|
2000
|
|
|
—Zergatik
|
ez
berari gurutzea eta niri ezpata...?
|
|
|
Jakina da ezen san Bartolomeko gau izugarri hartan, zeinean, Katalina Mediciskoaren manuz, Frantziako hainbat tokitan milaka higanot hil baitzituzten, Baionan ez zela odolik isuri,
|
ez
bertako gobernariak —Orthezko bizkondea zenak— eta ez herritarrek ere erreginaren manua bete ez zutelako, eta erran liteke ezen baionarrek gau hartan erakutsi spiritu franko eta liberal hark gehiago ukitzen zuela jaun Marcelen bihotza, eta gehiago erakartzen ere zuela, erlijione eta pentsu diferentetako kideen arteko liskarrek baino, eta hargatik zen, jendearekin zuen tratuaz denaz beza...
|
|
|
Baina
|
ez
bere azken erabakia hartu aitzin...
|
|
|
Eta hasi ziren aita eta osaba irriz, jarraiki zitzaizkien jauntxoak, eta apezak ere irri egin behar izan zuen azkenean,
|
ez
bere borondate borondatetsuz, baina bortxaz.
|
|
|
Baina, zergatik amaren behako hura: osabak amaren aitzinean zibiltasun arauak —horrela traduzitu ote genuke frantsesen civilité delakoa, jaun André? — hautsi zituelako ote zen, edo, hobeki, hitz gozo haiek eta keinu hura —edo haien antzeko hitz eta keinu abegikorrak—
|
ez
berari ez bere ahizpa Emilianiri eskaini ez zizkielako, ez orduan ez nehoiz. Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura?
|
|
|
Baina, zergatik amaren behako hura: osabak amaren aitzinean zibiltasun arauak —horrela traduzitu ote genuke frantsesen civilité delakoa, jaun André? — hautsi zituelako ote zen, edo, hobeki, hitz gozo haiek eta keinu hura —edo haien antzeko hitz eta keinu abegikorrak— ez berari
|
ez
bere ahizpa Emilianiri eskaini ez zizkielako, ez orduan ez nehoiz. Jelosiaren ispilu eta mirail ote zen, bada, amaren behako hura?
|
|
|
Zeren torturatua dena ez baita bere buruaren jabe
|
ez
bere denboraren, eta zeren, bere baitan dagoela, bere baitarik kanpoan baitago, eta ez dago hori baino desterru handiagorik.
|
|
|
Eta banindoan, banindoan, eta bat batean oroitu nuen nola guardia buruak erran zigun ezen puta haiek bertze jende batzuekin elkar harturik behar zutela... baina oroitzen nituen, halaber, bere kideen hitzak eta haien irriak eta haien bertze hainbat keinu eta xehetasun, eta gero eta gehiago iduritzen hasi zitzaidan ezen guardia haiek zirela putekin elkar harturik zeuden gizonak. Eta ez ote zituen Mignon biluziak ere oinetakoak jarririk,
|
ez
bere ahalkearen eta bere dekoroaren ezkutatzeko, nola aitortu baitzidan, baina arintkiago eta fitezago ihes egin ahal izaiteko. Ongi bai ongi enplegatu zituen Parisko ilehoriak bere artea eta maina, baita sarea eta lakioa ere, ene buru handiaren atrapatzeko...!
|
|
|
—Zer egin ez nekiela nengoan —Ximurrak pausarik
|
ez
bere kontakizunari—, seme alabak kanpineko igerilekuan ito, eta haiekin batera andrea eta izeba ere bai, edo neronek burua urkatu itzala ere ematen ez duten pinu ziztrin horietariko batetik. Baina oporretan hago.
|
|
2001
|
|
|
15 urte geroago, Danielarekin telebista ikusten eta uda sasoiko piku berde zoragarriak jaten ari ginela erabaki nuen nik ere banuela garaia. Gauzek bere momentua dutela,
|
ez
bere adina, eta nik urteetan aurrera egin arren ez nuela sexuaren momenturik bizi izan.
|
|
|
Agian bai. Berarekin ispilu aurrean eta egindakoak ez ditudala beste inorekin egin,
|
ez
bera ezagutu baino lehen, ezta geroago ere. Bera hil ostean ere esan izan diot askotan, bere izerdia baino ez dudala ezagutu, eta gogoan dudala oraindik nola sartu nuen behin, tranbian, eskua bere gona azpira eta nola bihurritu zuen berak ere hatza nire praketako botoi artetik, eta badakidala segundo bat baino ez zela izan, baina txokolatezko segundoa.
|
|
|
Ikustera, baina, ahaideetarik inor ez zaiolako etorri, oso minduta dago. Ez senarraren aldekorik,
|
ez
bere etxekorik. Inortxo ere ez.
|
|
2002
|
|
|
Eta atzera egin beharrean, aurrera egin zuen. Itsasoa baitzen, apika,
|
ez
berak uste zuen olagarro ankerra, baina berak bizitza osoan bilatu izan zuen amorante bakarra, dei egiten ari zitzaiona, berarekin bat egin zezan: bere arima bikiarekin, alegia.
|
|
|
Hasteko, mulato itxura hartu baitzion Sararen amak Sergiori. Eta mulatoak, beltzak eta munduko gainerako desheredatuak ongi zeuden misioetako lurretan,
|
ez
bere etxean. Alde ederra zegoen Edurekin!
