|
2005
|
|
|
Daniloffeta Hammarberg (1973) autoreek, segmentufonetikobatekbesterenbateandueneragingisaeJkarrenondokoebakerenbatetortzemodu AHO BELARRIEN] ARDUERAMALGU MOLDAKORRETANBAOTEALDAGAIZTASUNIK, ruetan sinplifikatuz, ezkerrerakoeta eskuinerako koartikulazioa bereizten badaere, kontua askozerekonplexuagoa da; izanere, ezdabakarrikaurretik edoondorendatorrensegmentuari aurrehartzeaezaugarriak aldaraziz, askotan, errealitatean, artilukatzaileeneskutik (e.b., ezpainenaurreratzeetaborobiltzea) koordinatutakohainbat mugimendu morfema mugengainetikhedatzen dira aurreratuzartikulatzaileenjarreraondotik doazen segmentuetara, mugimendu horien guztien emaitza diren ezaugarri akustiko jakinakaldaraziz.Etahemendik datar, hizketan arigarenean, ahoskuntzorganoek oharkabean (bainaezimitazioz) behinetaberrizegitenduten mugimendu kontrolarenalderdikorapilotsua.Artikulaziozkoetaakustikazkodatuesperimentaletan aurkitzenden aldakortasunfonetikoarenarazoak, artikulatzailebakoitzarenmugimenduenoinarrian dauden kontrolprintzipioen arazoorokorra aztertzera eraman ditu jakitunak. Printzipio horretan oinarrituz ezartzen dituzte, aldebatetik, batasunmotorearendenbora eskemak, eta, bestetik, koartikulazioaren agindumotoreenberrantolatze moduak, artikulatzaile ezberdinek halakohelburu jakinbatiritsibehardutenean, egoeraezberdinetatikabiatuz.Azalpenaketaereduakugariizanikere', gertaerahonenesplikaziozehatzagoa etaosatuagoalortu nahibadugu, behartzen gaitufonetikan
|
ez
ezik, fonologian etaseguruenik hizkuntzarenbestezenbaitosagairenazterketa emaitzetaneremurgiltzera.Argihila, neure buruariezbesteri, egitendizkiodan galderakdira, hots, aldez aurretik programatuaedo planifikatua ote ekoizpen prozesua. Nola liteke, bada, seinale fisikoakkanporatzeko, denboraezinagolaburrean (segundoko 15hizketa hotsezberdin kanpora baititzakegu) hots asmoa edoesanasmoakodatzea hor... ra, bata besteen ezaugarriak gainjarriz definitzendute; Lagefoged ek (1975,48) definitzen du.
|
|
|
hizkuntzen bateratzea dakarten aldaketak eta hizkuntzak bereiztea dakarten aldaketak30? Hizkuntz bateratzeaz mintzatzenHiztun osoek beren jakintza esparruko estiloa
|
ez
ezik, lagunarteko estiloa ere mendera tuko dute. Edonola, Zalbidek (1993) agerian utzi duenez, badira beren ezagutza esparruko euskara formala baizik erabiltzen ez duten hiztun erdiak ere.
|
|
|
largo > alargar 1 luze > luzatu; viejo > envejecer 1 zahar > zahartu; pluma > desplumar 1 luma > lumatu. Edonola, euskararen jokabideaz ohartu
|
ez
ezik, zenbait osagairi balio berriak ere eman dizkiegu. Esate baterako, izen elkartuen mugatzaile berezitzat hartu ohi diren gain bezalako osagaiak gero eta hurbilago daude aurrizki bihurtzetik44 eta gainera, lehenago lekua baizik adierazten ez bazuten ere (gainjantzi, gaingune), egun intentsitatea ere adierazten dute zenbait hitzetan (gainzama) 45?
|
|
|
Bigarren arrazoi bat ere nabaritzen da antolatu zuen bidaian: idazleen testuak
|
ez
ezik, beharrezkoa zuela hiztunekin mintzatzea, herritarren hizkeraz idatzitakoa baieztatzeko.
|
|
|
' Alde hatera utziko ditugu esparru honetan gertatzen diren ezabaketa guztien kontu ezin interesgarriagoa. Areago, lan honetatik kanpo geratuko dira era berean erabilera nagusian ezinbestez ezabaketa daramaten kideak ere(
|
ez
ezik edo baizik kasu). Ikus halaber Euskaltzaindiaren lokailuetatik oso urrun egon ez arren nahiko desberdin jokatzen duten hau da, hots, alegia, hain zuzen, adibidez eta batez ere bezalakoak, Zabalak (1996b} tes tuan iruzkinak sartzeko duten funtzioaren ikuspegitik aztertu dituenak.
|
|
|
Bibliografian ikus daitekeenaren arabera, juntagailuek esangura harrema na gauzatu
|
ez
ezik, perpaus mailako funtzio bat ere betetzen dute: lokailuek ez bezala, berdintasun maila batean juntatzen dituzte bi perpaus, goragoko perpaus elkartua emateko.
|
|
|
Euskararekiko ikuspegi kontrajarri hauek badukete ondoriorik xurien eta gorrien kazeta elebidunetan. Zeren eta hasieran batzuek eta besteek euskara berdintsu erabiltzen bazuten ere (erran nahi baita guti, hautesle eta herrietako kontseiluetako frankok frantsesik ere ez zekitelarik bizkitartean), erlijioaren eusle izate horrek euskara erabiltzera
|
ez
ezik apaintzera zeramatzan apaizak. Hortaz, hiru apaiz idazle finkoren euskara on eta kalitatezkoari esker kazetan gure hizkuntza goiti joan zen, Eskualdun Onaren garaian() lehen aldiz nagusituz frantsesari; eta kazeta gorrietan, aldiz, beheiti.
|
|
2019
|
|
|
Euskal Herritik kanpo jaioak ziren, H. Gavel (Saint Pol sur Ternoise, Pas de Calais) eta R. Lafon (Merignac, Gironda)
|
ez
ezik, baita G. Lacombe (Ortheze, Pirinio Behereak) edota P. Zamarripa (Laredo, Santander) euskaltzainak ere. Akademiak ordurako malgutasunez aplikatua zuen jatorriaren irizpidea.
|
|
|
XX. mendearen hasierako Austria Hungariako Inperio plurinazionalean, O. Bauer, K. Renner edota M. Adler-ek langileriaren egoeraz
|
ez
ezik, herrien arteko bizikidetzaz ere gogoeta teorikoa landu zuten. Sozialdemokrata horien ustez, inperioko proletariotza batik bat gutxiengo nazionalek osatzen zuten, eta burges kapitalistak aleman hiztunak eta hungariarrak ziren.
