|
2004
|
|
|
Eta uste dut joera aski zabaldu baten adierazgarri dela Oteizarena: euskal kulturarekin lotzen diren osagarririk zaharrenek, historikoenek eta mitologikoenek lilura berezia eragiten dute
|
euskaraz
jakin ez arren euskal kulturaren parte sentitzen direnengan?. Hutsuneak, cromlechak eta euskaltegiak, Euskaldunon Egunkaria, 2002/3/9.
|
|
2007
|
|
|
bakearen, maitasunaren eta elkarrizketaren aldeko poemak izango dira. Azaldu digunez,
|
euskaraz
jakin ez arren, bertsolariekin asko identifikatzen da, eta errespetu handia die.
|
|
|
Poesiak zirela jakiteko ez zen askorik behar, ikusiaz batera konturatzen zen bat koaderno horietan zegoena ez zela prosa arrunta. Hizkuntza ulergaitz hori zer zen ere erraz igarri zion Alberto Irigoyenek, nahiz eta abizenei erreparatuta bestetara badirudi ere
|
euskaraz
jakin ez. Alberto Irigoyen Uruguain jaiotakoa izan arren, sustraiak Euskal Herrian (Hegoaldean eta Iparraldean) ditu, eta aspalditik dabil euskal gaien ikerketan murgilduta.
|
|
2008
|
|
|
–Haiek euren buruari euskalduna deitzen segitzen dute,
|
euskaraz
jakin ez arren. Mindu egiten dira euskaldunak ez direla esaten bazaie?.
|
|
2009
|
|
|
Beraz, asko badira ere, gero eta gehiago, euskaraz dakitenak, gehiago dira ez dakitenak, eta hauek ahalegin handia egin behar dute euskara ikasi nahi badute. Ahalegin hori bereziki da handia kontuan hartzen badugu
|
euskaraz
jakitea ez dela beharrezkoa, ez behintzat nahitaezkoa, Euskal Herrian egunerokoan normaltasunez bizitzeko, eta, beraz, ikasteko ahaleginak eta bi egin arren, gero, han eta hemen, gutxi erabiltzen dutela. Muga horrek eragin handia du, eta ezin da lege edo arau bidez aldatu, errealitate soziolinguistikotik eratorritako ezintasunak gainditu ahal izatearen esku ez ezik, herritarren jarrera eta erabakien esku baitago neurri handienean.
|
|
|
Abertzaletasunaren diskurtsoak balio du abertzaleak euskarari lotzeko,
|
euskaraz
dakitenak ez ezik baita euskaraz ez dakiten abertzaleak ere, abertzaletasunaren proiektu politiko ezberdinen osagai funtsezkotzat onartzen dutelako. Lotura hau ez da gutxiestekoa, bereziki abertzaleak Euskadin asko direla kontuan harturik.
|
|
|
Ezagutza oro da mesedegarri, edozertan da ezagutzarik eza baino askozaz hobea ezagutza, denentzat da hobea ezagutzaduna ezagutzarik gabea baino, baita euskarari dagokionez ere. Hobe
|
euskaraz
jakitea ez jakitea baino, jakiteak ez baitakarkio inori ezertarako kalterik. Horrexegatik besterik ez bada ere, tamala da ikustea zenbaitek euskararik ez jakitea bihurtu nahiko lukeela merezimendu, eta nahiko lukeela euskaraz jakitea, ez edozein hizkuntza, hemengo hizkuntza baino?
|
|
|
Badakigu gauza bat dela euskaraz jakitea eta bestea euskaraz hitz egitea, eta horretan, geroago ikusiko dugunez, bada arduraz zeri erreparaturik; baina erabili ere lehen baino gehiago erabiltzen da, eta zenbait gune geografiko eta funtzionaletan asko erabiltzen da. Herritarrek,
|
euskaraz
dakitenek ez ezik ez dakiten askok ere bai, estimu handitan dute euskara. Nola ulertu, bestela, milaka guraso erdaldun elebakarrek partez edo osorik euskarazko irakaskuntzaren aukera egin izana beren seme alabentzako?
