|
2000
|
|
|
Eta kontua da zuoi ere ez dizuedala inoiz esan. Urtebete eskas pasatu da sekretu hori gordetzen dudanetik, eta inori esan
|
ez
badiot, epaiketa kontuetan ez hasteagatik izan da. Orain, berriz, ezezagun baten aurrean egiak aitortzen hasiak garenez, nire txanda heldu dela uste dut".
|
|
|
Baina egunkariek
|
ez
zioten poz hori oparitu nahi eta orduak joan zitzaizkion paper zaharren artean. Atzamarrak belztuak zituen jada, egunkarietako titularrak irakurtzeaz nazkatzen hasia zen, eta gehiago oraindik ingeleseko testuak erdipurdika ulertzeaz.
|
|
|
Zergatik jarraitzen dut, bestela, Txemarekin? Zergatik entregatzen natzaio txintik esan gabe, emazte isilaren gisan, afektua baino
|
ez
diodan Txemari?
|
|
|
Larregi pentsatzeak inoiz
|
ez
dio onik egin arduratzeko motiboren bat duenari, eta hori ondo baino hobeto zekien berak ere, baina zer egingo zuen ba. Holakoetan ez zitzaion pentsamendu positiboegirik etortzen.
|
|
|
Bihotzeko taupadak entzun behar izan dizkit derrigorrean. Bere begi beltzek almohadan iltzatu nahi nindutela zirudien, eta biok genekien zer gertatu behar zuen, baina begiratu baino ez zidan egiten, eta ni jada bere aurpegiko azala ere konkistatzera heldu naiz, eta
|
ez
diot begirik gainetik kendu, baina erresistentziarik ere ez dut aurkitu hatz puntekin lurralde leunak eskuratzen ari nintzenean: belarri gingilak, kopeta beroa, bekainen artetik behera begiak, sudurra ere konkistatu dut.
|
|
|
Eta, gaitzetik gaitzagorat egiten zuela, urratuak eta zauriak guztiz zornaturik, sukar izugarri batek hartu zuen handik egun batzuetarat Mattin, eta kopetan zapi heze batzuk ipintzen genizkion, kasik deus ere egiten
|
ez
ziotenak, zeren haren buruak ontzi bat baitzirudien, berun goria zeukana.
|
|
|
Orain arte aditzerat eman dizudanagatik kontsidera eta estima dezakezu ezen jendeak arlotetzat eta erdi txepeltzat hartzen zuela bere apeza, baina ez, zeren, egia bada ere eliztarrek harekin irri egiten zutela —eta ez guti—, egia da, halaber,
|
ez
ziotela hari irri egiten; eta nola, bertzalde, ateraldi haietarik haratago, gizon seriosa baitzen, herritarren zerbitzuan bizi zena, haien behar spiritualei buru egiteko edo baserri urrunenetako eriei ere astoaren gainean bisita egiteko disposizionean beti ere, hala, don Frantziskok aldeko zituen, oro har, jendearen maitasuna eta onespena.
|
|
|
—Ongi zagok behekoari jakinaraztea ezen begirunea eta errespetua zor diola goikoari —erran zion—, baina horrek
|
ez
ziok goikoari behekoak animaliak balira bezala tratatzeko eskubiderik emaiten, zeren eta goikoak ere bere errespetua zor baitio behekoari. Eta arrazoin da haren alde eta fabore jartzea, arrazoin duenean...
|
|
|
" Izan ere, atsegin nuke neure eskubide horiek Timoteori saltzea, ez dilista plater baten truke, nola egin baitzion Esauk Jakobi, baina Italiarako bidaia horren truke, zeren berorrek baitaki ezen pintorea izan nahi dudala eta ez bertzerik". Eta aitak, muturra okertu zuen arren,
|
ez
zioan ez baietz ez ezetz erran, eta isilik geratu zuan. Eta aitaren isiltasuna Pedroren esperantza bihurtu zuan.
|
|
|
Eta lehen gozamen eta bozkario iturri zitzaidana —pintatzea eta, alegia— sufrimendu eta gogogabetasun bihurtu zitzaidaan. Zeren Michelangelok bete baitzuen neurria, eta sobera ere bete gainerat, edertasunaren ontzia gainezka utzirik, eta nik
|
ez
nioan, halatan, artearen munduari zer emanik ez zer eratxikirik, xorta bat bera ere ez. Eta, muga haren aitzinean, paralizaturik bezala geratu ninduan, urrats bat eman ezinik... zeren, erranak dioen bezala, Non progredi est regredi...
