|
2000
|
|
|
ETB2 sortzean ni kanpo nengoen, eta ez dut sinisten ETB2n. Pentsatzen genuen
|
euskara
normalizatzeko bide egokiena telebista euskaldun bat zela. 20 urte pasa dira, eta hala izan da.
|
|
2001
|
|
|
Gure herri hiru eleko honek itzulpengintzan garatuz doan iraultza horretatik at irautea barkaezina da zerikusidun guztiak gogoan:
|
euskara
normalizatu eta estandarizatu nahi dutenak, tresna bikaina dutelako corpusa koherenteago bihurtzeko; administrazio publikoak, herritarrei zor dietelako normalizazio araudi guztiek agintzen duten corpus elebidun kalitatezkoa; eta, zertan esanik ez, itzultzaileak eurak, iraultza lagungarria izan dakien, inor lanik gabe ez geratzeaz gain, areago ekoiztu eta irabazteko bidea dutelako automatizazioa.... Eta jakina, herritarra bera ahaztu barik, hizkuntz kalitateari ez ezik, diruari ere begiratzen diolako:
|
|
|
Joana Albret Mintegias 1997ko urrian sortu zen. " Liburutegi eta dokumentazio zentroetan euskaraz aritzeko beharra eta eskubidea daukagulako,
|
euskara
normalizatzea nahi duen talde bat gara". Alor honetan euskarak dituen gabeziei irtenbidea bilatu nahian, hainbat tresna eta egitura behar zutela ondorioztatu zuten eta horien artean funtsezko irizten diote Liburutegi Nazionalari.
|
|
2002
|
|
|
Aholkularitza eta kolaborazioa normalizatubeharko genituzke: kanpainak, diru-laguntzak, etab. Adibidez, intereshandiko jakintza arloak (komunikazioa eta informatika) bultzatzekoelkarlana, horiek
|
euskara
normalizatzeko tresnak ematen dizkigute eta.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitatean
|
euskara
normalizatzeko plangintzak, alegia I. etaII. plangintzak, martxan jarri baino lehenago, jadanik EHUko fakultate zeineskoletako Euskara Batzordeak hainbat urtez aritu ziren euskararen aldeko ekintzak burutzen.
|
|
|
Ikuspegi honetatik, bada, aipatu genituzke, lehenik, euskararen irakaskuntza eta erabilpena helburutzat duten erakunde eta talde guztiek egiten dituzten ahaleginak eta aportazioak; ez dago zertan talde guztien aipamena eta zerrenda egin. AEK, HABE, Elhuyar, Labayru, Oinarriak, EHE eta abar bezalako taldeak lirateke hor; eta, noski, Ikastolak etaDereduko irakaskuntza eta, oro har,
|
euskara
normalizatzeko eta eraberritzeko literatur sorkuntzan, hedabideetan, administrazioan... burutzen diren lan eta kreazio guztiak. Eta lantzen duten sailetakoek beraiek ez bestek, hedabideetan azaltzen direnetan edo izan ezik, ezagutzen ez ditugun zenbait talde fin eta zintzo askok egiten duten lana.
|
|
2003
|
|
|
kolektiboen eta pertsonen arteko diskriminazio laborala, prekariotasuna eta aparteko lanorduak salatuko dituzte eta laneko osasunaren defentsa eta negoziazio kolektiboa eskatuko dituzte. Sindikatu abertzaleek, aurreko horretaz guztiaz gainera, enpresetan
|
euskara
normalizatzeko eskaria egingo dute, eta «Egunkaria»ren eta hedabide horretako langileen aldeko aldarria ere eszenifikatuko dute berriro. Bestalde, nazioarteko egoera belikoa kontuan izanik, gerra geldiarazteko eskatuko dute alde bateko nahiz besteko sindikatuek, azken aste hauetan egin dituzten lanuzteen eta manifestazioen indargarri.
|
|
|
Agirian dago euskal eleizbarrutiak, azken urteotan, euren dokumentu ofizialak argitaratzean, dalako"
|
euskara
normalizatu" hori erabilten dabela. Hor doguz, esate baterako, Euskal Herriko gotzainak Garizuman urtero argitaratzen daben Artzain Gutuna...
|
|
|
Bai, bai. Gutariko bakotxak geure eretxiak euki geinkez euskeraren arloan; baina dokumentu ofizialentzat ontzat emona dago zuk aitaturiko"
|
euskara
normalizatua". Ha ta guzti be, Bizkaiko Eleizeak, azaleko zeretan hortik jo arren, bizkaierea erabilten dau, gehien baten, oraindino gure herririk gehienak euskalki hauxe daualako argien eta maiteena.
|
|
|
Ba, hara: bere eretxiei eustearren eta gaurko"
|
euskara
normalizatu" hori puntu batzuetan ontzat ez hartzearren, lanpostu batetik baino gehiagotik aldendu ei dabe Olazar idazlea: Bermeoko Udaletik, Gasteizko Eskolatik, Bilboko Gotzaitegitik...
|
|
|
Orain aurkezten den lan hau lanabes erabakigarria izango da, auzitegietan
|
euskara
normalizatzeko bidean. Hauxe izango da, gainera, formato horretan erabili ahal izango diren kodeetatik lehendabizikoa.
|
|
|
Hurrengo urteetan Agustin Azkarate izan zen Historia Sailburua, Joseba Agirreazkuenaga Iker azpisailaren arduraduna, Ramon Amundarain Irakas azpisailarena eta Joseba Intxausti Lexikografia azpisailarena. 1981an kaleratutako Historia eta Gizarte zientzien urtekariaren lehen alean (sailaren produkzio idatziaren lehen emaitza zuzena) esaten zaigunez sailaren helburuak Historialari sakabanatuak elkarganatzea eta euskal historialarien arteko koordinakuntza indartzea; Historiarako
|
euskara
normalizatu bat sortu eta finkatzea eta Historiaz euskaraz egiten diren edo egin litezkeen lanak bizkortu eta zabaltzea ziren. Ez dira gehiegi aldatu gaur egun arte.
