|
2000
|
|
|
Sinetsiaren sinetsezinaz ohartzen zen Eulali esanzuenean: «Nire amak askotan ikusia, eta nik hori kontetakotzat bere ez dot
|
eukiten
, zeresango dau jendeak: –Hori burutik dago, zoratuta dago hori andra hori!?».
|
|
2001
|
|
|
Jantziak hegalean edo barrenean
|
eukiten
dabe, ba, oihal zati bat bere gain batuta, ba horrexeri deitzen jako tolestura. Ezkutuan joaten da, beti, apaingarri moduan erabili nahi ez bada, behinik behin.
|
|
|
Ume asko
|
eukiten
zan orduan, ezta?
|
|
2002
|
|
|
Idijak nagitu ta dagozanian aurrerantz egin dayen, itzañak akulua
|
eukiten
dau ziri eragiteko, ez idijak minduteko solik. Guk, be, iñor mindu egiteko bakarrik, eztogu nai idazkortzik; baña aurrerantz zirkin egitiarren ziri egiteko ¡ bai arranotan!
|
|
2003
|
|
|
Dan dana eukita be, bakerik ez dogunean, gure bihotzak zulo handi bat
|
eukiten
dau, inok ez ezek bete ezindako zuloa.
|
|
|
Beitu, gaur jaia egingo dabe Joxeren etxean, eta ni han egongo naz beste irakasleek jakitea ez da beharrezkoa, jakina, beraz berari hurbildu eta alkarrizketatxo bat
|
eukiten
ahaleginduko naz... Baina Nahikoa ez deutsat oparitzat emongo, berak irabazi dau.
|
|
2004
|
|
|
Kordel luze bat
|
eukiten
omen dute andrazkoek beren gonapean, artagarau bat puntan duelarik. Eta oilasko baten ondotik pasatzean..., jausten utzi kordelari, ta rapa!, atrapatu egiten dute oilaskoa.
|
|
|
Gaizki ibiliko ziren egunotan, euri asko egin du ta. Izotzak ez ditu hainbeste ikaratzen, baina euriak bai, itoginik gabeko aterperik ez baitute sekula
|
eukiten
.
|
|
|
Udako domeka arratsalde batzutan Larrostako aitita etorten jakun eliz funtziñotik etxerakoan. Amagaz eta kontu batzuk esan, merienda kopau bat egin eta ondoren, Goikogan eta Eperlanda be deitzen deutsagun mendi bizkarreraino laguntzen geuntsan aititari eta an
|
eukiten
genduzan aititak eta guk geure autuak. Itsasaldea ikusten zan ondo Goikoganetik, dana pinuz jantzi eben arte.
|
|
|
Nork ezer erasotzen baeutsan" nik badakit zer gustetan jaken baiña" erantzuten eban. Soziedadera joateko zain
|
eukiten
eban sarri urrean bizi eban andraren bat edo beste, ta olakoetan, ama balkoitik begira eukala konturatzen bazan, laister botako eutsan besoa bizkarrean zear itxaroten eukanari, amari ernegatu eragitearren. " Ikusten dozue ori?" esaten eban amak.
|
|
2008
|
|
|
Holako katiluan gosaltzen dodanetan, antxinako zaporea bera jatort ahora. Kafesneari zopak egin eta gero laban epeletan beratzen
|
eukiten
ebazan. Amak prestauriko gosaria lakorik ez dago.
|
|
|
Aitak, aurretiaz
|
eukiten
eban etxe ondoko pozuan buztarrigintzarako lehengaia. Uste dot intxaur enborra izaten zala.
|
|
2009
|
|
|
Gizonezkoaren narrazioa: orduen ba (v) [M $] oin dala (v) [M%] irurogei bat urtedo (v) [H%] nire aitite gastea san sasoyan [H%] ba (v) [M $] bere kwadriyen (v) [H $] baegoan mutil bet (v) [H%] e (v) [M $] yaterako orduen (v) [H%] esana: setuten sekule bes [L%] asten san yaten eta (v) [M%] eseukon neurririk [L%] yan da yan da yan (v) [H%] apetitoa ba (v) [M%] askenbakoa
|
eukiten
seuen [L%]
|
|
|
Ta gero olau beste leku beten ardik. Ardiak bere gorta barruan
|
eukiten
zenduezan. Ardi (k) gorta barrun bai, gure aittek beti ekarten sittusen gortara.