|
|
2010
|
|
|
• orokorrean euskarak berezko tresna baliorik ez daukala uste da,
|
euskaraz
jakitea ez baita beharrezko antzematen lanean aritzeko edo eguneroko bizitzan konpontzeko, salbu eta oso eremu zehatzetan, hala nola hezkuntza munduan. Sarri, ideia hau azaltzeko konparaketaren teknikaz baliatu dira partaideak, nazioartean ospe handiko hizkuntzak aipatuta, horiek (gaztelania eta ingelesa, normalean) badutela berezko tresna balioa esanez.
|
|
2011
|
|
|
–Euskaraz jakin ez eta azpitituluekin ikusi zutenak aretotik atera ziren esanez oso ondo ulertu zutela, euskaraz jakingo balute bezala. Garrantzitsua izan zen, euskarazko lan bat ikusteko behar zuten bultzada eman zietelako azpitituluek erdaldunei,
|
euskaraz
jakin ez arren ahalegintxo batekin integratzen diren horiek gerturatzeko?. Espainian, haatik, bikoiztuta banatu zen lana, zuzendariek gustuko ez dutena,, eta bikoiztekotan nahi genuen amerikanoek bikoizten duten moduan egitea, Ramon Langa eta halakoek, kanpokoek alegia, ondo egina, azpimarratu du Asierrek?.
|
|
|
Antzeko beste egoera bat ere azaleratu zuen beste profesional batek. Erdaraz ez zekien gaixo bat medikuarengana joan, eta horrek
|
euskaraz
jakin ez, eta eldarnioa zuelakoan psikiatrikora bidali zuen gaixoa?. Garbiñe Olaizola,. Osasun arloan euskara etengabe baztertzen denean?, Egunkaria,.
|
|
|
–Eta espainolek egin izan dizkiguten barreak? Beraren herrian dagoela,
|
euskaraz
dakienari ez lioke inork barrerik egin behar. Ze irri, ze iseka, ordea, zenbat trufa euskaraz ongi jakin eta erdaraz gaizki dakien euskaldunarentzat?
|
|
|
EAJk gidatzen duen Getxoko Udalak esleipenera atera du Getxoko Benta taberna jatetxe publikoa. Iaz Ereaga hondartzako Terraza tabernarekin egin bezala, udal taberna ustiatzeko baldintzetan zerbitzariek
|
euskaraz
jakitea ez du derrigorrezkotzat jo Getxoko Udalak. Hortaz, Getxo zonaldea udalerriko alde euskaldunena izan arren, baliteke bizitza sozialaren gune garrantzitsu bat ia erdara hutsean funtzionatzea.
|
|
|
Inplikazioz, Baztarrikak berak aitortu du gizarte elebitasuna funtzionala dela hizkuntza ordezkapenerako honako egitate hauek nabarmendurik: " gaztelaniaz dagoen guztia euskaraz eduki nahi izatea ez d [el] a eraginkorra" (238 or.),"
|
euskaraz
jakitea ez dela beharrezkoa" (225 or.), edota" euskal hiztunak, elebiduna denez gero, hizkuntzaren hautua egin behar duela euskaraz jardun nahi badu" (198 or.)." Elebitasun mota ezberdinen artean gogokoena, elebitasun simetrikoa" omen du sailburuordeak, alegia: " arlo pribatu nahiz publikoan bi hizkuntzetan gaitasun beraz jarduteko gai diren eta jarduten diren herritarrek osaturiko gizartea".