|
|
|
F. Krutwigek zioenez: " Yo saqué a la Academia de la nada, pues ni Altube sabía que aun existía". 381 Gipuzkoako euskaltzainak Eusko Jakintzan argitaratutako artikuluan, EI SEV
|
ez
ezik, Akademia ere desagertutzat jo zuen: " si es que algún día resucitan" (Altube 1949:
|
|
|
L. Villasanteri emandako erantzun hitzaldia (1952) ere bidali zion J. Zaiteguiri, baina honek ez zuen argitaratu, hitzaldian Eliza katolikoari egiten zitzaion kritika gogorregia omen zelako. Euzko Gogoan jesuiten edota frantziskotarren gerra zibileko jarrera frankista
|
ez
ezik, Bilboko elizbarrutiaren euskararekiko axolagabekeria ere nola kritikatu zen ikusita, F. Krutwigen epaiak bidegabea dirudi (cf. Ibinagabeitia 1952a; 1954b; Krutwig 1986:
|
|
|
Aldi berean, halako liburua Euskaltzaindiaren izenean irtenez gero, Akademiak 1920an onartutako sabindar ortografia ere bazter batean utz zezakeen. Horrela, 1951ko apirilean hartutako erabakiaren bidetik —" ŕ"," ľ"," đ" eta" ť"
|
ez
ezik," rr"," ll"," dd" eta" tt" ere onartzea— urrats gehiago eman ahal ziren (Euskaltzaindia 1982: 19).
|
|
|
Ikusi dugunez, 1952ko otsailean Salamancako Unibertsitatean sortutako" Manuel de Larramendi" katedrak ezinegona sortu zuen Gipuzkoan, konparazioz probintziako agintarien euskararekiko utzikeria agerian uzten zuelakoan. M. Ciriquiain GPDko idazkariak artikulu bat idatzi zuen Madrilgo prentsan, Gipuzkoak erositako J. Urquijoren biblioteka goratzeko
|
ez
ezik, horren inguruan goi mailako erakunde zientifiko bat ere eskatzeko:
|
|
|
Ataka gaitzean zegoen M. Machado, Burgosen atxilotuta egon baitzen gerra zibila hasi zenean. J. M. Pemánek erantzun hitzaldian hitz erdika aipatu zituen iragan hurbileko arriskuak, poetaren ustezko ateismoari
|
ez
ezik, errepublikazaletasunari ere egindako erreferentziatzat ulertu behar direnak: " Así, puede llegarse al borde del abismo, pero para salvarse al fin..." (La Voz de España, cf. Machado & Pemán 1940).
|
|
|
Esan bezala, Espainia frankistan J. Urquijok idatzitako aktak ez dira oso fidagarriak. Zuzenketaz beterik daude, edukian
|
ez
ezik, baita datetan ere. Bestalde, komunikabideek ere informazio nahasgarria ematen zuten.
|
|
|
Gerra zibila amaituta, Gobernu eta ministerioen egoitzak
|
ez
ezik, kultura erakundeak ere Madrilera itzuli zirenean, Estatu totalitarioaren kulturgintzaren lehen lerroarekiko periferian geratu ziren R. M. Azkue eta J. Urquijo.
|
|
|
Estatus zientifikoan gora egin ahala, eztabaida pertsonalak izan zituen M. Gómez Moreno edota J. Vallejo Madrilgo irakasleekin
|
ez
ezik, baita A. Irigaray adiskidearekin ere. Hain zuzen, Nafarroako euskaltzainak BRSVAPen argitaratutako iruzkinak asko mindu zuen, J. Caroren liburuko euskararen muga historikoak eta toponimoen etimologiak zuzendu zizkiolako (cf.
|
|
|
Errepublikan CEDAren ildoko" Derecha Autónoma Vasca" ko kide izan ondoren, 1942ko azarotik 1945eko uztailera Gipuzkoako diputatu izan zen. GPDko Fomento y Cultura sailburu
|
ez
ezik, presidenteorde ere izatera iritsi zen, Barón de Benasque gobernadore zibilak kargugabetu zuen arte. J. Los Santos Garayalde falangistak ordeztu zuen (KMK:
|
|
|
Proiektu horretan, Frantzia Nafarroetako euskalkiek jeltzaleen bizkaitarrismoak" kutsatu" gabeko eremuak ziruditen. J. M. Seminario euskaltzain izendatzeak, J. Ybarrak
|
ez
ezik, E. Esparzak edota Bizkaiko gobernadore zibilak ere begi onez ikus zezaketen.355 Izendapenari eman nahi zitzaion oihartzunaren erakusgarri, J. M. Seminariorena izan zen gerraondoko lehen sarrera ekitaldi publikoa. 1949ko maiatzean euskaltzainburuari idatzi zion, sarrera hitzaldiaren gaia aurkezteko:
|
|
|
Argitaratzen zuten aldizkari bakarra Yesus’en Biotza’ren Deya suntsitua, euskal idazle geienak erbestetuak. Euskera
|
ez
ezik Euzkadi ere zatitu ta lauskitu dute, oyal batez yantzitako lau aizpak elkarrengandik bakandurik, Castellana Orientalis, Castella Occidentalis ezizen lotsagarripean laurak estalirik, gure erriaren izenik aipatu ere ez dedin; nec nominetur inter vos Paul bidaliak pekatu satsuaz zion bezela" (Ibinagabeitia 1952a: 29). gaztelania euskara hiztegi handia prestatzen ari zela jakinarazi zuen M. Lecuonak.780 Donostiako elizbarrutiaren baimenarekin argitaratzeko bidean zeuden beste bi libururen berri ere eman zuen Calahorrako elizbarrutiaren artxibozainak:
|
|
|
F. Krutwigek ere bere erantzun hitzaldiaren edukia aurreratu zion 1952ko urtarrilean. Eliza katolikoaren euskararekiko jarrera aztertu
|
ez
ezik, salatu ere egin nahi zuen. Ohi zuen bezala, baldintza historiko politikoei behar adina erreparatu gabe, Euskal Herriko eta" Mitteleuropa" ko egoerak erkatu nahi zituen, euskal hierarkia erlijiosoaren utzikeria agerian uztearren.