|
|
|
Es barrun konejeratxu bet intxe, barrun okitxe (n) gendusen, se orre (k) salduteko diru balio ixete (n) seuden ordun. Eta oilloak non
|
eukiten
zenduezan, gortan. Es, oillok itxen soskuen kalte andi solotan, astraka eta soloko jenerotxuek ba sertu, eta gure aitte difuntuk in sotzen, alan baso euki gendun alan etzetik bertan, basoa, eta an goien txabolatxu bet in sotzean.
|
|
|
" Txarri il baiño lelau itten giñusen besperan kinpule (k) txikertu, porru (k) txikertu eta kinpulek galdorostu esaten da, nik txapen ganen esetu" as beti orrek, kinpulak itxe (n) siren galdorostu. Luzaro
|
eukiten
ziran ezta. Bai, geldi geldi, geldi geldi itxe (n) siren eta porruk aparte, nik olan esetu dot.
|
|
|
Gasunaskan ba txarri, tenpanuek, pernillek, aurreko besok, eta txarri (k) tekosen jenero gustik. Zenbat denporatan
|
eukiten
ziran. Ba gasunaskan... guk lusero eukitten giñusen urdeik eta olan.
|
|
|
Aurok euki seme (t) gure ume ta aiñ orde bere ekarri i euden uriti. (...) Gero urte batzuetan barriro umearen bila etorteko eskubidea
|
eukiten
eben ezta. Bai, ori bere esate (n) euden."
|
|
|
Basutxu (k) pai, kristeleskoak oki gendusen. (...) Ze mueble
|
eukiten
zenduen sutean. Suten armariotxu bet eta aspire talo itxeko, orrexe (k) gausa bie (k) pakarrik ote siren.
|
|
|
Mikaela gizajea! Hamaika bider entzun behar izan eban bazkaria txarto ipinita egoala, etxea garbi
|
eukiten
ez ekiala, hamar emakume be ez zirala gizon bat beste, eta ez dakit zenbat horrelako.
|
|
|
Inguruetako astoak euren lagunaren edertasunaz konturatu ziran; eta alkarren artean sarriro
|
eukiten
ebezan haonelako autu mautuak:
|
|
|
Hartu eidazu zaldi hau, ba, eta ea ni hona etorri arte
|
eukiten
deustazun. Lapur denganino hori atrapau egin behar dot.
|
|
|
D, etorte nitzen etxera umeagaz eta eurek ixte ostien jaten oin. Da ogie, nik, bakixu, gose
|
eukiten
neuen, da ogie noizeanpehinan, uzandre egoten ez zan orduen, hartu eiten nauen. Da atzenean eite ostien ogieri honan markak egin nik hartzean baneun ez baneun igirteko.
|
|
2011
|
|
|
Aitatu diran etxeko animalia horreekaz hatera, oiloak eta konejuak be etxe guzti edo ia guztietan egoten ziran, arrautzetarako edo egun seinaladuetan jateko. Konejuak konejeretan sarturik
|
eukiten
ziran eta urtean birritan edo hirutan egiten ebezan kumeak. Oiloak, edo korta barruko edo aparteko oilotokian eukiten ziran, eta bakarrik joaten ziran pertxetara lo egiten.
|
|
|
Konejuak konejeretan sarturik eukiten ziran eta urtean birritan edo hirutan egiten ebezan kumeak. Oiloak, edo korta barruko edo aparteko oilotokian
|
eukiten
ziran, eta bakarrik joaten ziran pertxetara lo egiten. Etxe inguruetan solté ibilten ziran lez, sarritan oilo batek habia kanpoan egiten eban eta desagertu eta handik egun batzuetara txitak atzean zituala bueltetan zan atzera etxera.
|
|
|
Geletan, medikua etorrenerako, eskuak garbitzeko palanganea
|
eukiten
zan.