|
|
|
Ondorengo hilabeteetako polemikan, Txelis Alvarez, UEUko Filosofia sailburuak Euskaltzaindiak Espainiako erregeari egindako bisita maiseatu zuen, «orin eta ezpai izpirik gabe, badakigu zein ezpaletakoak zareten. Gauzak denontzat aldatu baitira.(?) Baina hemendik aurrera gaitake gehiago engaina bere sasi neultrasunarekin»7 Euskara batuaren arauemaile moduan errespetatzen zuen Euskaltzaindia Alvarezek, baina ez
|
euskara
normalizatzeko bide gidari moduan. Aurrerago ikusiko dugunez, eztabaida horiek izan zuten eragina UEUren eta Euskaltzaindiaren arteko harremanetan.
|
|
|
Ez da egunkari bati egiten zaion eraso soila. Euskal Herrian
|
euskara
normalizatzeko abian dugun normalizazio prozesua gelditzeko saio berri bat da. Lehenago AEKrekin egin zuten, helduen euskalduntze alfabetatzean egiten ari zen lana oztopatu nahirik eta egun ondorio latzak pairatzen ari gara maila horretan, nahiz eta jakin ez dela egungo krisiaren jatorri bakarra.
|
|
|
Euskarak hiztunak eta erabilera eremuak irabazi ahala gainbehera etorri behar du helduen euskalduntze alfabetatzeak. Izan ere,
|
euskara
normalizatu ahala desagertzeko sortutako langintza da, ez da, bada, irauteko sortua; baina, goiz da oraindik egoera horretara iritsi garela esan eta gainbehera, besterik gabe, horri egokitzeko. Helduen euskalduntze alfabetatzea azken urteetan 90eko hamarkadan ereindakoaren errentatik bizi izan da, ez da egoera berrietara era egokian, bizkorrean eta ikuspegi zabalez moldatu eta, etorkizunean hala segitzen badu, amildegiaren behera, pisu handiko harri baten tankeran, amiltzen segitzeko txartelak eskuratuak ditu.
|
|
|
Politikazko izarian gabiltza, bere zentzu sakon eta onenean, ez indarrean dabilen hertsi eta besterenduan. Baina, akonplejatuxe," politizatu" gabea nahi dugu gurea, handik aldenduago eraginkorrago izanen ginatekeelakoan; hain" maltzurrak" ez garela ikustean, aiseago datekeelakoan
|
euskara
normalizatzea. Eraginik aski duen iruzurra, are euskaltzaleen artean.
|
|
|
Areago, euskara sustatzearen atzean Nafarroaren iden titatea arriskuan jartzen duten interesak daude; ho rregatik, euskara aldarrikatzen duten nafarrak ez dira fidatzekoak. Gainera, dagoeneko Nafarroan
|
euskara
normalizatuta dago eta euskaldunen egoera normala da. Orduan, Nafarroako hiz kuntz politika ofizialak diru publikoa atzerriko hizkuntzen az tertzeko eta sustatzeko erabiltzea zilegi da.
|
|
2004
|
|
|
Pedro Burillo, Nafarroako Unibertsitate Publikoko errektorearen taldeak, urria hasieran, aurkeztu zuen Abiaburu Agiria, hau da,
|
euskara
normalizatzeko plangintza egiteko mugak zehazten dituen txostena. Gobernu Kontseiluak onartuz gero »hala gertatuko da ezustekorik ez bada» litekeena da otsailetik aurrera ikasgai batzuk euskaraz ematea.
|
|
|
Eta, bide horretan, garrantzi handikoa izan daiteke prozesu zibilari buruzko lege nagusiaren argitaraldi elebiduna prestatzea, lege hori aplikagarria baita Espainiako estatuko lurralde euskaldunetan. Argitaraldi elebidun hori ezinbesteko tresna gertatuko da Justizia Administrazioaren barruan
|
euskara
normalizatzeko.
|
|
|
91 Andoni Sagarna: Bi milioi t' erdi lagunen ohiturak aldatu behar dira
|
euskara
normalizatzeko, Argia, 1986/11/9.
|
|
2005
|
|
|
Entzuleen galderak hasi aurretik euskararen normalizazioan estatua izateak ala ez izateak duen garrantziaz aritu ziren hizlariak. Iñigok estatua izatearen berebiziko garrantzia aipatu zuen eta Mateok
|
euskara
normalizatzeko autogobernua badugula erantzun zion eta zera gaineratu: «Hizkuntz politika ezin dugu kolore bakarrekoa egin».
|
|
|
1977 urtean ikastetxe publikoetako hainbat irakaslek egindako udakojardunaldien ondoren sortutako pedagogia kolektiboa. Kolektibo honek euskararekin izan duen atxikimendu nabarmenari esker,
|
euskara
normalizatzea eta berreskuratzea lortu da irakaskuntza publikoan.
|
|
|
Bestetik, lan hori egiteko guztion lana ezinbestekoa dela deritzogu. Bakoitzak bere esparruan eta ahal duen neurrian urratsak egiten baditu eta arloz arloz normalizazioan aurrera pausoak egiten baditugu, lortuko dugu egoera iraultzea eta
|
euskara
normalizatua izatea esparru guztietan.