|
|
|
L. Villasante ongi ohartzen zenez, beste bi aukerak geolektoen ahozkotasun bizian oinarritzen ziren, eta F. Krutwigek, aldiz, literatura tradizio historikoa baino ez zuen onartzen estandarrerako. Beraz, euskararen muga soziopolitikoak
|
ez
ezik, literatura tradizioaren eten historikoa ere ustez gainditzen zuelako, aukera gailentzat zuten lapurtera klasikoarena (Villasante 1952b).
|
|
|
M. Azkue bere garairako zientifikoki atzeratuta bazegoen, zuzendari berriaren gaitasuna atzerapauso bat izan zen, filologia eta linguistikari dagokionez.1187 Politikoki parekotasunak izan bazituzten: ideologiaz eskuindar autonomistak, Eliza katolikoaren guztiz menpekoak, espainolismoa
|
ez
ezik, frankismoa ere lotsarik gabe onartu zutenak, baina batez ere inoiz amorerik eman ez zuten euskaltzaleak. Bestalde, wagnertarrak ez ezik, biak izan ziren musikagile, I. M. Echaidek hiru zarzuela konposatu baitzituen.
|
|
|
ideologiaz eskuindar autonomistak, Eliza katolikoaren guztiz menpekoak, espainolismoa ez ezik, frankismoa ere lotsarik gabe onartu zutenak, baina batez ere inoiz amorerik eman ez zuten euskaltzaleak. Bestalde, wagnertarrak
|
ez
ezik, biak izan ziren musikagile, I. M. Echaidek hiru zarzuela konposatu baitzituen. GPDko ingeniari izatetik erretiroa 1954ko abenduaren 1ean hartu zuen, hirurogeita hamar urterekin.
|
|
|
Euskaltzainburuordeak laguntza eskatu zion literatura lehiaketa Iruñeko egunkarietan iragartzeko, eta Donostiako batzarretara gonbidatu zuen, baina Nafarroako kazetariak ez zuen inoiz gehiago parte hartu Akademiaren zereginetan.1189 Abertzaleekiko gutxieneko elkarlana ere ziurtatuta zegoen L. Michelena eta M. Lecuona euskaltzainen edota A. M. Labayen urgazlearen bidez. Hain zuzen, 1954ko azaroaren 24an N. Ormaechea Ameriketatik itzuli eta Bilboaldean lehorreratu ondoren, A. M. Labayenek Gipuzkoara autoz eraman zuen eta, Akademiaren izenean, L. Michelenak eman zion ongietorri ofiziala Gabonetan.1190 SFVJUren Egan aldizkari berrituan elkarrizketatu zuenean," Orixe" k garaiko euskal kulturaren muga sozioekonomikoak (publiko eskasa) aipatu zituen, ohi bezain kontentagaitz. Egitasmo euskaltzale ofizialistekiko mesfidantza
|
ez
ezik, belaunaldi berrien joerekiko etena ere bistan zegoen ordurako (Iztueta 1991: 129; Urkizu 2004:
|
|
|
A. Irigarayk nabarmendu zuen eus434 kaltzain izateko euskal jatorriaren baldintza desegokia zela. Euskaltzainburuordeak gogorarazi zuenez, puntu hori
|
ez
ezik, 1920ko beste asko ere ez ziren betetzen. 1954ko abuztuan, EIL SIEBen biltzarra ospatzen zen bitartean, buruordearen proposamena onartu eta azken idazketa egiteko batzordea osatu zuten Donostiako euskaltzainen nukleoarekin:
|
|
|
Gipuzkoako agintean zeuden tradizionalistei esker, eragin politikoa kultura mailan hedatzeko plataformak eskuratu zituen 1954an: euskaltzainorde
|
ez
ezik, SFVJUren aholku batzordeko kide eta Egan aldizkariaren zuzendarikide ere izendatu zuten, A. Irigaray eta L. Michelenarekin batera. Besteak beste, agintari frankisten baimen eta laguntza ofizialak lortzeaz edota bertsolari txapelketak antolatzeaz arduratu zen (Rodríguez Ranz 1994; Vázquez de Prada 2009; Martorell 2010; 2011; Sudupe 2012).
|
|
|
" Euzkadi’ren Berjabetasun Araudia" k eman zion koofizialtasunari esker, euskarak inoiz ez bezalako garapena izan zuen Bizkaian zortzi hilabetez. Lehen hezkuntzan
|
ez
ezik, medikuntza fakultatean, eguneroko prentsan edota aldizkari ofizialen terminologia juridikoan ere izan zuen sarbidea aurreneko aldiz. Baina EAJ PNVren menpeko organoek erabilitako eredu linguistikoan, Akademian landutako norma eta proposamenek ez zuten pisurik izan.
|
|
|
Atzera bueltarik gabeko erabakia zenez, erbesterako bide nekeza hartu behar izan zuen. Hamar urte igarota, Vasconia (1963) saiakera politiko mindua idatzi zuen, frankismoaren aurkakoa
|
ez
ezik, EAJ PNVren kontrakoa ere bazena.
|
|
|
Bizkaiko gizarte eskuindar erdaldunetik sortutako F. Krutwigi, euskara bereganatzeko meritua
|
ez
ezik, adorea eta jarrera proaktiboa ere aitortu behar zaizkio. Beraren ekimenez, Frantziako euskaltzainak berriro deitu zituzten batzarretara.
|
|
|
Liburu hau, egilearen hasierako zalantzak gorabehera, mugarri izan zen euskal onomastika eta etimologia modu zientifiko batean aztertzeko eredu gisa. Berehalako oihartzuna eta arrakasta kormetziala izan zituen, eta 1955ean bertan agertu zen bigarren edizioa.1095 BRSVAPen
|
ez
ezik, lagunek iruzkin positiboak egin zizkioten Société de Linguistique de Paris-en edota CSICen aldizkarietan.1096 M. Agud Donostiako institutu katedradunak ere, L. Michelenaren gaitasuna goratu zuen BRSVAPen idatzitako iruzkinean. Jeltzalearen aurrekari politikoak baztertu eta hari SFVJUn toki bat egiteko eskari ofiziosotzat ere har zitekeen:
|
|
|
Euskaltzaindiaren gorabeherak zirela-eta, iragarki hori ez zen 1954ko otsailera arte argitaratu, Euskal Herriko prentsan
|
ez
ezik, baita Parisen edota Ame1130 ABA EUS: I. M. Echaideren gutuna N. Oleagari,.