|
|
|
—Ongi duk. Ulertzen diat eta zin degiat, Jainkoaren aitzinean, ezen
|
ez
diodala nehori ere erranen. Baina egotz egoztekoa lehenbailehen.
|
|
|
Baina, hura aditu bezain fite, tristeturik bezala geratu zuan hire ama, erraiten zidala: " Ordea, Indiak urrunegi daude ni harat joaiteko... eta hura ez da eneganat etorriko nehork erraiten
|
ez
badio, zeren zinez bainago harekin izan nuen jokabideaz damu, eta harekin mintzatu nahi bainuke, hil aitzin..." Haatik, bat batean argi bat piztu balitzaio bezala, erantsi zian: " Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua emanen ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean.
|
|
|
Poztu nintzen, bigarren kontratua bururatzean, hirugarrenik egin
|
ez
ziotelarik.
|
|
|
Nire boza berriz ere telefonoan ezagutzeak ez zuen, preseski, bozkarioz urtarazi. " Izenik ere ez duen hilotz arraio batengatik" lan egiten uzten
|
ez
zioten kazetariez gaizki erranka gaitzitu zitzaidan. Izerdi zurruzta ederra isuri nuen denbora gutian; Patxi argazkilaria gorputegiko bidean zegoen, neronek igorria.
|
|
|
Horren erruz, itsuskeria bat baino gehiagorekin zipriztindu izan ditugu geure lanen goi buruak, albiste baten zoko moko guztiak neketan ekartzen ahal baitira lau hitzetara. Oraingoa, idatzizko kazetaritzaren historian lekurik emanen
|
ez
bazioten ere, borobiltzat jo nuen: " Atso ezezagunaren azken egoitza", irudimentsua oso.
|
|
|
—Patxi, agudo —nik, ziztaka— Fundamentuzko argazkirik eramaten
|
ez
badiok, Eskalatzaileak hi urkatuko hau, ez ni!
|
|
2001
|
|
|
Strass distiragarriz lotzen ziren zapata ikaragarri altuak, zerurik urrunenera iristeko gai ziruditen plataforma sentsualak. Deabruak bakarrik jantzi zitzakeela esan zion Sergiok, eta Manuk horrexegatik aukeratu zituen, infernua zer zen bazekielako, eta munstroek batere ikararik eragiten
|
ez
ziotelako. Alderantziz, gustura aritu izan zen betidanik arau debekatuak zituzten jolasetan.
|
|
|
Kabendio, ez ezak argia piztu, hi, eskatu dio Tasiori saguzarrarenak baino begi gorriagoak dituen tipoak. Tasiok
|
ez
dio ezer erantzun ordea eta aldameneko pixatokian jarri da. Argirik gabe, osti bat.
|
|
|
Baina Tasiok, sortu zaizkion zalantzen haritik tiraka, bere barrenean erabaki bat hartu du azkenean. Ezer
|
ez
esatea, ea eraztuna nork erreklamatzen duen. Norbaitek erreklamatzen badu.
|
|
|
Enpresa batean hasi dela eta hona bidali dutela eta ez daukala hemen" irteteko" lagunik. Ez dakit azken hori proposizio bat izan den baina
|
ez
diot nik, badaezpada, ezer erantzun. Seguru kafea hartzea gustatzen zaiola, tabernetan.
|
|
|
Gizona hiltzen bazaio alarguntsa oso gaizki gelditzen da maiz. Senarraren gurasoek maitasunik
|
ez
badiote batez ere. Senarraren haurrak beretzat hartuko dituzte eta alarguntsa baztertu edo zapuztu.
|
|
|
Bere hitzen baten, bere esakune edo adierazpenen baten zain nago, baina
|
ez
dio ezer. Bere berbazaku hutsetik, antzeman ezindako keinu batzuk dira bere erretolika guztia.
|
|
|
Argi eta errime esan zuen, Ustedes están aquí, Bizkaiko itsaso bazterra seinalatuz arbeleko mapan, zuek, Ni igual
|
ez
esan nahi balu bezala.
