|
2000
|
|
|
Arrazoia aski da: gure itsasoak jada birrinduta ditugu, askotan agortuta, arrantza teknika erasokorren
|
eraginez
. Horrez gain, azken urteotan bai populazioak eta bai norbanako arrain kontsumoak gora egin dute.
|
|
|
Ez du irtenbide majikorik eskaintzeko asmorik, bai ordea ohituren poderioz egiatzat dauzkagun hainbat topiko zalantzan jartzekoa. Zirikatu eta ideia berriak
|
eraginez
, irakurlea bere kasa berpentsatzera bultzatuko al du!
|
|
|
Alegia, gizarteari uzten diola lekua eta borrokaren protagonismoa politikagintzari dagokiola eta ez jarduera militarrari. Bigarren eta aurreko gogoeta horren
|
eraginez
, esan behar da, pasa diren urte guzti hauetan defenditutako ETA eta Estatuaren arteko negoziaketan oinarritutako estrategia guztiz baztertuta eta eraldatuta gelditzen dela. Hau da, prozesu berriaren gidaritza jada ez luke hausnarketa horren arabera ETAk izan behar, euskal gizarteak baizik, eta honen baitan indar abertzaleek osatutako blokeak.
|
|
|
Ondoko mapan argi ikusten da aragoeraren egungo eremua eta jasandako atzerabidea. Oraindik eremu zabalean mintzo da, hiztunak oso gutxi dira ordea, industriarik ezean eta mendiko bizimodu latzaren
|
eraginez
jendez hustutako lurraldea baita Goi Aragoi. Datu zehatzik ezean, hamar milatik berrogeita hamar mila bitarteko hiztun kopurua aipatu ohi da.
|
|
|
Egoera hauek, besteak beste, ondorio larri bat daukate: kanpo zor hori murrizteko, herrialde aberatsek eta nazioarteko finantza sistemak, Nazioarteko Moneta Fondoaren
|
eraginez
, egiturak doitzeko neurriak hartzen dituztela herrialde pobreetan. Gastu publikoa mugatzen dute, Administrazioko langile kopuru handiak kanporatuz, gizarte eta garapen proiektuetan murrizketak egiten dituzte, presio fiskala areagotzen dute...
|
|
|
Orain berriro ere egoera aldatu egin da eta batez ere telebistaren
|
eraginez
. Eskoletan egiten ari diren lana ere oso garrantzitsua da, baina telebistaren eraginez gauzak aldatzen ari dira.
|
|
|
Orain berriro ere egoera aldatu egin da eta batez ere telebistaren eraginez. Eskoletan egiten ari diren lana ere oso garrantzitsua da, baina telebistaren
|
eraginez
gauzak aldatzen ari dira. Telebistaz gehien eskuz ezker paretan ikusten da eta gaur egun jokamolde horretan aritzen diren eskola guztiak bete egiten dira.
|
|
|
Frontoiak telebistaren
|
eraginez
aldatu dira. Lehen paretak zuriak ziren eta orain berdez pintatu dira, kontrastea hobea delako.
|
|
|
Bertan mexikar ligan parte hartu zuten eta baita 1938 irabazi ere (egileak lortutako azken informazioek datu hau ukatu egiten dute eta nahiz eta liburuan agertu, hurrengo ediziorako zuzendu nahi du). Azkenean, kanpoko zein barruko presioen
|
eraginez
, eta" Euzkadi" ren lehenbiziko misioa alde batera geratzen ari zenean, selekzioaren autodisoluzioa etorri zen, 1939ko abuztuan.
|
|
|
Bost hilabete iraun zuen. Nolanahi ere, erakunde honek berak ere jasan behar izan ditu hainbat krisialdi, prezioen igoerak eta jaitsierak
|
eraginez
. Igoera eragin zutenen artean 1979koa (Iraneko iraultza) eta 1991koa (Kuwaiteko iraultza) aipa genitzake.
|
|
|
The Burren izeneko eskualdea aurkituko dugu lehendabizi, formazio geologiko bitxi bati esker ezagun bihurtu dena. Kare-harrizko lurzorua erosionatuz joan da euriaren
|
eraginez
, eta ondorioz haitzuloz osatutako sare zabal bat sortu da lurpean, bisitariaren gozamenerako.
|
|
|
Miarritzeko kostaldean ugari dira itsas harkaitzak eta harri irlak. Hauetako batzuk (Rocher de la Vierge, kaiaren ingurukoak...) gaur egun, gizakiaren
|
eraginez
, lehorrarekin loturik agertzen zaizkigu. Beste batzuek (La fregate, Roche Ronde, Roche Plate...), ordea, irlen ohiko isolamendu baldintzak mantentzen dituzte eta horri esker bertan ekaitz txori txikiaren kolonia habigile garrantzitsu bat dago.
