|
2000
|
|
|
Azken atal honetan, hortaz, fondoaz arituko naiz, ez hainbeste formaz. Saiatuko naiz, nolanahi ere, gauzak atsegintasunez kontatzen, eta zuhurtziaz, eta argitasunez, eta, ahal dudan neurrian neketsua gertatuko zaidan arren, ezinezkoa
|
ez
esatearren, irakurlearen sentsibilitate kristalezkoa ez mintzen, edo hobe kristalezkoa den neurrian, ez pitzatzen edo hausten.
|
|
|
Esan bezala, Otsotzarmendi jaunaren hitz luze, zalantzatsu eta zehazgabeen ondoren auskalo eta batek daki hitz makuluak errepikatu zituen etengabe azken aurkezpen hartan ere, ia ia beste gauzarik
|
ez
esateraino errepikatu ere, Caterpilarri fortunatu zitzaion txanda. Titiak aurreko egunetan baino nabarmen handiagoak zeuzkan.
|
|
|
Gutxienez,
|
ez
diozu amari...
|
|
|
Dantza gaitezen, Anjel. Odola lehor  tzen zait musika honi erantzun egokirik ematen
|
ez
diodan bakoitzean. Dantza gaitezen, mon vieux.
|
|
|
Luis Estherrekin elkar hartuta ei dabil, eta Rubenen denda libre izango zuela agindu zion, baina baliabide guztiak jarrita ere, kluk egin du. Hala ere, niri kosta egiten zait hori sinestea eta, Luisi ezer esan
|
ez
badiot ere, apustu egingo nuke Rakelekin txora txora eginda jarraitzen duela. Baina oraingoz lasai egon zaitezke.
|
|
|
Biok ere fraka motzetan, dardarizo bat sumatu dut gure belaunek leun  ki topo egin duten lehen aldian; baina gero, elkar erakarri izan balute bezala, luzaroan egon dira bereizi gabe, izerdia sortzeraino. Bien bitartean,
|
ez
diogu elkarri ez begiratu ez hitz erditxorik ere luzatu, baina belaunek itsatsirik jarraitu dute, agian eman eta jasoko lituzketen laztanen jakitun.
|
|
|
Berak pozarren hartu nau, eta, besarkada batean estutzearekin batera, musu bat estua, hori bai eman dit. Nik, ordea,
|
ez
diot inongo gerezi hezurrik itzuli eta berak ezohartuarena egin du. Oso adeitsu eta, batez ere, oso kalakari egon da, San Frantziskorako hegaldi luzean zehar diskurtsoa prestatzen aritu izan balitz bezala.
|
|
|
Dabidek berak kontatu zidan hori guztia eta, egun batez, aita asaldatua nola joan zi  tzaion, burumakur eta errukarri, bi anaien arteko harreman horren berri ematera. Baina berria ematearekin aski ez, eta Karmelo jakitun jartzeko Karmelori tiro egiteko eskatu zion, zehatzago esanik, harreman hura bertan behera uzteko (lotsagatik, Josebari ezer
|
ez
esatea exijitu zion). Albistearekin gaizkitua, Karmelo egun batetik bestera desagertu zen eta herrian zabaldu ere egin zen ETArekin zerikusia izan zezakeela.
|
|
|
Neska hori ez dago ondo burutik. Orain arte gurago izan dut ezer
|
ez
esan, baina gau batez diskoteka batean ezagutu nuen eta harrezkero niri segika dabil. Benetan agintzen dizut gure artean ez dela ezer gertatu...
|
|
|
Goizean Rubenekin ibili naiz, eta Tomekin; arratsaldean, Karmelo ere hurbildu zait, eta Tom; afalondoan, azkenik, Ruben, Karmelo eta Tom izan ditut lagun. Badirudi
|
ez
diotela bidezkoa irizten neska bat bakarrik ibiltzen uzteari; badirudi Adela eta Estherren turismo sexuala ez dela oso arrakastatsu gerta  tzen ari...; badirudi, goizaldean Tomekin izan dudan ezustearen ondotik, adeitsu baino adei  tsuago agertu nahi zuela nirekin (txizestu izan naizen batean, komunera joan, eta, neskenean sartzearekin batera, Tom topatu dut, ispilu aurrean, ezkutatzen saiatu...
|
|
|
Baina ez dut egin. Beharbada zalantza sortu zaidalako mezu hori inprobisatzeko gai izango ote nintzen; beharbada zalantza sortu zaidalako agurrean" musu bat" edo zer esatea komeni ote zen; beharbada Dabidi orain nire ahotsaren lasaigarria ere eskaini nahi
|
ez
diodalako.
|
|
|
Eta Ruben aipatu dudanez, adierazi nahi dut berarekin gero eta gusturago nagoela, eta nor sentiarazten nauela. Eta berari ezertxo ere aipatu
|
ez
badiot ere, gaur burutazio txoro bat izan dudala: San Frantziskora bidean, San Joakin haran mugagabe eta fruta arbolez betean barrena gentozela, hango fruituen ugaritasuna eta lurraren emankortasunaren ikusirik, bururatu zait pilula hartzeari uzten ahal diodala, eta patuaren esku utzi ni haurdun geratu ala ez.