|
|
|
Baserri etxeak hiru atal nagusi
|
eukiten
izan ditu normalean: behean kortea, ezkaratza edo suetea (ezkatza, sutie), karrajua eta kuarturen bat (beheko kuartue).
|
|
|
Horreen ganean egoten ziran beste kuartuak, salea eta eskusadua (eskusue') (etxe askotan ez egoan), eta azkenez, kamarea eta lastategia (la.stidxe). Lehenago etxeetan behar ziran gauzak baino ez ziran
|
eukiten
, ez gaurko lez. Kuartuetan, esaterako, ohea, erropea gordeteko armairua, komoda bat (ez beti) eta medikua etorrenerako palanganea eukiten ziran.
|
|
|
Lehenago etxeetan behar ziran gauzak baino ez ziran eukiten, ez gaurko lez. Kuartuetan, esaterako, ohea, erropea gordeteko armairua, komoda bat (ez beti) eta medikua etorrenerako palanganea
|
eukiten
ziran. Karrajuan egoten ziran arka edo kaxak, lastategian bedarsikua, eta kamarea biltegi handi bat izaten zan:
|
|
|
lotara joan aurretik ha beheko suan ipini eta hurrengo goizean hauspoagaz putz egitea nahikoa izaten zan haren txingarretatik gaueko sua bizituteko. Hauspoagaz batera, tenazak (egurra, txingarrak nahi hautsa mobiduteko), parrillea (jatekoa erreteko), treberea (berotu behar ziran jatekoen ontziak ganean ipinteko), talo burdina edo palea (taloa egiteko) eta laratzua (galdarak edo lapikoak eskegiteko) be
|
eukiten
ebezan.
|
|
|
Azken hiru lau hamarkadetara arte, baserri etxean bertan
|
eukiten
izan dabe baserritarrek eguneroko jateko gehiena. Dendan jateko bereziak baino ez ziran erosten:
|
|
|
Soloko lekari, ortuari eta txarrikiakaz batera, fruteagaz be afizinoa egoten zan etxe batzuetan, eta ondo j agoten ebezan fruta arbolak: okaranak, ikoak, sagarrak, madariak, makatzak, mahatsak, melokotoiak, intxaurrak, hurretxak, kereizak, mailukiak, gaztainak...
|
eukiten
ziran. Eta etxe batzuetan, bakotxetik mueta ezbardinak.
|
|
|
Jenteak akorduan ditu batez be seigarren mandamentuaren ganekoak eta andrazkoai begira egiten ziranak. Hain gogorrak izaten ziran hareek sermoiak ze, andra batzuek hareen ostean gehiago
|
eukiten
ei ebezan. Misiñoietakoak esaten jaken hareei umeai. eta erramu kuru tzedunok txortan batuta, eleizara eroaten ziran bedeinkatzen; eta etxera bueltan soloetan sartzen ziran kurutzeak eta etxean gordeten zan erramua.
|
|
|
oraingo lako segururik ez egoan legez, auzo bakotxean edo batzuetan ganaduermandadeak egoten ziran. Maiordomoa eta listerua ziran haren ardurea
|
eukiten
ebenak eta etxerik etxe ibilten ziran ganadua tasetan, ganadu horreen jaubeak zenbat pagan eban erabagiteko. Maiordomoak urtean urtean aldatzen ziran zotzetara eginez.
|
|
|
Ezkonbarri guztiek ez eben
|
eukiten
beti ezkonbidaia egiteko modurik, eta, salbuespenak kenduta, egiten ziran osterak be ez ziran izaten oraingoen besteko luzeak: Donostia zan leku izentauenetariko bat.
|
|
|
Gure lekukoen sasoian, gorpua etxean
|
eukiten
zan, eleizara eta gero kanposantura eroan aurretik. Etxekoek garbitu behar izaten eben gorpua, bai eta erropa eleganteenakaz (ezkontza egunekoakaz, sarri) jantzi.
|
|
|
Lehenago jenteak ez eban
|
eukiten
oraingo beste denpora libre: goizetik gauera zeregina franku egoten zan etxean, etxe inguruan edota solo eta basoetan.
