzen arte:
|
|
|
Eta, ahal zuenean, umeekin eta gazteekin jostatzen zen uretan, zeren igerilari bikaina baitzen gipuzkoarra, behin edo behin erran dizudan bezala, eta
|
haiek guztiak
zoratzen egoiten ziren harekin.
|
|
|
indiarrek igorri zuten ene semea purgatoriorat eta indiarrek atera beharko dute. ...tzear direnean, beheko txaboletarat, haien haurrek ere tipitarik ikas dezaten zer den sufrimendua, harik eta, sufrimenduari sufrimendua eratxikiz, sei-zazpi urteko direnean, Cumanáko perla-saltzaile lagun bati igortzen dizkiodan arte, dohainik, hark enplega ditzan perla-bilatzaile gisa han edo hemen, Vene zue lako kostan oraino ere geratzen diren perla-toki bakanetan, eta halatan hil daitezen
|
haiek guztiak
bizimodu ezin gogorrago baten ondoren, birikak leherturik —eta, burua goiti-beheiti higitzen zuela, akabatu zuen—: Zeren mundu honetan sufrimenduak erredimitzen baikaitu eta ene seme bastartek ene seme lejitimoa erridimituko baitute, sufrimenduaren bidez.
|
|
|
Baina
|
haiek guztiak
—indiarrak eta beltzak— arrai eta alegera zeuden don Ve nanciorekin, eta haietarik gehienek aitatzat hartzen zuten, eta deitu ere hala deitzen zioten: padrecito31 Venancio...
|
|
|
takoirik gabe ibiltzea erabaki zuela, adibidez. Baina inor ez zen ezertaz ohartu, eta Brown jaunak ahaztu egin zituen estura
|
haiek guztiak
lanean jardun zuen bitartean; eta etxeratzerakoan, jabetu zen hurbilago ikusten zuela orain espaloi-zorua, eta hanka haiek bereak baino askoz ere indartsuagoak zirela, gihartsuagoak, horiek kuadrizepsak eta izterrak, hura nekerik gabeko abaila, riii-raau, eta besoak ere berdin, ikusi besterik ez zegoen bizeps haien taxua eta sendotasuna, mendi-gailur leunak, horixe pentsatu zuen bere kabutan Br...
|
|
|
inor ez zen bere lekutik mugi  tzen, inork ez zuen ezer galdetzen-itsuak bakarrik-, inork ez zuen angustiaz edo itobeharraz edo izulaborriz negarrik egiten. Jabetu nintzen orduan ezinezkoa dela hain pasibo izatea zorigaitza edota heriotza hain hurbil dagoenean, sortasun hain ageriko hura ezin zitekeela iruzur bat baino izan; hau da, bidaiari haiek guztiek bazekitela liberatuak izango zirela, edo, bestela, txarrenera jota, kondenaren ondorioak ez zituztela jasango; hortik ekartzea zegoen bidaiari
|
haiek guztiak
edo inpartzialak edo arerioak zirela; inpartzialak, jukutria edo, hobeto, trajedia hura antzezteko kontratatuak-edo agian behartuak edota bahituak-izan ziren neurrian; arerioa, ni, zuzenki nahiz zeharbidez, akabatzeko agindua izan zezaketen neurrian. Susmo txar hark indar hartu zuen nire baitan, eta, benetako  tzat jotzeaz gainera, iruditu zitzaidan nirekin zihoazen bidaiariak inpartzialtzat hartzea biguna eta arriskutsua ere bazela.
