|
2002
|
|
|
Kontuan izatekoa da, euskaldunoi nahiz erdaldunoi zuzenduriko aurkezpena izan dela, eta bi taldeenganako mezuak izan duela garrantzia. Hona zein den mezuaren muina: denok elkarrekin goaz,
|
euskararen
erabilera normalizatzeak denoi egiten digumesede eta inori kalterik ez. Formaz eta edukiz, azken xehetasunetaraino landu daaurkezpena.
|
|
|
– LAB sindikatuan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prestatu den. EusLab, izeneko egitasmoa.
|
|
|
Eta konponbideez zer? Baliabideak, antolakuntza eta arauak izango dira
|
euskararen
erabilera normalizatzeko tresnak. Eta hirurak dagozkie bai unibertsitateei beraiei, eta bai herri erakundeei.
|
|
2003
|
|
|
Aldaketaren alde zeuden eta bi eskaera egin zituzten:
|
euskararen
erabilera normalizatua izatea eta lurraldetasuna onartzea. Ez «Zazpiak Bat», bistan da.
|
|
2004
|
|
|
Zer aldeztuko luke azken honek haren aurrez aurre? Antitesiak zer neurritan balio ote digu
|
euskararen
erabilera normalizatzeko. Estatuaren beharrizana jarriko baitigu honek oroz gainetik, ez euskalta sunaren garapenerako behar genukeen botere izaera berezia.
|
|
2006
|
|
|
Gainontzeko udalerriei bide beretik abiatzeko deialdia egin nahi diegu. Ezinbestekoa da ahozko jardunari heltzea administrazioan
|
euskararen
erabilera normalizatu nahi badugu».
|
|
|
Diagnostikoa egin ostean, helburuak finkatu zituzten. Hasieran, helburua kanpo nahiz barne funtzionamenduan, modu mailakatu eta progresiboan,
|
euskararen
erabilera normalizatzea izan zen. Ondorioz, Eibar taldearen pean guztia egiten da bi hizkuntzatan.
|
|
2007
|
|
|
Arrasateko Emun aholkularitza enpresako teknikari Idoia Illarramendik azaldu duen moduan, ordea," oso erraza da erabilpenak behera egitea, eta behin galdutakoa errekuperatzea oso zaila izaten da". Egoera horren aurrean,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko Euskara Plana jarri zuten abian 2003an, izan ere, zera dute buruan: " Haur eta gazteek euskaraz hitz egiten dute, baina helduek gutxiago, beraz, zer gertatuko da haur eta gazte horiek heldu izatera iristen direnean?".
|
|
|
Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du,
|
euskararen
erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du,
|
euskararen
erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Plan hori aurrera eramateko Debabarrenako udalek, Emun, Lana Euskalduntzeko Kooperatibaren aholkularitza kontratatu zuten. Emun ek
|
euskararen
erabilera normalizatzeko planak diseinatu eta inplementatzen ditu enpresetan, erakunde publikoetan, herrietan, eskualdeetan, e.a.
|
|
|
1) euskararen aldeko hizkuntza politika publikoa eta hitzartua osatzea, zehaztea eta obratzea eta 2) behar diren finantza baliabideak bermatzea, bere egitasmoan dauden ekintzak gauzatzeko. Bere aldetik, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren egitura finkatzen duen Dekretuaren arabera, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzari dagokio Eusko Jaurlaritzak
|
euskararen
erabilera normalizatzeko bideratu behar duen politika giltzatu eta jarraitzeka eta, gai horren inguruan, Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio publikoek erabili beharreko irizpideak ematea.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, lehentasunezkoa litzateke euskaraz ere sortzea balio komunikatiborik handiena duten lan jardunak, hau da, zabalkunderik handiena dutenak. Eusko Jaurlaritzaren
|
euskararen
erabilera normalizatzeko IV. planean, hain zuzen, azpimarratzen da lan jardunen azterketa komunikatiboa egin behar dela erabakitzeko zeintzuk izango diren euskaraz ere landuko diren komunikazioak. Horiek horrela, eragin handiko komunikazioen artean honako hauek aipatzen dituzte:
|
|
|
enpresatan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plana diseinatzea eta
|
|
2009
|
|
|
Erraz ikus daiteke arazoaren gakoa ez dela soilik lanpostuaren hizkuntz eskakizuna zein den jakitea (1 eskakizunak ahozko eta idatzizko ulermena funtsezko mailan menperatzea eskatzen du; 2 eskakizunak ahozko ulermena ongi menperatzea dakar; 3 eskakizunak ahozko eta idatzizko ulermen ona izatea galdatzen du; eta azkenik, 4 eskakizunak hizkuntz gaitasunaren maila espezializatua eskatzen du eta normalki unibertsitateko lizentziatuei dagokie); horretaz gainera garrantzi berezia dauka derrigortasun datak, horixe baita lanpostu bakoitzaren hizkuntz eskakizuna galdatzen has daitekeen unea. Gai honen erregulazio zehatza, apirilaren 15eko 86/ 1997 Dekretuak, Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio publikoetan,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prozesua arautzen duenak burutzen du.
|
|
|
Halaber, Eusko Jaurlaritzan,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko planari dagokionez() 4, oinarrizko printzipio bezala ezartzen da (19 orrian): " Sailek aukeratu ahal izango dute zein komunikaziotan egingo den euskaraz eta zenbat, malgutasunez eta progresioa zainduz, baina gutxieneko hori denek betetzen dutela eta aurrerantzean funtzio horiek gehitzen joango direla bermatuz.
|
|
|
• Donostiako Udalak, apirilaren 15eko 86/ 97 Dekretuak herri administrazioetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prozesua arautzen duenak esaten duena jarraituz, bost urtez behin, administrazioan bertan Euskararen Erabilera Normalizatzeko planak onartzen ditu. Aurten, IV plangintza aldia onartu berri du, 2012ko abenduaren 31 bitartean indarrean egongo dena.