|
|
|
Goioren amak irratia piztu zuen, goizeko zazpietan puntuan. Manuel Fraga Iribarnek presa bat inauguratu zuen, gorbata askatu eta hantxe bertan gustura bainatuko litzatekeela deklaratuz, iparramerikar tropek Vietnamgo hainbat lurralde okupatu zuten, lehergailuak ereinez, Trelew hirian hamazortzi preso hil zituzten, kartzelatik ihes egiten ari zirela, atleta sobietiko batek ehun metroak hamar segundotan egin zituen, baina erakunde internazionalek
|
ez
zioten marka ametitu, eta Pelek munduko futbol kanpeonatoa Brasilek irabaziko zuela zioen...
|
|
|
Gorputza minduta, ziztua buruan, eta Gorriak
|
ez
dio deus ere.
|
|
|
‘Berarekin hizketan egon naiz, ’ kontatuko du lemazainak. ‘Hotza egiten duela esan diot, Ez du hainbesteko hotzik egiten erantzun dit, ordezko aingura batekin zeozer egiten ari zela ikusi dut baina
|
ez
diot garrantzirik eman, ez naiz konturatu katea ebakitzen ari zela. Gero karelean ikusi dut, aingura hori jasotzeko ahaleginetan.
|
|
|
‘Ume bati entzun,
|
ez
esan ezer umeari, umeari entzun bakarrik, umeari entzuten egon besterik ez.’
|
|
|
Edna begi begira geratuko zaizu ontziaren sabelean, esan diozun ala
|
ez
diozun ez dakiela, ontzia abante dena doan artean.
|
|
2002
|
|
|
Uharte hartan jende zintzo eta langilea bizi bazen (eta sinetsi genuke bazela horrelakorik, kondairak horretaz ezer
|
ez
badio ere) euren etxean geratu ziren egun hartan, beren eginkizunak betetzen eta beren umeak zaintzen. Jende ugari, dena dela, jauregira joan zen, saltaka, korrika, zarataka, elkarri bultzaka, ukondoarekin leku onena non aurkituko, denek ikusi nahi baitzuten erregeak iragarritako ikuskizun harrigarri hura.
|
|
|
Nire arreba hori ez da ni bezalakoa, zeharo bestelakoa da. Oso serioa eta zuhurra da, ez du ia inoiz irribarre egiten (eta inoiz ez barrerik), eta zerbait garrantzitsua adierazi behar ez badu hitz bakar bat ere
|
ez
esatea hartu du arautzat. Bestalde, ez du inoiz elkarrizketa inozorik entzuten eta ezta arrazoizko kontuak ez direnak ere.
|
|
|
–Haserre –zerbait esan
|
ez
esan egon zen, nabaria zen– Arazo bat izan genuen. Ez genion denboraldi batean elkarri hitzik egin.
|
|
|
–Alexek eskatu zidan zuei ezer
|
ez
esateko. Eta bi hilabete emateko.
|
|
|
Gainera deliberatu nuen horixe zela onena. Zuei ezer
|
ez
esatea. Agian ez zenuketelako etorri nahiko –danbateko bortitz batek bat batean eten zion hizketaldia.
|
|
|
Seguru. Baina, demontre,
|
ez
esan barregarria ez denik!
|
|
|
Nagusia haserretzen bazaio, laztana itzultzen du, eta zigorkatzen duenaren eskua milikatzen. Nagusiari
|
ez
dio inoiz erremuskadarik egiten, eta gaizki hartzen badute ere, sekula arranguratzen ez.
|
|
|
–Bai, sinesten dizut. Baina hurrengoan
|
ez
esan, arren, irri egiten ahaztu zaizula. Arestian ederki egin baituzu irri.
|
|
|
–Ongi da. Baina
|
ez
esan gero abisatu ez dizudanik –erantzun zidan.
|
|
|
Odolak eztanda egin zion masailetan Arantxari, lotsaturik eta suak harturik. Eta halaxe egon zen, noraezean bezala, zerbait esan
|
ez
esan, harik eta isilik gelditzera deliberatu zen arte.
|
|
2003
|
|
|
Alduden ere, 1923ko maiatzaren 13an, oroitarri ederra estreinatu zen, gerlari ihes egin
|
ez
zioten 40 soldadu bakanetarik 10 batek bizia gerlan galdu baitzuen. Jean Etxepare lotinant ohi auzapezordeak egin zuen beraz egunari zegokion hitzaldia:
|
|
|
Kazetariei eta. Eta horregatik
|
ez
zioten, esaten zen, Nobel saria eman. Hori esaten zen.