|
|
|
Umeen astialdiak bestelakoak ziran; batez be, ez denpora asko, baina bai gehitxuago
|
eukiten
ebelako: ez ziran erromerietara joaten, baina eskolara bidean, eskolan bertan edo etxean beharren bat egin behar ez ebenean, batu eta alkarregaz ibilten ziran; neskak nesketara eta mutilak mutiletara, normalean.
|
|
|
Don Felipe, Don Enrike, Don Julián, Don José Luis, Don Pedro eta abar. Abadeakaz batera, sakristauak eta sakristaneak
|
eukiten
eben ardurea, kanpaiak jo, eleizea garbitu, eleizako eta abadearen trapu eta jantziak garbitu, eleizea loraz apaindu eta holangotarako.
|
|
|
Morgako bizilagun gehienak baserrian eta baserritik bizi izan diran ezkero, solo eta ortuko jeneroagaz batera, ganadua be etxe gehienetan
|
eukiten
izan dabe oraintsu arte, etxeko beharretan laguntzeko edota esnea eta okelea jateko eukiteko.
|
|
|
Beharrerako idiak, behiak eta astoa
|
eukiten
ziran normalean: idi edo behi buztarria, soloak erein aurretik prest ipinteko behar ziran lanabesak tiran eroateko:
|
|
|
Ganadu buru bakotxak jaten behar dauenaren neurriko produkzinoa
|
eukiten
dau: jaten ez dabe bardin behar asto batek eta idi batek, edo beharrerako behi batek eta esnerako beste batek.
|
|
|
Bareziko Edurretako Ama Birjinearen ermitea. eta ganaduak ugaritu diralako, udan lehortu egiten dira iturri gehienak, eta auzoko etxeek ez dabe
|
eukiten
behar dan beste ur euren beharrizanetarako.
|
|
|
Askoren eretxiz, Busturiko baserririk indartsuena eta lurrez aberatsena Eskigibel (Eskibile) izan da. Amunategi etxeko ugazabak be morroi eta neskame asko
|
eukiten
ei ebazan lehenago. Axpe auzoan, ostera, baserri gitxi batzuk baino ez egozan; harrizko etxe dotoreak gehiago ziran.
|
|
|
Auzokoen artean aparteko tokia beteten izan dau lehenengo edo hurreneko auzoak, hau da, alboko etxean edo baserri etxe bereko bestaldean, etxekonean, bizi danak; teilapekoak. Horrexegaz
|
eukiten
izan da hartu emonik estuena eta beharrizanen bat egoanean be harexek emoten izan dau laguntasuna. Ze esakerea eta ekandua da, auzoan beharrizanean dagoanari laguntasuna sekula ez ukatzea, ez eta alkarregaz txarto konpontzen izan diranean edo ikusiezina egon danean be.
|
|
|
abisua emon jenteari, hildakoaren etxeko beharrak egin, hildakoari hil jantzia ipini edo gaubelan parte hartzea. Hileta eleizkizunean be eginkizun garrantzitsua
|
eukiten
eben, osteko jatorduan parte hartzeaz ganera.
|
|
|
Errota guztiek
|
eukiten
eben euren presea, uraren nibela altzetako. Busturiko kasuan, errekea baino hogei metro gorago altzetan eben presek ura.
|
|
|
Militar matxinatuen esku bonbak, lekukoen esanetan, arrain kon tserba laten itxurakoak ei ziran. Esku bonba horreek zoritxar askoren iturri izan ziran gerraosteko urteetan; umeak izaten ziran interesa
|
eukiten
ebenak, olgetako ziralakoan. Datu jakinak ditugu, basoan edo etxe inguruan topautako esku bonbakaz olgetan dabilzala esku artean leher eginda hil ziran mutikoenak:
|
|
|
Halan, hainbat emakume Bermeoko arrain kontserba lantegian hasi ziran beharrean. Edozelan be, neskatoek mutilek baino askoz traba gehiago
|
eukiten
eben etxetik kanpora ikasten edo beharrean joateko. Eta kanpora ebilzanak be, etxeko beharrakaz bateratu behar izaten ebezan etxetik kanpokoak.