|
|
|
Ohartu zen gogoz kontra jarri zuela martxan motorra, eta eskuek sekulako nagusitasuna erakutsi ziotela segituan, pilotu profesional baten adinakoa. Eta nondik, ordea, diru
|
haiek guztiak
ezer itxurazkorik egin gabe! Erantzun batzuk otu zitzaizkion arrapaladan:
|
|
|
Lasai sentitzen zen han, kalean ez bezala. Era berean, egun batez jakin zuen-gauza ba  tzuk berez jakiten dira, akaso betidanik egon direlako gure baitan, gordean edo lozorroan, une jakin batean azaleratzeko-ordu
|
haiek guztiak
ez zirela alferrekoak, egonean zerbait egiten ari zela, laster argituko zitzaion eginkizunen bat; eta beste egun batez, argi izpi gorrizta haien pean, whiskya lagun, Fontaine abizena heldu zitzaion belarrietara, blues sen  tsual batean bilduta;" ongi, Fontaine, ederki", eta, gorputza jiratu ere gabe, jakin zuen berarekin ari zirela, aspaldi entzun gabea zuen abizen hura berea zela, et... " kaixo, Rimouski, nola zu hemen, nork bidaltzen zaitu?", eta Rimouskik, era berean irribarretsu, baina Fontainen galdera erretorikoak entzun izan ez balitu bezala, maleta bat uzten dio barra gainean kontu handiz," bihar, gaueko hamarretan, 4 moilan, hitz egin bezala", eta lepoaldea estutu zion gero pixka bat, agur gisa segur aski, ez mehatxu gisa.
|
|
|
Xehetasun txiki horrek asko harritu ninduen. Nola zeuden
|
haiek guztiak
oraindik jasotzeko?
|
|
|
Ez al zen agian telebistara etorri, bere banitatea bazkatzeko asmo soil-soilarekin? Errezelo
|
haiek guztiak
Julian Deereren begi estrabikoetan loratzen ziren, udako goiztxinta ederretan ihintza loratzen den bezain galant eta ostenezin. Nik barrundatzen nuen-orduko ederki ezagutzen bainuen Deere jaunaren egarri galbideratua-laster joko ziola eraso zitala, eta ez nuen nire ustean hutsik egin.
|
|
|
Nola, bada, egun batetik bestera baritonotik tenorera? Posible ote zen, mekaguensandios, zera
|
haiek guztiak
oharkabean pasatzea. Bada, esan dezagun lehenbailehen:
|
|
|
Baina, benetan, sinesten ote zioten lankideek? Ez al ziren aldaketa
|
haiek guztiak
, hain tarte laburrean gertatzeko, ugariegi. Bada, ez dakigu; ez dakigu benetan sinesten ote zioten, ala gezurti mixerable bat zela pentsatzen zuten.
|
|
|
Horregatik desegin dira gure kontu
|
haiek guztiak
.
|
|
|
piztia
|
haiek guztiak
bezain zuhur eta zintzo iritzi nion.
|
|
|
Hil nintzenetik bi egunera argitaratutakoak ziren egunkari puska
|
haiek guztiak
. Eskelak urriak eta txikiak ziren.
|
|
2001
|
|
|
Aurrekoek izandako sinesmen
|
haiek guztiak
gogoratzea oso ondo zegoen, baina, ba ote parekorik une horretako hondartzazaleen artean. Bada, bai, dirudienez!
|
|
|
Nire bihotza irrika biziz egoten da berriro egun ahaztezin haietara itzultzeko. Nola ahaztu bada, bizia alaitzen zizuten egun eguzkitsu haiek, moeta eta kolore ezberdinetako lorez jantzita ageri ziren belardi berde-berde haiek, inguruneari bizitasuna ematen zioten gauza liluragarri
|
haiek guztiak
, nire esistentzia balioztatzen zuten pertsona haiek. Haiek ziren nire familia, nire lagunak, guztia.
|
|
|
Zapata-kaxak goiko apaletan lagatzeko eskaileratxoaren gainean esertzen zen, tertziopelozko takoien gainean, eta ke-zirimolek begiak lanbrotzen zizkioten bitartean, kaleetan hara eta hona zebiltzan mutil koskorrei, neskatila bihurriei eta dama dotoreei begira ematen zuen denbora. Hankak gurutzatzen zituen eta bekataria sentitzen zen, bere takoien gainetik begiratuta
|
haiek guztiak
desio zituelako, eta haiei guztiei musu bana ematea amesten zuelako. Kearekin hodiak itxuratzen zituen, eta airez puzturiko tunel haietan trenbideak eraikiz, kaletar bakoitzarentzat musuz betetako bagoiak bidaltzen zituen.