|
|
2012
|
|
|
Eusko Jaurlaritza, 2009a ezagutzak, ordea, ez du erabilera bermatzen; bestela esanda,
|
euskaraz
jakiteak ez du ziurtatzen euskaraz berba egingo dela, kale erabileraren neurketek erakusten digutenez (Isasi, 2007). horregatik, 1996an hasita, ikastetxeetako normalkuntza proiektuek, xede hori bera hartu dute euren gain, euskararen ezagutza errotzen jarraituz, erabilera sustatzea, hain zuzen ere. zeRTaz aRi gaRa euSKaRaRen eRaBileRa DiOgunean?
|
|
2013
|
|
|
Gure herriko euskaldun guztion lana da euskarari aurrerakada ematea eta horretarako
|
euskaraz
jakitea ez da aski bizi dadin, hitz egin behar da. Hori guztia dela eta, Udalak herritarrak gonbidatzen ditu euskaraz bizitzeko konpromisoa har dezaten:
|
|
2014
|
|
|
Eta poetaren ezaugarri batzuk aipatu ditu jarraian: . Txikitan
|
euskaraz
jakin ez eta bere maitasun eta ahaleginari esker geure herriko hizkuntza zokoratu eta mespretxatua berreskuratu zuen, orduko abertzale askoren iritziz, ezinezkoa omen zena. Hizkuntza hori landu eta poesia eta prosa lan ederrak utzi zizkigun, ordurarte euskaraz ukitu gabeko gaiak landuz, kale girokoak batik bat.
|
|
2015
|
|
|
Rodriguezen ustez, Euskantak ederto erakusten du hitzaren balioa zein izan daitekeen, zein indartsua eta zein ahula aldi berean. Italieraz sortzen dute, eta euskaraz kantatu,
|
euskaraz
jakin ez arren. " Esanahi lausokoak izaten dira kantu gehienak, umeen jolasak.
|
|
|
" legeriak, denik eta euskararen aldekoena izanagatik ere, ez dezake sekula herritarren borondatea ordezka";" [b] eraz, asko badira ere, gero eta gehiago, euskaraz dakitenak, gehiago dira ez dakitenak, eta hauek ahalegin handia egin behar dute[,] euskara ikasi nahi badute. Ahalegin hori bereziki da handia kontuan hartzen badugu
|
euskaraz
jakitea ez dela beharrezkoa, ez behintzat nahitaezkoa. [...] Muga horrek eragin handia du, eta ezin da lege edo arau bidez aldatu" (P.
|
|
|
Euskara —eskala indibidualean nahiz sozialean— behar da lengoaia nazional loriatsuaren haurride txipia izan". Horrenbestez, elebitasunaren alde egin zuen, eta berresten,
|
euskaraz
jakiteak ez zekarrela" akatsa edo hipoteka gure jendeen garapen edukatibo zein profesionalerako". Laugarren argumentuak markatzen zuen Hizkuntza prestigiatu beharra:
|
|
2016
|
|
|
Gogoeta egiten hasita,
|
euskaraz
jakin ez, eta ikasten ibili direnak eduki ditut buruan. Makina bat aldiz hasi dira euskaraz berbetan euskaldunen aurrean, baina gaztelaniaz jarraitu dute.
|
|
2018
|
|
|
Erraza litzateke izenak ematen hastea hemen, baina beti egongo da baten bat ahazteko arriskua, eta horregatik egokiagoa iruditu zait ahal dela ez ematea. Baina gogoan dauzkat hainbat lagun, bereziki, Ikastola sortzeko erabakia hartu eta bultatu zutenak, zailtasunak eta oztopoak gainditzen lagundu zutenak, arkatz txikia eta koadernoa hartuta erosketa zerrenda euskaraz egiten hasi zirenak,
|
euskaraz
jakin ez arren seme alabak euskaraz hezi zituztenak, beti euskarari sendo eusten diotenak, euskara irakasten eta ikasten aritu direnak, euskaraz natural sortu eta kontsumitzen dutenak (musika, literatura, artea, zinema...) eta abar.