|
|
|
Eta unibertsitatean izan zen batez ere dirua problema: andrearen oinordekoek
|
ez
zioten arkitektoari eskolarik ordaindu nahi; izan ere, umea izan balitz gustura ordainduko zuten eskola, baina hamazazpi urteko mutil bati gauzak ordaintzea ez zen gustu onekoa.
|
|
|
Madagaskarko 50 zentimetroko zigilu arrosa kolorekoa falta zaio tamalez oraindik, eta etengabe kexatzen zait gure arteko elkarbizitza zailago jarriz. Badakit zuk
|
ez
diozula zigilu hori berariaz ukatzen, ahaztu egiten zaizula, besterik gabe, baina berak ez du horrela uste. Ondorioz, zure esku dagoena egingo duzulakoan, agurtzen zaitut" eta" Zurea betiko.
|
|
|
Maitasuna egingo dute eta biharamunean, ohean bakarrik esnatuko delarik, bere esku hutsei erreparatuko die, amets baten ondoren bezala, hain suharki laztandu berri duten gorputzaren aztarnarik ere ez dutela ohartuz. Hala ere, artega joango da adiskidearengana, baina
|
ez
dio ezertxo ere kontatuko eta zoriontsu izango da denboraldi batez bere zuloan, tarteka gauez maitalearekin bizitako uneak behin eta berriz gogora ekarriz. Edozein gizonek ederretsiko lukeen egoera da hori.
|
|
|
Ez, Mirenek ezin izanen du, hainbat herritarren laguntza izan arren, Txominen gorputza malkoz garbitu, eta, azkenik, mina eta negarra, bakardadea eta amorrua izanen dira haren omenaldi hutsa. Don Justinianok
|
ez
dio baimenik emanen, ez baitzaio Txominen heriotzaren xehetasunak agertzea komeni: galduta aurkitu zenean, Txominek bere burua hil zuen... eta kito!
|
|
|
Eta Realak irabazi du, Sansek ere bai, Sansen mutil jator bat ezagutzen dut, Pitxi deitzen diote, zorionak hain jatorra izateagatik, santu egiten badute izanen da san Pitxi, ahoa ongi zabaldu eta ipurdia hobeki itxi!, bi hanka eta bi beso ere baditu, baita beste bost zulo ere, hemen zulo eta han zulo, mila kakazulo, ile zuri interesgarriak ateratzen ari zaizkio, baina baloiak
|
ez
dio ez ilerik ukituko, ez horixe!, burua pentsatzeko baita pentsa dezagun, itsuen artean betokerra zaldun.
|
|
|
Baina don Justinianok eta Easako negozio gizonek
|
ez
zioten etxegintzari ekin Pello hil zuten urte berean, handik bospasei urtera baizik. Erabaki taktiko bat izan zen, Azpilgo giro goria –herritarren samina eta sumina– hozte aldera.
|
|
|
Ezetz esan nion. Gorde egin zuen argazkia, besterik bidali
|
ez
ziotela esanez. Eta horrenbestez amaitu zuen nirekikoa.
|
|
|
Zu zaitut lagun mina! Sekretutxo bat kontatuko dizut, zuri bakarrik,
|
ez
esan inori... bale. Kaka!
|
|
|
Ez dute ikusi ere egin nahi sasikume harroputz hori. Ez, nire gurasoek
|
ez
diote inoiz barkatuko niri esan zidana.
|
|
|
Baina ahal dudan neurrian laguntzeko prest naukazu. Eta
|
ez
esan beranduegi dela. Ni ere ez naiz guztiz perfektua, baina gaiztoa ere ez, eta berandu bada ere prest nago egindako kaltea nolabait kitatzen saiatzeko.
|
|
2004
|
|
|
Hala ere, Gazatik Israelera pasatzeko mugimendua oso eskasa zen, hutsa
|
ez
esatearren. Bigarren Intifada lehertu zenetik ia ez zegoen mugimendurik; ez zegoen merkantzia trafikorik, ez zegoen bizien zaratarik; blokeoak eragin handia zeukan, zigor bat zen; palestinarrak ezin dira Israelera euren lanetara joan, eta dena zegoen belztasun trinko, itogarri baten murgilduta bezala.
|
|
|
–Besterik
|
ez
esaten duk. Besterik ez?
|
|
|
–Gu txarrena pasata gaude. Guk
|
ez
diogu Internet eta halakoei beldurrik izan behar, alderantziz: inoiz baino aukera hobeak dauzkagu.