|
|
|
Gerotxoago, mutilek neskatoei dantzea eskatzen eutseen. Oratuta dantzan egin gura izan ezkero, mutilek dirua ordaindu behar izaten eutseen musikariei; neskatoek libre
|
eukiten
eben. Neskatoa izaten zan, dantzea eskatu eban mutilagaz dantzan egin ala ez erabagiten ebana.
|
|
|
Eleizkizuna amaitukeran ezkonbarriek urteten eben aurretik eleizatik eta eleizpean edo kanpoan herriko jentea
|
eukiten
eben begira. Ezkonbarriei arroza botateko ohiturea barria dala dinoe aho batez.
|
|
|
Horren atzean dagoan sinistea da, leihoak idegitean handixe urteten ebala hildakoaren arimeak. Hilaren gelan, mesanotxien, ur bedeinkatua
|
eukiten
zan ontzitxu baten. Ekandua zan, ur bedeinkatuan ereinotz errama bat sartuta eukitea, errezuak egiteko erabilten zana.
|
|
|
Etzekuek jeneralmente, etzekuek. Erropak preparauta
|
eukiten
ziran momentu horretarako. Andrak bai, da gixoneskuentzako Bermeoko San Frantzisko seretik ekarte" bien abitxue, frantziskanuen abitxuas jasten sien.
|
|
|
Hildakoa etxean
|
eukiten
zan gau osoan, etxeko, senitarteko eta auzokoak inguruan zirala. Hildakoaren etxean gaua igarote horri gaubelea deritxo, gaubelie Busturiko berbetan.
|
|
|
Koadrudun painelu baltza ipinten eben azpian, puntiladun zuria ganean, eta azkenez kandeleruak. Etxekoandreak
|
eukiten
eban etxeko jarlekuan egoteko eta jagoteko ardurea. Nozonoz, sasoika, mendi bizkarretako etxeak eleizatik urrun dagozala eta, eleizatik hur bizi zan andraren batek hartzen eban hainbat jarleku, edo guztiak batzuetan, jagoteko ardurea.
|
|
|
Zer zan sepulturea? Leku bet, semat..., bakotxak cincuenta por cincuenta edo olan eukiko" ban, bakotxak numeAlargunek bizi guztirako lutua
|
eukiten
eben. Maribi Gondraren seintzaina, Palmira Arrotegi eta Felisa Arruti.
|
|
|
Afal aurreko errezuak eta honi jarraitzen eutsan ogi bedeinkatze errituak garran tzi handia
|
eukiten
izan dabe. Errosarioa errezau eta etxeko difuntuen aldeko gomuta aitamen berezia egiten zan egun horretan, ogi salutadorea bedeinkatu aurretik.
|
|
|
Juanita Borda, Maria Angisola eta Josefita Pérez. salbuespenak badira baina17 Jantzi luzeak erabilten ebezan, kolore ilunekoak, gonak nahi amantalak apartekoak
|
eukiten
ebezan, beharrerako izan edo kanporako.
|
|
|
Edateko, gazteek eta andrazkoek ura hartzen eben; gizonik zaharrenek, ardaoa. Ardaoa zaragietan
|
eukiten
zan orduan ardandegietan eta tabernetan. Garrafoira botaten eben dendatik etxera ekarteko.
|
|
|
azpirie. Etxe batzuetan oholezko altzari horrek espazio bi
|
eukiten
zituan; beheko partea gazunaskea izaten zan eta goikoa azpirea. Azpiran gordeten zan errotatik ekarritako uruna, artouruna; ondo zarratuta eukiten zan, uruna mindu edo garraztu ez zeiten.
|
|
|
Etxe batzuetan oholezko altzari horrek espazio bi eukiten zituan; beheko partea gazunaskea izaten zan eta goikoa azpirea. Azpiran gordeten zan errotatik ekarritako uruna, artouruna; ondo zarratuta
|
eukiten
zan, uruna mindu edo garraztu ez zeiten. Azpiran egiten ziran, lehenengo orea, eta gero taloak, edo bardin laban erreteko ogiaren masea be.