|
|
2006
|
|
|
Euskaldunen artean ohiko hiru multzo berezi ditugu, alfabetatuak, partzialki alfabetatuak eta alfabetatu gabekoak; hiru multzo horiek bitan bana daitezke, alfabetatuak eta besteak alegia. Aurrera begira,
|
euskara
normalizatu ahala, partzialki alfabetatu eta alfabetatu gabekoen multzoak txikiagotuko dira, gazteenetan horrela ikusten da. Izan ere erdaldunak euskalduntzearekin batera alfabetatzen baitira, baita jatorrizko euskaldunak euskal eskolaren bidetik ere.
|
|
|
Izan ere, beronen osagarriak izango dira, epe labutsitatearekin izandako lankidetza estuari esker. Bi erakundeon konpromisoa da, Justizia Administrazioan
|
euskara
normalizatzeko prozesuaren barruan, aurrerapausoak ematea, prozesu horrek dituen zailtasunei muzin egin gabe.
|
|
|
Hara hor
|
euskara
normalizatzeko formulazioa edo proposamena. Hitz gutxitan planteamendu sakon bat.
|
|
|
euskara teknikariak zer dira? Izenari erreparatuz gero, eta ñabardurak saihestuta,
|
euskara
normalizatzea lortzeko teknikak erabiltzen dituztenak direla esan genezake.
|
|
|
Izenaren kate motzari atxikirik gelditu gabe, ordea, hobekixeago eman dezakegu lanbidearen berri: euskara teknikariak,
|
euskara
normalizatzeko planak, ekimenak eta neurriak diseinatzen eta gauzatzen ditu, esparru sozial edo geografiko jakin batean (udalerri, enpresa, ikastetxe, administrazio atal, elkarte, erakunde publiko nahiz pribatu...). Definizio zabal samarra da agian, baina teknikarien lanak eta eginbeharrak askotarikoak dira, eta hor denak sar daitezkeelakoan eman dugu.
|
|
|
Lehenago ere emana dugu euskara teknikariaren lanbidearen definizioa, eta horrek berak erantzunen liguke galdera. Euskara teknikariak
|
euskara
normalizatzeko ekimenak eta neurriak diseinatu, planifikatu eta gauzatzen ditu. Edo horretan ahalegintzen da behintzat.
|
|
|
Zoritxarrez, ordea, euskarak denetik behar du, edo hala iruditzen zait niri behintzat. Hau da, herritar euskaldunok hizkuntza baten edo bestearen aldeko hautua egiteko garaian, azken batean hori baita kontua?, erabaki indibidual nahiz kolektibo horrek era askotako osagaiak dauzka, eta osagai horietan guztietan eragin dugu
|
euskara
normalizatu nahi badugu.
|
|
|
Kontua da hori euskara zerbitzuak antolatutako udalekuetan gertatzen dela, eta horrexek ematen dio ukitu absurdoa:
|
euskara
normalizatzeko programazioaren barruan txertatutako ekintza baten bidez lortzen da euskara hutsean bizi diren haur batzuek zenbait egunetan gaztelaniaz dezente praktikatzea. Egia da gainerako haurrentzat udalekuak irabazpidea direla euskarari dagokionean, eta haur euskaldun ia elebakarren hizkera haientzat mesede eta eredu dela egun horietan.
|
|
|
Badugu bestela, gure kontzientziaren kontsolagarri, hainbat ezintasuni erantzuteko formula bikaina, benetako komodina:
|
euskara
normalizatu gabeko hizkuntza da. Horren ondorioa da euskararen kalitate eskasa, eta baita beste hainbat kontu ere:
|
|
|
euskara lege, xedapen eta arau hutsez normalizatzea; ez bedi nahas normalizazioarekin edo normatibizazioarekin. Lege, xedapen eta araurik gabe ez da
|
euskara
normalizatuko, ziur asko, baina lege, xedapen eta arau hutsekin gizartea mailukatuz ezta ere.
|
|
2007
|
|
|
Herriko biztanleen %80 baino gehiago euskalduna edo ia euskalduna da, eta hori salbuespena da Oarsoaldean. Errenterian, Lezon edo Pasaian kopuru horretatik oso urrun daude, eta horregatik batzuetan zaila da eskualdeko gainontzeko herriekin
|
euskara
normalizatzeko politika bateratuak egitea. Aitziber Arnaiz euskara teknikariak hala esan digu:
|
|
|
Guraso eta seme alaben artean euskararen transmisioa bermatzeko plana, bikote euskaldunetan hizkuntza ohiturak sendotzeko ekimena, Ttur ttur euskaltzaleen bilgunearekin sinatutako lankidetza hitzarmena, merkataritza eta elkarteetan euskara sustatzeko egitasmoa edo bereziki garrantzitsua den Ola plana. «Ola planari esker eskualdeko enpresa handietan Alcampo edo Niessen, esaterako
|
euskara
normalizatzeko aurrerapausoak eman dira, eta enpresen mundua oso garrantzitsua da euskara normalizatzeko», azpimarratu digu Arnaizek.
|
|
|
Azken hamarkadan
|
euskara
normalizatzeko plangintzak agertu dira indarrez. Gure ustez, hementxe dago, hain zuzen ere, gure motibazio arazoei eta ikas prozesuari norabide berria emateko aukera.
|
|
|
Horrek euskararen komunitatea hedatzea lekarke eta, horrela, euskaldunak agerikoagoak lirateke eta gizartean pisu gehiago irabaziko lukete. Alegia, halako hiztunak aktibatuz gero,
|
euskara
normalizatuago legoke.
