|
2000
|
|
|
Ia laguntzarik gabe bide luzea egina, era guztietako argudioak erabili izan dira urtetan ia ia klandestinitatean aritu behar izateko, irakasleen maila, titulazio eta eskarmentu faltatik ikasgaietan —ikastoletan bezalaxe— terrorismoa bultzatzen zela ziurtatzera iritsi arte. Eta oraingoan, urtetako isolamendua gaindituta eta homologazioaren bidez normalizazioa lortuta, Eusko Jaurlaritzarekin akordioa berritu eta ikasturte berrirako dirulaguntzak adostu direnean
|
etorri
da Garzonen bahimendua.
|
|
|
Behin batean, bazen herrialde lurrintsua eta berde samarra, euskara" ez ohizko" batez hitz egiten zuena. Sasoi batean ere, handik
|
etorri
ziren Euskal Herria berpizteko gogoak eta grinak. Hiriburua zuen handi zabal eta langintsua.
|
|
|
Klasikotasun horren izenean, esana dut eta berresango dut: ondo
|
etorri
, Frai Bartolome eta Frai Mateo Zabala horiek, XXI. mendeko euskal eremura. Zuen berba lauko jarioa behar dugu, premiazko zaigu hainbat eta hainbat eremutan.
|
|
|
Bere berea du Euskaltzaindiak euskararena eta horri ekin dio, buru belarri, azken urteotan. Askorentzat luzeegi joan doana, beste batzuentzat labur arin
|
etorri
dator, hizkeraren biziraupenari bagagozkio bederen.
|
|
|
Honi buruz, utziko didazue kontatzen, diodanaren argiarri, pasadizo bat, duela hogei bat urte, Kaukasoan lehen aldiz izan nintzenean, Tbilisiko Unibertsitateko katedradun batek, Leo Gabunia paleontologoak, azaldu zidana. Urte batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera
|
etorri
zen. Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta.
|
|
|
Karrikan, mutiko bi ostikoka lotzen dira, karraxika ama enoatuak jauzian
|
etorri
eta zartakoz bereizten [dituzten arte.
|
|
|
Mikel Irizar (Hitzaro saioa aurkezten du ETBn), eta Joxe Aranzabal, bere garaian Arrasate Press asmatu zuen gizona. Herri komunikabideen ibilbideak etorkizuna daukala esatera
|
etorri
ziren biak. Orain arte, Arrasate inguru horretan asmatu dute, inon baino ondoen, esparru horretan lanean.
|
|
|
Ia aldi berean, Sa reko Hernaniagerkari digitala ere azaldu zen Interneten. Kasu honetan, Argia-k bere Interneteko aurpegia berriztatzetik
|
etorri
da ideia: edizio lokalak egitearena.
|
|
|
Bahr" Udanako aleman" horietako bat izan zen, Kataberako meatze barrutia berrantolatzera
|
etorri
zen Friedrichen semea. Garai gogorrak haiek.
|
|
|
ERDOZAINZI ETXART, Manex Edouard Herriot. 3 zk. (1957), 97 Euskal billerak Hazparne’n (Uztallaren 23). 4 zk. (1957), 80" Berri ona"
|
etorri
zauku. 10 zk. (1959), 19" Berri ona" etorri zauku. II.Abraham fededunen aita (Jarraipena).
|
|
|
ERDOZAINZI ETXART, Manex Edouard Herriot. 3 zk. (1957), 97 Euskal billerak Hazparne’n (Uztallaren 23). 4 zk. (1957), 80" Berri ona" etorri zauku. 10 zk. (1959), 19" Berri ona"
|
etorri
zauku. II.Abraham fededunen aita (Jarraipena).
|
|
|
II.Abraham fededunen aita (Jarraipena). 12 zk. (1960), 19" Berri ona"
|
etorri
zauku (Jarraipena). 14 zk. (1961), 7" Berri ona" etorri zauku.
|
|
|
12 zk. (1960), 19" Berri ona" etorri zauku (Jarraipena). 14 zk. (1961), 7" Berri ona"
|
etorri
zauku. II.Jainkoaren erresuman sartzea:
|
|
|
22 zk. (1982), 131 1981eko euskal liburugintza. 22 zk. (1982), 173 Aspaldiko Soljenitsyne berraurkitu dut (Orain eta Hemen). 23 zk. (1982), 68 Ongi
|
etorri
," Tribuna Vasca" (Orain eta Hemen). 23 zk. (1982), 71 Karlista eta sozialista (Orain eta Hemen).
|
|
|
500 urte. 70 zk. (1992), 61 (Itz.: Jon Bergaretxe). Fededun eta fedetzaille. 23 zk. (1966), 52" Berri ona"
|
etorri
zauku. II.Abraham fededunen aita (Jarraipena).