|
|
|
Desagertu egin ziren hizkuntza horretan argitaratutako aldizkariak, euskaraz idatzitako atalak edo zutabeak zituzten egunkariak, egiten zirenirratsaio gutxiak, euskarazko antzezlanak edota eliztar gehienen hizkuntza zen horretan egindako sermoiak. Bigarren Errepublikan udal batzuetan edo lehen hezkuntzan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko egin ziren ahaleginak deuseztatu eginziren. Agintariek euskaraz idatzitako errotulu komertzialak kentzeko agindu zuten.Kalean erabiltzea ere debekatu zen.
|
|
|
Autonomia Estatutuak, euskara gaztelaniarekin batera Euskadiko hizkuntza ofizialtzat deklaratzeaz gain, herritarrei euskara erabiltzeko eskubidea aitortzen die, herri aginteen bizkar uzten duelarik eskubide hori bermatzeko neurriak hartzea. Gero Euskararen Legea dator, herritarren hizkuntza eskubideak finkatzearekin batera, herritarrei aitorturiko hizkuntza eskubideak bermatzeko nahiz
|
euskararen
erabilera normalizatzeko helburuarekin herri aginteek hartu behar dituzten neurriak jasotzen dituen legea. Lege horretako xedapenak, ordea, batez ere eremu publikokoak dira, eta oso toki txikia hartzen dute esparru pribatuari buruzko xedapenek.
|
|
|
Askoren ustea zen, gehienena esango genuke?
|
euskararen
erabilera normalizatuko zela hezkuntza sistema ez unibertsitario osoan kolpe batean euskara sartu eta euskarazko irakaskuntza pixkanaka hedatuz joatearekin, batetik, eta euskarazko telebista eta irrati publiko bat martxan jartzearekin, bestetik. Hori egitearekin batera, gainera, administrazioan eta hainbat hedabidetan ere euskarari sarbidea emanez gero, eta unibertsitatean ere euskarazko irakaskuntzari ateak zabalduz gero, atzera bueltarik gabeko" salbazio" bidean barrena abiaturik izango zen euskara!
|
|
|
Bermatu behar dira
|
euskararen
erabilera normalizatzearen gaineko legerian jasotako hizkuntza eskubideak; beraz, gurasoei bermatu behar zaie beren seme alaben irakas hizkuntza hautatzeko eskubidea. Baina elebitasunaren helburu komunitarioa egiazki gauzatu ahal izateko bermatu behar da, baita ere, ikasle guztiek eskuratu behar dutela neurri bateko gaitasuna bi hizkuntza ofizialetan.
|
|
|
Behin ofizialtasuna ezarrita, ofizialtasun hori ikuspegi sustatzaile eta aktibo batetik arautzera etorri zen Euskararen Legea. Esan nahi da, ofizialtasuna aldarrikatzea ez, baizik eta
|
euskararen
erabilera normalizatzeko arauak finkatzea zuela Euskararen Legeak helburu. Ia hogeita hamar urteko ibilbidearen ondoren, esan daiteke, eta esan egin behar da?
|
|
2010
|
|
|
Guztien parte hartzea eskrrtzeko baliatu gura dutela aurkezpena ere adierazi du Udalak. Azpimarratu dutenez, \"
|
euskararen
erabilera normalizatuko bada, agintari politikoen ahaleginaz gainera oso garrantzitsua da herritarren partaidetza ere\".
|
|
|
86/ 1997 DEKRETUA, apirilaren 15ekoa, Euskal Autonomia Elkarteko herri administrazioetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prozesua arautuko duena. EHAA, 1997ko apirilaren 17a.
|
|
|
0 euSKararen BilaKaera Soziala: paradigmaTiKoa eTa paradoXiKoa
|
euskararen
erabilera normalizatzeko helburuarekin azken hamarraldiotan garatutako prozesua, hiru bider da paradigmatikoa. lehenik, paradigmatikoa da azken hiru hamarkadetan euskarak bizi izan duen bilakaera sozialak erakusten duelako —argi asko erakutsi ere— hizkuntza ahuldu bat berrindartu daitekeela, hots, hegemonikoak ez diren hizkuntza guztiak ez daudela lehentxeago edo geroxeago desagertzera ... euskal autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela hizkuntza bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta edo porrota besteak beste aipatu berri ditugun hiru baldintza horien araberakoa izan ohi dela. orobat, aurrerapauso sendoenak eman diren lurraldean, eaen alegia, gertaturikoaren argitan bistan da errealitate soziala dela euskararen biziberritze prozesuaren abiaduran zuzenean eragiten duena, prozesu hori azkartzeko mugak oro har ez baitira legerian edo herri aginteen jardunean atzeman, euskal gizartearen beraren baitan baizik. horregatik guztiagatik da euskararena, nik uste, adibide paradigmatikoa hizkuntzen biziberritze ereduen artean. eta halaxe aitortua izaten ari da, gero eta gehiago, mundu zabaleko hizkuntza adituen artean.
|
|
|
Urkulluren ustez, Kulturaren Euskal Plana, hizkuntza politika eta
|
euskararen
erabilera normalizatzeko politika ikusita, Eusko Legebiltzarreko EAJren taldeak ez du argi Jaurlaritzak euskal kulturaren aurrean duen jarrera arduragabekeriaren, nagikeriaren, euskararekiko gorrotoaren edo horien guztien nahasketa baten ondorioa den.
|
|
2011
|
|
|
Antza gogoeta eta eztabaida identitatea zehazterako garaian hizkuntzak zein toki betetzen duen galdetzetik abiarazteko joera da nagusi. Bada, euskal hiztun garen aldetik, bereziki, uste dut bentaja handia genukeela hizkuntzak identitatearentzako zer esan nahi duen galdetu ordez, eztabaida abiarazten deneko hurrenkera norantzaz aldatu eta
|
euskararen
erabilera normalizatzerako garaian identitateak zein eginkizun duen planteatzea. Alegia, gogoeta hizkuntzatik, eta ez identitatetik?