|
|
|
Guztiarekin, eta Rubeni adierazi
|
ez
badiot ere, nik gero eta gaizkituago egin dut zubian aurrera (bertigoa eta suizidioaren ideiek sentiarazi didaten egonezinari autoen burrunba gogaikarria gehitu behar zitzaion). Baina benetako larridura artean sentitzear nuen eta lainoak kasik zubi osoa bere mende hartu duen batean gertatu da.
|
|
|
Goizean, mendiko gailurretik bistatu dugun ibai sigi sagatsuaren ibilbideari jarrai  tzea oso atsegina izan da: egunaren bero sapa ez zen zoko moko laiotz haietaraino iristen eta, guztiarekin, uretan ibiltzea zinez freskagarria zen; are gehiago kontuan izanik zenbait tokitan urak gerriraino bustitzen gintuela (alkandora bustiaren azpian, Tomi
|
ez
diot pistolarik antzeman eta ez dut uste dendan utziko zuenik: eta Grand Canyoneko gizon hark eskuratu ziona pistola ez, baina urontzia izan bazen?
|
|
|
Baina berriro diot, Mexikoraino egin nahi duen bidaiari susmo txarra hartu arren, ez dakit zer pentsatu. Eta horregatik, oraingoz behintzat, Rubeni ezer
|
ez
esatea erabaki dut. Horregatik eta, eguzki galdatan, luze gabe, bigarren iturria baino beheraxeago Olga topatu dugulako:
|
|
|
munduko buruzagirik ahaltsuenetako bat, ahaltsuena ez bada, nire oinetan negarrez eta barkamen eske ikustea. Orduan nik neuk aholkatu nion nazioaren onerako egia osoa
|
ez
esatea. Azken batean, bekadunarekin izan zuen harremanak batez ere gure bikoteari eragiten zion eta nik barkatu egin nuen; barkatu egin nuen bera maite dudalako eta damutu zelako; barkatu egin nuen gure familia aurrera atera nahi dudalako.
|
|
|
D, ailleurs, serio samar jarri ginenez, Tomek galdegin zidanean ea Rakelen dendara txantxetako izualdi bat ematera joango ote ginen, ze inguruan hartzak ei zebiltzan, nik baiezkoa eman nion. Eta joan gara, eta Tomek bere eskua luzatu du Rakelen dendara eta danba!, hark tout à coup ukaldi batez erantzun
|
ez
dio ba! Futxo eta errefutxo!
|
|
2001
|
|
|
Bere mugen jakile den oraingo jakintza ez baita silogismo ziurrez gehiegi arduratzen, probabilista bihurtu denez geroztik. Baina inork ezagutzen ez duen egiak
|
ez
dio inori eskubiderik ematen nabari den egiantzaren kontra oldar dadin.
|
|
|
Lehen esan dut hau gertatzen dela gure hizkuntza txikia delako, esan dugun zentzuan, baina ez da hori bakarrik. Euskadi, eta berriz ere Euskadi diot, Euskal Herria
|
ez
esateagatik, eta inork inoiz nire gauzak irakurri edo entzun baldin baditu, badaki nik beti Euskal Herria sartzen dudala, eta ez Euskadi, baina hemen nahitaez Euskadi edo Euskadiren antzeko zerbait sartu behar da eta ez Euskal Herria, nahasketa sortuko ez baldin bada. Guk dakigun garaian, azken bi mila urte honetan, lehen esan dudan bezala, Euskadiko eremua osorik hartzen baldin badugu, eskualde hori ez da inoiz, bi mila urte horietatik gora nik ez dakit zer gertatzen zen?
|
|
|
Nik esango nuke aita Aranak norbaiten historiaren bukaeran, oker ez banago Labayruren Historia del SeñorÃo de Vizcaya liburuaren azken aldean, sartu zuela zenbait berri euskal literaturaz, baina ezin esan daiteke, eta Aita Aranak ere ez zuen hori pentsatzen noski, hori euskal literaturaren historia denik. Lehenbizikoa dirudienez Orixerena da, Orixek euskaraz egin zuena8 Nik
|
ez
diot Orixerenari deus kenduko, baina esate baterako hau esan daiteke: teatrorik ez du aipatzen, Barrutia izan bazen ala ez zen ez da agertzen.
|
|
|
Diodan horren guztiaren haritik, behar bezala eskertu
|
ez
diogun aitorpen bat egin zuela Koldo Mitxelenak Salamancako Unibertsitatea utzi eta Euskal Herrikora irakasle etorri zen garaian:
|
|
|
Aspaldiko berriak, Zinema paperak eta Galdari nator izenekoak. Bestalde, edizio honetan agertzen diren oin ohar asko (gehienak
|
ez
esatearren) testuingurua argitzea dute helburu, artikuluetan aipatzen diren gertakariak gaur egungo irakurle baten eskura jartzea xede.