|
|
|
II.Abraham fededunen aita (Jarraipena). 12 zk. (1960), 19" Berri ona"
|
etorri
zauku (Jarraipena). 14 zk. (1961), 7" Berri ona" etorri zauku.
|
|
|
12 zk. (1960), 19" Berri ona" etorri zauku (Jarraipena). 14 zk. (1961), 7" Berri ona"
|
etorri
zauku. II.Jainkoaren erresuman sartzea:
|
|
|
ERDOZAINZY ETCHART, Arnaud" Berri ona"
|
etorri
zauku. 10 zk. (1959), 19
|
|
|
ALTZIBAR, Joan Eusko Jaurlaritza eta euskal aldizkariak (Orain eta Hemen). 17/ 18 zk. (1981), 152 Ongi
|
etorri
," Tribuna Vasca" (Orain eta Hemen). 23 zk. (1982), 71 LA VOZ:
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herria zeharkatu zuen Korrikaren harira sorturiko Komeriakamuntaia bide egokia izan zen Pirinioen alde bietako aktoreak Tentazioaren ekoizpen honetan biltzeko. Bide beretik
|
etorri
da, antza, Azika txotxongilo talde profesional berria (Lapurdi, Nafarroa Behereko eta Zuberoako lehendabiziko talde profesionala ote?), Ipar Euskal Herriko kideek osatua (Kukubiltxo taldearen itzalean) eta Kon tua konta zan lehendabiziko muntaia Pirinioen bi aldeetara aurkeztuko duena.
|
|
|
Gaur egun ikusi da, zorionez, baliabide berrien erabilpenak ez duela horrelako mugarik ezarri behar testuan, eta horren froga egile batzuen lana dugu, interneterakojauzia egin dutenean, ez baitute kontzesio estilistiko ezta linguistikorik egin. Koldo Izagirre (nor bestela?) dugu aitzindari, baina bide beretik badatoz
|
etorri
beste batzuk. Azken finean, mundu zabaleko erreakzio eta sentimendu guztiak, tamaina txikian, norberaren auzoan ere garatzen dira, Misses Marplek erakutsi zigun bezala.
|
|
|
Halaxe egin zuten herri agintari eta administrazio arduradunek... baina euskara bazter utzita beti ere. Geroago
|
etorri
ziren jokaera gogorragoak, seinale elebakarrak tindatzerat behartu gintuztenak. Gintuztenak diot, zeren eta neu ere izan bainintzen pankarta zikintzaile haietatik.
|
|
|
Negua ren lehen jotzeak begi bistan ditugula,
|
etorri
daargira aspalditik espero genuena, alegia, Blanca Urgellekatondu duenGueroco guero, Aita Añibarrok bizkaieratu zuena, Axular maisuaren liburutik. Badatoz, ezari ezarian, bizkaieraren altxorrak.
|
|
|
Beste kontu bat da unibertsitateko irakasleen hizkuntza gaitasunarena; J. Zabaletak ironiaz aipatzen zuenez, Entziklopedian parte hartu zuten historialari euskaldunen lana erdaraz hartzeko argudio gisa," ez gara atzo goizean jaioak(...) eta badakigu zer testu
|
etorri
ohi zaigun unibertsitateko irakasleen aldetik, zuzendu, itzuli edo ahal duguna egiteko". Tamalez, neurri batean, arrazoi du.
|
|
|
Bide batez, esanguratsua da jakitea Tourisme Quebec (1995) erakundearen ustez gertakari historiko bakarrak, Quebecek 1912 urtean lurrak bereganatu zituenetik, aipatutako urtegien inaugurazioak izan direla. Era berean, eskualdeari Quebecen" dinamoa" deitzen diote eta azpimarratzen dute nola" 1975 urtetik hona 200.000tik gora bisitari
|
etorri
diren munduko toki guztietatik egitura kolosal hauek miresteko" (ibid.).
|
|
|
1953 urtean Xabierrera
|
etorri
nintzen, hiru urterako. Hemengo ikasle gazteenei eskolak ematen nizkien.
|
|
|
Aurki beteko den mende erdi honetan, izan ere, harri ga rria da Zavalakbu rutu duen lana. Aitorpena ere, berandu beharbada, baina
|
etorri
zaio azkenean, edo etortzen hasi behintzat: omenaldiak, doctor honoris causa izendapenak, eta abar.
|
|
|
Gero handik bost bat urtera berriz egin nuen. Probintziala Indian izana zen, eta
|
etorri
eta hango berri ematen ari zitzaigun ikasleei. Beste gauza askoren artean, zera esan zigun:
|
|
|
Marrazki bizidunetan, alegia. Hori prestatu nahi zutela eta nigana
|
etorri
zen horretan zebilen bat, iloben baimena nahi zuela eta. Nik zera esan nion:
|
|
|
Nire artxiboarekin zerbait egin nahirik
|
etorri
zaizkitpa re bat aldiz. Baina etorri diren horiek, berek aurretikgauzak pentsatuta.