|
|
|
Nahiz eta erabili ez, hantxe ikusten nituen, zintzilik. Eta bizilagunek,
|
haiek guztiak
ikusita, ziur senarraren eta bion arteko harremana erabat pasionatua zela pentsatzen zutela.
|
|
|
Lucas sorgindurik ikusten ari zen etxerako bidea. Izan ere, bi begi pare diferente zituen paisaje
|
haiek guztiak
ikusteko: garai bateko begiak (urdinak); eta oraingoak (grisak).
|
|
|
Hurrengo urtean gogortu eta muturrera eraman ziren joera
|
haiek guztiak
. Era sistematikoan inposatu zen manipulazioa:
|
|
|
Juliak planta hobea zuen inondik ere; burua tente eta begia zorrotz. Soineko beltz batek estu-estuan tailatzen zizkion bere gorputzaren forma sentsual
|
haiek guztiak
. Ederra atsoa, bai horixe!
|
|
2002
|
|
|
Ikus daitekeenez, nahiz eta munduan hainbat gauza harrigarri izan eta gertatu, eta beste hainbat harrigarriago asmatu eta kontatu gizakiok, hiruren artean begi bakar bat besterik ez zuten Hiru Emakume Urdin haien bitxikeria bezain kontu bitxirik ezin daiteke ezagutu, asmatu edo kontatu. Pertseori, behintzat, horixe iruditu zitzaion bere adiskideak kontu
|
haiek guztiak
esan zizkionean.
|
|
|
Izan ere, Pertseok ez zituen gauza gogoangarri
|
haiek guztiak
berak nahi bezain isilean egin, eta ezpataren soinua, sugeen txistua eta Medusaren buruak hondartzara erortzean ateratako hotsa nahikoa izan ziren beste bi gorgonak iratzartzeko.
|
|
|
Inork ez zuen izan betazalak ixteko aukera txikienik ere. Polidektes erregea, bere aholkulari maltzurrak, eta mendeko gaizto
|
haiek guztiak
, harrizko irudi bilakatu ziren denak azkar baino lehen. Hantxe geratu ziren denak mugitu ezinik.
|
|
|
Eta bitartean kanpoan utzi duen maitale negartiak atalburua lorez eta girlandaz jazten du eta atezango harroak lurrintzen, eta gizarajoak ateorrietan musuak inkaturik uzten ditu; onartua izanik, ostera, sudurrera letorkiokeen lehen bafadan, hanka egiteko arrazoi jatorrak bilatuko lituzke eta luzaz entseiaturiko elegia panpoxa behera letorke eta bere burua ergeltzat joko luke, maiteari hilkor bati dagokion baino gehiago esleitu diola ikusirik. Eta gure Venusek badakite hori; horrexegatik saiatzen dira euren bizitzaren eszena ostea ezkutatzen maitasunaren zerrendan katigatu nahi dituztenei; alferrik, ostera, zeure gogoan dena atera baitezakezu argitara eta barre
|
haiek guztiak
azter eta, bihotz onekoa bada eta ez gorrotobera, zeuk ere ez-ikusi egin eta giza akatsak barka.
|
|
|
–Obratan egongo ditun –bota zuen Alexek traste
|
haiek guztiak
ikustean. Hurbildu egin ziren– Aitorleku zahar bat ematen du kaxa honek.
|
|
|
Zerua hodei zuriz josia zegoen. Eta
|
haiek guztiak
, Leireren biolinarekin liruraturik, ardi zuri bihurtu ziren bat-batean. Eta beherantz eta beherantz egin zuten, harik eta Leirek zabalik zuen leihoan zehar egin zuten arte.
|
|
|
Baina hain da handia, batzuetan, hitzetatik hitzen obratzera dagoen jauzia, kontraesanek bihotza astintzen digutenean! Eta egun bateko tentsioari biharamunekoa zerraion, eta
|
haiek guztiak
pilatuz eta pilatuz joan zitzaizkidan haragi-hezurretan eta kirioetan. Ondorioz, ohi baino urduriago egoten nintzen.
|
|
|
Nik ez dakit nondik ateratzen zituen aitak izen
|
haiek guztiak
, Vallière, Gribeauval eta Schneider kanoigileenak eta antzekoak. Edo bai, badakit.