|
|
|
Eta delako guzti hori, hitz eta gogoeta, ez da aski, ez luke aski izan behar, orain zer nolako diren ezagutzea. Euskal hitzen legeak gerok atera nahi ez baditugu geure baitarik, gainera, beste zerbaiten mende baldin bagaude (hizkuntzaren mende, alegia," hizkuntza" dena den), jakin behar dugu,
|
ez
diot" jakin behar genuke", lehenagoko euskaldunek nola zerizten bihotz begietan aurkaz aurk zituztenei, nondik nora etorri diren hitzok egungo kokalekura. Erdaretan, parte hauetako erdaretan gutxienez, orobat, gu, askotan eta askotara esan izan dudanez, hartzaile izan baikara emaile baino areago.
|
|
|
Ausarta da eta graziak ukitu ez duen gizasemea izan daitekeen bezain ona: gizonki jokatzen du beti eta, gizona den aldetik,
|
ez
dio batere zorrik zaldunari. Federik ez du eta ez du fedearen beharrik sumatzen.
|
|
|
Federik ez du eta ez du fedearen beharrik sumatzen. Bizitzak irakatsi dion jakinduria mingotsa daki eta horrekin hartu du etsia, horrek gogoa ase
|
ez
badio ere.
|
|
|
Gairik goitarrena ez da ezer zineman ez beste edozein artetan irudi egokietan mamitzen ez bada: zenbat ere jasoagoa gaia, hainbat ere handiagoa izan ohi da erorikoa, mintzaerak laguntzen
|
ez
badio. Film honetan ez dago horrelako desegokitasunik:
|
|
|
Lafon jaunarena bata, Azkue zenarena bestea. Horiek zeharo txarrestekotan, txarretsi ere ditu, bere buruari uko egin nahi
|
ez
badio, munduan diren euskal hiztegi guztiak edo ia guztiak. Azkuerenean, Lhanderenean, Lopez Mendizabalenean, esate baterako, euskal hitzen adiera erdaraz azaltzen baita.
|
|
|
Esatera nindoan erdaldun batek ere, euskalaria bera, eta Euskaltzaindiaren urgazlea? idazten duela hor, baina hobe dut
|
ez
esan. U. jaunak ez baititu gogoko euskalariak:
|
|
|
Norbaitek galda lezake: Zergatik
|
ez
esan" Apaizak baino areago euskaldun eta euskaltzaleak behar ditugu". Edo:
|
|
|
Kondaira hori, alde batetik, guk egin genuen, onerako edo gaitzerako; ez bestetik ibili ziren Artetxek eta Artetxeren lagunek7 Luzearrek eta Luzearren aldamenekoek egin zuten, nik ere hartan parte nuela, beste askoren artean. Eta ez dut sekula esan
|
ez
esango eraku  tsi zidaten bidea gogo gaiztoz hartu nuenik.
|
|
|
Zenbait puntu nagusiri dagozkien ohar batzuk agertuko ditut hemen. Eta ea," nitanoz" mintzatu behar badut ere, neure burua edertzeko grinari amore larregirik ematen
|
ez
diodan.
|
|
|
Beraz, osasunak laguntzen ba, daust, lar luzatu barik burutu nai neuke lan ori". Eta ez du hitza jango, oker ez banabil, izan zezakeen kritikorik gogorrenak ere
|
ez
baitio langile denik ukatu. Hitz dotoreagoz, hobeki esan," prolifikotasuna" aitortu dio4.
|
|
|
Galileo aurrekoa dugula esan izan dut, jakite berriaren ukatzailea. Jakite horretatik sortu den industriari ere
|
ez
dio leku handirik opa bere poema nagusian.
|
|
|
Napoleon ontzat daukate batzuek, gaiztotzat besteek:
|
ez
diote, ordea, handitasunik ukatuko ez aldekoek ez etsaiek. Lapurra bazen ere, ez zen nolanahiko litxarrero kaxkarra, lapur handia baizik.
|
|
|
mendiarte meharrez betea. Euskal herrixketako bideek, meharrak izanik,
|
ez
diote lekurik uzten gurdi bakar bati baizik; euskaldun baten burmuinetan ere, orobatsu, ezin daiteke ideia bakar bat baizik koka. Hirutara gerta daiteke hau.
|
|
|
Hori ez bada, beste ezaugarri bat badu nobelagile garaiak: gizaki biziak sortzen ditu, eta itzal horien biziak
|
ez
dio batere zorrik hezur eta mamizkoen biziari. Horrelatsu gertatzen da, esaterako, Barojak hain maite zuen Dickensekin:
|
|
|
Nik ez dut inondik ere uste, arrotzek maizenik uste dutenez, zinetan eta benetan hartzen zituela Larramendik honelako ateraldiak. Erdaldunek sinesten
|
ez
badiote, hor utzi du, sutumpa (dia) ren itxuran, garbiago dirudien zerbait.
|
|
|
Altunari
|
ez
diot zorion berezirik ematen, gerok baikara zorionekoak orain, haren lanaren ondorio aberatsez balia gaitezkeenok.