|
|
|
Nire artxiboarekin zerbait egin nahirik etorri zaizkitpa re bat aldiz. Baina
|
etorri
diren horiek, berek aurretikgauzak pentsatuta. Nirekin hizketan hasterako kondizioak jarri.
|
|
|
Hizketan hasi eta oso gauza jakingarriak kontatu zizkidan. Etxera
|
etorri
eta hark kontatutakoak idazten hasi nintzen. Ordura arte nire buruari atzeraka tiratzen nion bezala, handik aurrera aurreraka tira nion.
|
|
|
La ultima trova. Gero
|
etorri
direnak: Hilario Jarne:
|
|
|
Behi zentzudunak (sensata bovis) deritza hurrengo espezieari. Urteak joan eta urteak
|
etorri
nolabaiteko bilakaera izan du, informazioa biltzen ez ezik hausnartzen ere ikasi du. Hainbat urdail ezberdin ditu, batetik besterako informazioa pasatzen du, jario horren berri jabetu da eta zenbait informazio prozesatzeko eta han hemenka barreiatzeko gauza da.
|
|
|
Hezkuntzaren inguruko eztabaida politikoa batez ere Parlamentuetan agertu da, normala den bezala. Jarduera arruntaz gainera, Gasteizkoan oposizioa indarberritu egin zen EHk Parlamentua uztean, Ganbarako gehiengoa beren gain
|
etorri
baitzen. Aurretik baino askoz bateratuago jardun zuten harrezkero PP, PSE eta UAk.
|
|
|
Iritziez gain errepo rtajeak
|
etorri
ohi dira erremat atzera.
|
|
|
Testuliburuak aipatzen dira etengabe, baina de facto Geografia eta Historiako liburuak salatzen dira. Urtea joan eta urtea
|
etorri
, ziklikoki, beti plazaratu izan da gaia. Erreportajeetan, gehienbat.
|
|
|
Gerra egin izan diote herrihoni, eta gerra irabaztea etnozidiorako bide bihurtu, bortxaz biolentzia ikaragarriz minorizatu dute euskara. Kolpe latzena izan den Francoren hizkuntz genozidio hau, ostera, gerrostean
|
etorri
diren euskaltzale andanak eta batezere politikariek ahaztu nahi izan dute, komenigarria ez zelako, espainol proiektua kudeatzen zutenekin lasaitasuna komeni zelako.
|
|
|
Sentsazio bat besterik ez da izango, beharbada, baina neguak bete betean harrapatu gaituelako —nahiz eta udaberria ren atarian egon— edo milurteko berri bat estreinatudugulako, edo auskalo zergatik, badirudi 2001 honen hasiera iazkoaren amaiera baino makalagoa datorkigula, kulturari bagagozkio behintzat. Eta panorama erabat beltz eta ilun bihurtzeko," Del Burgo boys" ak
|
etorri
zaizkigu, ezjakina ren ezjakintasunez bazterrak goitik behera nahastera.
|
|
2002
|
|
|
Baina jokoz kanpo harrapatu gaitu, bat baino gehiagohase rretzeraino, kanpotik
|
etorri
behar izan dutelako esatera SPrako tranbialibu ru ona dela, oso txukuna. Hemengo beka batetik aparte utzi ondoren, Euskadi Sarirako hautatu gabe lagata, bigarren edizioa ozta ozta saltzen ari zelarik, ha rtu eta Madrilen nabarmendu dute, iaz argitaratutakoehundik gora lanen artean.
|
|
|
Ez da nobela betea. Baina bai ikusmina sortzen duena,
|
etorri
daitekeenarengatik. Eta plazer estetiko hutsek —horiek ere— gogobetetzen gaituztenentzat notizia ona da.
|
|
|
Rubensen kontuekin jarraitu aurretik, Ibarretxeri entzunez zergatik
|
etorri
zitzaidan Rubens burura. Kasualitatez, bere erakusketari buruzko dokumentazioa mahai gainean nuelako Ibarretxeri entzuten nion bitartean, eta San Petersburgoko Ermitage museotik ekarritako lanak ikusi gabe baneuzkan ere, beti erakargarria gertatu zaidanez, nire inkontzienteak nolabaiteko broma ren bat egin nahi izan zidalako.
|
|
|
Baita Espainiakoan ere, noski. Baina horrekin batera
|
etorri
zitzaidan burura Flandes izan dela Europako historian hainbat iraultzaren sorgune ere —Eu ropako mapa politikoa aldatu duten iraultzak— eta Flandes izan zela Espainiako inperioa hausten hasi zen lehenlu rraldeetakoa (guk geuk Noainen ia itxaropen guztiak galdu behar izan genituen bitartean). Eta, aitortu dezadan hau ere, Ibarretxek, harritu egin ninduelako:
|
|
|
Rubens
|
etorri
zitzaidan burura ibarretxeri entzuten ari nintzela. Peter Paul Rubens.