|
|
|
Horretara ke usainik ezkaratz barruan egon ez zeiten gura zan. Behekosuak atzeko aldean plantxa bat
|
eukiten
dau, eta bertan irudi bat erliebean moldatua: Barrabas, San Migel, deabrua... beti be erlijinoagaz zerikusia daukan motiboren bat.
|
|
|
Horreez ganera almimerie egiten eben: lapiko baten ura eta azukerea ipini, ganetik madari zatiak bota, eta arratsalde osoan
|
eukiten
zan sutan. Etxe batzuetan ardaoagaz egiten eben, eta beste batzuetan hainbarik.
|
|
|
Txarria hil eta gero hiru hilabetean
|
eukiten
ziran txarrikiak gatzun askan, inork ikutu barik. Martian ateraten ziran pernilak, eta hiru egunez eukiten ziran zabalean beratzen, gatza kentzeko; horren ostean, piper gorriaren basiagaz igurtzi igurtzi egiten zan, kolore gorria emon arte, eta ondoren eskegi egiten ziran ezkaratzean edo alboko gela freskoren baten.
|
|
|
Txarria hil eta gero hiru hilabetean eukiten ziran txarrikiak gatzun askan, inork ikutu barik. Martian ateraten ziran pernilak, eta hiru egunez
|
eukiten
ziran zabalean beratzen, gatza kentzeko; horren ostean, piper gorriaren basiagaz igurtzi igurtzi egiten zan, kolore gorria emon arte, eta ondoren eskegi egiten ziran ezkaratzean edo alboko gela freskoren baten. Eta horretara, behin gatza kendu ezkero eta haizeagaz edo keagaz pernilak sikatu ezkero, jateko prest egozan.
|
|
|
Makailaoa etxeko leku freskoren baten
|
eukiten
eben gatzetan, eskegita. Txorizoak, oriotan edo koipetan kontserbetan ziran.
|
|
|
Batutako mantzanilea, urte guztirako iraun egian, eguzkitan sika tzen zan lehenengo, eta kristalezko poteetan sartu. Mantzanila poteok armairu baten barruan gordeta
|
eukiten
ziran ilunetan urte guztian.
|
|
|
Adinekoek aho batez dinoskue, mahaian bakotxak bere lekua
|
eukiten
ebala jateko orduan. Ameriketara joaniko senitartekoek be, bisitan etozanean, etxean bizi ziran sasoian euki eben lekua hartzen ei eben mahaian.
|
|
|
Begizkoa edo begizkoena begizkone esaten deutsie, begikunearen bidez, batez be umeei eta abereei osasunean kalte egiteko indar magikoari deitzen deutsie. Gure lekukoen gurasoen denporan itzelezko bildurra
|
eukiten
ei jakon indar magiko horreri, osasunean norbaiti eragin leikiozan kalteakaitik. Begizkoak ume bati jaio aurretik be eragin ahal eikion.
|
|
|
Antxina bildur handia
|
eukiten
jaken txakur amorratuei. Pertsoneari haginka egin ezkero amorrua kutsatzen ei eutsan, eta inoiz hiltea be subertetan zan.
|
|
|
Inoiz etxeko jaunak be egiten ebala batu dogu. Errezu horretan senitarteko hildakoen akordua
|
eukiten
zan. Afaritan hasi aurretik ogi kuskurra ebagi eta mosu emoten jakon, mantel azpian gordeten zan afaldu bitartean, eta gero urte osoan eukiten zan armairuren baten.
|
|
|
Errezu horretan senitarteko hildakoen akordua eukiten zan. Afaritan hasi aurretik ogi kuskurra ebagi eta mosu emoten jakon, mantel azpian gordeten zan afaldu bitartean, eta gero urte osoan
|
eukiten
zan armairuren baten. Lekukoek bat datoz esatean, ogi hori ez dala sekula urdindu edo amiotuten.
|
|
|
Izenetik da ezagun, bularreko gatxagaz zerikusia eukala, haren kontrako sendagarritzat edo. Baina alkarrizketatu ditugunek ez daukie akorduan tratamentua zelan zan, baina badakie euren aurretikoek etxean
|
eukiten
ebela.