|
|
|
Gero, idazleak baditu eskubideak, nork uka; eginbeharrak ere bai, ordea. Oiloa eta arrautzarekiko auzi hura bezalatsu da, ez baita idazlerik irakurlerik gabe, ezta irakurlerik ere inork irakurgairik eskaintzen
|
ez
badio. Halaz guztiz ere, irakurlea da nagusi, inor izatekotan, eta idazlea zerbitzari.
|
|
|
Horrexegatik jokatu behar genuke, nik uste, inoiz baino bortitzago, tradizio haria ez dadin gure artean eten; ur haizeen joera lagun ez dugunez gero, ez dezagun orain sekula baino galera galgarriagorik izan. Nik ere, Xabier Letek Zeruko Argian idatzi duenari nagokiola,
|
ez
diot inori hautatzeko, hartzeko nahiz arbuiatzeko, eskubiderik kentzen, baina ez dut aukera neure eskuko, inoiz izan baldin badut, eta loturik naukan hari horri eutsi beharrean suertatzen naiz, beharrik ala damurik, nahi badut eta nahi ez badut.
|
|
|
Ordurik beltzenean ere, emaztea hil berri duenean," Ezkontidearen hil kexua"
|
ez
dio ez lurrekori ez zerutarri zuzentzen, eder itxura huts hauek datozkio gogora," Museen kontra" egiten du oihu:
|
|
|
Are gehiago, eder hori gaurko zahar gazteek, prestaera berezirik gabe, dasta eta goza dezaketela badakit. Euskararen gaitasunaz
|
ez
diot ezer. Ez ote zuen Orixek berberak esan ez zuela hizkuntza egokiagorik ezagutzen poema hau itzultzeko?
|
|
|
sasi aurrizkia da, hain zuzen. Bagenituen lehen euskaraz sasijakintsuak, sasiletraduak eta (zergatik
|
ez
esan?) sasikumeak; orain berriz, lehengoen gain, sasiabsolutuak, sasihelburuak, sasikezkak, sasibakeak eta nik al dakit beste zenbait sasigauza. Eta, sasikoa ez dena jatorra eta behar bezalakoa denez gero, horra non aurkitzen dugun Peru arlotea egiaren eta zuzentasunaren martiri bihurtua, munduarentzat nardagarri baina norbaitentzat, ez den Jainkoarentzat edo?
|
|
|
12 Guipúzcoa, obra editada por la Caja de Ahorros Provincial de Guipúzcoa, Donostian argitara emana, 1968an, dirudienez,
|
ez
baitio ez non eta ez noiz atera zuten; noren  tzat argitara zuten ere ez dakigu ongi. Dena den, 219 or. dator pasarte hori (K.M.O.).
|
|
|
Hango eta orduko hizkuntza ere ezagutu behar, bai alajaina, eta ez ezagutzetik etorri dira gure artean  lehen eta are orain bertan ere irakur daitezkeen hainbat bitxikeria. Eta hizkuntza hori per definitionem hizkuntza idatzia dugunez gero orain, ezagutu behar dira, eta errotik bururaino ezagutu, orduko, lehenago eta geroagoko idazlegeak; grafia moldeak, letra bakunak edo letra multzo bakoi  tzak zer adieraz zezakeen igartzen
|
ez
badiogu, ez baitugu gauza zuzenik aterako gure edizioetan. Badute bekatu bat baino gehiago gure orain  tsuko argitaratzaileek ere.
|
|
|
maizegi pentsatu dut euskalduntasunari edo delako arbasoengandik datorkidan grina horri hain loturik ez banengo, lasaiago biziko  nintzatekeela eta are agian nagoen baino diruz hornituago nengokeela. Baina, tentazioa bizia baino biziagoa izanik,
|
ez
diot amorerik eman, bien malgré moi (Parisen hartu dudan jakite usain urria hemen agertzea lizentzi baldin bazait), maizegiko hotzaldiak eta ilunarteak gorabehera, estekatzen nauten lokarriak eteteko kemenik izan ez dudalako.
|
|
2002
|
|
|
Urduri ez jartzen saiatzen naiz: ez dut begiradarik jaisten,
|
ez
diot irribarrerik itzultzen, hankak gurutze jartzen ditut.
|
|
|
Amaren oihuak balditu egiten du aita. Zer ezean gelditzen da pixka batez,
|
ez
esatekoren bat bota izanaren deserosotasunez. Erretxin puntu batez mintzo da gero:
|
|
|
Hilketaz ari zaidalakoan, irribarre errukarri batez begiratzen diot, baina
|
ez
diot eran  tzuten, ez baitakit zer esan. Izan ere, institutura joan naizenetik, bera iruditzen zait nirekin  arretatsu portatu den ia bakarra.
|
|
|
Telefonoaren beste aldetik, sudur hotsa iristen zait. Igarria da
|
ez
diodala bidea erraztu, deserosoa zaiola nik erabakia bere esku utzi izana.