|
|
|
Orain bertan ere halaxe omen. Bestetik, berriz, gutxiengo izate horrek
|
ez
dio erakarpen ahalmenik ematen hemengo biztanleriaren bilgune eta lokarri izateko. Horra bada zertan den euskararen kinka:
|
|
|
Horrexegatik da zentzugabea, esate baterako, euskara espainoldu edo frantsestua satanizatzen ibiltzea, bizi dugun girotik deskontestualizaturik. Ez diezaiogun euskarari eskatu egoera soziolinguistikoari eskatzen
|
ez
diogunik?. 570
|
|
|
Jendetzaren erdia baino gehiago abertzalea da, eta abertzale horiek, etengabe, beren ikusmoldearen kontra ari den prentsa erosten dute. Ez bakarrik erosten, baina gero eta gehiago alde horretara doaz?. 393 Hori bere horretan harrigarria egiten bazaio,
|
ez
dio harridura txikiagoa eragiten arazo horren aitzinean euskaltzaleok agertzen omen dugun jarrerak: –Gauza harrigarria ere, behin ere ez dut ikusi gogoetarik egoera horretaz, gaitz horretaz, irakurtzen ditudan kazetetan.
|
|
|
Guztiarekin ere, hizkuntza hegemoniaren ideia ez nuke nik euskal elebakartasunarekin kidetuko. Hegemoniak
|
ez
dio ukorik egiten elebitasunari, edo eleaniztasunari; eta, hala eta guztiz ere, horrek ez du aditzera eman nahi euskararen normalkuntza elebitasunaren pareko denik. Inondik inora ere ez.
|
|
|
Barnekoan, berriz, corpusaren garapen bideak daude jokoan, horretarako eta hartarako behar dituen baliabide komunikatiboen zer nolakoa. Azken gaizto egin nahi ez duen hizkuntza herriak bere hizkuntzari bi maila horietako garapen egokitzapena opa
|
ez
badio, esku artean darabilen auziari ez dio oraindik giltzarri erabakigarririk atzeman. Eta Larrañagaren iragarpen mezuak, alde horretatik, hobe beharrez zuzen iritzitako jarrera xalo eta koitadu askoren gogoeta inarrosi nahi du inondik ere.
|
|
|
–Baina euskaldunon lurraldea zabalagoa izan da eta da. Eta ez da bidezkoa lurraldetasunak garrantzirik ez duela erratea, eta hau
|
ez
diot Sarasuaren artikuluagatik bereziki?. Izan ere, horrelako iritzien arabera, euskararen gibeleratzea zilegitzat jo eta nafar Ekialdeko Foru Komunitate espainiarreko Gobernuaren hizkuntza politika, egokia izateaz gain, onargarritzat joko baikenuke?. 330
|
|
|
ez dauka motibo handirik bere zilborrari so egoteko. Zilbor horrek
|
ez
baitio, hain zuzen, gaur eta hemen euskaldun gisa bizitzeko behar duen aukera elikadurarik jariatzen. Ahozko euskaltasun tradizional hutsean bizi den hiztun tipologiaren eredua dugu Goierrikoa:
|
|
|
Behin eta berriz lege berbera dugu jaun eta jabe. Hala, kulturen aniztasunak
|
ez
dio eragozpen txikienik ere sortzen erdal kultura nagusiaren lehia ahalmenari, baina ez dira txiki txikiak eragozpenak euskal kulturarentzat merkataritzaren eta kontsumoaren plazan.718 Kulturen bizikidetzak, baldintza horietan, ez du zerikusirik zenbaitek aho betean darabilen mestizajearekin edo kulturartekotasunarekin; txikiaren duintasuna zaindurik ez dagoen bitartean, handiaren handinahia bait...
|
|
|
–Bi gauza ikus ditzakegu bi egoera hauetan: lehenik, gizarteko hizkuntza ahulean, gutxiengoaren hizkuntzan irakasteak
|
ez
dio gehiengoaren hizkuntzaren eskurapenari, telebistan eta egoera gehienetan erabilitako hizkuntzari, alegia, oztoporik ezartzen.
|
|
|
berea ez den beste gutasun batean murgildu eta horko identitate osagarrien arabera ere bizitzen ikasi. Gimenezi zergatik iruditzen zaio horren gaizki euskararen mundua gutarrez osaturik egotea, euskal mundutxo honetan barneratzeko besteek beren jatorrizko nazio izariari uko egin beharrik
|
ez
badiote. Edota, apika, erdaldun ez abertzaleek ez dute benetan sinesten identitate arazo hau parteka daitekeenik bi nazio sentieren arabera?