|
|
|
Txepetxak hiru lau habia egiten dituala beti; hori da ustea. Jakiten ei dau habiaren bat apurtuko deutsiela eta badaezpadan beste batzuk
|
eukiten
ei ditu prest. Txepetxa arboletan erramarik errama dabilenean, erramak tentau egiten ei ditu, euren ganean seguru egon leiteken segurtetako edo behar adinako sendoak ete diran edo.
|
|
|
Baina ez dabe ezagutu horretan etxeon barruetan behekosurik. Ate modura erramadea, erromarie
|
eukiten
izan dabe. Eulajio izeneko Ameriketatik bueltautako artzain zaharrak izan ezik, gainerako ardidunek ez ei eben txaboletan lo egiten, egoera apartekoren baten edo izan ezik.
|
|
|
" Akerra kortan
|
eukiten
izan da. Beste piztiak babesteko?
|
|
|
Etxe batzuetan azkorea eskegita
|
eukiten
eben beti.
|
|
|
Busturiko ibarreko auzoetan, itsasadarrean arrantzan egiteko zaletasun handia egon da beti. Urkitzetan, Ispilueta alderdiko Sagarpen eta Abinako San Antonio inguruan
|
eukiten
ebezan erremuten ibilteko txalupatxuak. Motorrik bako botetxuak izaten ziran gehienak.
|
|
|
Gausa asko. Enbarkazinoa
|
eukiten
eban jenteak. Bai enbarkasiño txikitxu bet, motor bakuek eta.
|
|
|
Bai enbarkasiño txikitxu bet, motor bakuek eta. Non
|
eukiten
ziran enbarkazinoak. Ortxe Urkitzapen, Urkitzapen dau olako sarrera bat, eta or egoBaserritar batzuk be arrantzan egiteko botea eukien. ten sien enbarkasiñoak.
|
|
|
Era askotako mesedeak jadesten ei ziran horretara: umeak
|
eukiten
, ameseta txarrak uxatzen, hagineko mina nahi buruko mina kentzen laguntzen ei eban, besteak beste, Gaztelugatxera joateak.
|
|
|
Basoko beharretarako asko erabilten izan da gurdi bolantie edo trakulue esaten eutsiena. Gurpilen arteko ardatza burdinazkoa eukan, arteragoko leizarrez eginikoen aldean, Lehen etxe gehienetan egoan egurrezko gurdia. eta zama astunagoak eroateko gai izateaz ganera, bihurguneak hobeto hartzeko modua
|
eukiten
eben. Halanda be irauliteko arrisku handiagoa eukien, sarri gomazko gurpilak erabilten ebezan eta.
|
|
|
Negu partean naboa eta erremolatxea be emoten jaken ganaduei, ondo txikitu ondoren. Eta batez be, sabaian gordeta
|
eukiten
zan bedarsikua. Itxosuek esaten deutsien luganak sano emonkorrak ziran bedarrerako.
|
|
|
Ferietara joaten ziran baserritarrek kordela be eroaten eben. Kordela ganaduari neurriak hartzeko izaten zan; halako soka mehe bat, eta arrarik arrara koloredun kordeltxu bat
|
eukiten
eban, eta zazpigarrenetik aurrera arra erdiak be marketan zituan. Kordel horregaz garria neurtzen jakon ganaduari, aurreko hanken azpitik bueltan.
|
|
|
Azken aldietan, bai artxoak, bai erasteko ardiak, Birjinarestin eta San Kristobaleko Kittanuenien
|
eukiten
ebezan kanpoko pastoreok. Eta artegi handiak ekarrezanean, herri diferenteetan banatu behar izaten ebezan; inoz ardi batzuk Busturian eta beste batzuk Mendatan euki izan ditue.
|
|
|
" Beheko kuartua" be beheko solairuan egoten da. Ezkaratzeraino edo haren ondoraino ailegetan ziran estraminak etxe askotan; ganadu jatekoa han
|
eukiten
zan; lekuko gehienek hari aska aurrie esaten deutsie, baina beste batzuek karrajue be bai; izan be, etxe askotan karrajua zan aska aurretzat egiten ebana; beste batzuetan korta barruan egoan aska aurrea. Aska aurre edo karrajuak lotzen ditu etxe batzuetan ezkaratza eta kortea.