|
|
|
Osakidetzaren euskara planak adibide ona eskaintzen digu erakundeko botere guneak saihestuta
|
euskararen
erabilera normalizatzeko ahalegin alferrekoari buruz. Izan ere, plana kudeatzeko era modu kontziente batez aldendua izan da agintaritzetatik, eta bereziki estamentu medikotik eta haren lerro hierarkikotik, ondoren baita erizaintzaren lerrotik ere, nahiz eta euskararen erabilera lerro hierarkiko horietan sustatu eta bermatu behar diren.
|
|
|
Osakidetzaren euskaraplanak adibide ona eskaintzen digu erakundeko botere guneak saihestuta
|
euskararen
erabilera normalizatzeko ahalegin alferrekoari buruz.
|
|
|
Hauxe da korrespondentzia. CDHn
|
euskararen
erabilera normalizatzeko kide batzuk egindako ahalegina, ondoren nolabaiteko esker ona edo konpentsazioren batekin ‘ezagutu/ ordaindu’ (inkontzienteki horren beharra izango dute). Honek, noski, izango du zer ikusirik motibazioarekin; baina, motibazioa aldez aurretikoa da eta konpentsazioa, ondorengoa.
|
|
|
CDH elkartearen
|
euskararen
erabilera normalizatzeko proiektuaren eskema lan munduan burutzen ari diren proiektu pilotoetarako Elhuyarrek erabiltzen duen eskeman oinarritzen da, gero guk gure egokitzapen eta aldaketak egin badizkiogu ere. Gure lanaren abiapuntua honako hauxe izan da:
|
|
|
Artikulu honetan, egileak kirol elkarte batetan hizkuntza eraldaketa eragin eta
|
euskararen
erabilera normalizatzeko gauzatzen ari den ekintza ikerkuntza proiektu baten berri ematen digu. Artikuluak lau atal nagusi ditu.
|
|
|
EAEn, bai autonomia estatutuari buruzko abenduaren 18ko 3/ 1979 Lege organikoaren 6 artikuluak, baita Eusko Legebiltzarraren
|
euskararen
erabilera normalizatzeko azaroaren 24ko 10/ 1982 oinarrizko Legearen 2.ak ere berezkotasun kontzeptua jaso dute, eta euskarari baino ez diote aitortu. Tamalez, EAEko legegileak ez du kontzeptua garatu, eta udal mailan baizik ez dituzte garapen saioak egin.
|
|
|
Tamalez, EAEko legegileak ez du kontzeptua garatu, eta udal mailan baizik ez dituzte garapen saioak egin. Izan ere, 1989ko otsailaren 1ean Lasarte Oriako (Gipuzkoa) Udalbatzak onetsiriko Udal arauak, udalerrian
|
euskararen
erabilera normalizatzeko xedea zuenak, ezin argiago adierazi zuen berezko hizkuntza kontzeptuaren muina lehentasunezko hizkuntza izatean datzala: " Lasartearrok geure herriko hizkuntza propioa euskara dugunez, Lasarte Oriako Udaletxean hizkuntza normalena eta erabiliena euskarak izan behar du".
|
|
|
Berandu onartu zuen Osakidetzak
|
euskararen
erabilera normalizatzeko Dekretua, are beranduago Dekretua garatzeko plana. 2011n Osakidetzak aipatu planaren ebaluazioa egin zuen, eta bertan jasotzen zena ez dela betetzen ari ondorioztatu zuen.
|
|
2012
|
|
|
Adibidez, euskaraz bizi nahi duen horrek, telebista ikusteko, zinema estreinaldiak gozatzeko edota zibermunduan ibiltzeko, erdarazko produktuak ditu nagusi. Aisialdiarekin lotutako jarduera asko eta askotan, euskara bigarren maila batean dago eta, noski,
|
euskararen
erabilera normalizatua lortzeko oztopo bihurtzen da.
|
|
|
Esaterako, euskaraz bizi nahi dugunok erdarazko produktuak ditugu nagusi; besteak beste, telebista ikusi, zinema estreinaldiez gozatu edota zibermunduan ibili gura dugunean. Aisialdiarekin lotutako jarduera asko eta askotan, euskara bigarren mailan (edo atzerago) dago, eta egoera hori, noski,
|
euskararen
erabilera normalizatua lortzeko traba bihurtzen da.Aipatutako arlo bi horiek lantzen ditugu AEKn, euskararen normalizazioan giltzarria den hirugarren zutabearekin batera, sustapena hain zuzen ere. Sustapenean, KORRIKA dugu ekimenik garrantzitsuena; bi urtean behin euskararen alde milaka lagunek betetzen dituzte Euskal Herriko errepideak.
|
|
|
Esaterako, euskaraz bizi nahi dugunok erdarazko produktuak ditugu nagusi; besteak beste, telebista ikusi, zinema estreinaldiez gozatu edota zibermunduan ibili gura dugunean. Aisialdiarekin lotutako jarduera asko eta askotan, euskara bigarren mailan (edo atzerago) dago, eta egoera hori, noski,
|
euskararen
erabilera normalizatua lortzeko traba bihurtzen da.
|
|
2013
|
|
|
Baiezta dezakegu kultur azpiegitura horietan langileek euskara dutela lan hizkuntza eta lehentasunez darabiltela herritarrak artatzerakoan. Nolanahi ere, espazio publiko horiek ez ditugu euskararen arnasgunetzat hartuko,
|
euskararen
erabilera normalizaturik daukaten zerbitzutzat baizik. Izan ere, kultur gune horietara arrasatear guztiak, euskaldunak nahiz ez euskaldunak, hurbiltzen dira gehiago edo gutxiago eta, beraz, ez dira euskararen eremu esklusiboak.