|
|
2003
|
|
|
–Lehenbizikorik, Saratar medikuaren deiak ez zuela izan,
|
ez
bere garaian, ez geroztik ere, oihartzun handirik Euskal Herrietan: XIX. mendean zehar, Iparraldeko, Hegoaldeko ala itsasoz haraindiko euskaldun gazteriak nasaiki isuri baitzuen odola Frantziako Iraultzaren edo Napoleonen aldeko ala aurkako batailetan, Espainiako Txapeltxuri eta Txapelgorrien Karlistaldietan, bai eta Montevideoko setioaren. Gerla Handian?.
|
|
|
Baina Frantziako berriketariek eta politikariek ez dute aise irensten horrelako ihardespenik, hauen Errepublikaren Konstituzioak ez baitu aipatzen Frantses Populu bakarra baizik, eta
|
ez
beraz onartzen, ez Euskal Herririk, ez euskaldunik.
|
|
|
–Oraindik ez diguzu esan senarra zergatik hil zenuen –hasi zitzaion komisarioa apal baina irmo– eta, ez jakiteagatik, ez dakigu
|
ez
bere izenik, ez eta zurerik. Eta epailea ez da adierazpen lehorrekin konformatuko, arrazoiak nahiko ditu, izenak, datuak eta zehaztasunak.
|
|
|
Hamaika aldiz igoa nintzen igogailu horretan bertan, Monikarekin gehienetan, astean hiru egunetan bere etxera erretiratzen ginen bolada hartan, bikoteek hasieran arau ekitatiboak ezartzen dituzte, zuk nirean eta nik zurean, asteburuak txandaka, dena konpartitu nahi izaten dute. Nik Monikak ukitzen zuen guztia ezagutu nahi nuen,
|
ez
bere ohea bakarrik, nahiz eta ohea izan etxeko mobiliario ia bakarra, lo egitea asko gustatzen baitzitzaion. Beste guztia behin behinekoa zen etxe hartan, sukalderik ez zuen erabiltzen apenas.
|
|
|
Bera manta azpian sartu eta orduak emango zituen egongelan, kasurik ez egiteko aginduta. Azkenean,
|
ez
bera burutik egin ez ni suizidatu: Mediterraneoko argitasunari zor, agian.
|
|
|
Aitaren berri ez nuen inoiz izan. Ez nekien
|
ez
bere izenik, ez izanik. Ezta zein koloretako begiak zituen ere.
|
|
2004
|
|
|
Lau hormetatik bat ahal zen moduan estalita zegoen, adreilu zaharrez hornituta, eta beste hiru paretak ere bala zuloz beterik zeuden. Dena dela, beste asko baino hobeto zegoen, baina
|
ez
bertan bizitzeko moduan; nire iritzia zen hori, baina geroago hori ere aldatu beharra izan nuen, askok ez zutelako hori ere.
|
|
|
Oker ez banago, hor nonbait, gogo giro politiko jakin batzuetan, jadanik hedaturik dagoen hizkera erabilita, baskismoaren estrategiaz mintzo garela erantsi genuke hemen. Hain zuzen, euskararen auziak sorrarazten dituen betebeharrak partekatzeko gertu legokeen jarrera izango genuke hau, nahiz eta euskal nazio arazoaren gainerako alderdiak
|
ez
bere egin eta onetsi.
|
|
|
Iritzi hori agertu digun aditua, nik dakidanez, ez da Euskal Herrian Euskarazko ekintzailea. Susmorik
|
ez
beraz alde horretatik. Etxeberriak, nik bildu dudan aipuaren testu buruan, oin oharrean ikus dezakegun moduan, politikoen borondaterik gabe zereginik ez dagoela gogorarazi digu.
|
|
|
Asko gustatu zitzaizkion bere barkilloak. Zer esanik
|
ez
bere nata.
|
|
2005
|
|
|
–Nor zen galdetu diodanean Mateo Urrestiren neska laguna zela esan dit, eta gero nor nintzen ni jakin nahi izan du. Mateok ez dio ez nitaz
|
ez
bere iraganaz hitz egin –ez zirudien haserre, harrituta ematen zuen.
|
|
|
–Aldrebes ere esaten zuen Sorin Firsek –jarraitu zuen Piedadek– Esaten zuen Samuel Mud zela jenioa,
|
ez
bera. Eta holan ibiltzen ziren biak beti, batak besteari esanez.
|
|
|
Pixu baten bizi naz. Eta eroan ezkero,
|
ez
bera eta ez ni pozik. Benetan sentitze’ot.
|
|
|
Jaiki egin naiz ni ere,
|
ez
bera baino lasaiago; eta Arranoko atera hurbildu.
|
|
|
Eta gauza bera Euskal Herria. (Esan beharrik
|
ez
berak" El País Vasco" esaten zuela). Hau ere aldatu egin da(" ha cambiado").
|
|
|
Ez nuen nitaz zeukan ideia hura indartu nahi. Esplikazio gehiagorik eskatu
|
ez
berak, nik ere eman ez, jantzi, eta aurreko eserlekuan eseri zen. Autoa arrankatu zuen.
|
|
|
–Errua neurea da,
|
ez
berea.
|
|
2006
|
|
|
Bion artean prestatu genuen afaria, biharamunean Braulio etorriz gero azken afaria izango zen hura. Ez genuen hitz egin geure planez, ez nireez
|
ez
bereez, baina bai San Miguelen iragandako denboraz: abuztuko zalaparta, auzolandegiko partaideen bitxikeriak, herritar batzuen mesfidantza eta besteen jatortasuna, don Tirsoren eskuzabaltasuna, Cristinaren neurak, gure Sixtina partikularra...
