|
2009
|
|
|
Menpeko politiken mugak eta tranpak nabarmenak dira:
|
euskara
normalizatzea Euskal Herrian inposatzea baldin bada, espainiera Madrilen eta frantsesa Parisen ere inposatzea da; bi Estatu horiek beren hizkuntzak jakitera legez behartzen gaituzte, baina Euskal Herriak ezin du behartu euskara jakitera; han, gurasoek eskolako hizkuntza aukeratzeko eskubiderik ez badute, hemen, zergatik dute. Asimetria eta gezur horien aurrean, argi izan dezagun, gaztelania eta frantsesa beren lurralde historikoetatik haratago Euskararen Herrian zabaltzea, hizkuntz kolonizatzea dela.
|
|
|
Eusko Alkartasuna bereziki mindu du, gainera, hezkuntza komunitatean
|
euskara
normalizatzeko zegoen adostasuna hautsi izana. Eta ez dela bide horretan etorriko den aldaketa bakarra izango ohartarazi du.
|
|
2010
|
|
|
kaltetu gehienak aurrekontu txikikoak dira 2010ean, eta horri ez deritzogu batere bidezko. Hedabiderik txikienek ere (tokikoek zein espezializatuek) ekarpen handia egiten dute
|
euskara
normalizatzen eta euskal kultura eta produktuen sustapena laguntzen, euskaldunak euskarara eta euskaraz funtzionatzera erakartzen, eta hori baloratu beharra dago. Hedabiderik txikienak ere behar ditugu, eta laguntzen jaitsierak kolokan jar dezake bat baino gehiago.
|
|
2011
|
|
|
Lana hobeki egin behar zela baizik. «Filmak bikoiztu egin dira, bai, baina erdaraz ere inork ikusiko ez lituzkeenak».Izan ere, hori da zinema aretoetan
|
euskara
normalizatzeko klabe nagusia: kalitatea.
|
|
2012
|
|
|
Administrazioak ahal du edo ezin du arautu alor sozioekonomikoko establezimenduetan nola hitz egin behar den? Borondatea behar da horretarako, sozialistek ez dutena, ez dutelako
|
euskara
normalizatu nahi eta euskaldunon hizkuntza eskubideen urraketa sistematikoak berdin dielako. Zehapenak ez dira tresna bat besterik giza eskubideak diren hizkuntza eskubideak babesteko.
|
|
|
Gizarte espazioak euskaldundu ezean, ez dago aurrera egiterik euskararen normalizazioan; horrexegatik, hain zuzen, egiten du Reyes jaunak ordezten duen alderdiak dekretuaren kontra. Konpromisoa behar dugu, gardena, dudarik gabea,
|
euskara
normalizatu nahi duten indar politikoen aldetik hizkuntza politika berria eta eragingarria abian jartzekoa. Bitartean, herritarron esku egongo da enpresa horiei eragiteko aukera, kontsumitzaileak garen aldetik, gure dirua non gastatu nahi dugun erabakiz.
|
|
|
Legea onartu eta lau urtera, baina, Konstituzioaren aurkakotzat jo zuten puntu hori; Espainiako Konstituzioak dio gaztelera jakitea derrigorrezkoa dela, baina euskara jakiteko beharrik ez dagoela argudiatu zuen Auzitegi Konstituzionalak. Ramon Ajuriak nabarmendu du 1982tik,
|
euskara
normalizatzeko legea onartu zenetik, gizartea aldatu egin dela eta lege hori egokitu egin litzatekeela. Halaber, gogorarazi du zein den Aramaioko egoera soziolinguistikoa; udalerri horretako biztanleen %80 baino gehiago euskaldunak dira, eta Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko Arabako udalerri bakarra da.
|
|
|
Werten erreformari men eginez espainolizatzearen helburua duten horiekin kolaboratu eta elebakarrak sortzen segitu edo, hezkuntza sistemaren erreformari ekinez, belaunaldi berriak oso osorik euskaldunduko dituen euskarazko murgiltze eredu bakarra ezarri. Hizkuntza gatazkak botere gatazkak dira, boterea
|
euskara
normalizatzeko erabili nahi ote den erabakitzea da kontua.
|
|
2013
|
|
|
Are gehiago Nafarroan. Oso lan garrantzitsua egiten dugu
|
euskara
normalizatzen. Etsaiak ez gara langileak, baizik eta Nafarroako Gobernua.