|
|
|
Testuon hartzailea, orain artekoetan bezala, zuzenbidearen profesionala edota ikaslea da, lehenik eta behin. IVAPek, Euskal Gaien Institutuak bezala, abokatu, epaile edo teknikari euskaldunen esku jartzen dituen itzulpen hauen bidez zuzenbidearen arloa euskalduntzen eta hain garrantzitsua den esparru horretan ere
|
euskara
normalizatzen jarraitzeko borondatea erakusten du.
|
|
|
Hori dela eta, gogotsu ekin diogu legeria hori euskaraz emateari. Hurrean ere, gure asmoa esparru juridikoan
|
euskara
normalizatzeko urrats bat gehiago ematea da. Bide batez, esku artean dugun itzulpen hau baliagarri izan daiteke oinarrizko eskubideak euskaraz egikaritzeko.
|
|
|
Zergatik ote? Nireustez, hizkuntzaren bigarren definizioa aurrenekoa baino askoz zuzenagoa da, etadefinizio horren arabera,
|
euskara
normalizatzea gauza zaila da, zailik baldin bada.Hortik iraultza hitza erabili izana.
|
|
|
borondatepolitikorik balego, euskararen normalizazio soziala bideragarria izango litzatekeedonon gaurko egoeran, baina ez dago borondaterik halakoen aldetik hartu behardiren erabakiak hartzeko eta egin behar dena egiteko. Botere autonomikoarenahalmen mailak ez du
|
euskara
normalizatzeko gaitasunik erakusten, eta ahalmeneza horretaz ez jabetzeko itsukeria bera ere borondaterik ezaren adierazpidea da.
|
|
|
Ezinbestekoa da euskararen parekidetasuna eta berreskurapen osoa, hurrenez hurren, bermatzea ezagupenaren eta erabileraren aldetik. Bestetik, euskalgintzak hainbat alditan aldarrikatu duen eskaerarekin bat egiten dugu, Euskal Herriko toki erakunde orok gutxienez aurrekontuen% 2 esleitzea, urtero,
|
euskara
normalizatzearen egitasmorako.
|
|
|
Euskal Herrian Euskaraz erakundeak,
|
euskara
normalizatzeko behar diren gutxieneko hamar urratsez osaturiko aldarrikapen taula bidali zien eskualdeko alderdi politiko eta hautesle plataforma guztiei, hauteskunde garaian, zerrendak eta herri programak osatzen ari zirenean.
|
|
|
Udalaren
|
euskara
normalizatzeko ordenantza baliogabetu egin dute epaileek
|
|
|
horrela deitzen ziren Jakin eko lankideen urteroko bilerak. Jakin sortu denean
|
euskara
normalizatu gabe dago, Euskaltzaindiak bere burua antolatzen dauka oraindik nahikoa lan, eta jakinlariak euskaran autodidaktak dira gehienbat. Jakinlarion artean ere arazo nagusia euskara garbi ala mordoiloarena da.
|
|
2008
|
|
|
Asko maite ditut bai euskara eta baita euskal kultura ere. Nire ametsa, beraz,
|
euskara
normalizatua egongo den Euskal Herri euskaldun bat da. Beharbada oso utopikoa izango da, baina polita da.
|
|
|
Altzako Bai Euskarari Batzordea desegin eta Bizarrain Kultur Elkartea sortu eta legeztatu zuten 2001ean. Bizarrain elkarteak elkarlan hitzarmena sinatu zuen Donostiako Udalarekin eta Kontseiluarekin urte berean, eta harrezkero urtero berritu dute hitzarmena, Altzan
|
euskara
normalizatzearen alde lan egiteko. Zazpi urte daramatza elkarteak auzoko hainbat sektoretan euskara normaltasunez erabil dadin lanean.
|
|
|
Hizkuntza teknologia helburu eta lagun
|
euskara
normalizatzeko bidean
|
|
|
Foru administrazioari dagokionez, Nafarroako Gobernuak arautze lanak egin ditu Nafarroako Foru Komunitateko administrazio publikoetan
|
euskara
normalizatzeko esparruan. Araugintzan egindako lanaren fruitu dira honako hauek:
|
|
|
Iruzur horiek, bi helburu nagusi bilatzen dituzte funtsean. Batetik, Euskal Herria kolpatzen duen zatiketa administratiboetatik erditutako hizkuntza politiken bidez
|
euskara
normalizatzea posible dela sinestarazi nahi digute; eta bestetik, euskalgintzaren aldarrikapenak neutralizatzea eta euskalgintzan dihardutenen sinesgarritasuna higatzea dute helburu.
|
|
|
Dena dela, orokorrean bizikidetza sozialerako eta bereziki bizikidetza kulturalerako erabakigarri diren bi arazori ez zaie irtenbidea eman, eta pertsonaren jatorriak baldintza ditzake horiek: alde batetik, norberak duen identitate sentimendua eta jatorria alde batera utzita, euskal herritarren eskubideak bermatuko dituen sare politikoa eta instituzionala aitortzea; eta, beste aldetik, eremu" publikoan" eta lurralde osoan,
|
euskara
normalizatzeko konpromiso irmoa, lurralde bakoitzean dauden gainerako hizkuntzak ere erabiltzen direla.
|
|
|
Arrazoi nagusia ezaguna da:
|
euskara
normalizatu gabe dago eta horrek ondorioak dauzka. Eta garrantzitsuena da leku askotan ez dela erabiltzen; begi bistakoa da etorkinentzat autoktonoek ez dutela erabiltzen.
|
|
|
Bai Euskarari mezuaren bidez, Kontseiluak euskal gizartearen euskararen aldeko jarrera erakutsi nahi izan zuen, eta euskal gizartea jarrera horretara bildu zuen. Lelo horrek euskararen aldeko jarrera argia erakusten du, izan daiteke euskararen alde gaudela eta kito, edo euskararen alde gaudela eta euskaraz bizi eta
|
euskara
normalizatuz joateko urratsak egiteko prest gaudela.