|
|
|
Ni neu ez naiz sortzez eta izatez koadrila horretakoa; garai batean politikarako interes handiegirik ere ez, baina, gauza batek bestea dakarrela-eta, hemen naukazue. Aloña da gaur egun politika kontuak utzi samarrak dituena,
|
ez
bere borondatez baizik eta urtebeteko munstro koxkor baten erruz: Zunbeltzek galarazten dio Aloñari lehen bezala saltsa guztietan ibiltzea, eta niri Aloñaren titien artean sartzea.
|
|
|
Alkimiako harri filosofalarekin aberasteko konfiantza askorik ez zuen izango, dirudienez, notario lanetan iruzurraz baliatu baitzen –besteren eskriturak bere faboretan jarriz– legez kanpo dirua eskuratzeko. Garbi dago notario idazkari alkimiazale hura alproja biribila zela, baina
|
ez
berak uste bezain abila, harrapatu egin baitzuten eskuak notario paperetan zituela, balizko harri filosofalaren eraginez paperetan urrea ez baina bai beretzako dirua sortzen ari zela. Inongo errukirik gabe, bi belarriak moztu zizkioten –orduan ez ziren txantxetan ibiltzen zigor kontuetan– besteren paperetan alkimiak egiten jarduteko gogoak sekulako gal zitzan.
|
|
|
Gure Maddalen bizi izandako XV. mendeko lehenengo erdian gauzak ez ziren oso bestela. Orduan, gaur bezalatsu, ortodoxiatik aldentzeko ausardia zuenak bere larrutik ordaindu behar izaten zuen, eta, askotan,
|
ez
berak bakarrik, baita oinordekoek ere. Jazarpenak mendeetan iraun zezakeen, eta Maddalenen kasuan halaxe jarraitu zuen.
|
|
|
Maddalenek ez zuen dirurik,
|
ez
berak, ez bere etxean, eta, bere kerako beste emakume askoren modura, bide murritza zuen zein bizimodu hartu erabakitzeko orduan. Alde batetik, norbaiten ohaide bihurtzea; bestetik, eskeko moja sartzea.
|
|
|
Maddalenek ez zuen dirurik, ez berak,
|
ez
bere etxean, eta, bere kerako beste emakume askoren modura, bide murritza zuen zein bizimodu hartu erabakitzeko orduan. Alde batetik, norbaiten ohaide bihurtzea; bestetik, eskeko moja sartzea.
|
|
|
Txikitatik istorio horiek entzun ondoren, Albanian turkiarren aurkako altxamenduak hasi zirenean, Juan Pedro Aladro Pérez de Velascok –horrela zuen izena gure gizonak,
|
ez
berak eskuz esku banatzen zituen postal antzeko argazkietan jarri ohi zuen Don Juan Pedro Aladro Kastrioti de Pérez y Velasco– Gjergj Kastriotiren leinukotzat hartu zuen bere burua eta Aladro eta Pérezen artean Kastrioti bat tartekatu zuen. Egia esan behar bada, ez zen bakarra izan.
|
|
|
Ez Migelen hotsak
|
ez
berarekin zihoan soldaduaren zuziak birarazi zioten burua Antonio Borboikoari. Biluzgorri eta zealdoka, pareko ate itxiaz baizik ez zuen axola.
|
|
|
" Nafarroan Erlijio egiazkoa mendratzen duten ordenantza eta agindu guztiak indarrik gabe uzteko", eta orobat" ministro higanot guztien Erresumatik ohiltzeko", handik goiti Erromako Eliza Katolikoarena aitor zedin egia bakartzat. Ez baitzuten ausarkeria eskas, erreginaren hitza nahi zuten, hondarreko," Nafarroako jende justuki altxatuetan nehork" ez zuela bere bizian
|
ez
bere ondasunetan kalterik izanen," Egia Sainduaren alde armak hartu izanagatik". Erran gabe doa ez zituztela bahituak libre utziko, horien guztien gainean segurantzak erdietsi ezean.
|
|
|
Nire gaitzaren makurrenean, sukarrak deusetaz ohartzera uzten ez zidalakoan, abemariaka abiatzen zen nire ondoan, Jainkoaren amaren medaila eskuan zerabilela. Noizbait ongitu banintzen, emakumeak bere otoitz erromazaleei egotzi zien noski,
|
ez
bere ardurei.
|
|
2007
|
|
|
bat. Landare bati udaberria, udazkena, h. d., bere bizi aroak?, gertatu egiten zaizkion bezala,
|
ez
berak egin edo eragin, hala herri asiar eta afrikarrei ere. Afrikar edo asiarrok, gizakiak izan, badira, baina, gizakiaren espezifikoa kultura denez gero, gizatasunaren maila apalenekoak dira; afrikarrak, bereziki, gizatasunaren minimoan endurturiko arraza dira.