|
|
|
Euskaraz lan egiten dute. Enpresa askorentzako eredu izan da Antzuolako (Gipuzkoa) enpresa hark
|
euskara
normalizatzeko bidean egindako bidea. Oraingoz bidea luzea bada ere, toki askotan antzeman liteke euskaraz lan egiteko gogoa.
|
|
2014
|
|
|
Datu horiek guztiak publiko egitea «gardentasunaren erakusgarri» dela nabarmendu zuen. «Herritarrek jakin behar dute zein neurritako ahalegin ekonomikoa egiten ari den gure gizartea, bere herri erakundeen eskutik,
|
euskara
normalizatzeko bidean». Nolako ikuspegia, datuon gaineko interpretazioa halakoa izan zela azaldu zuen Baztarrikak.
|
|
2015
|
|
|
Ertzaintzarekin eta justizia administrazioarekin gauza bera gertatzen da, eta hainbat eta hainbat udaletan ere ez dira euskaldunen eskubideak bermatzen. Ez dakit non ikusten duten
|
euskara
normalizaturik dagoela; erdara dago normalizaturik, baina guk ez dugu beti euskaraz bizitzeko aukera. Hezkuntzari dagokionez ere, euskararen ezagutza ez dago bermatuta belaunaldi guztietan.Nafarroan eta Iparraldean ere, egoera ez da lar ona.Euskal Herria bi estaturen menpe egonik, indarrean dauden hizkuntza politikak menpekoak dira.
|
|
2016
|
|
|
Nire ingurua aztertu eta garbi ikusten dut... koinatuak (koinatarik ez dut egoera horretan), lagunak, lankideak. Horiek egin dute esfortzua beren betiko
|
euskara
normalizatzeko. Etxekotik eskolakora, ahozkotik idatzira, koadrilatik bilera formaletara.
|
|
2020
|
|
|
Konponbidea epe luzerako plangintza egitean datza, eta hurrengo puntuetan laburbiltzen ditugu osasun egituretan
|
euskara
normalizatzeko proposatzen ditugun lan ildoak:
|
|
2021
|
|
|
EHE elkartearen ustez, egoerak erakusten du «larrialdi linguistikoan» dagoela euskara, hura normalizatu eta euskal hiztunen komunitatea berrosatzeko prozesua «krisian» sartu delarik. Horregatik guztiarengatik, elkarteko kideek irizten diote bestelako marko juridiko batera jauzi egiteko unea dela,
|
euskara
normalizatu eta euskaraz osoki bizitzea ahalbidetzen duena, hain justu. «Euskararen errepublika independentea eskuratu behar dugu ezinbestean, Euskal Herri euskalduna eraiki ahal izateko».
|
|
2022
|
|
|
Mikel Etxebarria Aurten Bai Fundazioaren presidenteak azaldu du
|
euskara
normalizatzeko funtsezkoa dela Interneten eta sare sozialetan presentzia izatea, eta, hain zuzen, asmo horri erantzungo dio Azkueren hiztegiaren egokitzapen honek
|
|
|
Mikel Etxebarria Aurten Bai fundazioaren presidenteak azaldu du
|
euskara
normalizatzeko funtsezkoa dela Interneten presentzia izatea. Eta, hain zuzen, asmo horri erantzungo dio hiztegiaren egokitzapenak:
|
|
|
Uste dut badela garaia zer nahi dugun esateko. Eta nahi duguna da
|
euskara
normalizatzea Euskal Herrian eta aukera eta eskubidea izatea euskaraz hitz egiteko. Baieztapenetik hitz egiteak lagun dezake herriaren sektore handi bat horrekin identifika dadin.
|
|
|
Berrogei urte baino gehiago daramatza euskara debekatu gabe, eta hezkuntza sistemak berrogei urte egin ditu
|
euskara
normalizatzeko bidean, baina ezin izan du biztanleriaren euskara ezaguera ezta gizarte erabilera ere ziurtatu, egiturazko menpekotasun egoeran gaudelako.
|
|
|
Begirada horiek Pellejerok ere nabaritzen ditu, eta adierazi du lanketa «sakona» egin behar dela herrian
|
euskara
normalizatzeko: «Lodosak badu ikastola, eredua, AEK, baina ez dago ereduko DBHrik ez batxilergorik; ikasleek kanpora joan behar dute».
|
|
|
Uste dut badela garaia zer nahi dugun esateko. Eta nahi duguna da
|
euskara
normalizatzea Euskal Herrian eta aukera eta eskubidea izatea euskaraz hitz egiteko. Baieztapenetik hitz egiteak lagun dezake herriaren sektore handi bat horrekin identifika dadin.