|
|
|
Oker ez banago, euskaldun abertzalearen salaketa ez datza batez ere euskaldun izateko eredu desberdinen auzian, euskaldun beste modu batean izateko eta sentitzeko tankeran, beste honetan baizik: alegia, beste eredu eta modu horiek ez direla funtsaren funtsean euskaldunak, espainolak baizik, eta beste fedegabe horiek euskaldunari
|
ez
diotela euskaldun gisa bizitzeko eskubiderik onartzen euren hizkuntzara makurrarazten gaituztenez gero. Hara, bada, orduko hura zertan parekatzen den oraingo honekin:
|
|
|
Nola ba merkatua izanik uler liteke jendea ez hurbiltzea euskaltegietara euskara ikastera? Sinestarazi
|
ez
diogulako euskara beharrezkoa dela. Eta lan hori ez dagokie euskaltegiei, jendarteari eta administrazioari baizik.
|
|
|
Eta onetzaz, arren, beste" teoria" bat danik
|
ez
esan. Au ezin uka diteke ta.
|
|
|
Nahiz euskalki batzuetan letra hau
|
ez
esan, idazkeran onartu egiten da;" H" a gorde duten euskalkien forma eredutzat harturik: Hitz, handi, hodei, hil, hartu eta abar.
|
|
|
Nola neur horren guziaren eragiña? Nondik nora
|
ez
esango horrek guziak egiten duela, soziologiaren aldetik, berriz ere gure plegua, gure moldea, gure izakera. Hizkuntzaren inguruan, psikologiaz eta soziologiaz, egiazko uharte bat eraikitzen da:
|
|
|
Hizkuntza bat gizarte hesi bat dala hitz hauetxetaz
|
ez
esanagatik ere, hizkuntzazko hesia eten gabe ari izan da kondairan zehar. Era berean, legeetan eta agirietan gobernuek berariazko hitzez hizkuntzei buruzko beren asmoak edo xedeak agertu ez arren (maiz oharrezko xederik ez zutelako) asmo edo xede nabarmenik ezagutarazten ez bada ere, erresumek eta gobernuek ba zuten aspaldidanik, nere ustez, hizkuntzari buruzko politika eta helburu bat.
|
|
|
Eta
|
ez
esan gure arteko istillu auek baño gogorragorik ere badugula. Guziok dakigu gure etsaiak zein diran.
|
|
|
Guziok dakigu gure etsaiak zein diran. Baña geure arteko batasuna lortzen ez ba dugu, etsairik izan edo ez izan, kalte besterik
|
ez
diogu geronek emango gure euskera aulduari, eta alperrik izango da gure etsaiak aipatzea. Esaera zaharrak ez digu esaten:
|
|
|
Laponiarrik gehienak Noruegen’en eta Sueden’en bizi dira, bi erresumen arteko mugari jaramonik batere egiten
|
ez
diotelarik, eta 30.000 baiño gehiago ez dira. Suomi’n beste 3.500 bizi dira gaur (500 bat," Skolta" izenekoak, Errusia’tik 1920 ean iges eginak).
|
|
|
Horregatik dira irabazleak: irabazteari
|
ez
diotelako espanturik.
|
|
|
Une batez pentsatu zuen ezer
|
ez
esatea Ginori. Txikia zenetik ezagutzen zuen, Oscarren tailerrean aritzen zenetik edo lehenagotik, eta laguntzat zeukan.
|
|
|
Berak ere gauza bera uste zuen, duda barik. Baina berari
|
ez
zioten ezer egingo, ez zuten etxetik aterako eta ez zuten kalean akabatuko, bala bi buruan sartuta, txakur bati egiten zaion moduan. Eta isilik geratu zen, ezin zuelako kontrakorik ere esan, egoteko lasai, Pablo, ze ez dakite ezer.
|
|
|
Eta gauza jakina da azken uneetan beti beti esaldi jenialak esan behar direla, edo tutik ere
|
ez
esan. Baina gizakiak abildade aparta dauka azken uneetan barregarri geratzeko eta bere bizitzan lortutako gailurrak segundo batean zapuzteko.