|
|
|
" Bada, halere, gutxi aipatzen den belaunaldi bat, idilikotasun batetik errealitate gordinera
|
etorri
garenok, ikastoletako mundu fantasiatu batetik ghetoen mundura. Erdara ezinbestekoa eta euskara kondena antzekoa dena.
|
|
|
Beraz, hurrengo bi osagaiak bateragarri egitean dautza erronkak: gizartea ren interes oroko rrekiko begiruneak eta baliabideen erabilera egokiak bat
|
etorri
behar dute unibertsitatearen funtzionamendu autonomoarekin. Euskal Herrian diren unibertsitate publikoetan ez da oraindik lortu bateragarritasun hori.
|
|
|
Hausnarketak hausnarketa, urte hauetan euskalgintzan izan diren aldaketak ezin esan unibertsitateraino iritsidi renik. Unibertsitatean, urteak joan urteak
|
etorri
garai bateko eztabaidak indarra galdu du. Egia esan, UPV/ EHUso rtu zenez geroztik Euskal Unibertsitatearen gaiak ez du grina handirik sortu unibertsitarioen artean; kasurik onenean euskararen auzia normalizazioaren problema besterik ez da izan, hezkuntza politikatik baino hizkuntza politikatik bidera zitekeen problema alegia.
|
|
|
Badirudi aldaketa esanguratsurik ikusi artean luze itxaron behar dugula. Ustekabeko aldaketa
|
etorri
ez eze, Euskal Unibertsita teaez dadekretuz etorriko, legeak ez du ekarriko alegia. Une honetan, behin eta birritan diogunez, ezinezkoa da, ez baitago Euskal Herri osoa barnebiltzen duen administraziorik.
|
|
|
3. A restian idatzitakoak irakurri ondoren, nekez pentsa daiteke egingarria dela epe motz edo ertainean Euskal Unibertsitatea, Euskal Herri osoa hartuko lukeen Unibertsitate fisikoki berri moduan ulertzen badugu behintzat. Une honetan horrelako unibertsitatea esku pribatutik edo nahi badahe rri ekimenetik baino ezin da
|
etorri
. Baina, nork bidera dezake horrelako proiektu bat?
|
|
|
Irakasleek luzaroan sortu didate ezinegona. Hortik
|
etorri
da nire kezka nagusia, irakasleen bizkar joaten baita ikerkuntza eta irakaskuntzaren zama gehiena, eta bai eskuliburuen idazketa ere. Fisika nuklearra euskaraz irakastea posiblea zen eta da, jakina, baina ez da erraza jakintza alor guztietan aditu euskaldunak edukitzea.
|
|
|
Demografia bera ere gure alde dator. Egia da epe labur batean, ikasle kopurua, zenbaki absolutuak kontuan hart uta, behera
|
etorri
dela —eta halaxe jarraituko duela hamarkada ren batean edo—; baina hori bezain egia da euskaldunek gero eta presentzia portzentual eta absulutu handiagoa garatu dutela unibertsitatean —eta horrek ere horrela segituko du baldin eta lehen eta bigarren hezkuntza sistemek orain arte bezala funtzionatzen baldin badute—.
|
|
|
Hizkuntzaren egoera ez normalizatua duten beste herri batzuetan ere gisa horretako neurriak hartu dituzteunibertsitatea osatzeko eta horien eragin eta garrantzia nabariak dira. Gugandik hurbil katalanen jarraibidea dugu eta Unibertsitate katalanaren bidez
|
etorri
zaizkien fruituak ukaezinak dira.
|
|
|
Modigliani, Duchamp, Picasso, Kandinskyren bat, sorta oparoa da, etame rezi du benetan. Banaka, eta elkarrekin, nahiz eta erakusketa hau muntatzeko kriterioarekin bat
|
etorri
ez —modu asko egoten baita horretarako, eta askotan gustu kontua edo akademizismo hutsa izaten baita horretan eztabaidan hastea— Museoak, Guggenheimek, bisitan doanari gogoratzen dio hiriaren edertasunak, bertako giro erromantikoak (roma n= nobela), bere historia kulturalak, politika liberalak eta bizi kostu merkeak munduko bazter guztietako artistak erakarri zituela. Paris bizirik dagoela esatea ahaztu zaie, beti egon dela bizirik, eta bertaratzen zirenguztien arimaren zati bat lapurtzen ziela, bere egiteko.
|
|
|
Gailur literarioetatik arro xeheagoetara jaitsita, bestalde, euskarazko idazkera administratibo nahiz zientifikoaz duen kezka azaltzera
|
etorri
zaigu Jesus Rubio ere, Irigoienen idazlana kaleratu baino bi urte beranduago: " Euskaraz ideia konplexuak era informatiboan idazteko zailtasun ugari direla esaten du Jesus Rubiok" (Euskaldunon Egunkari a,).