|
|
|
«Euskara ez da normalizatuko euskarazko kulturgintzaren ekosistema osasuntsurik gabe». Joan etorrikoa da harreman hori, gainera, diotenez,
|
euskara
normalizatu ezean, ezinezkoa baita ekosistema osasuntsu hori ere. «Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzak prozesuaren amaieran euskaldun oso izango diren ikasleak hezi nahi baditugu, ezinbestekoa da euskarazko kulturgintzaren transmisioa bermatzea».
|
|
|
«Euskara ez da normalizatuko euskarazko kulturgintzaren ekosistema osasuntsurik gabe». Joan etorrikoa da harreman hori, gainera,
|
euskara
normalizatu ezean, ezinezkoa izango baita ekosistema osasuntsu hori ere, sinatzaileen esanetan.
|
|
2023
|
|
|
«Epai bakoitzak baditu bere berezitasunak, argudio diferenteak, baina komunak kezkatzen gaitu: auzitan jartzen dituzte
|
euskara
normalizatzeko eta biziberritzeko araugintza eta horren inguruan gizarteak lortutako adostasuna».
|
|
|
Nafarroan geroago izan zen, 1986an, eta hiru zonatan banatu zuen herrialdea (eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu ez euskalduna). Bi legeetan, euskara eta gaztelania parean tratatzen dira, nahiz eta
|
euskara
normalizatzeko legeak izan. Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan oraindik ez du lege babesik euskarak.
|
|
|
Lege esparru desorekatu horiekin egin du aurrera euskarak. Horietan oinarrituta lantzen dira arauak eta garatzen dira
|
euskara
normalizatzeko plangintzak administrazioetan. Adostasuna da guztiaren oinarria.
|
|
|
2023an %5 igoko dira soldatak, eta 2024an KPI eta beste %0, 7 2025 eta 2026an, berriz, KPIaren igoera bermatuko dute. Bestalde, 50 langiletik gorako enpresetan
|
euskara
normalizatzeko eta bultzatzeko planak egin dituzte, betiere ordezkariek hala eskatzen badute. Aldaketa horiez gain, aurreko bileretan proposatutakoari eutsi dio patronalak:
|
|
|
Beste bi postuetan meritu gisara baloratzea onetsi zen. Epaiak ebatzi zuen, ordea, ezin zirela «lehenetsi»
|
euskara
normalizatzeko planaren bidez ebatzitako neurriak; «oinarrizko eskubideen» urraketa bat ikusi zuen jokabide horretan. Alor publikoa da fundazio horrena ere:
|
|
|
Adostutako zuzenketan, baina, ez dute neurri zehatzik proposatu egoera iraultzeko. Horren ordez, Eusko Jaurlaritzari galdegin diote jarrai dezan justizia administrazioan koofizialtasunaren aldeko «apustu irmoa» egiten eta
|
euskara
normalizatzeko planean jasotako neurriak garatzen.
|
|
|
Euskalgintzarentzat, berriz, larria da erabakia, eta mezu zuzena bidaltzen du: ez da behar
|
euskara
normalizatzeko teknikaririk».
|
|
|
Sententzia irmoa balitz, baina, guztia nahitaez ele bitan egin luketela erran du Etxanizek, eta horrek lana bikoizten diela. «Hori ez da
|
euskara
normalizatzeko bide bat, euskarak euskara nagusi den guneak behar baititu, eta toki administrazioa da horietako bat», borobildu du. Egungo egoerara iristeko «lan asko» egin behar izan dute, bai arlo politikoan eta baita administrazioko langileek ere —anitzek euskaraz ikasi behar izan baitute bertan lan egiteko—.
|
|
|
Hasteko, botere judizialaren esku hartzea «larria» dela deritzo Eskisabelek. Orain,
|
euskara
normalizatzeko politika publikoak bideratzen dituzten arauak baliogabetzen dihardute auzitegiek. Hau da:
|
|
|
Atzo Bilboko kaleetan elkartu ziren milaka herritarrek adostasun sozial hori berretsi dute. Kontua da
|
euskara
normalizatzeko prozesuan aurrerabide ausartagoak hausnartzen eta lantzen ari zirela etorri dela auzitegietatik oldarraldi bat, orain arteko bide guztia zalantzan jarri duena —ez da kasualitatea, feminismoak ere ongi erakutsi duenez, pribilegioak dituztenek beren nagusitasuna kolokan ikusten dutenean hasten baitira halako erreakzioak eta erasoak; euskara bazterrekoa den bitartean, galbidean d... Eragile batzuek asmo horixe izan baitute epai hauekin:
|