|
|
|
Gasteizen,
|
euskararen
erabilera NORMALIZATU baten alde lanean ari garen talde eta elkarteok beste behin, gure kezka eta larritasuna adierazi nahi dugu. Alde batetik Euskara Kontseilua berreskuratzeko ahaleginik egon ez delako eta bestetik, 2013a amaitzear dagoela, aho batez eta gehiengoaren adostasuna lortu duen Euskara Biziberritze Plan Nagusia (EBPN) oraindik ez delako onartu, are gehiago, Udal Gobernuak blokeatu egin duelako.
|
|
|
" Zuzendaritzako jaun andreak: 2003ko martxoaren 18an Eusko jaurlaritzak 67/ 2003 dekretua ebatzi zuen, Osakidetzan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko asmoz, eta euskara zerbitzu hizkuntza bultzatzeko xedearekin. Dekretuaren 11 artikuluan, 3 puntuan hain zuzen, idatzizko jarraibideak zehazten ditu:
|
|
|
Ez ohiko osoko bilkuran lau dirulaguntzez egin zen berba. Amuskarentzako laguntza onartu zen eta bestalde,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko laguntzak, kultura arloko elkarteentzako eta gazteentzako laguntzen oinarriak finkatu zituzten.
|
|
2014
|
|
|
Hirugarren helburua zineman
|
euskararen
erabilera normalizatzea litzateke," herriarengan edukaziozko paper bat jokatuz" 11 eta eredu bat finkatzeko lehen pausoak emanez. Bukatzeko, laugarren helburu gisa, filmatutako materialarekin ikus entzunezko euskal artxibo bat osatuz joatea planteatzen zuten, Euskal Herriko memoria historiko bihurtuko dena eta hurrengo belaunaldietako zinegileek baliatu ahal izango dutena12.
|
|
|
Gipuzkoako diputazioak bide seinaleak ezarri ditu, udalbiltzen laguntzarekin turismo intereseko hainbat gune iragartzen dituena, hala nola Aralarreko mendilerroa, Aiako harriak, Zumaiako itsas bazterra, Larrun mendia edo Iruñeako gaztelua, halaber zenbait hiriburutarako norabide eta kilometroak euskaraz edo" Euskal Herria Basque Country". Carlos Urquijo Espainiako gobernuak Euskal Autonomia Erkidegoan duen ordezkariak salaketa aurkeztu du bide seinale hoien kontra,"
|
euskararen
erabilera normalizatzeko oinarrizko legea urratzeagatik". Urquijok dionaz, Gipuzkoako bide seinale berriek" zerbitzukoak dira interesgune diren tokieri erreferentzia egiten dutelako, beraz, gutienez gazteleraz idatzita egon behar dute".
|
|
2015
|
|
|
Laburpena. Gipuzkoako Foru Aldundiak 2013 2017epealdirako
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plana arautu du, 2014ko abenduan Diputatuen Kontseiluaren erabakiaren bitartez. Abian jarritako hizkuntza politika berriaren helburuetara iristeko, berebiziko garrantzia eman dio planaren ebaluazioari, horretarako gutxienez bi esparru kontuan hartzen dituelarik:
|
|
|
Zorrotz betearazi da araudia,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plangintzaren eraginkortasuna handitzeko.
|
|
|
Gipuzkoako Foru Aldundiak ezarri duen hizkuntza politika berria 2014ko abenduaren 22ko Diputatuen Kontseiluaren erabakian jaso da, eta erabaki horrek Aldundiaren
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plana arautuko du, aldian ere. Ezaugarri hauek izan ditu:
|
|
|
Euskararen ofizialtasuna garatu da eta euskararen erabileraren aldeko lege arauak aplikatu dira, ez baita hautazkoa den gai bat; Gipuzkoako Foru Aldundiak euskaraz lan egin behar du, normaltasunez, hori baitagokio. Alde horretatik, zorrotz betearazi da araudia,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plangintzaren eraginkortasuna handitzeko.
|
|
|
Euskararentzako gune hegemonikoak sortze bidean, ume eta gaztetxoen egunerokoa barruti aproposa dela uste dut; izan ere, adin tarte horretan biltzen da euskal hiztunen ehuneko handiena, eta beraz,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko esparru egingarriena ere horixe delakoan nago. Gainera, ume edota gaztetxotan ezarritako ohitura linguistikoek etorkizunari begira eragin baikorra izan dezakete.
|
|
|
Euskararen hiztun eta erabiltzaile berriak: normalizaziorako gakoak – Naiara Berasategi, Jone Goirigolzarri, Ibon Manterola, Gorka Salces eta Xabier Landabidea biltzen da euskal hiztunen ehuneko handiena, eta beraz,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko esparru egingarriena ere horixe delakoan nago. Gainera, ume edota gaztetxotan ezarritako ohitura linguistikoek etorkizunari begira eragin baikorra izan dezakete.
|
|
|
4. Euskararen normalizazioa? eta?
|
euskararen
erabilera normalizatzeko, esaten da aurreko albisteetako
|
|
|
Saiatukonaiz aipatzen bereziki jurisprudentziari begira eta dauden epaiei begira zelako erronkak dituztenbereziki udalerri euskaldunek, eta zelako muga juridikoak planteatzen diren. ...osatu behar denez, ba ausardiaz joko dut eta proposamen batzuk egitera ausartukonaiz, bai une honetan tramitatzen ari den Udal Lege proiektuak zer jasotzen duen aipatuko dizuet, eta nola hobetu daitekeen edo zitekeen aipatu helburuari begira, eta baita ere, ausartuko naizhortik harantzago joaten eta egungo ordenamendu juridikoaz gaindi, zer proposa litekeen nolabaitbereziki udalerri euskaldunetako
|
euskararen
erabilera normalizatuari babes egoki bat bilatzeko.