|
|
|
Erromak hizkuntza, erlijio, lege diferenteenetako jendeak konkistatu ditu; zuzenean inposatu,
|
ez
bere hizkuntza, ez erlijio eta ez legerik dio inori guztiz egin. Horren ordez, hemendik aurrera, herri bakoitzak libre du bere foru pribatuan bere jainko eta jainkosak ukaitea; baina, gainera, Erroma eta Inperatorea gurtu dizu:
|
|
|
Azken batean, David-en Jerusalem bezain erlijioso teokratikoa baita barnean (jende ilustratuak hori dauka gaitzetsia), formak bakarrik diferenteak, Augusto-ren Erroma; eta Estatu moderno laikoa, Augusto Pontifize Maximoaren Erroma bezain teokratikoa. Laikoa, Estatu modernoa, elizarekiko da (Neron ere bai!);
|
ez
bere buruarekiko. Aitzitik, laizismoa deritzona ez da de fakto Itun Zaharreko Jahweh ren monoteismo jeloskorra inbertitua baino:
|
|
|
ez da gogamen autokontzientearen produktua (hizkuntza ez da izpirituak halakoxea pentsatu eta eginiko zerbait, bere gogara beste bat asmatu ahal izango lukeena), eta bai, arraza bezalaxe, naturaren emari naturala, izpiritua (burujabetu izan) baino lehenagokoa; beraz, historiaren aurrekoa508 Historian kontuzkoa ez da hortaz herri baten hizkuntza bera (prehistorikoa), baizik herri gogo hark hizkuntzarekin egiten/ ematen duena herrien kontzertu historikoan (poesia, etab., oroz gain filosofia). Volksgeista, aurrenik, naturala da; hein horretan, historiaren baldintza,
|
ez
bera historiagina, ezpada izpirituak (objektiboak) edo historiak tresna gisa baliatzen duena, eta baliatu eta gero horrek berak gainditu beharrekoa.
|
|
|
Historiaren razionaltasuna pentsatzeko bideak ere diferenteak egon litezke. Herder-ek historia,
|
ez
bere goitik (Estatuak), baizik behetik ulertu gura du (herri gogoa). Izan ere, izaki zinez razional eta libre, norbere burujabe eta pertsona, ez gara bilakatzen ez Estatuan eta ez zuzenbide politikoan (Konstituzioan edo), baizik hizkuntzan eta hizkuntz komunitatean, hots, herri kulturan, herri gogoan.
|
|
2008
|
|
|
Bazetorren... Garaiz iritsi zen, nolabait; entzule guztiei oharkabean pasatzeko moduan, baina
|
ez
bere maisua engainatzeko bezain garaiz.
|
|
|
Reginak, izan ere, bazekien nondik irten eta nora iritsi nahi zuen, mundu zaharretik mundu berrira eta mundu txikitik mundu handira? eta bide hartan barrena nekez desbideratuko zuen ez ezerk ez inork,
|
ez
bere burua galtzeraino bederen.
|
|
|
Berak, izan ere, markesa andereak? porrot egin zuen, bai, bere ezkontzan, baina ez zuen porrotaren gaineko porrotik permitituko,
|
ez
bere etxean bederen: ez zen berriro guztien barregarri geratuko, ez alafede!
|
|
|
Markeserriko balantzaren beste platerean, markesa anderea zegoen, bere klaseko jendeen artean emakume normaltzat har zitekeena: bere burua katolikotzat zuen, noski, baina ez erlijioak
|
ez
bere mariazaletasunak ez zioten inoiz ere eragotzi mundukoa izatea, bazekien arren, irakatsi ziotèn doktrinaren arabera, arimaren etsaiak zirela deabrua, mundua eta haragia; baina, arau orok bere salbuespena duen bezala, izen handiak bere bide bereziak zituen, markesa andereak naturaltasun osoz ibiltzen zituenak: ondorioz, munduan bizi zen eta munduak bizi zuen, kontzientzi arazo handirik gabe.
|
|
|
Gizonak, ordea, ez du lurrik, baina lur gose da; horregatik, animalia alderrai bat da, amets duen lurra bere ez duen neurrian. Eta lurra hartzen du, ernaldu ere egiten du, hartu eta ernaldu orduko ohartzen den arren lurra ez duela inoiz bere izango
|
ez
bera izango. Eta, ondorioz, kondenatua dago ametsik amets ibiltzera, lur batetik bestera.
|
|
|
–Izan ere, zure absentziak desesperatzen nau, lur lehorra bainaiz zu gabe, haize bortitzak inarrosia eta mila artesik zeharkatua; horregatik, egarri dira nire ezpainak ase ezin den egarriaz, zure ezpainen hezetasunarekin ez bada??: hitz haiek irakurtzerakoan, berriz, ekaitz izugarria lehertu zitzaion, markesa anderea bakarrik zegoen, eta ez zuen itxura egin beharrik?,
|
ez
bere gelan, beharbada, baina bai bere barnekotasunaren gelarik barnekoenean, hitz bakoitza hodei beltz mehatxatzaile bat balitz bezala, ihortziriak eta oinazturak sortzen zituena, beste hodei batekin talka egin bezain laster: oinaztura haiek, bai, bere bihotz mindua mintzen eta zeharkatzen zutenak, suzko geziak iduri?
|
|
|
–Hori? , esan zuen Silverrek, irribarrez, baina inoiz baino zuhurrago, begiak bi orratz buru besterik
|
ez
bere aurpegi handian, baina kristal puxkak bezala dizdizka?. Hori?
|
|
|
Goletaren jauzi bakoitzarekin, txano gorriko gizona irristatu egiten zen hara eta hona; baina denetan latzena zera zen, astindu aldi zakar haiekin guztiekin ere,
|
ez
bere jarrera ez hortzak agerian uzten zizkion imintzio hura ez zirela batere aldatzen. Era berean, jauzi bakoitzarekin Hands bere kolkoan hondoratzen zela ematen zuen, kubierta gainera egokituz, hankak gero eta gehiago luzatuz, eta gorputz guztia branka aldera okertuz, halako moldez non bere aurpegia, pixkanaka pixkanaka, ezkutatu egin baitzitzaidan; eta azkenean belarria eta belarri ondoko kizkur zakatza besterik ezin nion ikusi.