|
|
|
Ondoren, Euskadiko Justizia Auzitegi Nagusira idatzi nuen, Bizkaiko Probintzia Auzitegiaren erregistro liburuan auziaz informaziorik zegoen jakiteko, baina ez nuen erantzunik jaso. testua ere. Horren arabera, F. Krutwigek hitzaldia E. Bilbaoren onespenarekin prestatu zuen Bilboko prentsan argitaratzeko, baina gobernadore zibilak baimena ukatu
|
ez
ezik, F. Krutwig atxilotu ere egin omen zuen irailaren 3an. G. Riestrak ohar hau erantsi zuen:
|
|
|
Un abrazo". 867 Ikusi dugunez, F. Krutwigek hasieran hilabete batzuen buruan Espainiara itzultzeko itxaropena zuen. Erbesteko EAJ PNVko kideen bidez
|
ez
ezik, familiaren bidez ere hitzaldiak eragindako gorabeheren berri izan behar zuen. Adolfo Careaga() adiskide eta Nuevo Ateneo ko kide ohiari galdetu nionean Bilbon egindako gestioez, F. Krutwigen aitak laguntza eske berarengana jo zuela erantzun zidan:
|
|
|
Arturo Campión Jaimebón() Iruñeko senatari filojeltzale ohia eta EI SEVko ohorezko burua, abertzaleendako
|
ez
ezik, euskaltzale guztien17 Donostia erortzear zegoela osatu zuten Gipuzkoako" Tribunal Popular" delakoa. EAJ PNVren ordezkaria heriotza zigorrak gutxitzen saiatu zen alferrik (Frente Popular 193609; cf. Gamboa & Larronde 2005:
|
|
|
Madrilen zuen bizitokia, 1916az geroztik baitzen Espainiako Auzitegi Gorenaren epaimahaiko idazkari(" secretario de sala"). EI SEVen zuzenbide eta historiaren arloetan
|
ez
ezik, euskararen ardura nagusia ere izan zuen Euzkel Bazkunen Alkartasunan(" Federación de Acción Popular Euskerista"), eztabaidak eragin zizkiona J. M. Aguirre" Lizardi" bezalako jeltzaleekin. Errepublikan bi aldiz bildu zen Instrukzio Publikoaren ministroekin euskarazko hezkuntza ofiziala eskatzeko.
|
|
|
1932an Autonomia Estatutua idazteko ordezkari izendatu zuen Euskal Herriko udalen batzordeak. EAJ PNVrekiko independente
|
ez
ezik, kritiko ere izaten jarraitu zuen, R. M. Azkueri 1930eko hamarkadan idatzitako gutunetan ageri denez.48
|
|
|
Sarrera hitzaldia irakurtzear zegoen L. Villasanteri idatzitako gutunean, E. Erquiagak F. Krutwigen bidetik baztertzeko nahia agertu zuen. Euskaltzaindian bertan lapurtera klasikoak ez zuen harrerarik, eta erbesteko euskaltzaleak
|
ez
ezik, are GPDko artxibozain laguntzailea ere aurka agertzen zen:
|
|
|
" Auzi ori dala bide, gure Ixaka zintzoa, lenbizitik barnean egon bear zukena, ez zan beiñere sartu Euskalzaindian. Gaur etxean ba’geunde, alkidun
|
ez
ezen, Buru egin bear genuke. Oinbeste lan eta ain ongi egin dulako, zor zaio, naski" (Ormaetxea 1991b:
|
|
|
Gerraondoko Euskaltzaindia, beraz, erbesteko euskal ekoizpenaren eta kritiken aurrean
|
ez
ezik, barnealdeko proiektu ofizialekiko ere lotsagarri geratzeko arriskuan zegoen. Aipatu ditudan CSIC eta RSVAPen euskararekiko asmoei beste batzuk gehitu behar zitzaizkien, gainera falangismoaren itzal mehatxariaz jantzitakoak zirenak.
|
|
|
EAJ PNVren EBBk bildutako 1950eko dosier anonimoak jaso zuenez, EIL SIEBen 1948ko biltzar internazionalak eragin handia izan zuen barnealdeko zentsuraren biguntzean. EJ GEren diru laguntzarekin Biarritzen antolatutako biltzar jendetsuak oihartzun handia izan zuen, eta bertan euskara, ikergai
|
ez
ezik, diktadura frankistak jazarritako hizkuntza bizia zela ere adierazi zen (Bil468 ABA EUS: R.
|
|
|
NBEk, artean Espainia frankista aitortzen ez zuenak, 1948ko abenduan onartu zuen Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala. Akordioak, halaber, adierazpena hizkuntza ofizialetan
|
ez
ezik, ahalik eta hizkuntza gehienetan ere zabaltzea agindu zuen. Erabaki horretaz baliatuta, EAJ PNVk, batez ere J. Galíndez eta F. J. Landábururen bidez, NBEren idazkaritzari eskatu zion euskarazko bertsioa emateko.475 EAJ PNVk bere aldetik
|
|
|
Ithurryren idazlan klasikoa
|
ez
ezik, H. Gavelen Grammaire basque() bukatugabea edota P. Lafitteren Grammaire basque (1944) normatiboagoa ere bazeuden.484 Bestalde, argitaratzear zegoen S. Arotçarenaren Grammaire basque (1951) ikasliburua.485 Modu horretara, bere proposamenak ez zuen hain arkaikoa ematen, baina aldi berean bazterrean utzi zuen P. Lafitteren gramatika berria. Bistan dago F. Krutwigen ezaxolakeria, batzarrean entzule zituelako P. Lafitte, J. Elissalde eta L. Dassance.486 1944ko gramatika horrek arrakasta izan zuen, 1.200 harpidedun eta 2.000 aleko argitaraldia izan zituelako.
|
|
|
– Ortografia
|
ez
ezik, fonetika ere arautu nahi zuen: " h" eta" j" grafemen ahoskera, esaterako.
|
|
|
Modernizazio proposamen horrek, S. Aranaren jarraitzaileei
|
ez
ezik, Espainiako XX. mendeko euskal tradizio literario osoari ere egiten zion kritika. Jeltzaleen neologismoen aurka egin arren, purismoa ia unibertsala zen artean.
|
|
|
Ikusiko dugunez, ikur diakritikoen ordez letra bikoiztuak erabiltzeko aukera
|
ez
ezik, terminologia internazionalean nahiz exonomastikan jatorrizko ortografia erabiltzea ere onartu zuen Akademiak 1951ko apirileko batzarrean. Horretarako, F. Krutwigek hitz arrotzak transkribatzeko zenbait lege proposatu zituen.