|
|
2009
|
|
|
Urteak dira
|
euskara
normalizatzeko urratsak ematen ari dela justizia administrazioan. Gaur egungo egoeraz hausnarketa egin dute Argiarako, EAEko Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzako Normalizazio Arloko hainbat langilek. Justizia Administrazioan euskara normalizatzeko politika, aurreko zenbait ekintza gorabehera, 1996an hasi zen, Eusko Jaurlaritzak justiziaren arloko funtzionarioen eta baliabide materialen eskumena jaso zuenean.
|
|
|
Urteak dira euskara normalizatzeko urratsak ematen ari dela justizia administrazioan. Gaur egungo egoeraz hausnarketa egin dute Argiarako, EAEko Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzako Normalizazio Arloko hainbat langilek. Justizia Administrazioan
|
euskara
normalizatzeko politika, aurreko zenbait ekintza gorabehera, 1996an hasi zen, Eusko Jaurlaritzak justiziaren arloko funtzionarioen eta baliabide materialen eskumena jaso zuenean. Ordura arte euskarak ez zuen ia lekurik epaitegietan, ez ahozko harremanetan, ez agiri judizialetan, ez aplikazio informatikoetan.
|
|
|
AEK erakundeak 2007an kaleraturiko datuen arabera, urte horretan AEK ko irakasleen %67a emakumezkoa zen. Horretaz gain, egun
|
euskara
normalizatuago dagoen irakaskuntza mailetan (Derrigorrezko Hezkuntzan eta Batxilergoan) emakumezkoak gehiengo dira irakasle lanetan, eta aldiz, euskararen presentzia urriagoa den mailetan (Unibertsitatean eta Lanbide Heziketan) gizonezkoak dira nagusi.
|
|
|
Hortaz, Euskal Herriko eskualde nahiz lurralde ezberdinetan dagoen errealitate soziolinguistikoak eta legez anitza denak zera galdatzen du: tokian tokiko plangintza bat egitea,
|
euskara
normalizatzeko eta ahalbidetzeko erabilera eremu guztietan, lehenik eta behin, hizkuntzaren ofizialtasuna legez horrela onartzen den tokietan. Bigarrenez, horrek ez du esan nahi, inola ere, euskararen erabilera hedatu behar ez denik lurralde guztietara, hezkuntza nahiz gizarte eremuetan, bere sustapenak hiritarren sostengua duenean.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, Estatutua onartzen denetik aurrera (1979an, alegia),
|
euskara
normalizatzeko Legeak (1982) eta euskal funtzio publikoari buruzkoa Legeak (1989) ezartzen dituzte, funtzio publikoan sartzerakoan euskara jakitea galdatu eta baloratu ahal izateko oinarriak.
|
|
|
Nafarroan 22 urte joan dira Euskararen Foru Legea onartu zenetik. Lege hori Nafarroak bere ibilbide luzean zehar
|
euskara
normalizatzeko izan duen arau bakarra izan da. Baino horrek ez dio baliagarritasunik ematen.
|
|
|
Euskararen normalizazioan kasu eredugarri izan direnen praktika onak ezagutarazi nahi ditugu eta horiekin eredu baliagarriak eman euskara plan bat martxan duenari edo jarri nahi duenari. Hausnarketa egiteko ideiak eta adibideak eman nahi dizkiogu, eta lagundu nahi diogu erakundeen hizkuntza kudeaketarako baliagarri diren praktiken gainean hausnartzen eta erakundeetan
|
euskara
normalizatzeko klabeetan sakontzen. Horrek esan nahi du, kasu bakoitzaren barruan, zutabe edo giltza horiek identifikatzen eta ardazten saiatu behar dugula.
|
|
|
Klusterraren proiektuen artean bada bat praktika onak biltzera jo duena, alegia, lan munduan
|
euskara
normalizatzeko esperientzia aurreratuak edo eredugarriak jasotzera jo duena. Izan ere, behin eta berriz soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain entzun dugu euskarak lan arloan gabezia handiak dituela, euskararen normalkuntzarako eremu zaila dela...
|
|
|
EITBko hedabideetan euskararen erabilera egokia sustatzea da helburua, euskal gizartean
|
euskara
normalizatzeko eta bultzatzeko.
|
|
|
Alberto Surio Euskal Irrati Telebista (EITB) herri erakundeko zuzendari nagusiak eta Andres Urrutia euskaltzainburuak EITBren eta horren sozietate Euskal Telebista, Eusko Irratia eta Radio Vitoriaren eta Euskaltzaindiaren arteko hirugarren lankidetza hitzarmena sinatu dute gaur, azaroaren 19an, EITBren Bilboko egoitzan. Hitzarmen horren bidez, EITBko hedabideetan euskararen erabilera egokia sustatuko da, euskal gizartean
|
euskara
normalizatzeko eta bultzatzeko helburuarekin. Ekitaldian halaber, Euskaltzainditik Jose Luis Lizundia diruzainak eta EITBko administrazio kontseiluko kideak eta Pello Telleria idazkariordeak parte hartu dute.
|
|
|
Obrari buruz, genero guztiak jorratu zituela azpimarratu du, eta 60 urtetan zehar, nekerik gabe, euskara hezkuntzan sartu behar zela aldarrikatu zuen, baita bultzatu ere. Bere obra nagusia, Jurgi Kintanaren aburuz, Euskal Akademia sortzea izan zen,
|
euskara
normalizatu eta normatibizatzeko. Bat izan zuen ametsa eta helburua:
|
|
|
Lehengo urteetako ikasleen eskari nagusia oinarrizko euskara bazen ere, gaur egun erdi eta goi mailako euskara da. Izan ere, hezkuntzan
|
euskara
normalizatzen ari da. Zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta normalagotzat hartzen da euskara, eta poliki poliki norberaren kulturaren zati sentitzen da.