|
|
|
Sar gaitezen ostera ere bidegurutze teorikoen baratzean. Baratze horretan sartuta, Kymlicka ikusiko dugu berriro ere, baina oraingoan
|
ez
bere kabuz, baizik eta John Rawls en esanak ahotan hartuta:
|
|
|
Ahoaren parez pare atxikirik zeraman mikrofonoa ere mugitu egiten zitzaion zalaparta horiekin. Bere ideiak ere bihurriak, tolesturaz beteak, distiratsuak izango zirela irudikatu nuen, baina begira zituen ikasleek bere suhartasuna miretsiko zutela eta
|
ez
bere pentsamendu alderraia. Lehen lerroan neska batzuk ikusiak nituen Garibaldiri begirik gainetik kendu gabe.
|
|
|
zuhurtzia, bai, bi alabek amaren porrota behar baitzuten eskarmentu, haren porrota lezio. Berak, izan ere –markesa andereak– porrot egin zuen, bai, bere ezkontzan, baina ez zuen porrotaren gaineko porrotik permitituko,
|
ez
bere etxean bederen: ez zen berriro guztien barregarri geratuko, ez alafede!
|
|
|
Markeserriko balantzaren beste platerean, markesa anderea zegoen, bere klaseko jendeen artean emakume normaltzat har zitekeena: bere burua katolikotzat zuen, noski, baina ez erlijioak
|
ez
bere mariazaletasunak ez zioten inoiz ere eragotzi mundukoa izatea, bazekien arren, irakatsi ziotèn doktrinaren arabera, arimaren etsaiak zirela deabrua, mundua eta haragia; baina, arau orok bere salbuespena duen bezala, izen handiak bere bide bereziak zituen, markesa andereak naturaltasun osoz ibiltzen zituenak: ondorioz, munduan bizi zen eta munduak bizi zuen, kontzientzi arazo handirik gabe.
|
|
|
Gizonak, ordea, ez du lurrik, baina lur gose da; horregatik, animalia alderrai bat da, amets duen lurra bere ez duen neurrian. Eta lurra hartzen du, ernaldu ere egiten du, hartu eta ernaldu orduko ohartzen den arren lurra ez duela inoiz bere izango
|
ez
bera izango. Eta, ondorioz, kondenatua dago ametsik amets ibiltzera, lur batetik bestera.
|
|
|
" Izan ere, zure absentziak desesperatzen nau, lur lehorra bainaiz zu gabe, haize bortitzak inarrosia eta mila artesik zeharkatua; horregatik, egarri dira nire ezpainak ase ezin den egarriaz, zure ezpainen hezetasunarekin ez bada...": hitz haiek irakurtzerakoan, berriz, ekaitz izugarria lehertu zitzaion –markesa anderea bakarrik zegoen, eta ez zuen itxura egin beharrik–,
|
ez
bere gelan, beharbada, baina bai bere barnekotasunaren gelarik barnekoenean, hitz bakoitza hodei beltz mehatxatzaile bat balitz bezala, ihortziriak eta oinazturak sortzen zituena, beste hodei batekin talka egin bezain laster: oinaztura haiek, bai, bere bihotz mindua mintzen eta zeharkatzen zutenak, suzko geziak iduri...
|
|
|
Hasieran, esate baterako, guztia galtzeko zuela ikusten zuen arren, erantzun izan zion behin edo behin Faustiri, zuhurtasunaren neurria hautsiz, bai, baina ez neurri guztiak. Reginak, izan ere, bazekien nondik irten eta nora iritsi nahi zuen, mundu zaharretik mundu berrira eta mundu txikitik mundu handira... eta bide hartan barrena nekez desbideratuko zuen ez ezerk ez inork,
|
ez
bere burua galtzeraino bederen.
|
|
2009
|
|
|
14 urte ditut eta amarekin eta arrebarekin bizi naiz. Aitak etxetik alde egin zuen ni bi urteko haurra nintzela eta ez dut
|
ez
bere ahotsik, ezta bere eskurik ere gogoratzen. Esan nahi dut ez dudala uste sekula laztanik egin zidanik.
|
|
|
gure esperientzi mundu naturaletik baztertuak dauzkagu. Natura guretzat ekologiko edo estetikoki kanpotik kontenplatu egiten dugun zerbait da,
|
ez
berak gu barruan gauzkana. Ez, bera garena.
|
|
|
Elegia bikaina paratu dio dorre zaharrari gorazarrea manera horretan (E, 186 zenb.). Hala ere, bera ez dago gustura. Hori ez da bere gaia eta
|
ez
bere moldea.
|
|
|
Denborarekin, ordea, Jainkoa ere zibilizatuz eta moralizatuz etorri da. Aurrena, jada
|
ez
bere herri/ tribu osoaren paladioa, ez patriarkaren edo errege gantzutuaren gainean bere eskua dizuna, ezpada gizon emakume zintzoaren ongizatearen bermea bilakatu da, zuzentasunaren Jainkoa. –Leialtasuna lurretik ernetzen da, justizia zerutik jaisten?, erakusten du oso ederki eboluzioa salmoak (Sal.
|
|
|
Zertan datza Auschwitzeko presoaren bizitzaren zentzua, aulki elektrikoaren zain dagoen asasino kondenatuaren bizitzaren balio sakratua? Hori ez dio gizarteak ematen, ez gizadiaren historiak,
|
ez
berak gizadiari ematen dionagatik du irabazia, baizik ere bera izate hutsagatik, bere zereginik gabe, hain zuzen kontra bai gizartearen eta bai gizadiaren historia faktikoarekiko ere, da, santua, norbait hori.