|
|
|
Irakasleak, bere baitara bildurik, fotokopia du esku batean, baina
|
ez
dio ia begiratu ere egiten, testua buruz dakiela ematen du. Beste eskuak, berriz, irakurketari laguntzen dio, poemarekin batera hitz egiten ari dela ematen du:
|
|
|
Zeuk deus esaten ez baduzu... Inori esaten
|
ez
badiozu... Zeure esku dago, ez?
|
|
|
Euskara hedatzen ari dela eta, horren inguruan egiten ditugun hausnarketa eta kritikek gehienetan, beti
|
ez
esateagatik, harri bera zanpatzen dute: estatistika.
|
|
|
" ETBko arduradunaren esku" esan beharrean" esku on ETBko arduraduna". Harritzekoa egin zait, bide batez esango dut, euskal aditzaren morfologia konplikatuaz hitz erdirik
|
ez
esatea, hori bai baita benetan ematen den informazio alferra gehienetan, lekua hartu, mingaina trabatu, burmuina berotu eta komunikazio mailan deus ere gaineratzen ez duena, baina bakean utziko dut kontu hori. Badakizu, aitaren egin gabe eta arnasa sakoneraino hartu gabe esan ezin diren horietakoak," bazeniezazkigukete"," geniezazkinakeen" edo" zentxezkidakete" bezalakoak, aski kuttunak euskara bere maneran adindurik ikasi dutenentzat, eta" artezki eta zuzenki gauzak deklaratzen dituztenak hain manera ederrean, euskara abila, antzatsua eta zuhurra baita aditzaren propietateetan", holako zerbait esaten zuen Etxeberrik, gauza hauek ezin sinetsizkotzat direla euskaraz ez dakitenentzat.
|
|
|
Hortxe utziko ditut galdera horiek oraingoz zeren, kontu honekin aurrera segituz gero, menturaz zuk ez zenuke betarik izango hurrengo orrialdera pasatzeko. Halako galderak egitean ez dezala inork ere pentsa, eta hau
|
ez
diot zugatik, jakina, hizkuntza politika, esaterako, zalantzan jartzen ari naizenik. Ez da hori:
|
|
|
Kasurik argien eta nabarmenena, gertutik ezagutu nuena, LUR Entziklopediarekin gertatu zen eta garai hartan goiti eta beheiti ibili ziren gutun, prentsa artikulu, adierazpen edo idazki gogorrek ongi dokumentatzen dute kontua. Orduan, eta
|
ez
diot orain inori ere ezkarda sartu nahi, publikoki salatu genuen gai hau H. Knörr, B. Oihartzabal, I. Sarasola eta nik neuk, gure ustez diru publikoarekin elkarte pribatu bat negozioa egiten ari zelako sos pribatuekin beste enpresa bat bere aldetik eta bere baliabideekin lan bertsua egiten ari zelarik. Hori egiteagatik, txartxaka batekin aski kilikor nonbait, berehala pasatu gintuzten gaiztoen zakura, baten batek hartu zuen arrailduraren ondorio.
|
|
|
gure arteko zatikako bilkuretan maiz euskara zen erabiltzen zen hizkuntza bakarra. Nik badakit, hala ere, aparra zeriela oihuka ari ziren gazteño haguntsu eta erdezu haiek gazte guztiak ez zarete inola ere antzekoak kontu hauetan
|
ez
ziotela honi inolako garrantzirik ematen, euskara bazter batean utzirik, nahiago baitzuten bai Euskaltzaindian bai EHUn politikoki hurbilago, euskaraz jakin nahiz ez, hori bigarren mailakoa denez gero, senti zezaketen beste norbait. Horiek deitzen ditut nik elkarrizketari kortejanteak, haizea aldeko dutenean leunkerietan ibiltzen direnak.
|
|
|
Egia esan, luzatu naiz parentesi honetan, barkatuko didazu, irakurle, zu ere nire kezkekin batera urrundu baldin bazara bidetik, baina nola gauzek, lehen esan bezala, behin eta berriz esateagatik ere
|
ez
dioten beren jatorrizko izateari uzten, eta nola gezurrak ez duen egiatasunaren maila hartzen horregatik, zehaztu nahi izan ditut nire ustez funts okerra duten iritzi batzuk. Hortaz, itzul gaitezen berriz ere aspaldixko galdutako harira.
|
|
|
Aipatu horiek, eta bere zerrendan sartu liratekeen baina aipatu gabe uzten dituen beste zenbait ere: " eta sentimendu hain noble den hori" edo" etxe hori, zuk margotu baituzu" bezalako erlatiboez (aski arruntak autore klasiko askoren artean, eta eguneroko hizkeran ere, eta Rubioren tesiaren aldeko liratekeenak)
|
ez
dio hitz erdirik, ez dakit ongi zergatik, menturaz horietaz mintzatzeko nahiko lekurik izan ez duelako liburuan. Baina, esan bezala, orain arte ez da nobedaderik.