|
|
|
Eta alde batetik egia da, nekazari txikiei lursailak kentzea izerditan hasteko moduko kontua delako, eta gezurrik
|
ez
dio Di Ruggerok, ze oparitu, ez diote ezer oparitu. Izatekotan, lapurtu egin du.
|
|
|
Eta egia da, baina goitik
|
ez
diote beste misiorik eman, eta horregatik irteten da paseatzera errota zaharrera, sikiera txiliotxo batzuk egitera belatzekin.
|
|
|
–Gauerdian, nahi baduk, hator zinemara. Baina
|
ez
esan inori.
|
|
|
Artean hamaika urte zituen Romanek ez zuen berehalakoan ulertu aldaketa hori, batez ere txanponak oso gutxi mugitzen zirelako eta ez zutelako batere ahaleginik egiten potoaren irteera topatzeko, sugandilak egiten zuen bezala. Alferrik izan zitzaizkion aitaren azalpenak, txanpon haiek historikoak zirela esanez, Federico Ezquerra karrerista handiak eman zizkiola eta sugandila buztan tente batek baino apur bat gehiago balio zutela,
|
ez
esateagatik askoz ere gehiago. Alferrik, ze Romanek negarrari eman zion zoro baten pare.
|
|
|
Aspaldi esan zion liburuak ez markatzeko, baina alferrik. Liburu osoa dago marka txikiz josita, orrialde bakoitietan eta bikoitietan, kapitulu hasieretan eta amaieretan, letrak borobil txikiz daude inguratuta, eta letrei bakarrik begiratuta
|
ez
diozu arrastorik hartuko, baina hasten bazara orrialdez orrialde, bakoititik bikoitira letra horiek lotzen, azkenean orrialde batean eta bestean agertzen dena beti da bat, beti da" Han goitik itsasoa ikusten da", eta hurrengoan berriro, obsesioraino Di Ruggeroren esalditxoa.
|
|
|
Baina beste batzuetan... Ezin al zuten ulertu gizarteko hartu emanek
|
ez
ziotela inola ere eskaintzen ikerketarekin lortzen zituen sentsazioen laurdenaren laurdena. Ama Naturaren misterioak argitu ahal izatea, oihalaren beste aldea ikustea, une batez, une bakar batez bada ere...
|
|
|
Gau hartan, ordea, seguru zegoen. Gailuek
|
ez
zioten gezurrik. Idazteari ekin zion:
|
|
|
Bere ohiko lanean fin aritzen zen, eta ez zuen inolako eragozpenik sortzen. Azkenean, gaueko esperimentu horiek inori kalterik egiten
|
ez
ziotela kontuan hartuta, eta neska guztiz fidagarria zela ikusita, onartu egin zioten. Gero eta gehiagotan gelditzen omen zen, ogitartekoren bat afaldu ondoren.
|
|
|
Edonon. 30 urte zen jada
|
ez
ziotela elkarri hitzik egiten, kalkulatu zuen Wittgensteinek. Barrutik zetorkion bat bateko eztul erasoa ezkutatzea lortu zuen.
|
|
|
Berak bai izan zuela zortea ni aurkitzean, ez duzu uste? –eta barre algara bat bota du hitz egiten jarraitu aurretik– Gainera, hau
|
ez
esan inori, azken bolada honetan lanean ere zortea izaten ari da.
|
|
|
Mutilik ez. Lainoak
|
ez
dio ikusten uzten, baina ziur dago laster aterako dela lainotik bera ere, neskarekin batera joateko. Baina berriz geratu da izara zuri bati begira, iluntasun argian itsu, eta zuritasunak begiak mindu dizkio.
|
|
|
Paulak
|
ez
dio azken esaldia bukatzen utzi eta alde egin du. Txistua irenstean mina sentitu du, saman ukondokoa eman baliote bezala.
|
|
|
Etxe bat alokatu duela esan dio, erdigunean, bere bulegotik gertu. Eta Mirenek, pozaren pozez, negar egiteko gogoa sentitu du, baina Andresek bukatu arte ezer
|
ez
esatea erabaki du.
|
|
|
Hiriko etxeetako leihoetatik ateratzen diren argi zuriak ikusten ditu, baina abiadurak
|
ez
dio bere begiradari bakar batean geratzen uzten, eta une batez bere burua ikusi du etxe handi bateko egongelan, Antonio eta bera bakarrik. Ez du auzokoen telebista entzuten, ez du kalean sortu den liskarra entzuten, ez du sofan aurkitzen galtzontzilo hutsetan zigarro beltzak bata bestearen atzetik erretzen dituen gizonik.