|
|
|
Oraingo autoreetan morala giza espeziearen eboluzioarekin esplikatzen, eta gizartearen biziraupen eta banakoaren zorigozoaren beharretatik eratortzen da. Antigonaren moralak ez dauka zerikusirik espeziearen biziraupenarekin eta
|
ez
bere zorigozo indibidualarekin. Heriotzarekin bai.
|
|
|
Ez, norbait zer izan den, hil eta gero bakarrik esan daitekeelako esanahian soil. Nortasuna proiektu bat bada, egun batez proiektua bukatzen da,
|
ez
bera burutua delako, baizik denbora bukatu zaiolako, berdin zaharrari hala gazteari. Bizitza proiektu edo nortasun bezala batetik, eta bizitza denbora tarte bezala bestetik, elkarrekin ez datoz bat, are elkarren kontra korritzen dute bakoitzak bere bidetik.
|
|
|
Gandiaga() ezagutu dugunok urduri hitz egiten, urduri isiltzen, entzuten, asmatzen, begi biak amaigabean tinko?, bat batean zutitu eta, keinu handiekin eta begiak itxita, zaparrada batean inprobisatzen, lagunarteko Gandiaga librea ezagutu dugunok, badakigu, idazlea eta jendaurrekoa pertsona biziaren zatitxo nahiko baldan eta erreprimitu bat baino ez zela, idaztea behar bat eta angustia bat zuena batera, konfiantza handirik ez duelako sekula izan bere buruan. Lagunengan zuen konfiantza,
|
ez
bere buruan. Askatasuna lagunekin bakarrik aurkitzen zuen.
|
|
|
Historia honek ikusarazten duena da, Euskal Herria sakon sakoneko eraldakuntzak nozitzen ari dela, eta
|
ez
bere erakundetzan bakarrik. Horrela, XVIII. mendearen buruan ilustratuen Euskal Herria izan zena, XIX. mendearen buruan integrismo (ar) en Euskal Herri bat egongo da bilakatua.
|
|
|
Esperientzia teorikoa den ispilua izan ahal da esperientzia morala. Edonoren esku dago, libreki ezartzea edo
|
ez
bere sineste eta usteoso guztia, in that force at the root of things which is revealed to us whenever a man helps his neighbor, or a mother denies herself for her child; whenever a soldier dies without a murmur for his country, or a sailor puts out in the darkness to rescue the perishing; whenever a workman throws mind and conscience into his work, or a statesman labors not for his own gain but f... He believes in an Eternal Goodness, and an Eternal Mind?
|
|
|
El fué quien primero expresó su dolor por el despojo de que fuimos víctimas el año 1876? 41. Euskal Herria maitatzen, euskal lurra eta parajeak ikusten, euskal jendea miresten Truebak irakatsi ziola aitortzen du Gregorio Mujikak 42. Baina
|
ez
berari bakarrik, mundu osoari baino, berak dioenez: idazle maitagarri paregabea izaki irakurzalearentzat, eta frantses, italiano, portuges, aleman, ingeles, errusora itzulia izaki, Euskal Herria eta euskal herrietako jende xumea beste inork ez bezala Truebak eman ei dio ezagutzera munduari 43. Haren ondotik etorri den ia guztiengana eta guztira iristen da, Mujikari sinestekotan, haren eragina Euskal Herriko literaturan:
|
|
|
Harreman loturarik ez dagoen bitartean, ez dago bata bestearen beharrik, bata bestearenganako interesik, eta bata ez da bestearentzat munduan beste edozer baino bestelakoa. Beste hori, edozer gauza da,
|
ez
bera. Baina harreman lotura sortuz gero, beste hori munduan bakarra bilakatzen da, eta bere bakarrarekin inguruko mundua ere aldarazten du.
|
|
|
Haien artxiboen arabera,. Uztarroz andreak? haien biltokian bertan jaso nahi izan zuen motorra,
|
ez
bere etxean.
|
|
|
Anak halako begirune bat zien liburuei, errieta egiten zidan orrien izkinak tolesten banituen. Anak inondik inora ere ez lioke orrialderik erauziko ez liburuei
|
ez
bere agendari. Aurreko hiru urteetako agendak begiratu ditut orriz orri.
|
|
|
–Nik uste dut guk, taldean, beste ertz bat osatzen diogula itsasoari. Bere naufragoak gara, baina
|
ez
bere apopiloak ezta bere odola ere. Inoiz ez bere odola, jakina.
|
|
|
Bere naufragoak gara, baina ez bere apopiloak ezta bere odola ere. Inoiz
|
ez
bere odola, jakina.
|
|
|
–Inoiz
|
ez
bere odola. Ziur zaude, Bat?
|
|
|
–Eta berarekin barre egiten baduzu eta
|
ez
bere bizkarretik, edo beste batera esanda, lagun hurkoaren bizkarretik barre egiten baduzu baina hura mintzeko intentziorik gabe, baizik eta soil soilik hari erakustearren ergela dela eta lerdokeria handi bat esan duela, orduan zilegi da haren bizkarretik barre egitea, pater? –galdetu zuen Justinok, jakin minez.
|
|
|
Pneumonia da bere senitartekoek pairatutako gaixotasunik larriena, eta hau ere aski arina. Istripu larririk
|
ez
bere inguruan. 90eko muga igaro duten senide ugari.
