|
2009
|
|
|
" Txarri il baiño lelau itten giñusen besperan kinpule (k) txikertu, porru (k) txikertu eta kinpulek galdorostu esaten da, nik txapen ganen esetu" as beti orrek, kinpulak itxe (n) siren galdorostu. Luzaro
|
eukiten
ziran ezta. Bai, geldi geldi, geldi geldi itxe (n) siren eta porruk aparte, nik olan esetu dot.
|
|
|
Gasunaskan ba txarri, tenpanuek, pernillek, aurreko besok, eta txarri (k) tekosen jenero gustik. Zenbat denporatan
|
eukiten
ziran. Ba gasunaskan... guk lusero eukitten giñusen urdeik eta olan.
|
|
2011
|
|
|
Aitatu diran etxeko animalia horreekaz hatera, oiloak eta konejuak be etxe guzti edo ia guztietan egoten ziran, arrautzetarako edo egun seinaladuetan jateko. Konejuak konejeretan sarturik
|
eukiten
ziran eta urtean birritan edo hirutan egiten ebezan kumeak. Oiloak, edo korta barruko edo aparteko oilotokian eukiten ziran, eta bakarrik joaten ziran pertxetara lo egiten.
|
|
|
Konejuak konejeretan sarturik eukiten ziran eta urtean birritan edo hirutan egiten ebezan kumeak. Oiloak, edo korta barruko edo aparteko oilotokian
|
eukiten
ziran, eta bakarrik joaten ziran pertxetara lo egiten. Etxe inguruetan solté ibilten ziran lez, sarritan oilo batek habia kanpoan egiten eban eta desagertu eta handik egun batzuetara txitak atzean zituala bueltetan zan atzera etxera.
|
|
|
Lehenago etxeetan behar ziran gauzak baino ez ziran eukiten, ez gaurko lez. Kuartuetan, esaterako, ohea, erropea gordeteko armairua, komoda bat (ez beti) eta medikua etorrenerako palanganea
|
eukiten
ziran. Karrajuan egoten ziran arka edo kaxak, lastategian bedarsikua, eta kamarea biltegi handi bat izaten zan:
|
|
|
Soloko lekari, ortuari eta txarrikiakaz batera, fruteagaz be afizinoa egoten zan etxe batzuetan, eta ondo j agoten ebezan fruta arbolak: okaranak, ikoak, sagarrak, madariak, makatzak, mahatsak, melokotoiak, intxaurrak, hurretxak, kereizak, mailukiak, gaztainak...
|
eukiten
ziran. Eta etxe batzuetan, bakotxetik mueta ezbardinak.
|
|
|
Beharrerako idiak, behiak eta astoa
|
eukiten
ziran normalean: idi edo behi buztarria, soloak erein aurretik prest ipinteko behar ziran lanabesak tiran eroateko:
|
|
|
Etzekuek jeneralmente, etzekuek. Erropak preparauta
|
eukiten
ziran momentu horretarako. Andrak bai, da gixoneskuentzako Bermeoko San Frantzisko seretik ekarte" bien abitxue, frantziskanuen abitxuas jasten sien.
|
|
|
Txarria hil eta gero hiru hilabetean
|
eukiten
ziran txarrikiak gatzun askan, inork ikutu barik. Martian ateraten ziran pernilak, eta hiru egunez eukiten ziran zabalean beratzen, gatza kentzeko; horren ostean, piper gorriaren basiagaz igurtzi igurtzi egiten zan, kolore gorria emon arte, eta ondoren eskegi egiten ziran ezkaratzean edo alboko gela freskoren baten.
|
|
|
Txarria hil eta gero hiru hilabetean eukiten ziran txarrikiak gatzun askan, inork ikutu barik. Martian ateraten ziran pernilak, eta hiru egunez
|
eukiten
ziran zabalean beratzen, gatza kentzeko; horren ostean, piper gorriaren basiagaz igurtzi igurtzi egiten zan, kolore gorria emon arte, eta ondoren eskegi egiten ziran ezkaratzean edo alboko gela freskoren baten. Eta horretara, behin gatza kendu ezkero eta haizeagaz edo keagaz pernilak sikatu ezkero, jateko prest egozan.
|
|
|
Batutako mantzanilea, urte guztirako iraun egian, eguzkitan sika tzen zan lehenengo, eta kristalezko poteetan sartu. Mantzanila poteok armairu baten barruan gordeta
|
eukiten
ziran ilunetan urte guztian.
|
|
|
Bai enbarkasiño txikitxu bet, motor bakuek eta. Non
|
eukiten
ziran enbarkazinoak. Ortxe Urkitzapen, Urkitzapen dau olako sarrera bat, eta or egoBaserritar batzuk be arrantzan egiteko botea eukien. ten sien enbarkasiñoak.
|
|
|
Armairu horreetariko bat izarak gordeteko izaten zan berenberegi. Horreez aparte, medikua etorrenerako ur beroa eukiteko baldea eta aproposko ontziak be
|
eukiten
ziran.