|
|
|
Hurrengo hiru kilometroetan
|
ez
diote elkarri ezer esan, ez diote elkarri begiratu. Bakoitzak bere arnasa kontrolatzen saiatzearekin nahikoa izan du.
|
|
|
–Hurkoari nik
|
ez
zioat gauza bat bi aldiz baino gehiagotan eskatzen; zeruko santuei, berriz, hamar aldiz baino gehiagotan ez, ezta santa Barbarari ere, entzun al duk. Sekula horrelako danborradarik...!
|
|
|
erorketa askearen antz handiagoa dik ariketa honek tiro parabolikoarena baino! Izan ere, goitik behera hoa martxa honetan, hondamendira, berehalako erremedioa jartzen
|
ez
badiok! Harrokeria lagun txarra duk, eta heuk ikus...".
|
|
|
azken bolada hartan, izan ere, haren hitz jarioa buru galdu batena zen, buru arin batena baino gehiago, diskrezioaren muga eta hesi guztiak apurtu baitzituen aitak, alkoholaren eraginez, eta mugen bestaldean zulo beltz bat besterik ez baitzegoen, zeinetik ezin baikenezakeen ezer onik espero. Eta hala egon nintzen bizpahiru segundotan, esan
|
ez
esan, esan ez esan, gizon hark ematen zidàn konfiantzaren eta beldurraren artean, harik eta aitaren oihua entzun nuen arte:
|
|
|
azken bolada hartan, izan ere, haren hitz jarioa buru galdu batena zen, buru arin batena baino gehiago, diskrezioaren muga eta hesi guztiak apurtu baitzituen aitak, alkoholaren eraginez, eta mugen bestaldean zulo beltz bat besterik ez baitzegoen, zeinetik ezin baikenezakeen ezer onik espero. Eta hala egon nintzen bizpahiru segundotan, esan ez esan, esan
|
ez
esan, gizon hark ematen zidàn konfiantzaren eta beldurraren artean, harik eta aitaren oihua entzun nuen arte:
|
|
|
Bada, hamalau urte edo zituela, aitak egunkarian ateratako berri hura irakurri ziolako, buruan betiko grabatuta geratuko zitzaiona: " Beethovenen ustezko ile batek, hamar mila dolar enkante batean"; halaxe kontatu zidan behintzat Montsek noizbait, eta nik sinesten diot, sinetsiko
|
ez
diot, bada, ongi baino hobeto ezagutu banuen alor hartan!
|
|
|
Gure historia ez egina, egina bezain gurea da; eta ez eginak, eginak bezainbat egiten (desegiten) du gure aiurria, izaera. Batzuetan, geure buruari
|
ez
diogu sentimendu bat sentitzea, edo sentimenduan pausatzea baimendu nahi izaten. Une batean aukera eduki eta esan ez nuen hitza (protesta, kontsolamendua), eman ez nuen laguntza, ezer ez zitzaidana kostatzen, esan, eman gabe geratu dira betiren betiko.
|
|
|
Apala, azkenik, fedean ere. Ziurtasun harrorik gabe (erlijioa –Freuden neurosi kolektibo hori–, aspaldian filosofiak, soziologiak, psikoanalisiak, ikerketa historiko kritikoak, nobelak berak, eta zerk ez, nahiko arakatu kritikatua dago, kasi bibisekzionatua, eta erlatibizatua, besterik
|
ez
esatearren, inor oraindik seguruegi sentitzeko horrekin), berak bere buruari ematen dion konfiantzatxoaz bakarrik afrontatzen du heriotza. Beti joan eta joan denboraren itsaso ertzgabean(" izatearen poza/ izangoaren kezkaz/ gazi gozatuz"), nora goaz?
|
|
2005
|
|
|
–Eta zergatik
|
ez
dion hire senartxo horri esaten bederatzi hilabetetan eraman huela haurra heure barruan, eta orain berak zaindu lukeela, berak bakarrik, beste bederatzi hilabetetan gutxienez, gau eta egun?
|
|
|
jende asko primeran bizi duk, bai, baina, beste jende asko gaizki? eta niri
|
ez
esan klasearteko borrokak gaurkotasunik ez duenik, gazteei eta ez hain gazteei zabor kontratuak egiten dizkietenean, nonahi eta noiznahi. Nork?
|