|
|
|
" plazaren arrakasta erdiesten duten apurrak salbu, kreazio uneaz gain, emazte idazlea plazan ere âbakarrikâ eta âbakartuaâ da; ez ikusia, hots, agertua ez delako". Eta, bestalde, emakumearen egoerari buruzko orokortasun soziologikoetatik  haraindi, inork
|
ez
dio oraindik azalpen sakonik egin nerabezarotik heldutasunerako bidean gertatzen bide den alderanz  ketari: Urruzuno sarietan eta antzeko gazte sarietan, gehiengoa izatetik, %15 xume hori osatzera pasatzen dira emakume  idazleak.
|
|
|
bera denez poesiaren apaiz, besteen gainetik jartzen da. Baina gertatzen da entzuleek
|
ez
diotela ahalmen hori aitortzen eta ez diotela entzun nahi. Poetaren egoera barregarrikeriatik gertu dago, poemen balioaz zenbat eta jende gehiagok duda egiten badu.
|
|
|
Ez dira gutxi: nik zortzi topatu ditut (inoiz
|
ez
diogu nahikoa eskertuko Susa argitaletxeari eskura jarri digun tresneria ezin egokiagoa, bere web orria dela medio); 2001 urtekoak dira guztiak, eta kontrastea oso argigarria da. Lehenik eta behin, luzerari dagokionez, Babeliako kritika, oso zabala ez bada ere (apenas berrogeita hamar lerro), euskaraz argitaratutako guztiak gainditzen ditu, bat izan ezik, eta, ezbairik gabe, horiena baino sakontasun maila handiagoa lortzen du gaztelaniazkoak.
|
|
|
Baina dei diezaiogun X, esaerek ez dute zertan egia adierazi behar beti, eta" izena duen guztiak izana dauka" esaten duenak edukiko du, arau orok bezala, salbuespenik: gaztelania eta frantsesa euskara bezain gureak dira dagoeneko eta, alde horretatik, hemengo idazleen euskalduntasunaren edo euskotartasunaren inguruan bai Laura Mintegik bai Gari Berasaluzek aurkezten dituzten zalantzak eta anatemak ulergaitz samar begitantzen zaizkit(
|
ez
diot horren larria irizten, besterik ezean," erdaraz idazten duten euskal idazleak" perifrasi txit deserosoa erabiltzeari...).
|
|
2003
|
|
|
Bi urte. Eta Rosariori ezer
|
ez
esatea erabaki nuen. Badaezpada ere.
|
|
|
–Orain ere ostiakeria horrekin! Hago isilik eta
|
ez
esan epelkeriarik, erantzun zidan Kepak?. Gerra egoeretan, nahi baino gehiagotan gertatzen dituk horrelakoak.
|
|
|
" Hau hire gerra duk!, hau hire gerra duk!", oihukatu dio, adibidez, gaurko bazkarian, amorruari heldu ezinik. Joxe alde egiteko irrikan egon da mahaian eseri denetik, eta
|
ez
diote ezer esan postrea bukatu gabe altxatu eta arineketan kalera irten denean.
|
|
|
Serioa. Eta zozoa, zergatik
|
ez
esan. Edo gatzipe, emazteak askotan esaten dion bezala.
|
|
|
Edo gatzipe, emazteak askotan esaten dion bezala. Baina horrek
|
ez
dio axolarik. Barre ere egiten du emaztearen esanarekin gogoratzen denean âaltua eta guapoa... â.
|
|
|
Gogorra behar du, bai, gaztetan kasino inguruan tentelkerietan ibili eta gero. Horrexegatik, inoiz
|
ez
dio trabarik jartzen lagunekin gaur kafetegira bihar antzerkira joaten denean, Ramonek, bere lagun minak, horren kontura barre egiten badio ere. Bai, badaki gixajo hutsa dela.
|
|
|
Frantxis beti hor zuen, mailua eta sugea denetan marrazten, Hegoaldean hil gudarien argazkiak zekarkien liburuxka neska lagunekin gordean hostokatzen, bere abertzaletasun gordinaren eztenaz herrestari melenga antzera, zirika eta zirika, zizta eta zizta. Txokoren izpiritua nahasten zuten Frantxisen erasoek. Â Etxekoen balioa dudan ezarri zuen, eta euskara irakatsi
|
ez
ziotelako haien madarikatzera ausartu zen Frantxisen burlak areagotuz:
|
|
|
Zergatik? Hizkuntza, lurra eta bizi den Ama hori gutxiesten dute, ustez hartze duten bezain ohore sozialik" oparitzen"
|
ez
diotelako. Ohore soziala beste batek ematen die, segituko zuen Charlottek, gure testuinguruan Frantzia izenda dezakegun Aita larderiatsuak, jakitatearen eta lan seguruaren bidea irekitzen dienak.
|
|
|
jendetasun bakuna eta izaera kolektiboa. Anitzetan, zure jendetasuna sineste kolektiboen aldarean sakrifikatzen zenuelako irudipena eduki dut; sineste horien itzalean iraun duzun urte luzeetan
|
ez
diozu zure buruari plazerik zilegitu, jende gisako baliorik ez bazenu bezala, belarri barnea erretzerainoko erasialdi ederrak ere bildu dituzu zuretik kantitu gabe. Harri bat, arbola bat edo sable pikor bat izan bazina, berdin zatekeen naski, eta Homero, Dante, Du Bellay eta Rimbaud-en olerkien gerizan idaztean zure jendetasuna apur batez hazi duzu, preseski harria, arbola edo sable pikorra bilakatua zinelako.