|
|
|
Baina faktore
|
haiek guztiak
lur elkor batez mintzatzen zitzaizkidanean, non amodioaren hazia nekez erne baitzitekeen, orduan gertatu zen gertatzekoa. Orduantxe, bai.
|
|
|
Nik amesten nuen mundu miragarriaren atarian ote nengoen, bada? Susmoa bainuen aski nuela urrats bat haratago egitea, bihotzaren iparrorratzak markatzen zidan norabidean doi, zeru oskarbiko eguzki
|
haiek guztiak
neure egiteko...
|
|
|
Egun batean, buru-buruan sartu zitzaidan zergatik ez nion bukaera ematen egoera hari, ni ere alabarekin joanez beste mundura. Istantean atera zitzaizkidan protestan, ordea, anbulatorioko gaixoak –Eladio, Zesareo eta hitz eta pitz egiten zuen atso andaluza–,
|
haiek guztiak
ene buruaz jabetu balira bezala: ezetz, ezin nuela halakorik egin, beraiekin neure obligazioak nituela-eta!
|
|
|
Denborarekin duda bat erneko zitzaigun barrenean, zenbat eta pasarte gehiago gogora ekarri areagotuz joango zena. Hura al zen benetan-galdetuko genion geure buruari, ibaiaz beste aldeko errotuluari  begira-oroipen
|
haiek guztiak
piztu zituen ofizinaren izena. Alde batetik baiezkoan bageun  den ere, bestetik jolas hura urrunegi eraman genuela eta esajeratzen ari ginela irudituko zitzaigun.
|
|
|
Ezaugarri
|
haiek guztiak
, ordea, disekatutako gorpu batenak bezalakoak ziren. Estatua baten keinu eta isla brontzezkoak bezain denboran geldiak zeuden hildakoarenak ere.
|
|
|
Ameriketako toki urrun
|
haiek guztiak
inoiz bisitatu gabea izanagatik ere, apur bat nireak ere bazirela begitan  tzen zitzaidan. New York, Kalifornia, San Frantzisko, Los Angeles... oroitzapen asko, bizipen ugari iradokitzen zizkidaten izenak ziren, ordura arte Atlantikoa fisikoki zeharkatzeko aukera inoiz ez eduki arren.
|
|
|
Edonoren begietara, izuaren galeria zen Fernandoren gela. Zirraragarriak ziren liburu koadro argazki
|
haiek guztiak
, espantagarriak. Errazago ulertzen zituen gerra eta hondamendien argazkiak.
|
|
2003
|
|
|
Ni, orduan, zaraitzuera hiztegia egiteko asmoz nenbilen, eta, batez ere, zaraitzueraz idatzita dauden testuetan oinarrituta egin behar nuen. Baina noski, hiztunik baldin bazen nik lekukotza bizia jaso nahi nuen, eta jasota neuzkan hitz
|
haiek guztiak
galdetu nahi nizkien", azaldu digu idazleak. Bila ibili ostean, Espartzako Antonia Gartzia zena ezagutu zuen, eta berekin hasi zen lanean.
|
|
|
Otamendi hitz egitera zutitu zenean, elizako guztiak altxatu ziren txalo egitera. Lehenengo lerroan, ordezkari politikoak zeuden, eta
|
haiek guztiak
ere zutitu ziren: Pere Macias (CiU), Josep Lluis Carod-Rovira (ERC), Joan Saura (IC-V) eta Josep Maria Carbonell (PSC-PSOE).
|
|
|
50 zenbaki bete dituen «UK» honi buruz jarduteko, hastapeneko urrats eta malda
|
haiek guztiak
" korritu" zituen aldizkariaren inguruan jardun behar dugu: " Bizarra Lepoan".
|
|
|
Borroka latz hartan, baina, umetako lapitz maitagarria gorrotatzen hasi zen, ezinbestean, irudi lizun haien egile zen neurrian: bai, lapitza zuen orain Joxepek etsai, lapitza deabru, borragoma aingeru guardakoa bihurtu zitzaion bitartean, lagunik onena, irudi lizun
|
haiek guztiak
ezabatzen zizkiolako!
|