|
|
|
Beldur naiz, martxa honetan bat baino gehiago frustrazio betean bukatuko ez ote duen," hainbat ahalegin eta alferrik" edo halako zerbait pentsatuz. Bestalde, euskalduna izatea maila kognitiboko (ezagutza) gertaera hutsa ulertu partez, sozializazio zabalagoa bezala ulertzen badugu,"
|
euskaraz
jakiteak ez luke berez ekarriko euskalduna izatea". Izan ere, hizkuntza komunitate bateko kide izateko ezagutza ez ezik, behar da ere balioak, portaerak, jokamoldeak, atxikimendua, identifikazioa eta abarrak barneratua izatea.
|
|
|
" Orokorrean euskarak berezko tresna baliorik ez daukala uste da,
|
euskaraz
jakitea ez baita beharrezko antzematen lanean aritzeko edo eguneroko bizitzan konpontzeko, salbu eta eremu zehatzetan[...] Baina euskararen balio instrumentala lehen baino handiagoa dela eta eremu batzuetan (hezkutan eta administrazio publikoa zehatz esanda) badagoelako pertzepzioa, euskara lana bilatzeko beharrezkoa baita edo gutxienez laguntze baitu. [...] Seme alabak hizkuntza eredu elebidunetan (B eta batez ere eredutan) eskolatzea erabakitzen duten guraso askoren arrazoi nagusia euskararen balio instrumentala da, eta, horietan askorena, baita bakarra ere) Amorrortu et al 2010, 122).
|
|
|
Arauak bai, erabilera aukerak bai, erabaki estrukturalak bai, zalantzarik gabe; baina motibaziorik gabe alferrik dira arauak eta diruak. Gertuko etorkizunean oso garrantzitsua izango da motibazioak eragitea,
|
euskaraz
jakitea ez ezik euskara erabiltzea gizartearen iruditeria edo imajinarioan balio positibo eta prestigio bide gisa atxiki eta finkatu dadin.
|
|
2019
|
|
|
demagun% 80ko langa38 herritar guztiek edo gehienek beren artean euskaraz egiten duten ala ez, aldiz, ez da udalerri euskaldunen definizio operatiboan espresuki kontuan hartzen: bistan da euskaraz jakitea eta euskaraz egitea ez dabiltzala arras urruti, herritar gehienek euskaraz jakin behar baitute beren artean euskaraz egiteko.
|
euskaraz
jakiteak ez du, ordea, euskaraz egitea ondorioztatzen: ez ahoz eta ez, bereziki, idatziz. herritarren eguneroko mintzajardun arruntak erabakitzen du, aldiz, ingurumen geoterritorial bat arnasgune den ala ez:
|
|
|
Zentsoreen artean
|
euskaraz
zekienik ez zutela argudiatuta, diktadorearen mendeko militarrek erabateko debekua ezarri zieten euskarazko testuei, Bizkaiko egunkarietako euskarazko zutabeetatik hasita. Egoeraren larritasunaz ohartuta, Resurreccion Maria Azkuek eta Nazario Oleagak gutun bat igorri zioten Bizkaiko gobernadore zibilari, 1923ko irailaren 16ko datarekin, jakinarazteko konfiantzazko zentsore euskaldunak bilatzeko prest zeudela, horri esker euskarazko testu guztiak zentsuratu beharrik ez izateko; gutun hartan, Alfontso XIII.a erregeak 1918an euskararen alde esandako hitzak gogoratu zizkioten gobernadoreari, eta euskara bultzatzeak ez duela zertan ekintza, separatista?
|
|
2020
|
|
|
Euskararen presentzia areagotzeko nahia sumatu dute dendarien artean. Nahiz eta
|
euskaraz
jakin ez, dendarien %42 prest agertu dira euskararen ezagutza hobetzeko, eta %41ek interesa agertu dute euskara sustatzeko. Hain justu ere, Parrok ohartarazi du «enpatia eta jarrera positiboa» beharrezkoak direla merkataritzan, bezeroei arreta emateko.