|
|
|
Saiatukonaiz aipatzen bereziki jurisprudentziari begira eta dauden epaiei begira zelako erronkak dituztenbereziki udalerri euskaldunek, eta zelako muga juridikoak planteatzen diren. ...osatu behar denez, ba ausardiaz joko dut eta proposamen batzuk egitera ausartukonaiz, bai une honetan tramitatzen ari den Udal Lege proiektuak zer jasotzen duen aipatuko dizuet, eta nola hobetu daitekeen edo zitekeen aipatu helburuari begira, eta baita ere, ausartuko naizhortik harantzago joaten eta egungo ordenamendu juridikoaz gaindi, zer proposa litekeen nolabaitbereziki udalerri euskaldunetako
|
euskararen
erabilera normalizatuari babes egoki bat bilatzeko.
|
|
|
Gipuzkoako Foru Aldundiak, prebentzio linguistikoaren ikuspegia barneratu du bere hizkuntzapolitikan,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko aldirako planean bere 17 artikuluantxertatu dugu. Badakizue Diputatuen Kontseiluak abenduaren 22an onartu zuela plangintzaldi berrirako araudia izango dena, eta honela jaso da 3 puntutan:
|
|
|
Legebiltzarraren"
|
euskararen
erabilera normalizatzeko azaroaren 24ko 10/ 1982 oinarrizko Legea" EAEn bakarrik dagoela indarrean, eta udalerri euskaldunek euskara hutsez jardutea ere ez duela baimentzen.13
|
|
2016
|
|
|
Petriatik ohartarazi du, hala ere, arlo pribatua ez dela bigarren mailan uztekoa: «Euskara ez da normalizatuko alor sozioekonomikoan
|
euskararen
erabilera normalizatzen ez bada». Nola egin?
|
|
|
Ertzaintzan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko lehen plana aurkeztu du Eusko Jaurlaritzak. Aurrekontua bikoiztu egingo du.
|
|
|
4. " Euskararen normalizazioa" eta"
|
euskararen
erabilera normalizatzeko" esaten da aurreko albisteetako batean baino gehiagotan. Osatuz zoazen soziolinguistika hiztegian jasoa izango duzunez, hizkuntzanormalizazioa zera da:
|
|
|
Askotarikoak izan daitezke, abiapuntuak oso ezberdinak direlako. Zer egin behar dugu enpresa munduan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko. Zer, herritarron artean euskaraz bizi ahal izateko?
|
|
2017
|
|
|
1982 urtean eusko legebiltzarrak azaroaren 24ko 10/ 1982 legea onartu zuen,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko oinarrizkoa. euskararen legeak garatzen du 1978ko espainiako konstituzioan eta euskal herriko autonomia estatutuan hizkuntza eskubideen inguruan jasotakoak. legearen lehenengo tituluan, hizkuntza gaien inguruko herritarren eskubideez eta botere publikoen betebeharrez hitz egiten da. bostgarren artikuluaren bigarren ataleko lehenengo azpiatalean, administrazioarekin, zein ...
|
|
|
7 86/ 1997 DEKRETUA euskararen legea onartu ondoren, eusko Jaurlaritzak euskararen normalizazioaren inguruko hainbat dekretu onartu zituen. dekretu horiek bateratzeko asmoarekin, eta betiere euskararen legea eta euskal Funtzio publikoaren legearen garapen arauemailea eginez, eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia Elkarteko herri administrazioetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prozesua arautuko duen apirilaren 15eko 86/ 1997 Dekretua onartu zuen 1997 urtean. dekretuaren 1 artikuluan jasotzen da euskara eta gaztelania biak direla ofizialak euskal autonomia erkidegoan diharduten herri administrazioetan eta, horren ondorioz, herritarrek herri administrazio horiekin euskaraz zein gaztelaniaz aritzeko eskubide osoa duela. eskubide hori bermatzeko ze...
|
|
|
" Era berean, lanpostu bati dagozkion zereginak betetzerakoan bertan erabiltzen den hizkuntza, horixe izango da lan hizkuntza." laugarren atalean euskal herri administrazioetako hizkuntzaren normalkuntza prozesuak hiru ardatz izango dituela jasotzen da: entitate bakoitzaren
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plana onartu eta gauzatzea, lanpostu bakoitzari dagokion hizkuntza eskakizunak ezartzea, eta hala dagokion lanpostuetan derrigortasun datak ezartzea. prozesu hori denboran ordenatzeko plangintzaldiak jasotzen ditu bostgarren artikuluan. hamaikagarren artikuluaren lehenengo atalean, derrigorrez bete beharreko indizea aurkezten du eta hura kalkulatzeko formula deskribatzen ... euskaldunen ehunekoa+ (ia euskaldunen ehunekoa/ 2). dekretuarekin jarraituta, hamahirugarren artikuluan hizkuntza gaitasunen hiru maila (a, b eta C) eta lau hizkuntza trebetasun (ulermena, mintzamena, irakurmena eta idazmena) zehazten ditu, eta horien konbinazioarekin lau hizkuntza eskakizunak definitzen ditu. dekretuaren hirugarren atalburuko 15 artikuluan administrazio atal elebidunak eta euskaldunak aurkezten ditu eta honela definitzen ditu:
|
|
|
1982 urtean eusko legebiltzarrak
|
euskararen
erabilera normalizatzeko azaroaren 24ko oinarrizko 10/ 1982 legea onartu zuen, eta lege horren aurka, estatuko abokatuak auzitegi konstituzionalean helegitea jarri zuen 1983 urtean. aztergaiari loturiko hiru ondorio nagusi utzi zituen epai honek, besteak beste. lehenik eta behin, hizkuntzaren ofizialtasunaren gaineko honako definizioa jaso zen: hizkuntza bat ofiziala da gizarte mailan duen errealitate edo pisua gorabehera, botere publikoek aitortzen dutenean komunikaziorako ohikoa den bitarteko bezala euren artean eta herritarrekin, eta balio eta ondorio juridiko guztiak dituenean.