|
|
|
Donibane Lohizuneko Gernika aldizkariak humanismo ez nazionalista baten ordezkari izan nahi zuen, EAJ PNVrekiko independentea
|
ez
ezik, alderdiarekiko kritikoa ere bai, J. Thalamásen kasuan. Akademiaren agerkaririk ezean, plataforma egokiena zen F. Krutwigen ideiak plazaratzeko.
|
|
|
M. Azkuek gutuna idatzi zion NFDri, Akademiaren jardun apolitikoa(" enteramente al margen de la política") diruz lagundu zezan eskatzeko. Idazkian, Nafarroako akademikoen artean, A. Irigaray, E. Esparza eta J. M. Seminario
|
ez
ezik, Txilera destinatutako D. de Inza (OFMCap) ere zerrendatu zuen. Institución Príncipe de Viana-ko idazkari J. E. Urangak eskaeraren aldeko dosierra sinatu zuen martxoaren 22an:
|
|
|
Euskaltzaindiaren historia nahitaez euskararen historia soziokulturalean kokatzen da, erakundeak sorreratik hizkuntzan
|
ez
ezik gizartean ere eragin nahi izan zuelako, batez ere euskaraz hitz egiten zuen gizarte gutxituan. Nire ustez, euskararen historia sozial hori egiteko beharra eta tresna intelektualak Un futuro para nuestro pasado tesi soziolinguistikoan eta ondoko lanetan ezarri ziren (Sánchez Carrión 1987; 1991; 1992; 2015).
|
|
|
" Beraz, Jainko lagun, gure hizkuntza maitearen alde ahal dudan lan guzia egiten saiaturen naizela aithortu ta agindu beharrean aurkhitzen naiz". 594 F. Krutwigek," Eusko Philologia. Euskararen Gramatikako oŕia" izeneko lana irakurri
|
ez
ezik, Ameriketako N. Ormaechearen hautagaitzaren auzia ere eraman zuen batzarrera, baina geroratzeko erabakiari eutsi zitzaion: " Krutwig jaunak gogoratzen dau Nikolas Ormaetxea (Orixe), euskaltzaintzat eskiñita dagoala, ta itauntzen dau beronezaz ezer erabagiko dan.
|
|
|
Dena dela, F. Krutwigen asmoei oposizioa erbestetik
|
ez
ezik, barnealdetik ere egin zieten. A. M. Labayen urgazlea, ezizenpean, Donostiako Egan aldizkarian, gipuzkera osotuaren alde eta Bilboko euskaltzainaren aurka agertu zen:
|
|
|
373). 604 Dena dela, badirudi Eganen zenbaki horiek ez zirela 1952ko udaberrira arte zabaldu, F. Krutwigen aurkako erasoak areagotu
|
ez
ezik, L. Michelena RSVAPen aldizkari literarioan nahiz Euskaltzaindian bertan ardura handiagoak hartzear zenean.605 Hain zuzen, L. Michelenak garai horretan gipuzkera literarioaren gramatika bat egiteko asmoa izan zuen, bereziki sintaxia aztertuz.606 Hizkuntza ereduaz beste, bi ikuspegi soziolinguistikok egiten zuten talka argi eta garbi. F. Krutwigi, bere maximoen programa idealistan, gizarte euskaldunaren egoera erreala eta abertzaletasunaren ekarpen historikoa aintzat ez hartzea leporatzen zioten.
|
|
|
J. Gorostiagaren ikerketa filologikorako gaitasuna gorabehera, Akademiari dagokionez, gerra zibilaren ondorioz galdutako" yagoleen" saila berreskuratzeaz jardun zuen idazkariak. Bilbon
|
ez
ezik, Bizkaiko herri guztietan ere euskarak zeraman atzerakada nabarmenak kezkatzen zuen. Bide horretatik jarraituta, hizkuntzarik gabeko Akademia bihurtzeko arriskuan zegoen Euskaltzaindia:
|
|
|
Euskaltzaindiak, diktadurako ordezkarien presioa
|
ez
ezik, erbesteko prentsa abertzalearena ere jasotzen zuen. N. Oleagaren hitzaldia presio horri aurre egiteko saiotzat uler daiteke.
|
|
|
255 KMK JU: I. Gurruchagaren gutuna J. Urquijori, Ildefonso Gurruchaga() historialari jeltzalea, Argentinara erbesteratu baino lehenago, Euzkadiko Salatari Nagusi(" Fiscal Superior")
|
ez
ezik, Akademiaren hiztegigintzan kolaboratzaile ere izan zen (ABA EUS: I. Gurruchagaren gutuna R.
|
|
|
Frankismoak adineko erbesteratuei eskainitako amnistiarekin, bere familiak nekez lortu zuen baimena, baina azkenean 1941eko uztailean itzuli zen Getxora Tanger-etik. Alabak zioenez, bere aita
|
ez
ezik, M. Arruza eta J. Solaun jeltzaleak ere bildu ziren garai horretan Ribera kaleko egoitzara. Baina 1943tik aurrera F. Belausteguigoitia makaldu eta 1947ko uztailean hil egin zen (Akesolo & al. 1989:
|
|
|
Besteak beste, Gasteizko seminarioko Kardaberaz literatura taldearen zuzendaritza (1924) eta apezpikuen pastoralak euskarara itzultzeko ardura ere izan zuen. Errepublikan Literatura oral euskérica (1936) aitzindaria argitaratzeaz gain, EI SEVen
|
ez
ezik," Euskaltzaindiaren Laguntzaľeak" taldearekin ere aritu zen euskararen gizarte sustapenean. Euskal Herriko mapa soziolinguistikoa egiteaz arduratu behar zuen, eta EI SEVen 1936ko ikastaroetan aurkeztu, baina badirudi proiektuaren arrastoa galdu egin dela (Onaindia 1974; Lekuona Berasategi 1995; Torrealdai 2000; Ibáñez Arana 2005; Andiazabal & al. 2006; Kintana Goiriena 2008). 447
|
|
|
639 ABA EUS: L. Dassanceren gutuna I. M. Echaideri, txartel baten bidez.641 Euskaran
|
ez
ezik, sanskritoan edota Ameriketako algonkin hizkuntzetan ere aditua zen. Adin handiko euskalari ospetsuak aspalditik osasun arazoak zituen eta, horregatik, 1936ko udaberrian Luganoko klima epelagora aldatu zen.642 R.