|
|
|
bota zuen on Belisariok entzun berri zuena ezin sinetsirik. Zeure sena zaindu behar duzu, Belinda,
|
ez
diozu jaramonik egin behar deabruzko mizto gaizkile horri, erotu eta menperatuko baitzaitu. Bekatari zara!
|
|
|
Literatura lapsus hura zuzentzekotan egon nintzaion, baina garaiz egin nuen atzera. Askojakin baten itxura emateak
|
ez
dio inori graziarik egiten, are gutxiago itxura emate hori beste baten lepotik egiten bada. Beraz, ez nion xehetasunari jaramonik egin, eta lagunek dantzatu zituzten argumentuei erreparatu nien.
|
|
|
Sentsazio magikoa da, utzi ezin litekeen droga bat. Baina, lagun hurkoari min egiten
|
ez
diogun bitartean, dena da zilegi eta osasuntsu, lagun. Ez zalantzarik izan.
|
|
|
Badira?
|
ez
esan ezetz?
|
|
|
zurekin,
|
ez
dio
|
|
|
Biciric dagoala aguiri badau, ura eguitean esan bear da: " nic bateatuten zaitudaz Aitearen, eta Semearen, eta Espiritu Santuaren icenean".(...) Eta
|
ez
esan iru astecoa zala, amabost egunecoa zala. Dana dala, alanche eguin bear da, ece batec eztaki nosgarren denporan biztuten dan seinchua (Zabala, I: 130).
|
|
|
Hamar aginduak izan ohi dira dotrina gehienen bizkarrezurra, eta agindu hauetako batzuen azalpen eta zehazpenak osatzen dute jaiegunetako mezaren nahiz misioaren zati handi bat. ...maitasun eta ohoreari dagozkionak dira (1 Jainkoa maitatzea gauza guztien gainetik; 2 Haren izen santuaz alferrikako juramenturik ez egitea; eta 3 jaiegunak santutzea); eta gainerako zazpiak, berriz, lagun hurkoari zor zaion maitasun eta onginahiari dagozkionak (4 aita amak ohoratzea; 5 ez inor hiltzea; 6 haragizko bekaturik ez egitea; 7 ez lapurtzea; 8 testigantza faltsurik ez egitea eta gezurrik
|
ez
esatea; 9 lagun hurkoaren emaztea ez desiratzea; 10 besteen ondasunak ez gutiziatzea). Ebanjelioari jarraituz, hamar aginduok bitan laburtzen direla esa  ten da:
|
|
|
Krisialdi ekonomikoak
|
ez
dio, noski, batere lagunduko purgatorioko arimen aldeko eginbehar elizkoi horri. Madariaga Orbeak aztertu ditu (1987, 1998) garai hartako Euskal Herrian heriotzaren aurrean hartzen ziren jarrerak, eta berak ere predikariek salatzen dutena ondorioztatu du:
|
|
|
Anakronikoak omen gara: ezarri gura zaigun kronologiari jarraitzen
|
ez
diogulako, agian. Anakronikoak:
|
|
|
Abertzale negarra aurkituko duzu orrialdeotan; izan ere, abertzale batek idatzitako lana da eskuartean hartu duzuna. Gaur bizi dugun marko kulturalak
|
ez
dio bakerik ematen abertzale honi, euskal  tzale honi, eta hori erraz igarriko diozu. Negar horiek josteko, berdea har ezazu; hezetasunaren kolorea da berdea, itxaropenarena.
|
|
|
Askotan hitz eginak gauza bakarra erakusten du: ardura gaituen zerbait dela gaia, nahiz eta ganorazko irteerarik aurkitu
|
ez
diogun oraindino. Agentziaz askotan hitz egin dugu, hala ere, ez dakidana da berri agentzia euskaldunaz edo berri agentzia nazionalaz egin dugun; noiz batari buruz eta noiz besteari buruz.
|
|
|
Euskal Herriko gizartea prest egon liteke hori onartzeko modu nominalean, teorikoan eta agian diskurtsiboan. Baina gehien jota, oro har, gizartea prest egon daiteke onartzeko zenbaitentzat euskara izan daitekeela kognizio bide garrantzitsu bat, baldin eta horrek eskatzen
|
ez
badio inori kognizio bide horretako partaide aktibo izatea.
|
|
2005
|
|
|
–Zuk ere ba al duzu ezkutuko alde ilunik, inori erakusten
|
ez
diozunik, Idoia?
|
|
|
Joxe Mari eta biak orain ez ziren joaten ordea manifestazioetara eta ETAko presoen alde antolatzen ziren bilkuretara, ez halaber kartzelatik irteten zirenei edo atzerritik itzultzen zirenei egiten zitzaizkien omenaldietara; Julio hil zutenetik hori. Ana kulturako zinegotzi aritu zen urte askoan, harik eta hautesle zerrenda desegin eta Herri Batasunak berea aurkeztu zuen arte;
|
ez
zioten gehiago deitu, edo apika berak ez zuen nahi izan zerrenda hartan parte hartu.