|
|
|
Menpeko politiken mugak eta tranpak nabarmenak dira:
|
euskara
normalizatzea Euskal Herrian inposatzea baldin bada, espainiera Madrilen eta frantsesa Parisen ere inposatzea da; bi Estatu horiek beren hizkuntzak jakitera legez behartzen gaituzte, baina Euskal Herriak ezin du behartu euskara jakitera; han, gurasoek eskolako hizkuntza aukeratzeko eskubiderik ez badute, hemen, zergatik dute. Asimetria eta gezur horien aurrean, argi izan dezagun, gaztelania eta frantsesa beren lurralde historikoetatik haratago Euskararen Herrian zabaltzea, hizkuntz kolonizatzea dela.
|
|
|
Eusko Alkartasuna bereziki mindu du, gainera, hezkuntza komunitatean
|
euskara
normalizatzeko zegoen adostasuna hautsi izana. Eta ez dela bide horretan etorriko den aldaketa bakarra izango ohartarazi du.
|
|
|
Espainiako Auzitegi Gorenak bertan behera utzi du
|
euskara
normalizatzeko Udalak 2005an onartu zuen euskararen udal ordenantza, bere" helburu nagusia gaztelania hizkuntza ofizial gisara baztertzea" dela esanez. Gainera, ordenantza horrekin Udalak" bere ahalmenak gainditzen" dituela uste du Auzitegi Gorenak.
|
|
|
2009an kanpoko zerbitzu enpresa bat kontratatu beharrean (2008an hala zegoen), langile bat hartu dugu Euskara Patronatuan herriko enpresetan
|
euskara
normalizatzeko ELEGUNE egitasmoa aurrera eramateko. Azpeitiko enpresetan euskara normalizatzeko egin dugun planteamendu horrekin Azpeitiko herriari 85.000 euro aurreztu dizkiogu eta Azpeitiko enpresek ez dute dirurik ordaindu beharrik izango.
|
|
|
2009an kanpoko zerbitzu enpresa bat kontratatu beharrean (2008an hala zegoen), langile bat hartu dugu Euskara Patronatuan herriko enpresetan euskara normalizatzeko ELEGUNE egitasmoa aurrera eramateko. Azpeitiko enpresetan
|
euskara
normalizatzeko egin dugun planteamendu horrekin Azpeitiko herriari 85.000 euro aurreztu dizkiogu eta Azpeitiko enpresek ez dute dirurik ordaindu beharrik izango. Gainera, iazko enpresez gain, beste 12 enpresa gehiagori emango zaie zerbitzua aurten Euskara Patronatutik.
|
|
2010
|
|
|
kaltetu gehienak aurrekontu txikikoak dira 2010ean, eta horri ez deritzogu batere bidezko. Hedabiderik txikienek ere (tokikoek zein espezializatuek) ekarpen handia egiten dute
|
euskara
normalizatzen eta euskal kultura eta produktuen sustapena laguntzen, euskaldunak euskarara eta euskaraz funtzionatzera erakartzen, eta hori baloratu beharra dago. Hedabiderik txikienak ere behar ditugu, eta laguntzen jaitsierak kolokan jar dezake bat baino gehiago.
|
|
|
Malgutasuna ez ezik, borondatea behar da. Gaur egun NUPen egon badago
|
euskara
normalizatzearen aldeko borondate hori?
|
|
|
Herri batean
|
euskara
normalizatzen ari ote den epaitzeko adierazle estandar, adostu eta behin betikorik ez daukagu. Intuizioa badugu, jakina, eta baita norberaren edo taldearen inpresio subjektiboa ere, eta hori ere ez da erabat baztertzekoa.
|
|
|
Zalantzarik gabe, eta horrela aitortuta maila guztietan, taldea da aitzindaria euskararen normalizazioan lan munduan. Hamarkadak eman dituzte Taldea osatzen duten kooperatibetan
|
euskara
normalizatzeko eta areagotzeko. Hamaika urte pasa dira lehenengo Euskara Planari ekin ziotela, zortzi urte Euskara Plana kooperatiba osora zabaltzen hasi zirenetik, eta kide guztiak murgilduta daudenetik hiru urte.