|
|
|
148). N. Ormaechea, gainera, izaera zaileko gizona zen, mistikoa eta zakarra aldi berean, bere ego erraldoiari ezin eutsita, arerio politikoekin
|
ez
ezik, abertzaleekin ere istiluak izateko joera zuena.548 Akademia berria publikoki auzitan jartzeaz gain, S. Altuberen irizpide linguistikoak behin eta berriz eraso zituen, adibidez (Iztueta & Iztueta 2006: 203).
|
|
|
1951ko ekainera arte Gipuzkoako gobernadore zibila izan zen Francisco Sáenz de Tejada" Barón de Benasque" k() ekitaldia debekatu
|
ez
ezik, J. Saint Pierreri Espainiarako bisa ere ukatu egin zioten. Seguru asko beldur ziren ez ote zen ekitaldia euskararen errepresioaren salaketarako bozgorailu bihurtuko, EIL SIEBeko biltzarrean gertatu zen bezala.526 Gobernadore zibilaren debekua azken unekoa izan zen.
|
|
|
1016 ABA AIB: A. M. Labayen eta A. Ibinagabeitiaren arteko gutunak, & zuela hirugarren hitzaldia P. Axularrez maiatzaren 28an.1017 F. Krutwig eta L. Villasante bikoteak sortutako erantzun gogorren ondoren, tentu handiz ekarri zituen hizpidera, Frantziako euskal literaturaren tradizioa
|
ez
ezik, baita M. Larramendi (SI), N. Ormaechea eta J. M. Mocoroaren aldeko iritziak ere. Nafarroako medikuaren nahia zen P. Axularren idazlanaren zatiak aurkeztu eta Gueroren edizio berria iragartzea, literatura eredu ez purista eta jasoaren erakusgarri.
|
|
|
JCVk nolabait konpondutzat ematen zituen iraganeko istiluak, Akademiari diru laguntza gehitzeko asmoa zuelako, bereziki Bilboko egoitza hondatuan egokitze lanak egiteko. Horrela, euskaltzainek
|
ez
ezik, bestelako erabiltzaileek ere R. M. Azkue zenaren dohaintzak aberastutako bibliotekara jo ahal izan zuten.
|
|
|
Jean Diharce" Iratzeder"() beneditarra Donibane Lohizunen (Pirinio Behereak) jaio zen. J. Saint Pierre apezpikuaren aulkia betetzeko beste hautagaia, lapurteraduna
|
ez
ezik, 32 urteko gaztea ere bazen, F. Krutwig eta L.Villasanteren belaunaldikoa. Belokeko monasterioa Mundu Gerrako erresistentzia gune eta gerra zibileko erbesteratuen laguntzaile izan zen, eta horrek, agian, barnealdeko Euskaltzaindian ezinegona eragiten zuen.
|
|
|
Euskaltzaindiaren gerraondoko historia nahasiaren erakusgarri, A. M. Labayenek prestatutako hilberrien zerrendan J. C. Guerra, G. Lacombe eta P. Zamarripa falta ziren. Akademiaren apirileko batzarraren ostean, A. M. Labayenek eskatu zion N. Oleagari, euskaltzainen zerrenda
|
ez
ezik, bizirik zeuden urgazle eta deduzkoena ere osatzeko, Euskera berriaren argitaratze lanak hasiak zirelako.1074 A. M. Labayenen berezko optimismoa gorabehera, frankismoaren instantzia ofizialekin harremanetan zeuden I. M. Echaide eta A. Irigarayk berehala atzeman zituzten agerkari ofiziala berriz argitaratzeko oztopoak. Hasteko, prestatutako hitzaurrea kentzea nahitaezko ikusten zuen euskaltzainburuordeak:
|
|
|
Izan ere, Akademiatik euskararen batasuna lortzeko iragartzen ziren neurriak, eredu literarioan, ortografian edota neologismoetan, linguistikoki eztabaidagarriak
|
ez
ezik, politikoki ere zeharo bidegabeak ziren erbesteko abertzaleentzat, diktadura frankistak indarrez sortutako eten kultural eta historiko batetik zetozelako. Egoera horretan, Euskal Herriaren kohesio linguistiko eta kulturalaren kalterako izan zitekeen Akademiaren araugintza.
|
|
|
Nolanahi den, onartzen joan dugu egungo euskal kulturaren tradizioaren zati garrantzitsu batek, euskarazkoak barne, funtsean ez duela bere gertuko jatorria XX. mendearen lehen hereneko autonomismoan, ez abertzaletasun errepublikanoan, ezta erbesteko nahiz barnealdeko antifrankismoan ere, baizik eta pertsona eta erakunde eskuindar nahiz frankistetan. Diktadurak errepublikanismoa eta abertzaletasun politikoa
|
ez
ezik, euskal kultura bera ere (kontzertu ekonomikotik hasi eta herri hizkuntzaraino) suntsitzeko asmoa agertu zuenean, euskal eskuin garailearen eta elizgizonen zati bat, karlismora mugatzen ez zena, desegite hori oztopatzen saiatu zen, bereziki euskararen arloan Gerra Hotzeko abertzaletasun posibilistarekin bat eginda. Beti areagotu litzatekeen euskal kulturaren pluraltasun historiko horri egiten dio erreferentzia behinola L. Michelenak erabili zuen esaldi biblikoak:
|
|
2021
|
|
|
Hirugarren funtzio bat ere emango zaie, ordea, kazetaritza lanei: bertsolaritzaren historia sozialaren txatalak jasotzen dituzten pieza solte gisa
|
ez
ezik historia honi oinarri kuantitatibo bat emango dioten datu gisa ere baliatuko dira, Historia Seriala deritzonaren bidetik.
|
|
|
Bigarren oinarri gisa Smith baliatzen du, eta horren ekarpena, batez ere estaturik gabeko nazioei dagokionez, Guibernauren lanarekin osatu. Etnosinbolismoak nazionalismoen inguruko teoria modernistekin alderatuz, fokua baldintza material eta politikoetan
|
ez
ezik ekintza kolektiboen motibaziorako baliabide subjektibo eta sinbolikoetan ere jartzen du, eta hori izango da Gandarak Thompsonen ereduari eginiko lehen egokitzapena: analisirako oinarrizko kontzeptu gisa estatubatuarrak darabilen" forma sinbolikoa" erabili beharrean" baliabide sinbolikoa" erabiltzea17 Horrela, erreferentziazko partaide eta funtzio zehatza duten forma sinbolikoak lirateke baliabide sinbolikoak, nortasun kultural baten inguruan eraturiko komunitateak
|
|
|
Beraz, ikerketa honetarako haren erreferentziaren bat izan zezaketen testuak aintzat hartu dira. berean, 1845ean, gertatu eta zuberotarrak Lara Iparragirreren iruditik eraiki izana: biak gipuzkoarrak dira, biak gazteak, biak gerlan ohoreak irabazitakoak86 eta biak, Xahoren hitzetan, inprobisatzaile
|
ez
ezik kantari bikainak ere bai.