|
|
|
Baina bi argiteletxe hauek ez dira bakarrak. UEUk (Udako Euskal Unibertsitatea) ere 25 urte ospatu du joandako urtean, Uztaritzetik
|
etorri
eta Iruñean kokatu zela, 1976 urtean. Iaz 25 urte bete ziren Gasteizko Jazzaldiaren sorreraz.
|
|
|
Tele polis y el Te rcer Entorn o, Bartzelona, 1999) delakoareniraultza eta, hain zuzen ere, Debagoiena eskualdea hirugarren inguru horren lekuko eraldatu nahi. Jakina denez, lehen ingurua Deba ibaiaren ibarretan barrena sortutako naturgune eta nekazaritza giroa litzateke; bigarrena, mendeak joan eta mendeak
|
etorri
historian zehar egituratutako hiritarte industriatua; eta, hirugarrena, telematikak erakarriko duen informazio sare edo ziberraldea.
|
|
|
Historiak frogatu du oker zeudela 80ko hamarkadan euskal ekonomi jarduera ren etorkizuna hiruga rren sektorean kokatu nahi zutenak. Gaur jakina da euskal ekonomia ren arrakasta era bateko zein besteko industri prozesuei atxikia zaiela, indartuz
|
etorri
datorren zerbitzu arloa inolaere arbuiatzeke. Ildo beretik, sumagarri ere bada, euskalekonomia ren Informazio Gizartea rekiko atxikimendua ez delapuntocomenp resa berrien sortzetik soilik etorriko," betidaniko" industri multzo osoaren digitalizaziotik baizik.
|
|
2003
|
|
|
Akela rrea ere sartu du zati batean, hor oroitaraztenzuela XVII. mendean Pierre de Lancre inkisidorea Euskal Herrira
|
etorri
zela hemengo jendearen ibilmoldeen epaitzera. Hitza, musika, argi jokoak...:
|
|
|
Funtsean, gure bidaiari segida eman nahian, hango delegazio bat
|
etorri
da azaro hastapen honetan bai Euskal Herriaren hobeki ezagutzeko, bai Saint Pierre eta Miquelon uharteen aurkezteko. Guhaurek Euskal kultur erakundean sortu dugun euskarri multimedia bat Euskal Herrikoau rp egiak izenekoa eta lau hizkuntzatan egina (euskaraz, frantsesez, ingelesez eta espainolez) aurkeztu diegu eta oso interesatuak dira hango liburutegi eta turismo espazioetan horrelako lanabesaren ezartzeko.
|
|
|
Gogoan dut azken Galeuscan nola katalan batek aipatzen zuen Pirinioetako muga pasatzeko herrestan zihoazen errefuxiatu familietan deigarrien egiten zitzaiena isiltasuna zela. Burura
|
etorri
zitzaidan Gernika bonbardatu osteko isiltasunaz Trabuduak zioena. Herio hurren bizi denaren isiltasuna.
|
|
|
Eta Medemen pelikula oroitu dut, urteko beste edozein ezbehar baino lehen. Ez dakit zergatik
|
etorri
zaidan aurrenik La Pelota Vasc aren oroitzapena, Euskaldunon Egunkaria, Martin Ugalde Parkea, immigrante hitza, euskararen" demoak" eta abar baino lehen. Edo Donostiako Zinemaldia, Gasteizko Jazzaldia eta Altarribaren purrustada espainieraren aldeko aldarrikapen sonatuan.
|
|
|
Harreman zentro bat egin liteke. Beharbada bidai literaturen biltegi bat, Euskal Herrira
|
etorri
diren idazleena bakarrik izan gabe, horiek bereziki artatuko lituzkeena, mintegiak eta antolatuz. Zer ikasi asko baitaukagu horiengandik.
|
|
|
Italiarrak" beste espezie bateko" andre gizonak. " Iparraldeko pentsakera eta ideietatik askatzearren"
|
etorri
da, etorri. Italiak berari Antzinatearen eta Ernazimentuaren oparitu dio.
|
|
|
Italiarrak" beste espezie bateko" andre gizonak. " Iparraldeko pentsakera eta ideietatik askatzearren" etorri da,
|
etorri
. Italiak berari Antzinatearen eta Ernazimentuaren oparitu dio.
|
|
|
Laga dezagun, ordea, momentu batez, Euskal Herria. Goethe, esan bezala, Alemania tradizionaletik ihesi
|
etorri
zen Italiara," mundu berri" gosez. Eta, esan bezala berriro, Erromako atzerritarren kanposantu protestantean agiantzatu zion bere buruari momentu batean azkeneko atseden hobia.
|
|
|
JOXEAZURMENDI eharbada batzuek, Pasaiara
|
etorri
den Victor Hugo, bizar handiarekin imaginatzen dute: Frantziako orakulu nazional hori, gizadiaren profetaren suzko lehoibu ruarekin, III. Errepublikarentzat Jainkosa Arrazoi burrunbatsu antzekoa, errepublikano gorri, kasi komunero. Hilezkortu den azken urteetako Hugoren argazkia.