|
|
|
Lekuko guztiak bat datoz esatean, familiak asko aldatu dirala denporeagaz. Lehen askoz be seme alaba gehiago
|
eukiten
ziran, gaur egun bat, bi edo bapez. Guztiak batera bizitetik, etxera ezkontzen ziranak zaharren ardurea hartzetik, belaunaldi bakotxa etxe banatan bizitera igaro dira.
|
|
2012
|
|
|
Lekukoen artean, gitxi batzuk baino ez dabe egur ikatza egiteko prozesua ezagutu; euren aitak eta aititak ikusi dabez ikazginen. Gehienetan ikaztokiak basoan
|
eukiten
ziran, baina inoz etxe inguruan bere euki dabez.
|
|
|
Inoiz medikuari edo praktikanteari deitzen jakon, baina ez zan ohikoena. Partcrea etorten zanerako ur beroa eta izara zatiak
|
eukiten
ziran prest. Ume jaiobarria partereak berak garbitzen eban ur epelagaz ziñezko baten, gero tripako zila ondo lotu eta erropea ipinten jakon.
|
|
2013
|
|
|
Artoa errotara eihoten eroan aurretik laba igarra (labaigerra) egin behar izaten zan; hau da, artaburuak labean sartu erre eitezan. Horretarako luzaro
|
eukiten
ziran laba barruan eta kiskaldu ez eitezan aldiro aldiro bueltea emon behar izaten jaken, paleagaz. Errotariek ez eben labatik pasau bako artagaraurik hartzen, eihokeran errotarrietara pegauta lotzen zalako.
|
|
2015
|
|
|
Gerora, bakotxa bere plateretik jaten hasi zan. Konbidaduak etorten ziranerako, plater kuriosotxuagoak
|
eukiten
ziran gordeta.
|
|
|
Txarripatak be gorde egiten ziran karnabaletarako. Lehenengo, patak uretan
|
eukiten
ziran gazia kentzeko, eta gero egosi. Bestetik, piper txorizeroak beratan euki bigundu arte, hareen mamina arraspau eta tomateagaz nahastau.
|
|
|
Arrastian, bazkalduta, mortzilak egiten ziran. Kipulea, porrua eta arroza egosita
|
eukiten
ziran bezperatik edo, eta hareek danak odolagaz eta koipeagaz nahastetan ziran. Gero tripak bete, puntak amarrau, txortak batu mihimenagaz eta gardostu egiten ziran.
|
|
|
Txorizoak egiteko, piper asko behar izaten zan: piperrak beratzen
|
eukiten
ziran egun bi edo hiruan barruko mamina aterateko. Okelea eta urdaia kutxilloaz txikertu, gatza bota eta piperragaz nahastean ipinten zan.
|
|
2023
|
|
|
Salea jaiegun handietan konbidaduakaz bazkaria egiteko erabilten zan, bestela eguneroko jatorduak, eta bizimodua orokorrean, ezkaratzean egiten zan. Han
|
eukiten
ziran armarioa, mahaia, txapea, kaxea eta harria.
|
|
|
Korteak, ganera, albo baten, ate nagusia eukiten eban (kortako atii), behien sartu urtenerako eta gurdia sartzeko. Lehenago etxe gehienetan 12 ganadu
|
eukiten
ziran, eta horrez ganera oiloak, zaldia, astoa, txarria, konejuak eta abar.
|
|
|
Gaur egun ia ez da umerik bateatzen, eta familian eukiteak beste konsiderazino bat dauka. Lehenago hainbat ume
|
eukiten
ziran, Jaungoikoak emondako guztiak. Orain ondo planifiketan da zenbat eta noiz euki.
|
|
|
Artaburu helduak zesto edota zaranetara batu eta gurdira igaroten ziran; gerora, lastoa be zerreaz ebagi eta metatu edota etxeratu egiten zan, ganaduari jaten emoteko ez bazan kortako azpietarako haren orri sikua jaten eban ganaduak, baina trongoa gogortxo paretan jakon. Etxeko atartean
|
eukiten
ziran artaburuak sikatzen, azala apur bat gogortu ekien; eta kapaxea kentzen jaken. Iluntzeetan, etxekoak alkartu, kontu kontari, eta artaburuak zuritzen zituen.
|
|
|
Labea biztu, otakaz eta ondoondo berotu, barruko brasak belaikiaz alboratu, hautsak ira txortatxo bategaz atera, eta, azkenez, artaburuak sartzen ziran. Hasieran, aldian aldian, labapaleaz eragiten jaken; gero, labearen ahoa ondo zarratu, eta han
|
eukiten
ziran egun baten edo egun eta erdian, harik eta guztiz igartu arte. Ostean, eskuz, artoaren beraren burutxeaz garandu, hori be iluntzeetan, beheko suaren inguruan alkarturik.
|
|
|
Behiak goizez eta gauez erasten ziran. Batez beste hamabi azunbre inguru emoten ei ditu egunean behi batek, hamabost azunbretik gora emoten ebenak esnetsutzat
|
eukiten
ziran. Hasiera baten, eskuz erasten zituen; beluago makinaz.
|
|
|
Behiak aldi baten 6 urtean
|
eukiten
ziran etxean, baina gerora 3 urte baino ez. Behi batek txahal bat egitea zan normalena, bi gehienez.
|