|
|
|
Euskararen garapenaren baitan dago euskal kulturaren etorkizuna: euskal herritar orok
|
euskaraz
jakitea ez da bakarrik desiratuko genukeen zerbait, lortu genukeena baizik, hori baita bidea euskal kulturan bizitzeko, eta hori baita bidea herri bat, izaera propioko komunitatea osatzeko. Bai, kultura anitzetako jendea hartu duen eta hartuko duen herri bat izango da Euskal Herria, eta hori aberatsa da, ez da txarra; gainera ona izango da nork bere kultura propioa ere lan dezan, gal ez dezan, baina denon egitekoa da, komunitatea bera osatuko dugun neurrian, lurralde honetan, bat egiteko lekua euskarak eta euskal kulturak jar ditzan, hori izan dadin elkartzeko lekua.
|
|
2021
|
|
|
Egia da lehen hitza euskaraz egiteko kontzientzia hartzeak bezeroak euskaraz aritzera bultzatzen dituela. Izan ere, askotan bezeroek zuzenean gaztelania erabiltzen dute aurrean dutenak
|
euskaraz
jakingo ez duela pentsatzen dutelako edo gauza bera bi aldiz azaldu dutela pentsatzen dutelako. Gurera jotzen duten askok kontatu digute beren burua bultzatu dutela gaztelaniaz egiteko ohitura hartzera, euskara erabiltzean izan dituzten esperientzia txarrak direla eta.
|
|
|
Bai. Ez da kasualitatea munduan barrena zabalduta dagoen euskal jendeak,
|
euskaraz
jakin ez arren, gure herriarekin gehien identifikatzen duen elementua dantza izatea. Euskararen jabe ez direnean, hori da, batez ere, lotzen dituena.
|
|
|
Hezkuntza aditu gisa joaten nintzen ni, orduko hezkuntza metodologia aurreratuenei buruz hitz egiten genuen, eta, gero, beti jartzen genuen hizlari bertako guraso eta irakasleren bat. Askotan
|
euskaraz
jakin ez baina sentsibilitatea zuten gurasoak hartzen genituen, seme alabak A ereduan zituztenak baina B edo ereduaren alde zeudenak.
|
|
|
Baina hara zein den paradoxa: iberiar ikasketak bultzatzen dituzten sailetan euskal literaturaren egoera behin behinekoa eta bazterrekoa den bitartean, espainiar estatuko hizkuntza erromantzeetako batean edo batean baino gehiagotan trebatu diren zenbait akademiko euskal literaturari buruz idazten hasi dira orain inolako konplexurik gabe, nahiz eta
|
euskaraz
jakin ez. Euskaraz ez dakitenez, gaztelerazko edota ingelesezko itzulpenetan oinarrituta daude euskal literaturari buruzko beren analisiak.
|
|
2022
|
|
|
Soziolinguistikaren ikuspegitik denok dakigu ezagutzak ez duela zuzenean erabilera ekartzen; hau da,
|
euskaraz
jakiteak ez du esan nahi euskara erabiliko denik. Hori aurreiritzi oker bat da, eta frustrazio handia sortzen du.
|
|
2023
|
|
|
Txostenean irakur daitekeenez, herritarren jaioterriak eragina du euskararen ezagutzan: eremu euskaldunean jaiotakoen ia %74 euskaldunak dira; kontrara, eremu ez euskaldunean jaiotakoen artean,
|
euskaraz
dakitenak ez dira %3ra iristen. Eremu mistoan, berriz, igoera oso apala da:
|
|
|
Txostenean irakur daitekeenez, «herritarren jaioterriak eragina du euskararen ezagutzan»: eremu euskaldunean jaiotakoen ia %74 euskaldunak dira; kontrara, eremu ez euskaldunean jaiotakoen artean,
|
euskaraz
dakitenak ez dira %3ra iristen. Non jaio, halako hizkuntza gaitasuna eduki.
|