|
|
|
10/ 1982 legea, azaroaren 24koa,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko oinarrizkoa.gasteiz: eusko Jaurlaritza. amorrortu, e.; ortega, a.; idiazabal, i. eta barreña, a. (2009). erdaldunen euskararekiko aurreiritziak eta jarrerak.
|
|
|
50 http://kontseilua.eus/wp content/ uploads/ 2015/ 05/ Larrunaldeko Herriko Etxean eta herrian
|
euskararen
erabilera normalizatzeko arauak. DELIBEROA 20080122.pdf
|
|
|
Euskara planak kirol elkarteetan: Arabako Foru Aldundia eta Gasteizko Udala kirol federazioetan eta klubetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko planak bultzatzen ari dira. Horretarako EMUNenpresaren laguntza izan dute.
|
|
|
Langileon eta gizartearen ahalegin kolektiboa eta antolatua ezinbestekoak izango dira euskararen alde ere. ELAk sindikatu barnean eta bere eraginpean diren eremuetan
|
euskararen
erabilera normalizatzearen erantzukizuna badu. Langileen hizkuntza eskubideen aldeko borroka gurea da neurri handi batean.
|
|
2018
|
|
|
Euskal Osasun Zerbitzuan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prozesua Euskararen Erabilera Normalizatzeko 67/ 2003 Dekretuaren bitartez arautu zen5 Dekretu horretan, gutxieneko helburuak, lehentasunak eta oinarrizko neurriak ezarri ziren entitatearen erabiltzaileen hizkuntzaeskubideak errespeta zitezen. Indarrean sartu zenetik, Osakidetzak Euskararen Erabilera Normalizatzeko Lehenengo Plana garatu zuen, 2005etik 2011ra bitartean; aurrerago, Bigarren Plana6 etorri zen, zeina 2013ko abenduan indarrean sartu baitzen eta 2019an amaituko baita.
|
|
|
Osakidetza osatzen duten 21 zerbitzu erakundeetako
|
euskararen
erabilera normalizatzeko programei dagokienez9, ondorioztatu da zerbitzu erakunde gehienetan onargarritzat har daitekeela zer neurritan bete diren helburuak plangintza aldi erdirako, hau da, zer zabalkunde izan duten normalizaziorako neurriek, zer emaitza lortu diren eta zenbat denbora behar izan den horretarako. 9 zerbitzu erakundetan, garapen maila aurreratua da; 10etan, tartekoa; eta 2tan ez da erdietsi espero bezalako aurrerapenik.
|
|
|
Bestalde, Osasun Sailaren eta Osakidetzako erakundeen arteko harremanen ardatz den Programa Kontratuko kalitate irizpideetan sartu dira
|
euskararen
erabilera normalizatzeko helburu eta neurriak.
|
|
|
Kontratuko kalitateirizpideetan sartu dira
|
euskararen
erabilera normalizatzeko helburu eta neurriak.
|
|
|
Gainera, zerbitzu erakunde askotan hasiak dira beren jardute eremuetako erakunde eta interes taldeekin koordinatzen (tokiko administrazioak, euskaltegiak, euskara taldeak...), eta, zenbait kasutan, lankidetza sortu da
|
euskararen
erabilera normalizatzeari begirako proiektu interesgarrietan (euskaldunek euskara lehentasunezko hizkuntza gisa erregistratzea sustatzeko kanpainak, hizkuntza familiaren eta irakaskuntzaren bitartez transmititzeko kanpainak, erditzerako prestatzeko ikastaroak, eta abar). l) Terminologia eta estandar klinikoak
|
|
|
5 67/ 2003 Dekretua, martxoaren 18koa, Osakidetzan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko dena. EHAA 2003ko martxoak 31.
|
|
|
2.2.1 Plangintzaldietako tarteko eta amaierako ebaluazioak (HPS) Euskal Autonomia Erkidegoko herri administrazioetan euskararen erabilera nor malizatzeko prozesua arautzen duen apirilaren 15eko 86/ 1997 Dekretuaren 4 eta 5 artikuluek ezarritakoaren arabera, erakunde baIzaskun Kuartango Atxa – Bezero Misteriotsuaren Teknika herri administrazioetako zerbitzu hizkuntzaren ebaluazioan koitzak
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plana onartu eta gauzatu behar du, eta bost urteko iraupena izango duten plangintzaldiak ezarriko dira. Egun inda rrean dagoena VI. Plangintzaldia() da.
|
|
|
Egun inda rrean dagoena VI. Plangintzaldia() da. Euskararen erabilera normalizatzeko planak abian jartzearekin batera, euskal herri administrazioek
|
euskararen
erabilera normalizatzeko planei buruzko ebaluazio txostena egin dute plana onartu denetik bigarren urtea betetzen denean, eta baita bost urteko plangintzaldi bakoitza amaitutakoan ere.
|
|
|
Horrela, gero eta hiztun gehiagok isolaturik eta mutu ikusiko du bere burua, gero eta lurralde eta gizarte eremu gehiagotan, sarritan hizkuntza bereko beste hiztun mutu batzuk ondoan dituela. Horixe geratzen zaigu Administrazioan, Osakidetzan, azalera handiko dendetan, unibertsitatean, tabernetan, lagunartean; horregatik ez dugu esparru horietan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko bidean pauso argirik ez nahikorik ematen, asmo handiko nahiz txikiko planez, agintarien laguntzaz nahiz gabe. Normalizazioa duela hogeita bost urte uste genuen baino xede latzagoa da, bistan denez.