|
|
|
Baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. espainiar prentsarentzat, euskararen auzian euskal abertzaletasunak du protagonismo nagusia eta bere alderdi nahiz buruzagiak, PNV eta Ibarretxe ditu hizpide. euskarari buruz hitz egiterakoan bi herri izaera kontrajartzen dira, Euskalerria eta baita Espainia ere. euskarari buruz hitz egitean gaztelaniaren egoeraz ere hitz egiten da, baita katalanaren errealitateaz ere. eta euskararen eztabaidan oso lotuta ageri dena da indarkeriaren erabilpena, espainiar batasunaren oinarri den Konstituzioa eta Eusko Jaurlaritzak daraman politika. eztabaida politikoa eta euskadi espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. aipamen hauek egiterakoan beren jarrera honako hau da: euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak ontzat ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta
|
euskara
normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena et... euskararen kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna sortzeko zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde, euskararen gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu ezin duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartean. euskararen inguruko arazoak agerian ipiniaz, estatuarengandik bizi dugun zapalketa nabarmenago egiten da, estatu espainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn protagonista nagusitzat aipatzean edo deiak euskal erakundeak eta bere buruzagiak aipatzeko joeran ere, posizio politiko ezberdinak kritikatuz edo babestuz nolabait eztabaida politikoan txertatuta ageri da euskara. dena dela, euskal prentsaren artean el Correo eta diario VaSCo egunkariek ageri dute euskararen gaia politizatzeko joera argiena, espainiar prentsarekin lerrokatzean, euskararen eragile nagusitzat politikari abertzaleak aipatuz, espainia euskadi arteko nazio eztabaida jorratuz, gaztelaniaren errealitatearekin parekatuz, eta azkenik, larriena dena euskararentzat, bidezkoa ez den jokabideei, indarkeriari lotuaz gure hizkuntzaren errealitatea. honakoa da egunkari hauen jarrera euskarari buruz:
|
|
|
Gai hori oinarri hartuta, alor eta ildo ezberdinak jorratuko dituzte Jose Joaquin Gallastegi, Jose Angel Irigarai eta Manu Aurrekoetxeak. Lehena Bilboko Udaleko Euskara Teknikaria da eta Bilboko Udaletik
|
euskara
normalizatzeko gauzatu diren ekimenen kronika laburra egingo du. Jose Angel Irigarai idazleak Sorkuntza bideak:
|
|
|
Izugarrizko lana egin dugu
|
euskara
normalizatuz gaur egungo premietarako prestatzen, baita euskarari komunikabideetan, irakaskuntzan nahiz administrazioan bidea egiten. Hala ere, ahaleginak ahalegin, kili kolo ageri zaigu euskara gizarteko harremanetan.
|
|
|
...ke, batetik, nukleoa txikia dela (100.000 lagun inguru) baina euskararen biziraupenerako ezinbestekoa dela hau elikatzea, eta bestetik, nabarmenduko genuke euskararen hizkuntza erkidegoan periferia osatzen dutenen kopurua nukleoarena baino askoz handiagoa dela eta euskararekiko atxikimendua oso txikia dela geruza gehienetan baina periferia elikatzea eta nukleorantz erakartzea ere ezinbestekoa dela
|
euskara
normalizatzeko. Beraz, euskal hedabideen xedea batetik nukleoa elikatzea eta bestetik zirkulu kontzentrikoetan hedatzea izan behar da.
|
|
|
Irantzu euskara teknikaria dugu kooperatiban; arduratu beharra dauka gure lan harremanetan
|
euskara
normalizatzeaz.
|
|
|
Gainera,
|
euskara
normalizatu egin da Laidan, euskara ere espainola da jadanik. Baina gertatzen da denok garela Mohamed oraindik, 1967ko umeak bezala, eta 1110eko tuterarrak bezala.
|
|
2011
|
|
|
Lana hobeki egin behar zela baizik. «Filmak bikoiztu egin dira, bai, baina erdaraz ere inork ikusiko ez lituzkeenak».Izan ere, hori da zinema aretoetan
|
euskara
normalizatzeko klabe nagusia: kalitatea.
|
|
|
Kontseiluko idazkari nagusi Paul Bilbaok, sistema beraren gabeziak salatu ditu. " Osakidetzan
|
euskara
normalizatzeko dekretua 2003an onartu zuten, alegia, 20 urte berandu. 2005ean berriz, euskara plana.
|
|
|
Garbizale mordoilozale polemikarekin batera kultur hitzen inguruko afera axola handikoa ere ukitzen dut; buruenik, ondorioak ateratzen jarrita, iragan hurbiletik egungo orainera zubia eraikitzen entseatzen naiz, gure administrazioetan
|
euskara
normalizatzeko Jakin en esperientziatik zer baliatu genukeen, iradokizunak eginez.
|
|
|
Helburu horri begira hizkuntza politika egokiak garatzea ezinbestekoa da, herri gogoz bakarrik ez baita
|
euskara
normalizatuko. Horrela, Kontseiluak Udalen hizkuntza politiken neurketa du abiaburu, politika horietan aldaketa positiboak lortzeko dinamika bat sortzeko helburuarekin.
|
|
|
Gure hizkuntza politika proposamena gaur egungo errealitatetik abiatuko da, posiblea eta pragmatikoa izango da, interes alderdikaririk gabea, euskararen normalizazioaren beharrek sortua, osoa, ekarpen saihestezina
|
euskara
normalizatu nahi duenarentzat. Gure proposamenaren sortze motibazioetan konstatazio bat dago, gaur egun aplikatzen ari direnek euskararen normalizazioa lortuko ez dutelako konstatazioa, alegia.
|
|
2012
|
|
|
Administrazioak ahal du edo ezin du arautu alor sozioekonomikoko establezimenduetan nola hitz egin behar den? Borondatea behar da horretarako, sozialistek ez dutena, ez dutelako
|
euskara
normalizatu nahi eta euskaldunon hizkuntza eskubideen urraketa sistematikoak berdin dielako. Zehapenak ez dira tresna bat besterik giza eskubideak diren hizkuntza eskubideak babesteko.
|
|
|
Gizarte espazioak euskaldundu ezean, ez dago aurrera egiterik euskararen normalizazioan; horrexegatik, hain zuzen, egiten du Reyes jaunak ordezten duen alderdiak dekretuaren kontra. Konpromisoa behar dugu, gardena, dudarik gabea,
|
euskara
normalizatu nahi duten indar politikoen aldetik hizkuntza politika berria eta eragingarria abian jartzekoa. Bitartean, herritarron esku egongo da enpresa horiei eragiteko aukera, kontsumitzaileak garen aldetik, gure dirua non gastatu nahi dugun erabakiz.