|
|
|
Urte haietan Hego Euskal Herrian bi bertsolari konkretu hauek dira albiste bertsolaritza bera baino gehiago, baina testu guztietan esaten da bertsolariak direla eta haien biografien kontakizunak bertsolaritzaren inguruko irudikapen edo zertzelada solteak papereratzen joateko aukera eskainiko du. Medioetarako
|
ez
ezik modernitaterako sarbidea ere eskaintzen dute, gainera, eredu aurremodernotik (baserri girokoa, alfabetatu gabea, basati ona) aldentzen baitira. Iparragirrek egindako moldaketak eta Lore Jokoek bat batekoaren modernizaziorako abiarazitakoek, esaterako, badute parekotasunik:
|
|
|
Ideiak harrera ona izan zuen, eta 1879 hartan, Elizondon
|
ez
ezik Donostian ere, Gipuzkoako Batzarrek eta bertako Udalak antolaturik, ospatu ziren Jokoak. Aurrerantzean kasik urtero egingo zen Donostiako hori, 1882tik aurrera Euzkerazko Itz Jostaldien Batzarreak antolatuta.
|
|
|
Hedabideek markatutako bide berri horretatik eszenaratzeko eta lehiaketarako formatua
|
ez
ezik bertsogintza bera ere aldatzen hasiko da pixkanaka.
|
|
|
Azkenik, euskal kulturaren modernizaziorako lehengai eta ideologia modernoen eroale
|
ez
ezik euskal identitate modernoaren ikur ere izango da bertsolaritza. Hizkuntzalariak, antropologoak eta euskaldun basati onaren irudikapena aipatu dira euskal komunitatearen deskubrimendu erromantikoaren ardatz gisa.
|
|
|
Transformazioa graduala izan zen, eta ez zen erabatekoa izatera iritsiko, festak beti izan baitzuen ikuskizuna elementutzat eta ikuskizunak beti izango baitzuen zerbait festatik. Bestalde, merkatuaren legeak horretarako ere ematen zuenez, eredua populuaren kultur bizipenetara ere zabalduko zen, eta hainbat eremu merkaturatu
|
ez
ezik profesionalizatu ere egin ziren pixkanaka: Britainia Handian, 1720ko hamarkadarako zaldi lasterketak egunkarietan iragartzen ziren, eta sektore ekonomiko indartsu bat ziren; beste hainbeste gertatuko zen boxeoarekin 1740ko hamarkadan; Espainian, 1780ko hamarkadarako zezenketak enpresarien esku zeuden; eta mende bukaerarako zirkua erabat profesionalizatu zen hainbat herrialdetan:
|
|
|
Iztueta bera oso kontziente da Europan garatu den fenomenoaz: " Erbestearrak berak ematen digute biderik aski, geren jostaketak itzkribuz aundizkatzeko
|
ez
ezik, biotzez ongitxo maitaturik, naierara gozatzen ditugula, gordakaiatzeko ere" (1990: 147).
|
|
|
" Baina haien artean bada bat berriketari lotuta ezin egon dana. Bihurri samarra berez, barruan daukan pozari ezin eutsi eta mingainarekin
|
ez
ezik, oin, beso, buru eta guztien beharrean aurkitzen da poz hori agertzeko. Mutila nabarmentzen hasi zaigu, lainezaren bultzadaz, harroxko".
|
|
|
Azkenerako, Makazaga jauna bera ere guztiz bertso zaletu zan. Eta arrezkeroztik bera bere kontu bertsoak argitaratzen asi zan; eta bertso-paperak
|
ez
ezik, liburutxo batzuk ere bai. (1992:
|
|
|
141) eta bilduma garrantzitsua osatu zuen: " Aitzolek herri poesia edo kantu eta bertso zaharren bilketa lana beharrezkotzat jo
|
ez
ezik biziki maite zuen" (Altzibar, 1996: 479).
|
|
|
Bestalde, badirudi bertsoak
|
ez
ezik bertsolaritzari buruzko hitzaldiak ere eskaintzen zituela irratian. 1933/XII/22 datarekin eta" Bertsolariak" izenburu149 Guztiak" Euzkel Irratsayoak" izenburuarekin eta Euzkadin:
|
|
|
Euskaldunen jatorrizko askatasuna eta genealogia esoterikoa eskaintzen ditu bertsolariaren kantuak, eta zirkulu interesgarri bat ixten da, Xahok berak bere burua azti gisa
|
ez
ezik bardo bertsolari gisa ere aurkezten baitu testu askotan. Horren harira irakurketa interesgarri bat egiten du Zabalok:
|
|
|
Lehena
|
ez
ezik, ezberdinena ere izango da Abbadierena. Erdi Aroko aurrekariari lotuz gainerako guztiak literatura lehiaketa gisa planteatzen diren bitartean euskal irlandarrak ikuspegi zabalago bat ezarriko du:
|
|
|
Nortasun modernoaren ikur gisa
|
ez
ezik ideologia modernoen eroale gisa ere funtzionatuko du bertsolaritzak. Azaldu den gisan Karlistaldietan karlisten nahiz liberalen propagandarako bitarteko gisa jazo zen bertsopaperen loraldia, eta Lore Jokoetan ere bertsolarien apologia bilatzen zuten gaiak (euskara," Zazpiak bat", bizitza tradizionala eta abar) jarri ohi ziren askotan.
|
|
|
Erromantizismoak egindako kultura popularraren bilketarako deiaren oihartzuna XIX. mende hasieran Iztuetarengana iritsia zen: " Erbestearrak berak ematen digute biderik aski, geren jostaketak itzkribuz aundizkatzeko
|
ez
ezik, biotzez ongitxo maitaturik, naierara gozatzen ditugula, gordakaiatzeko ere[...]" (1990: 147).
|
|
|
Vinson, Herran, Campion, Otaegi, Arzak, Lopez Alen, Zapirain eta beste. Pedro Mari Otaño edo Jose Mari Iparragirre gisako figurek ere oso garbi zuten prentsak euren bertsoak zabaltzeko izan zezakeen garrantzia, eta harreman handia izan zuten garaiko kazetariekin, bertsoak
|
ez
ezik hitz lauzko testuak ere argitaratuz.