|
|
|
Hau da Euskal Herrira
|
etorri
zaiguna. Bere barnekonahas mahas guztiekin ere, askatasunaren obseditu bat, bere eredu ingelesen maneran (Shelley, Byron):
|
|
|
Rhin 1842an argitara da; 43an
|
etorri
da Hugo Euskal Herrira.
|
|
|
Ez nuke esango —azkeneko momentuan erabakirik, turismora
|
etorri
baita, etorri, baina— Euskal Herrira etortzera deliberatzeko arrazoietako bat ez dela izan, bidai literaturarekin nahasian ariketa historiko politikoak jarraitzeko aukera. Bukatu berria da Lehen Karlistada.
|
|
|
Ez nuke esango —azkeneko momentuan erabakirik, turismora etorri baita,
|
etorri
, baina— Euskal Herrira etortzera deliberatzeko arrazoietako bat ez dela izan, bidai literaturarekin nahasian ariketa historiko politikoak jarraitzeko aukera. Bukatu berria da Lehen Karlistada.
|
|
|
Pribatuen multzoari erreparatuz gero, epealdi berean, talde orduen %23, 82 galdu dira. Jaitsiera, baina, 25 urtez azpikoen adin tartean —batez ere— gertatu da (1993 ikasturtetik 2001 euskara ikasten ibili eta 25 urte baino gutxiago dituztenak gainbehera
|
etorri
dira —hamar mila pertsona baino zerbait gehiago galdu dira adin tarte horretan—); gainerako adin tarteetan, beheranzko joera erakutsi arren, matrikulen beherakada ez da horrenbestekoa izan (2001 ikasturtean 25 urte baino gehiago zutenak %73, 54 izatera iritsi ziren, 1993 ikasturtean, aldiz, %53, 13 ziren). Jaitsiera ez da EAEn gertatu soil soilik, Nafarroan eta Iparral dean ere behera egin dute matrikulatutako ikasleen kopuruek.
|
|
|
Euskarak hiztunak eta erabilera eremuak irabazi ahala gainbehera
|
etorri
behar du helduen euskalduntze alfabetatzeak. Izan ere, euskara normalizatu ahala desagertzeko sortutako langintza da, ez da, bada, irauteko sortua; baina, goiz da oraindik egoera horretara iritsi garela esan eta gainbehera, besterik gabe, horri egokitzeko.
|
|
|
Eta" ontasun" horrek, gainerakoosagarriez gainera, hitzez eta idatziz euskaraz jardutekogaitasun sendoa eskatzen du. Hitz
|
etorri
erraza, hizkuntzaren barneondareaz (ohiko gramatika egiturez eta ebakeraz, doinueraz eta hitz altxorraz, esapide jatorrez eta itzulika aberatsez) jabeturik izatea, abstrakzio alorreko kontzeptu lanketarako terminologia teknikoaz ongi horniturik egotea, aldian aldiko beharrizanetarako mintzaira molde egokiez (bertako euskalkiaz zein harreman informaletarakoaldaerez) baliatzen jakitea, literatur tr... Neurrigabeko lujoa irudituko zaio hori, agian, bati baino gehiagori.
|
|
|
Beraz, gazte gutxiago, askoz ere gutxiago, eta
|
etorri
, euskaradunak datoz oro har. Lasarte Oriako 10 gaztetik 8k euskara" nahiko ongi" edo" oso ongi" ulertu eta irakurri egiten du, 10etik 7k idazten du" nahiko ongi" edo" oso ongi" euskaraz, eta azkenik, 10etik 6k egiten du hitz euskaraz" nahiko ongi" edo" oso ongi".
|
|
|
Gizarte Foroekin gertatzen ari dena bi gertakari motaren ondorioa da. Batetik, gizarte mugimenduak eta erakunde progresistak bat
|
etorri
dira 1999ko hasierako" Beste Davos bat" hartatik aurrera, eta bat etortze hori biziki hedatu da brasildar ekimenari esker. Bestetik, nazioartekoerabakien aurkako hainbat protestaldi egin dira:
|
|
|
(...) eguneroko gizarte bizitzaren joan
|
etorri
arruntak ere ezin dituztela beren kabuz eta beren etnohizkuntza hutsez osorik bideratu. (...) Eta hori zergatik?
|
|
|
Helegitea prentsan egindako kanpaina zehatza eta gero
|
etorri
zen. Aurreko hilabeteetan, Diario de Navarra n, Artetak hizkuntza eskubideen aurka idatzi zituen artik uluak, eta Aranazek toponimian eta errepidetako seinaleetan ikusi zuen" gutxiengo euskaldunaren inposizioa".