|
|
|
Sozietateko lehendakari gisa, Claudio Boada, 67tik aurrera, eta Villar Mir, 1970ean, izan ziren garai horietako hedakuntza arrapaladatsuaren arduradunak, gerora etorriko zen hondamendia
|
eraginez
. Neurrigabeko itxaropen onen garaiak ziren, Barakaldo eta Sestaoko ekoizpena 1.300.000 tonataraino handitu nahi zen, eta horrek %50eko hazkundea esan nahi zuen.
|
|
|
Komunikabideen globalizazioarekin batera eta, neurri handi batean, honen
|
eraginez
, lokalizazioa ere gertatu da. Mundu zabalekoaz jakin dugunean, hurbilekoaz ere piztu zaigu.
|
|
|
Municiok esan bezala, gaueko enuresia ez da arazo larritzat hartzen ikuspuntu medikotik baina umeentzat eta baita berorien gurasoentzat ere benetako arazo bihur daiteke, harreman familiarrak asaldatzeraino, konplexuak
|
eraginez
, eta arazoa etxe barruan ezkutatuz, beste pertsona batzuek ezagutu ez dezaten. Horrexegatik arazoa medikuaren eskuetan jarri behar da lehenbailehen, soluzioak badaudelako, eta ez delako etsipenean erori behar.
|
|
|
Interneten
|
eraginez
, interakzioa heldu da telebistara. Ikusleak, gero eta gehiago, telesail baten egituran eta garapenean zeresan handia du, eta gidoilariek beren bezeroen esanetara lan egin dute:
|
|
|
Lehen erronkari dagokionez, ponentziak aipatzen duenez, egoera korapilatsuan aurkitzen da sindikalgintza. Eta hori ez da besterik gabe ekonomia egoeraren eta haren ondoriozko prekariotasun, langabezia eta gizarte bazterketaren
|
eraginez
gertatzen. Halaber, ez du esan nahi ezta ere langileek beren nortasuna" betidaniko klase balio" gisa ezagutzen ditugun haiez kanpo eraiki behar dutelako denik.
|
|
|
Azken urteotan garapen handia nabaritu da jaialdien
|
eraginez
(Bilbo, Bergara eta Tolosa). Bergarakoa bi urtez behin izaten da helduentzat, txiki da, baina meritu handia du.
|
|
|
Aingeru Epaltzak, esate baterako, Sarrionandiak" Itzalarekin solasean" ipuinean dakarren izen zerrendak jasotzen ditu: " Sapho, Li Po, Jonathan Swift, Cesare Pavese, T.S. Eliot eta liburuan zehar, narrazio bakoitzeko sarrera aipuetan bereziki, agertzen direnekin batean ziklo arturikoa, Herman Melville, gure ahozko tradizioa (Atarrabio, kantutegi zaharra) egilearen erreferentzien konstelazioa gure begi aitzinera dakar, eta horrekin batean, idazle handiek beren ondokoetan uzten dituen
|
eraginez
harantzago, literatura literaturgai izan daitekeela erakutsi ere. Liburu hau plazaratu zenez geroztik gure artean hainbertzetan aipatu den zorioneko metaliteraturaren deskubrimendua dugu.
|
|
|
Karmenen bizipenak. Azken boladan nahiko gaixorik sentitzen da, menopausiaren
|
eraginez
edo. Bestalde, bere alabak ezkontzeko asmoa du eta horrek urduri jarri du.
|
|
|
Honela," Gauaren testuingurua dute ipuin guztiek, eta ez dago liburuan gauetan gertatzen ez den ezer; ikusitakoa, bizitakoa kontatzea baitu xede, errealitate horri imajinazio apur bat gaineratu dion arren." (Egunkaria XI) Honetaz gain, giroa ere aitzakia da hainbat sentimendu unibertsal islatzeko: etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde guztietan." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren
|
eraginez
, hilak eta biziak batera agertuko dira. Izan ere, bizitzaren mozkorralditzat har genitzake ipuin hauek, gaueko ametsen mundua irudikatzeko erabilia.