|
|
|
Gradu bukaeran eta Master ikasketetan elkarteak sustatzen dituen deialdietan
|
euskararen
erabilera normalizatua eta jasoa ziurtatzeko. Elkarteak bideratzen duen aldizkari zientifikoan euskarari toki egokia eta duina emateko. Aurreko bi xedapenen ondorioz sortzen den euskararen testu masa eskuratuko dio Ortzadar LGBT elkarteak Euskaltzaindiari. Euskaltzaindiak, besteak beste, Euskaltzaindiaren Hiztegia elikatzen duen Lexikoaren Behatokia elikatzeko baliatuko du euskarazko testu masa hori.Era berean, Ortzadar LGBT elkarteak Euskaltzaindiari aholkularitza eskainiko dio herritarren berdintasuna, bizikidetza, sexu askatasuna eta giza eskubideak Euskaltzaindiaren Hiztegian zein bestelako hizkuntza baliabideetan are hobeto islatuta ager daitezen.Errealitate hauek guztiak ondo gogoan ditu Akademiak, eta horiek kontuan hartuz, erabaki garrantzitsuak hartu ditu azkenaldian.
|
|
2019
|
|
|
Bide batez, esan daiteke euskal herriak bizi duen egoerarekin parekotasunak daudela, non osakidetzaren euskara planek legeari jarraitzen dioten, osasun jardueraren paradigma eta irizpideekin lerrokatu gabe, eta administrazioa zatikatuta dagoen. azken batean, osakidetzako euskara planak ez dira baliagarriak Nafarroako erabiltzaileentzat, edota klinika pribatuetan. pernandoren egia bezain argia:
|
euskararen
erabilera normalizatzeko planak ez dira aplikagarriak euskararen lurralde osoan, eta ez dira heltzen euskaldun guztiengana. kanadara itzuliz, horren guztiaren ondorioz, arreta soziosanitarioa ez dago pazientearen hizkuntzan (frantsesez batik bat) bermaturik, eta hori horrela, profesionalen eta erabiltzaileen arteko hizkuntza mugak ohikoak dira. Laburrean, hizkuntza ezberdinak hitz egiten dituzten edota hizkuntza bera maila ezberdinetan menderatzen duten pertsonen arteko komunikazio arazoak lirateke hizkuntza mugak.
|
|
|
Horrek bide eman zion 2020ra arteko Osakidetzako plan estrategikoa garatzeko, eta pisu handiko beste batzuk martxan jartzeko:
|
euskararen
erabilera normalizatzeko bigarren plana, ikerketa eta berrikuntzako plan estrategikoa eta zaintza aringarriena, besteak beste.Inoiz ez bezalakoaDimisioa inoiz ez bezalakoa izan da, sailburu batek ez baitu inoiz halakorik egin ikerketa edo auzibide batengatik. Patxi Lopezen (PSE EE) agintaldian, eragile ugarik Rodolfo Ares Herrizango sailburuarena eskatu zuten, Iñigo Cabacasen heriotzagatik; kargua utzi zuen, baina ez zen izan horregatik.Denera, hamalau sailburuk eta lehendakari batek. Carlos Garaikoetxeak, 1985ean?
|
|
|
Eta Frantziak eta Espainiak jasanarazten dien zapalkuntza kultural, linguistiko, administratibo eta, funtsean, politiko horren ondorioz are ahulezia gehiagorekin egin behar dio aurre olde uniformizatzaile horri.Bai, hizkuntza larrialdi egoeran dago euskara: ez dauka legezko babesik Euskal Herriaren zati handi batean, Euskal Herri kontinentalean neurri herabeekin konformatzera ohitu gara, Nafarroa Garaian euskararen eta euskaldunen kontrako eraso legalak indarrean daude eta Euskal Autonomia Erkidegoan euskararen ofizialtasunak eta irakaskuntzak ez dute balio izan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko; ez dute balio izan kontrapisua egiteko espainolezkoak diren lan munduari, aisialdiari, erreferentzia kulturalei eta baita zerbitzu publikoen zati handi bati ere.Baina klima aldaketaren eszeptikoak badauden bezala, badaude euskararen egoeraren irakurketa baikorra zabaltzen dutenak, eta ez dira entzun nahi mezu ezkorragoak. Mezu baikorrekin euskaldunak gehiago motibatuko direlakoan eta ezkorrek etsipena eragiten dutelakoan?
|
|
2021
|
|
|
30 urte bete ditu Uemak, eta duela 30 urte onartu zuen Villabona Amasako Udalak
|
euskararen
erabilera normalizatzeko lehen ordenantza. Orain, Ueman sartuta," politika ausartagoak" egiteko aukera izango duzuela aipatu izan duzue.
|
|
|
Jardunaldiaren atarikoan, Mireia Zarate Sabino Arana Fundazioren presidenteak nabarmendu du Legea egun ere esparru “behinen eta funtsezkoa” dela euskararen estatusa garatzeko. Azpimarratu du, baita,
|
euskararen
erabilera normalizatzeko “tresna eragingarria” izan dela. “Badakigu aipaturiko legeak hizkuntza eskubideak aitortzen dizkiela herritarrei gaineratu du Zaratek, eta eskubideok bermatzeko eginbeharrak ezartzen dizkiela EAEn egoitza duten administrazioei.
|
|
2022
|
|
|
Ebaluazioaren bitartez hizkuntzaren alderdia txertatu nahi da prozeduran, eta
|
euskararen
erabilera normalizatzeko onuragarrienak diren aukerak azterturik, neurriak diseinatu, ondorio kaltegarriak prebenitzeko, zuzentzeko eta, hala dagokionean, konpentsatzeko.
|
|
|
Seigarren kapituluan, planen eta proiektuen hizkuntza inpaktuaren ebaluazioa lantzen da. Ebaluazio horien bitartez, hizkuntzaren alderdia txertatu nahi da prozeduran, eta
|
euskararen
erabilera normalizatzeko onuragarrienak diren aukerak azterturik, neurriak diseinatu, euskararen erabileraren normalizazioaren gaineko ondorio kaltegarriak prebenitzeko, zuzentzeko eta, hala dagokionean, konpentsatzeko.