|
|
|
Ea ba, aurrera, sakon hartu, horrela, baina sorbaldak kieto, horrela ez, Diego, pentsa sabela puztu behar zaizula, aireak behera egin behar duela, eta ez gora, erlaxatu, faborez, ze txarto, Diego, probatu orain apur bat makurtuta, eta emakumeetako bat, amarena egin behar duena hain zuzen, giltzurrun aldearen kontra bermatu zaio, eta gerritik hartu du, Diegok bere diafragma senti dezan. Diegok gauza asko sentitu ditu, baina
|
ez
bere diafragma, inolaz ere ez. Diafragma zer den ere ez daki.
|
|
|
Gizonak hanka sartu duela sentitu du, urdaileko ziztada apal batek adierazi dio. Aktore moduan egindako lanei buruz ari zen galdezka emakumea, seguru asko, ez sofa eta armairuei buruz,
|
ez
bere dendatxo ezdeus horren inguruan, hiri guztietako salgune erraldoietan agertu den konpetentziari aurre egiteko gauza ez dena. Nolanahi ere, emakumea ez da harritu batere erantzunarekin, burua mugitzera mugatu da, gora eta behera.
|
|
|
Samuelek deitu izan ez balu, ez nintzatekeen argazki zaharren bila hasiko, ez nuen aurpegi galdu hura beste hamar argazkitan aurkituko. Ekaitza hasi izan ez balitz San Markos plazako usoen argazkia aterako nuen eta
|
ez
berea, vaporettoan negarrez. Ez nintzen bat batean galduta sentituko eta ikaratuta eta etxe beharrean eta ez nuen ipuinak inork baino hobeto ulertzen dituen agurearen besarkada bilatuko.
|
|
|
Eta nik, osaba apaizak esana osaba Xabierri kontatu, eta honek esaten zidan: . Hemen, ordea, kanpoko jendeak ikasi likek euskaraz, eta
|
ez
bertakoak gazteleraz, gauzak ongi eginak baleude?. Halakoak esaten dizkit osaba Xabierrek.
|
|
|
Felipek osaba Xabier noiznahi zuen aipagai; Xabier Gastaminza, baina, ez zegoen mementorik onenean:
|
ez
bera eta ez bere alderdikideak, gerra ideologiko batean murgilduta zeudenak, independentisten, aberrianoak, eta autonomisten, komunionistak?
|
|
|
Felipek osaba Xabier noiznahi zuen aipagai; Xabier Gastaminza, baina, ez zegoen mementorik onenean: ez bera eta
|
ez
bere alderdikideak, gerra ideologiko batean murgilduta zeudenak, independentisten, aberrianoak, eta autonomisten, komunionistak?
|
|
|
emultsioak, ziropak eta pilulak? batekin asmatzen ez bazuen, bestearekin asmatuko zuelakoan, edo guztiekin batera; don Zoilok behin baino gehiagotan erakutsi zion,
|
ez
bere arbuioa eta aurkakotasuna, baina bai bere mesfidantza, baina Reginak erantzuten zion: –Etsaiaren aurka dozena bat kanoi bakarra baino hobe bada, mikrobioen aurka zergatik ez?
|
|
|
Damasok hatza kendu zuen, bai, baina
|
ez
bere iritzia eman gabe:
|
|
|
Erromako Elizak ez zituela bi idazleok zerrenda beltzera kondenatu. Halere, zergatik
|
ez
berak, aita kalonje txit agurgarriak, biak kondenatu?
|
|
|
Anaia zaharraren mugimendua hain bat batekoa eta hain azkarra izan zen, non, erne zegoen arren, Domingo ez baitzen Teofilo Mariaren aurka erreakzionatzeko gai izan, minak itsututa eta geldiarazita; ordainean, oihu luze ezin mingarriago bat egin zuen, basakatu zaurituaren miau desesperatua iduri: ...zaionean, lehertu egin zen arte; eta hala, Teofilo Maria bere makila jasotzeko makurtu ez beste astindu zuen Domingok bizkarrean, amorrurik handienarekin astindu ere, segidan etxerako bidea hartzen zuela, ziztu bizian; korrika zihoan bitartean, tentsioaren gehiegiak hartua sentitu zen, beldurra ere orduantxe errotu zitzaion, beharbada, bere balentriatxoak ondorio izugarriak izan baitzitzakeen, eta
|
ez
bere egitekoa egin aurretik espero zituenak?, baina ez tentsioak ezeztatua, Teofilo Mariaren kexuak eta oihuak entzuten baitzituen, atseginez betetzen zutenak; hala, bada, anaiak eragiten ziòn beldurraren eta anaiaren minak eragiten ziòn plazeraren artean mugitzen ziren Domingoren gorputz arimak, etxera sartu zenean, arnasestuka; berehala iritsi zen Teofilo Maria atzetik, baita Damaso eta Gabin...
|
|
|
–Alde hortik, Nikolai, astoari konfiturak ematea alferrik duk-eta! Eta erne ibili, hurrengoan ikusten bahaut, ongi damutuko haiz-eta!??, ezta iraultzak opilari buelta ematean ere; besteetan, berriz, ahapeka aritzen zen, biraoka balebil bezala, jakin
|
ez
bere buruaren edo sarjentuaren aurka, sokan gora egiten zuenean, esate baterako, metro pare bat gora egin ondoren gelditzen baitzen, ez arre eta ez so.