|
|
|
Nafarren ondare eta nortasunari dagokion galera nagusia XX. menderaino euskararen atzerakada etengabea izan da. Aspaldiko denboretara joan gabe, Joakin Lizarraga Elkanokoaren Egues ibarretik hasi eta Erroibar, Aezkoa, Zaraitzu, Erronkari eta Arakil bera, euskararentzat basamortu hilotz bihurtzen ari ziren ordurako, eta erromantikoen eskutik
|
etorri
zen euskararen aldeko lehen ahots etaelka rte legeztatua. Iturralde Suit historialari entzutetsuaren etxean bildu ziren 1877ko urria ren 23an Florencio Ansoleaga, Arturo Campion, Estanislao Aranzadi, Hermilio Oloriz barne, izen oneko hamahiru hirunsheme, eta Nafarroco Euscarazco Elcargoa sortu zuten, hizkuntza, euskal kultura eta lege zaharra Nafarroan sustatzeko asmoz.
|
|
|
Horrelako zerbait gertatu zaio Nafarroakoeuskalgintzari. Handiegia da gainera
|
etorri
zaiguna.
|
|
|
Esate baterako, hitz handi larriak xahutu ditugu, ge nozidio, apartheid, eta antzekoak, aldez aurretik sobera erabiliak, higatuak eta motz gelditu zaizkigu. Salaketarengradazioan eskailera goian geunden eta urrats kualitatiboa
|
etorri
zaigunean oraingoari izena jartzeko hitz berririk ez dugu aurkitu eta lehenagokoak hustuak, ahituak gelditu zaizkigu.
|
|
|
Gauza bera dena, Perutxo artzainari bezala gertatu zaigu, alarma hotsa maizegi joa genuen, eta otsoa, benetako erasoa,
|
etorri
denean, aldarria kamutsa izan da, ez da sinesgarri gertatu.
|
|
|
• Su etenaren garaia euskalgintzan euforiaz bizi izan zen (Sadar betea, Bai euskarari). Gero
|
etorri
zen zapuztaldia. Alderantziz, erreakzionarioek pentsaketa urdurian eman zuten tregoa.
|
|
|
Alderantziz, erreakzionarioek pentsaketa urdurian eman zuten tregoa. Hau amaitzean
|
etorri
zen planifikaturiko zigorraren aplikazioa. Horretan gaude harez geroztik.
|
|
|
Aitzitik, euskarak Nafarroan lortutako garaipen txikiak errepasatzeak eman liguke aurrera begira egin beharreko urratsen gakoa. Haizea kontra beti, orain dela hogeita bost urtetik hona hainbat gauza lortu baditugu gizabanako zein euskalgintzako taldeen lan eta kemenari esker izan da, hortik
|
etorri
dira urte hauetan guztietan Administrazioari ostutako apurrak.
|
|
|
Haurrak euskaraz eskolatu? Nor aurkeztuko da euskara jakitea beharrezkoa den lanpostuetara euskal zonaldean, gero, noizbait, Iruñerrira
|
etorri
nahiko balu lanera, horretarako aukerarik ez duela izanen jakinda?
|
|
|
Orain arteko hizkuntza politika gehiegi izan da eta Na fa rroako gehiengoa diskriminatzen duerraten hasi zen Nafarroako Gobernuburua. Hortik euskara dagokion lekura berriz eramateko saioak
|
etorri
ziren euskaldunak gut xiengoa baitira Nafarroan eta ez dagokie gaztelaniadunen es kubide berberak izatea. Izan ere, euskara ez da nafar guztien eskubidea, soilik ama hizkuntza dutenena, mendialdeko nafa rrena.
|
|
|
U rtea joan eta urtea
|
etorri
, zientzia eta teknika alorrean produkzioa ez da ez gehitzen eta ez gutxitzen. Zehatzago esanda, ez gora eta ez behera ez da mugitzen alor horretako liburua.
|
|
|
Urtean joan, urtean
|
etorri
. (9 ikastunitatea).
|
|
|
Urtean joan, urtean
|
etorri
. (9 ikastunitatea).
|
|
|
Arestian aurkeztu dugun titulu kopurua hala nobedadez nola berrargitalpenez osatzen da. Ondoko grafikoan ikus daiteke urtea joan eta urtea
|
etorri
zein den kontzeptu bakoitzaren indarra urteko produkzioaren baitan.
|
|
|
2003ko urtarrila otsaila • 134 zenbakia zuetan eta ederki kostata lor daitekeen jomuga dela. Euskaltzale amorratu askok, eguneroko jardunean erdara erabiltzera ezinbestez behartuta, amore eman (behar izan?) dute garai bateko asmotan; ilusioz beteta euskara ikasteari ekin zioten erdaldun batzuk, urteak joan eta urteak
|
etorri
gutxieneko erabilera maila lortzeko paradarik ezean, ikasitako guztia galtzen ari direla (edo, jada, galdu dutela) ohartu dira; hori guztia, haurrak euskalduntzeko ahaleginetan jarritako ilusio asegabea ahaztu gabe. Eta disonantzia kognitiboaren mekanismoa aintzat hartuta, garai bateko asmo utopiko eta egungo eskarmentu etsigarrien arteko amildegiak eragiten duen autokulpabilizazioa ekiditeko, norberak garai bateko hizkuntz ilusioak murriztu eta apaltzeko tentazioa senti dezake.