|
|
|
Legea onartu eta lau urtera, baina, Konstituzioaren aurkakotzat jo zuten puntu hori; Espainiako Konstituzioak dio gaztelera jakitea derrigorrezkoa dela, baina euskara jakiteko beharrik ez dagoela argudiatu zuen Auzitegi Konstituzionalak. Ramon Ajuriak nabarmendu du 1982tik,
|
euskara
normalizatzeko legea onartu zenetik, gizartea aldatu egin dela eta lege hori egokitu egin litzatekeela. Halaber, gogorarazi du zein den Aramaioko egoera soziolinguistikoa; udalerri horretako biztanleen %80 baino gehiago euskaldunak dira, eta Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko Arabako udalerri bakarra da.
|
|
|
Azkenik, esandako guztia kontuan hartuta, Barakaldon
|
euskara
normalizatzea zaila izango bada ere, hizkuntza politika egoki bat garatuz, harreman sare euskaldun gehiago sortuz, euskarari dagokion prestigioa emanez, euskal erreferenteak sortuz etab. aurrerapauso asko eman litezkeela pentsatzen dut. Lan asko dago egiteko, baina hau guztia aurrera eraman ahal izateko ezinbestekoa da instituzioen eta euskalgintzaren arteko elkarlana sustatzea. l
|
|
|
Barakaldon
|
euskara
normalizatzeko bidean oraindik gauza asko egin behar dira:
|
|
|
Werten erreformari men eginez espainolizatzearen helburua duten horiekin kolaboratu eta elebakarrak sortzen segitu edo, hezkuntza sistemaren erreformari ekinez, belaunaldi berriak oso osorik euskaldunduko dituen euskarazko murgiltze eredu bakarra ezarri. Hizkuntza gatazkak botere gatazkak dira, boterea
|
euskara
normalizatzeko erabili nahi ote den erabakitzea da kontua.
|
|
|
Bilduma honen xedea da haurrak eta gurasoak elkarrekin euskaraz jolastea, eta aldi berean, euskarazko jolasak hedatzea eta gizarteratzea, hau da, jolasa
|
euskara
normalizatzeko tresna bilakatzea. Horiek horrela, bilduma honetan, haur txikientzako jolasak eta abestiak bildu dira, hala nola, sehaska kantak, esku jolasak, magalean abesteko kantuak, biribilean egiteko jolasak, besoetan kantatzekoak...
|
|
|
Telebista negozio da eta diruak, lanak, audientziak daukate zerikusia. Tamalez, hiru hizkuntza ofizial ditugu Euskal Herrian eta
|
euskara
normalizatzea helburu den arren, ez gara iritsi oraindik. Euskara atzetik doa.
|
|
2013
|
|
|
Neurtutako enpresa guztiek euskara plana izateak, berriz, leialtasuna igotzea ekarri luke, neurtutako herri guztietan ez bezala, neurtutako enpresa guztietan
|
euskara
normalizatzeko ekintzak baitaude martxan, eta leialtasuna handitzeari begira izaten dira ekintza horietako asko, gainera; hortaz, euskara planen ondorioz, enpresetan langileak leialagoak direla ere pentsa genezake.
|
|
|
Are gehiago Nafarroan. Oso lan garrantzitsua egiten dugu
|
euskara
normalizatzen. Etsaiak ez gara langileak, baizik eta Nafarroako Gobernua.
|
|
|
Euskaraz lan egiten dute. Enpresa askorentzako eredu izan da Antzuolako (Gipuzkoa) enpresa hark
|
euskara
normalizatzeko bidean egindako bidea. Oraingoz bidea luzea bada ere, toki askotan antzeman liteke euskaraz lan egiteko gogoa.
|
|
|
Hala, jaio zenetik, Euskaltzaindiak herritarren nahiarekin bat egin eta muga guztien gainetik euskararen alde lan egin duela esan zuen. Hortaz, erakundea sortu zutenak, eta garai latzetan ere, bizirik mantendu zutenak ez ezik, gaur egun
|
euskara
normalizatzeko eta zabaltzeko lan egiten dutenak ere gogoan izan zituen.
|
|
|
Gogoeta prozesu horretan 100dik goiti lagun aritu ziren, Elhuyar Aholkularitza enpresaren laguntzarekin. Prozesu horretan azken hamarkadetan Bortzirietan
|
euskara
normalizatzeko egin den lana aztertu zen, eta egoeraren diagnosia osatu zen. Horrekin batera, hurrengo urteetan euskararen egoera hobetzeko helburuak eta landu behar diren ildoak finkatu ziren.
|
|
|
Gogoeta prozesuan ateratako ideiak oinarri hartuta, eta azken urteotan landu diren eta segida izanen duten lan ildo batzuk gehituta,
|
euskara
normalizatzeko plana hamahiru esparrutan multzakatu du Mankomunitateak: familia bidezko transmisioa, euskalduntzea alfabetatzea, hezkuntza, administrazioa, arlo sozioekonomikoa, aisialdia, gazteak, hizkuntz integrazioa, kulturgintza, komunikabideak eta teknologia berriak, corpusa, egoera soziolingustikoa, parte hartzea eta antolamendua.
|
|
|
Gogoeta prozesu horretan 100dik goiti lagun aritu ziren, banakako elkarrizketetan nahiz lan saio parte hartzaileetan, Elhuyar Aholkularitza enpresaren laguntzarekin. Prozesu horretan azken hamarkadetan Bortzirietan
|
euskara
normalizatzeko egin den lana aztertu zen, eta egoeraren diagnosia osatu zen. Horrekin batera, hurrengo urteetan euskararen egoera hobetzeko helburuak eta landu behar diren ildoak finkatu ziren.
|