|
|
|
Euskaraz saldu eta lan egin nahi duten enpresen sarea indartzea eta beren ereduak ezagutzera ematea lagungarria da enpresei begirako lanketa egiteko; asmo horrekin jaio zen proiektua, 2015ean. Hizkuntzen kudeaketan aurreratuta dauden eta
|
euskararen
erabilera normalizatua duten enpresa hauek osatzen dute batzordea: Cikautxo, Batz, DanobatGroup, Eika, Elay, Elkar, Fagor Taldea, Goizper Group, IMH, Irizar, Mondragon Korporazioa, Mondragon Unibertsitatea eta Orkli.
|
|
|
Baita duela 25 urte abian jarri eta oraindik indarrean dagoen 86/ 1997 dekretuarekin alderatzeko ere. Testu berriak erakusten du
|
euskararen
erabilera normalizatzeko asmoa, eta hala dio esplizituki: helburu duela «euskal sektore publikoak herritarrekiko harremanetan euskara eta gaztelania inolako diskriminaziorik eragin gabe erabili ahal izatea bermatzea».
|
|
|
Kirolaren bidez zenbait balio sustatu nahi dituzte, eta erdigunean kokatu dute euskara. «Helburua da
|
euskararen
erabilera normalizatzea, eta, batez ere, kalera ateratzea», azaldu dio BERRIAri klubeko kideak. Taldekide askok euskaraz oraindik orain ez dakitela aitortu duten arren, euskararekin duten harremana aldatzen ari dela uste du.
|
|
2023
|
|
|
EH Bilduko eledun Maddalen Iriartek adierazi du auzitegiek azken asteetan eman dituzten ebazpenak «oztopo» eta «eraso» direla
|
euskararen
erabilera normalizatzeko bidean: «Errealitate bat da atzerapausoek eta euskararen aurkako erasoek ez dutela etenik».
|
|
|
Halere, azaldu du euskararekin zerikusia duen gai orok «kezkatzen» duela Jaurlaritza, eta lan egiten ari dela euskara biziberritzeko prozesuaren aldeko «hizkuntza politiko progresiboa eta tokian tokiko ezaugarrietara egokitua» aplikatzeko. Hala, azaldu du berme juridikoak areagotuko dituztela, eta gaiari arreta berezia jarri diotela tramitazio bidean den dekretu berri batean, zeinak herri administrazioetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prozesua arautuko duen.
|
|
|
EH Bilduko eledun Maddalen Iriartek adierazi du auzitegiek azken asteetan eman dituzten ebazpenak «oztopo» eta «eraso» direla
|
euskararen
erabilera normalizatzeko bidean. Hala, jarrera proaktiboa izateko eskatu dio Eusko Jaurlaritzari.
|
|
|
Epaitegietatik iritsitako kolpeei aurre egiteko, administrazioan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko urrats gehiago eskatu zituzten atzoko Bilboko manifestaziora joandako buruzagi politikoek eta sindikalek.
|
|
|
3 Udalek hizkuntza ofizialak ahoz eta idatziz erabiltzeko irizpideak ezin ezartzea, ez barneko ezta kanpoko mailan ere, oztopo da toki erakundeen funtzionamenduan eta, are kezkagarriagoa, euskal herritarrei ematen dizkieten zerbitzuetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko. Kaltetuenak euskara gehien erabiltzen den eta ohiko hizkuntza den udalerrietako herritarrak dira.
|
|
|
Puntu gehienak onartu ziren aho batez atzo Bergaran, agintaldiko azken ohiko osoko bilkuran. Aho batez onartu zen, besteak beste, 2023tik 2027rako Bergarako Udalean
|
euskararen
erabilera normalizatzeko plana. Amaierako galderen eta eskaeren tartea baliatu zuen Larramendiko Arnasa taldeak hurrengo agintaldira begirako galderak egiteko.
|
|
|
3 Udalek hizkuntza ofizialak ahoz eta idatziz erabiltzeko irizpideak ezin ezartzea, ez barneko ezta kanpoko mailan ere, oztopo da toki erakundeen funtzionamenduan eta, are kezkagarriagoa, euskal herritarrei ematen dizkieten zerbitzuetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko.
|
|
|
3 Udalek hizkuntza ofizialak ahoz eta idatziz erabiltzeko irizpideak ezin ezartzea, ez barneko ezta kanpoko mailan ere, oztopo da toki erakundeen funtzionamenduan eta, are kezkagarriagoa, euskal herritarrei ematen dizkieten zerbitzuetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko. Kaltetuenak euskara gehien erabiltzen den eta ohiko hizkuntza den udalerrietako herritarrak dira.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, hizkuntza eskakizunen sistema deritzona aplikatzen da. Sistema hori Euskal Funtzio Publikoari buruzko Legean arautu da, eta EAEko herri administrazioetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko prozesua arautzen duen apirilaren 15eko 86/ 1997 Dekretuak
|
|
|
• Administrazioa: Administrazioetan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko 86/ 1997 Dekretua. Euskal Antolamendu Sanitarioaren 8/ 1997 Legea eta Osakidetzan euskararen erabilera normalizatzeko 67/ 2003 Dekretua.
|
|
|
Administrazioetan euskararen erabilera normalizatzeko 86/ 1997 Dekretua. Euskal Antolamendu Sanitarioaren 8/ 1997 Legea eta Osakidetzan
|
euskararen
erabilera normalizatzeko 67/ 2003 Dekretua. Euskal Herriko Poliziari buruzko 4/ 1992 Legea eta Ertzaintzan euskararen normalkuntza prozesua arautzen duen 30/ 1998 Dekretua.
|