|
|
|
Azterketa kuantitatiboak ere agerian uzten du foruen galerak dakarren erreakzioa funtsezkoa izan zela bertsolaritzari buruzko kazetaritzaren bilakaeran. Zikloaren gailurra
|
ez
ezik gaztelaniazko testuen nagusitasuna eta euskarazko testuen sorrera ekarriko ditu, eta baita kronika edo fikzioa gisako kazetaritzari buruzko genero sofistikatuagoen sorrera ere.
|
|
|
Euskal Erria, Revista de las Provincias Euskaras, La Vanguardia, Revista Euskara, La Paz, La Iberia, La Mañana, La América, La Ilustración de Alava, El Solfeo, Revista de Vizcaya, Ateneo... Prestigio handiko kazetaria
|
ez
ezik Araban protonazionalismoaren bultzatzaile nagusietako bat ere izan zen Fermin Herranekin batera (Aizpuru, 2000: 64).
|
|
|
Azkenik, aipatu beharra dago eurei buruzko berriak
|
ez
ezik bertsolariak ere iristen direla erredakzioetara lehen ziklo honetan. Batetik, garai hartan gaiari buruzko sinadura garrantzitsu asko Lore Jokoetan parte hartzen zuten bertso jartzaileak ziren.
|
|
|
Kazetari
|
ez
ezik eragile lanetan aritzera ere animatu zen Manterola Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta Donostiako Udalaren babesa lortu ondoren, Donostiako hainbat euskaltzalerekin batera 1882an Consistorio de Juegos Florales/ Euzkerazko Itz Jostaldien Batzarrea eratuz. Batzar horren egitekoa urtero Donostian Lore Joko batzuk antolatzea izango zen, eta Abbadieren Jokoekin batera inork baino luzeago eutsiko zion erronkari, 1930eko hamarraldiraino.
|
|
|
Gailur berriak, bada, frontoitik antzokira
|
ez
ezik aipamen soiletik kronikara ere eramango du bat bateko bertsolaritza.
|
|
|
Edo entzule edo irakurlearen gustu ona
|
ez
ezik moralitatea ere erasotzen ei dute:
|
|
|
Urruntze horretan, Garziak aipatu bezala, hizkuntzaren garbitasuna
|
ez
ezik garbitasun morala ere baliatuko da distantziak markatzeko: beti desordutan, mozkorkerian eta barrabaskeriatan zebilen bertsolaria bezalako figura subalterno bat ezin zen eredu izan egin nahi zen Pizkunde kulturalerako, zenbaiten ustean.
|
|
|
Galera komunaren sentsazioak komunitatearen baitako elkartasuna hauspotu zuen, eta baita kezka identitarioa ere, historikoki nortasun berezituaren ikur gisa hauteman baitziren foruak. Nortasun horri eusteko, Europan puri purian zen Erromantizismoak inspiraturik, kultura popularraren lanketari ekin zitzaion eta mugimendu zabala eratu zen garaiko intelligentsiak
|
ez
ezik tokiko instituzio politikoek ere parte hartu zutelarik. Laster konektatu zen Iparraldean Abbadiek sorturiko ekimenarekin ere, eta 1879tik aurrera Lore Jokoak mugaren bi aldeetan hasiko ziren.
|
|
|
Azkenik, eta bilakaera ikusiko bada, jarraitutasunari
|
ez
ezik, garaian garaiko aldaketei ere begiratu zaie, noski. Horrela, komunitatearen autokontzepzioan izandako aldaketei erreparatuko zaie, eta baita autokontzepzio horren arabera eragileek hartzen dituzten jarrera berriei ere.
|
|
|
...hitz egiteari ekin zion Vienako gortea imitatuz, tokiko hizkuntza, txekiera, nekazarientzat utzita; Norvegian, mende bat geroago, jende jantziak Kopenhageko gorteko hizkuntza, daniera, hitz egingo zuen, norvegiera herritar eskolatu gabeen kontua balitz bezala; elite finlandiarrek beste hainbeste egingo zuten garai berean suedierarekin... 21 Eta erreinuen periferiako elite horiek euren hizkuntzari
|
ez
ezik hizkuntza horretan garatzen zen kultura orori ere egingo zioten uko, hizkuntza nahiz kultura horiek behe mailakotzat hartuz. Berebat, haien garapena sustatuko zuen elite eskolaturik gabe, hizkuntza periferiko hauen modernizazioa atzean gelditzen hasi zen.
|
|
|
21 Gortean integratu nahirik norbere hizkuntza
|
ez
ezik hizkuntza hegemonikoaren adiera lokalak ere baztertzera iritsi ziren elite periferiko hauek. Gaskoien adibidea jartzen du Burkek (1991:
|
|
|
" Taulatu gainean
|
ez
ezik harmailetan ere gaztetua eman zela nabarmendu zen" (Maia, 2017: 219), eta hurrengo urteetan are nabarmenagoa izango zen joera hori:
|
|
|
Gai batek interesa sortzen badu, normalena gai horren inguruan informazioa
|
ez
ezik iritzia ere plazaratzea litzateke. Eta iritzi hori" Iritzia" atalean jasotzen bada, bestelako sailetan argitaratuta baino pisu handiagoa izango du, egunkariko" Iritzia" saileko ohiko kolaboratzaile eta kazetariek egun horretan iruzkinen bat merezi duten gaien artean dagoela ulertzen dutela adieraziz.
|
|
|
Eragiletza mugimendu autoeratu baten esku jartzeaz gain, transmisiorako bitarteko gisa bertso eskolak sortzea da azken ziklo honek ekarritako nobedade nagusia. Aurretik Euzko Pizkundean egin zen gisako zerbaiten aipamenen bat, eta frankismoaren azken aldera egin ziren lehen probak, baina ziklo hau da pauso hori, birsorkuntzarako
|
ez
ezik bertsolaritza kultur ekosistema modernora egokitzeko ezinbestekoa suertatu dena, gauzatu duena.
|
|
|
Gaur egun BEC beteko denik ez du inork dudarik egiten, baina bete egin behar da. Eta BEC
|
ez
ezik bestelako plazak ere bete beharra dago. Horretarako oraindik ere garrantzitsua da telebista.
|
|
|
2017an lantaldearen egituraketari eta funtzionamenduari
|
ez
ezik, kanalaren diseinuari ere eman zioten berritua. Bertso saioen grabaketen eskaintzak jarraitzen du muina izaten:
|