|
|
|
Begira, Adela:
|
ez
diot sosik emango, dios!, hezurrik osorik ez geratzeko moduko ordaina, horixe emango diot!
|
|
|
egoera batzuetan hil dezakegun, ala inoiz ez. Nire jarrera ideologikoak, Adelak erakutsitakoaren eraginez, inoiz
|
ez
esatera bultzatzen ninduen, non eta norberaren burua heriotzatik babesteko ez bazen. Ikusi dut, ordea, gauza bat dela ideologia, bakoitzak hartu nahi dituen jarrerak, eta beste bat barne bulkoak, ohartuki edo gabe nola jokatu agintzen digutenak.
|
|
|
Funtsezko arrazoia bidegabekeriaren aurreko disgustua baldin bada, argudio bat behintzat bada, aipatua bezain indartsua, are indartsuagoa ere?, bidegabekeria garaikidea murriztearen alde, etorkizuneko belaunaldien menturazko egoeraz kezkatzen hasi aurretik. Etorkizunari pobreziarik ez eragiteko hainbesteko premiaz ahalegintzen direnek azaldu egin behar dute zergatik
|
ez
dioten lehentasunik ematen, are etorkizunekoari ematen diotena baino nabarmenago, gaur egun pobrezia murrizteari.
|
|
2006
|
|
|
–Ezkonduta zaude, joder. Nik
|
ez
diot beste morroi bati egin nahi niri egiterik nahi ez dudana.
|
|
|
Jeff Buckley, ezta? Badaukat diskoa, ona da;
|
ez
esaten duten bezain ona, baina ona da. Etxean egongo da, beste guztiekin batera.
|
|
|
Baina tigreak, auskalo zergatik, bere parean lan egiten duen Mariari egokitzen zaizkio beti: fabrikan lanean daramatzan lau urteetan zehar, behintzat,
|
ez
diote tigre sorta bat bera ere pasatu Aniari.
|
|
|
Oskarrek berak ez zuen uste salbatuko zutenik, baina hala izan zen. Berehala esan zioten Churg Straussen sindromea zuela, Ben Wattek geroago izango zuen gaixotasun bera, mediku sobietarrek izen hori bera ematen
|
ez
bazioten ere, eta tratamendupean ipini zuten. Lau hilabete pasatu zituen Moskun, eta azkeneko bietan ospitaletik atera ahal izan zen paseo luzeak ematera.
|
|
|
Eztabaida bortitza izan zuten, antza: Oskarrek, behintzat,
|
ez
dio inori kontatu nahi izan zehazki zer gertatu zen bere semearen bulegoan pasatu zituen bi ordu haietan. Faktoria suntsitzen eta habearte berriak eraikitzen jarraitu zuten, arkitektura ondarea babesteko lege eta araudi guztien gainetik jauzi eginez:
|
|
|
Berak bai, idatzi du zerbait, ipuin batzuk uste dut; niri haietako bat erakutsi dit, haurtzaroko oroitzapen bat, eta, gure artean, ez zitzaidan asko gustatu. Nik
|
ez
diot halakorik aipatu, noski, baina Anak esan omen dio bide onetik doala, eta oso kementsu dabil. Baina nik, ez dakit, errespetua diot idazteari.
|
|
|
Nor aurkitu behar duzue?". Antoniok
|
ez
dio gezurrik esan nahi, ondo baitaki Edurne berehala kontura daitekeela, eta ondorioz, hitzik esan gabe, argazkia zorrotik atera eta emakumeari eman dio. Sei urte inguruko neskato baten aurpegi biribila ageri da erretratu nabarmenki handituan.
|
|
|
" Zenbat urte ditik orain?", galdetu du Edurnek. Antoniok
|
ez
dio berehalakoan erantzun.
|
|
|
Ama, zuk aitortu ohi duzu agnostikoa zarela; Wittgeinstein ek esan zuenari kasu eginez, nahiago duzula ez dakizunari buruz hitzik
|
ez
esatea. Unamunoren hura ere gustatzen zaizu:
|
|
|
Etxe ederra duela esaten badiot, isekatzat har diezadake, goza ezazu geratzen zaizun tartetxoan, laster neurea izango da-eta, edo antzeko zerbait adierazi nahi izango banio bezala. Ezer esaten
|
ez
badiot ere, ez dakit, inozo  jarrera izango litzateke nirea. Nola asmatu?
|
|
|
Noizbait, amak hizketan hasi behar zuela ematen zuelarik, aitak zirkin egin zion adieraziz uzteko berari, eta aita mintzatzen hasi zenerako nik pentsatzen nuen jakin beharreko guztia nekiela, aitak emandako xehetasunek
|
ez
ziotela nire judu neurria beste ezer erantsiko ordurako nekienari, gurasoetatik nor zen judu ala biak ote ziren jakiteak ez zuela nire samina arinduko.
|