|
|
|
Armairu horreetariko bat izarak gordeteko izaten zan berenberegi. Horreez aparte, medikua etorrenerako ur beroa eukiteko baldea eta aproposko ontziak be
|
eukiten
ziran.
|
|
|
Irailera arte basoan egoten ziran bi mila burutik gorako artegiagaz. Euren patroiek normalean askoz be ardi gehiago
|
eukiten
eben
|
|
|
Ameriketako artzaintza batez be artxoen okelara zuzenduta egoan; ez eben ardirik erasten, ez gaztairik egiten. Eta ardiak beti
|
eukiten
ebezan kanpoan. Pastoreek udan kanpadendan lo egiten eben eta neguan rulot moduko gurdietan, kanpoko karruten.
|
|
|
Umetan halan egiten ebela autortu dabe hango lekuko gehienek. Horretara ez ei eben belarriko minik
|
eukiten
. Badira lekuko batzuk, usadio hori beste era batera
|
|
|
Umeen erropatxuak eroaten ebezan familiarik euki ezinik egozan bikoteek, santuak familia
|
eukiten
lagundu egioen.
|
|
|
Umetokia atara eta lurpean sartzen zan. Sein eginbarria ez zan garbitzen erditu eta batera, ezpada mantakaz ondo tapauta
|
eukiten
zan, harik eta beruek osatu artien. Umea ur bero edo epelagaz garbitzen zan gero eta kuman ipini.
|
|
|
Familia batzuk, umeak ja go teko añak
|
eukiten
ebezan. Axpe, 40ko hamarkadan.
|
|
|
Eskola batzuetan gela banatan egoten ziran; eta gela bakarrean egozan lekuetan be, neskatoak alde batean eta mutilak bestean egoten ziran. Olgetarako tartea be banatuta
|
eukiten
eben.
|
|
|
Mutilek neskatilek baino arinago urteten eben eskolatik, beharrean edo ofizioa ikasten hasten zirala eta. Neskatoek, Gernikako Karmelitetara takigrafia ikasten joaten ziran batzuk kenduta, gatxago
|
eukiten
eben ofizio kontu hori, jostun edo ez bazan. Gehienak neskame joaten ziran edo etxean behar egiten eben eskola amaitu eta ostean.
|
|
|
Gehienak neskame joaten ziran edo etxean behar egiten eben eskola amaitu eta ostean. Mutilek maisua
|
eukiten
eben eta neskatilek maistrea, gero andereño deituko zana. Monjetara joiazan neskatilek uniformea eroan behar izaten eben.
|
|
|
Juanita horreez gainera, nik jente gitxi ezagutzen neban herrian; halan eta guzti be, badagoz beste pertsona bi oroimenean ondo untzatuta geratu jatazanak; Juanita markesearen etxearen eta errekearen bitartean dagoan etxetxuaren behekaldean bizi ziran Ageda eta Regina ama alabak; etxea loraz ezin hobeto apaindua
|
eukiten
eben eta maitagarriak jatazan; ganera hareen etxean izan neban nik industrializazinoaren lehenengo barria; miragarria iruditzen jatan trikotatzeko edo puntua egiteko eukien makinearen bitartez.
|
|
|
Horretarako, mendi aldeko gazteak baten baten etxean batzen ziran, herrigunera jatsi barik. Herrigunekoek, jakina, aukera gehiago
|
eukiten
eben hara edo hona mogitzeko.
|
|
|
Abiñako gazteek urte batez katua prestau eben Basaratosterako eta baita inguruko gazteak konbidau be konejua zalakoan. Goierritarrek Katilotxu mendira joateko jokerea
|
eukiten
eben.
|
|
|
Ermita eta andabideakaz zerikusia ebenetan, abadeak dei egiten eban auzolanera. Auzoa eleizeagaz eta ortusantuagaz lotzen ebazan bideetan, andabidietan, bide konpontzeak garrantzi handia
|
eukiten
eban. Auzokoren bat hiltea suertetan zanean, auzokoek eurek garbitu eta atontzen eben hildakoaren etxetik eleizarako bidea.
|