|
|
|
Maria Bibianak, aldiz, egoera bertsuan zegoen arren, begiak zabaltzea erabaki zuen: ikusten zuen, bai, berak ere, jauregia gainera erortzera zihoakiola, baina begiak zabalik nahi zituen, jakin
|
ez
bere buruari iruzur egin nahi ez ziolako edo ulertezin zitzaiona istant batean ulertzea espero zuelako; begiak ez ezik, ahoa ere zabalik nahi zuen, gainera, hondamenaren zerrendarekin lotutako galdera bat bederen egiteko, beste galdera guztiak alferrikakoak zirelakoan:
|
|
|
–Betazalak izugarriak ditu, begiei itsatsita bezala, eta hauek txiki txikiak eta berezi bereziak, erantzun zion, kasik segidan, Domingo axolagabe batek,
|
ez
bere ondorioa atera gabe?: Gure etsairik handienak beldurtzeko moduko begirada du?
|
|
|
...ai, agidanean, edo lasai samar gutxienez, nahiz eta nekez aitortuko zuen inork gauzak beste modu batean ere egin zitezkeela, baita beste mila modutan ere, hemen xehetasun bat aldatuz eta han beste bat; ez zeuden, ez, pozik, eta, hala eta guztiz ere, aita kalonjea pozik zegoela esan zitekeen, poz pozik ere bai, beharbada, gazteagoa ere ematen zuen, zimurrak lehen argiaren argitan ezabaturik?, jakin
|
ez
bere betebeharra ongi bete izanaren sentipena orduantxe bereganatu zuelako, isipua primeran dantzatzen zuen behinik behin, gotzain baten solemnitatearekin?, edo oroimenean, artean ere, dir dir egiten sumatu zuelako haurra agurtu aurreko esaldia, dikzio onaren perla eta goi oratoriaren altxorra?, bere burua inkontzienteki gorestera eraman zezakeena. Amak ere. Reginak?
|
|
|
Domingo azkarra zen, intuitiboa, lehenik hanka sartu eta gero galdetzen zuena; Damaso, aldiz, kalkulatzailea zen: bere begien eta munduaren artean betaurreko lodi batzuk zituen, zeinekin bereganatzen baitzuen mundua, baina betaurreko haiek bazuten, aldi berean, zientzialariaren mikroskopiotik zerbait, eta mikroskopioak urruntzen zuen Damaso eta kanporatzen, jakin
|
ez
bera mundutik edo mundua berarengandik; eta, halere, Damasok Domingo bekaizten zuen, ez beti, baina bai batzuetan: halakoetan, bere espekulazio logiko guztiak salduko zituen Damasok, Domingoren jauzi edo txilinbuelta baten truke?!
|
|
|
zauria lehortzen eta ongi zaintzen baduzu, hamar egunetan egon zaitezke berriro lan egiteko moduan? baina Rosik zauria baino gauza garrantzitsuagoak zituen, antza, behin eta berriro kexatzen baitzen,
|
ez
bere zauriaz, baizik eta istripuak Regina eneari eragingo ziòn balizko okerraz: pena handiagoa ematen dit berorri egin behar diodan kalteak, Regina anderea, hurrengo hamar egunetan, zauri xixtrin honek baino?
|
|
|
Aita Pierre debozionista frantses bat zen, erlijioko irakaslea, ikasleei klasean bere sermoitxoak botatzen zizkiena; gaztelaniaz primeran egiten zuen, baina bazuen akats bat, mundu guztiak barka ziezaiokeena fraide kartusiar bati, baina
|
ez
bera bezalako predikatzaile bati, hitz egiten zuen bakoitzean erremerreka aritzen baitzen, irrist batetik bestera; ikasleek barre egiten zioten, baina isil gordean, aita Pierrek, aita Piergggek, bere jenioa baitzuen, bizi bizi ateratzen zitzaiona, defentsiban bizi den jendeari ateratzen zaion bezala, akzio eta erreakzioaren printzipioaren arabera, uste baitzuen entzuleak trufaka ari zitzaizkiola noiznahi, hain zen irudikorra; behin erruduna harrapatuta, belarritik heldu eta, haragiaren elastizitatea frogatu nahian edo, gomaren parekoa ote zen, ez ote zen?, tiratu egiten zion, indarrez tiratu ere, bere ekinaldia lelo ezin adierazkorrago batez laguntzen zuela:
|
|
|
sagar horretatik jaten baduk, betiko kondenatuko haiz infernuko garretan; halaxe jakin baitzuen Domingok bere begirada hura, inozentziaren ur garbien gardentasuna zuena? beste begirada bat izango zela handik aurrera, hagitzez ere arreagoa eta nahasiagoa; hura guztia gogora zezakeen, bada, baina
|
ez
bere baitan halako urduritasun erreflexu bat piztu gabe, sentitu ere, sentitu baitzuen istant hartan bihotzean zerbait, ez tximista bat eta ez zirkuitulabur bat, zerbait apalagoa baizik, intentsitate gutxiko korronte elektriko batek alderik alde zeharkatu balu bezala, begien itxi ireki batean zeharkatu ere:
|
|
|
zirkukoa arauzko lantzat hartzekotan, jakina, zeren hartan ere bere zalantzak baitzituen Nazariok: konparatu ere
|
ez
bere fabrikako langileek egiten zutèn lanarekin, noski?!, aitortu beharra bazuen ere, bestalde, langile haietako batzuk bidez nahasten zirela, iraultzaren ipuina aintzakotzat harturik; baina ideiek nahasten zituzten langileak, ez lanak.
|
|
|
Igandeetan eta jaiegunetan etxean zigortuta, notetan suspentsorik ateratzen ez duzun arte! , eta, erremate gisa belarritik beste bizpahiru aldiz tiratzen zuela, askatu egin zuen,
|
ez
bere azken neurria semeari jakinarazi baino lehen?: Gaur, hasteko, berrehun aldiz idatziko duzu:
|