|
|
2004
|
|
|
Beharbada. Baina lan guztien artean, pareta txuri eta hotzen artean, gogora
|
etorri
zitzaidan Iruñeko Gazteluko Plazan jarrita dagoen eskultura. Garaje lotsagarri baten sotoan, markako autoen artean, botata egon zen hura; orain hainbeste porlan eta bankuen artean ezkutatuta dagoena, farola bat bezala inguru horretan tokia aurkitu ezinean.
|
|
|
Merezimendu osoz irabazi zuen: gaiak gozo
|
etorri
zitzaizkion eta bizimoduaz duen bere ikusmoldea adierazten asmatu zuen. Txapeldunek ohi duten moduko suertea izan zuen nahi bada, baina hori ere kudeatzen jakin behar da.
|
|
|
Hari mehea zen orain hautsi den mugen bi aldeetako harremana, baina luzea, aspalditik zetorrena. Soka sendotzeko modua ekar lezaketen garai hobeak
|
etorri
artean iraun ezin, hautsi egin da. Haustea erabaki da.
|
|
|
galdetzailea hark esanda, gurearteko hitzik eza hautsi da. Arrapaladan
|
etorri
zaizkio hitzak, eta, luze jardun ondoren, bera esatari eta ni entzule, ausa rtu naiz, arnasa hartzeko une bitartean, zerbait azaltzera. Autuak Akarregi piztu du, beste behin ere, eta berehala izan dut zer idatzi eta nondik moldatu kronika laburhau.
|
|
|
Min sorra bada ere, egunero bizi behar, dugunarekin eta ez dugunarekin. Egunean eguneangoa dio Akarregik, filosofia pragmatiko batez, eta, hortaz, inkesa berria
|
etorri
zaio, Europan euskarak zer izan behar duen jakiteko.
|
|
|
Gainera, EAE, Na fa rroa eta Iparraldea gobernatzen dituzten alderdi nagusiak kontserbadoreak dira, populuzale itxurakoak izan arren, eta kasu batzuetan nahiko eskuindarrak (diren beste alderdi politiko txikiagoen eragina ez da oso handia euskal herritarkulturaren bizitzan, apika). Nazioartetik
|
etorri
den olatu eskuindarrak ere hemen ondorioa izan du. Beraz, 2004ko urte honetan euskal herritar kultura kontserbadoretu egin da, eta instituzioen laguntza onarpen eta aitortza ofizialaren zaletuagoa bihurtu da.
|
|
|
1786an arlo politikoan eragin handia izan zuen aldaketa gertatu zen, 1740tik errege zen Friedrich Handia hil baitzen. Une hartan Kant lehenengo aldiz urte erdirako Unibertsitateko errektorea zen, eta Friedrich Wilhelm II.a errege berria Konigsbergera omenaldia jasotzera
|
etorri
zenean berak eman behar izan zion ongietorria. Kantek gazteluan egin zen ekitaldian parte hartu zuen, baina hurrengo egunean katedralean egin zen beste ekitaldira ez zen agertu (ez zen inoiz elizkizunetara joaten), gaixo zegoela eta.
|
|
|
Euskal Herriko zinemagintzaren ekonomi oinarrienaldaketa 1984an
|
etorri
zen, bi aldetik gainera. Espainian aukeratu berria zen gobernu sozialistak astindu on bat eman nahi zion Estatuan egiten ari zen zinemari.
|
|
|
Aldaketarekin zailago jarri zen Madrildik proiektuetarako kapitala lortzea; eta Euskadinere, zinemagintzaren inguruko ikuspegi estrategiko baten faltan, interes puntualak eta, askotan, baita pertsonalake re gailendu zitzaizkion arloaren planifikazio eta antolamendu beharrari. Haustura garaiak
|
etorri
ziren orduan Euskal Herriko zinemagintzaren mundura, batez ere Administrazioaren eta zinemagileen artean, eta" euskal zinemaren" markako hainbat izen esanguratsu Euskal Herritik kanpo hasi ziren eta jarri ziren lanean, enpresa egiturasendoa goen edo lanerako giro egokiago baten babesean. Hartara, norabide argirik gabeko babes sistema batekin eta berezkoenpresa egitura indartsurik gabe ere —izan ere ETBk, lehenengo urteak eta gero, ezer gutxi jakin nahi izan baitzuen denbora batean Euskal Herriko zinemarekin—, murriz tuzjoan zen Euskal Herriko zinema produkzioa.
|