|
|
|
Literaturaren beraren hastapenetatik dobleen lekuko ugari aurki badezakegu ere, gizakion barne mundua bere ardatz egin zuen Erromantizismoa izan zen desdoblamendu edo bikoizketaren gaiari etekin handiena atera ziona, Jean Paul alemaniarraren ostean Hoffmann eta hainbaten lanetan
|
eraginez
. Margarete Heinrich ipuinean, esaterako, idazleon testuetan sarritan ematen den biki berdin berdinen kasuaren adibide bat edukiko genuke, eta literatura modernoan dobleek gehienetan duten funtzioari jarraiki, oraingoan ere heriotzaren gertutasuna iragartzen digutela esango dugu. (Olaziregi 199814:
|
|
|
Aipaturiko gertakariok gorabehera, Trentoko Kontzilioaren
|
eraginez
, dotrinak herriaren hizkuntzan jartzea gomendatzen zen, eta Iruñeko Apezpikutegiaren bisitetatik ikus dezakegunez, gaztelerarik ulertzen ez zuten herrietan euskaraz egitea gomendatzen zen. Hala dakar José Goñi Gaztambidek Historia de los Obispos de Pamplona (1985) deritzan obraren IV. liburukiko 390 orrialdean.
|
|
|
Bertotik edo kanpotik seinalea helarazten diguten irrati seinaleen
|
eraginez
, mediohonen panorama oso aberatsa da Hego Euskal Herrian. Ugaritasun hau dela eta, irratigintzaren azterketari ekin aurretik, medioaren berezitasun batzuk aipatu beharradago, esaterako:
|
|
|
Ikus entzuleak erakartzea eta kanal horretara, lotuta? mantentzea izan dirakate pribatuen dinamikaren
|
eraginez
sortu baina gero orokortu egin diren programazio estrategiak4 Programen edukia ikuskizun bihurtu, generoen arteko mugak desagerrarazi, publizitatea programen barruan txertatu eta, oro har, emisio maiztasuna etaprogramen iraupena areagotu eta aurkezleak saioen elementu zentral eta nagusi izaterapasatzea, horiek guztiak izan dira kanal pribatuen etorrerarekin gizendutako joerak.
|
|
|
gobernatzen duten super potentzien erruz. Etabehetik, estatuak identitatearen galera jasaten ari direlako, liberalizazio kulturalareneta interkomunikazioaren
|
eraginez
. Moderniako, estatu nazioa?
|
|
|
XIX. mendekoak dira gaur egun eguneroko bizitzarako ezinbestekoak ditugun norbanakoaren nortasuna bermatzen duten dokumentuak, orduan zabaldu eta arruntbilakatu baitziren, nahiz eta zenbaitzuen kasuan lehenagotik ere bazeuden. Anderson-en arabera (1998: 17) industria aroaren
|
eraginez
zabaldu ziren, kapitalismoarenbermerako. Nazionalismoak bete betean ziren garaian. Europan batez ere?, estatuaren eskumen bilakatu ziren bai jaiotza agiria eta bai pasaportea ere.
|
|
|
Momentu honetan instituzionalki hiru gunetan banaturik dago, alde batetik Erkidego Autonomikoa, bestetik Nafarroa eta beste aldetik oraindikkonfigurazio instituzionalik ez duen Iparraldea. Dena den, historiaren
|
eraginez
, aipatutako zatiketa instituzional horrez gain, zatiketa soziala eta kulturala erebadauzkagu. Eta hori gainditzeko ahalegina egitea beharrezkoa da.
|
|
|
Egile askoren iritziz (Kriz, 1990; Avila, 1994), gaur egungo psikoterapiagehienen historian, Freuden psikoanalisiarekin duten harremana (gerturatzeko edourruntzekoa) ukaezina da, eta gutxi gehiago onartua denez, psikoterapia motagehienek adierazten dute psikoanalisiarekiko adostasunak eta ezberdintasunak.Halaxe da lan monografiko honetan ere. Eta gauza bera gertatzen da Freud enikasle izandako Reich en Bioenergetikan, edo Pearls en Gestalt psikoterapian, edopsikoanalisiaren
|
eraginez
sortzen diren talde psikoterapia psikoanalitikoan etapsikodrama psikoanalitikoan, edo Bowlbi ren teorietan oinarriturik atxekimenduaren teoriak psikoterapiari egiten dion eskaintzan.
|
|
|
Zatikatzeko beldur hori nork bere burua bere kasa uztekobeldurraren ordezko fisikoa da. Errealitatean, gorputzaren dardararen bidez, pertsonak tentsio muskularren
|
eraginez
gorputzean mugitu ezinik zeuzkan indarbortitzen kontzientzia hartzen du; orain, indar horiek bizitasun osoko sentipenaematen diote, eta alaitasun sentimendu bat.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerrarenostean zentzu zabalago batean aztertzen ziren arazoak, eta ikuspegi holistiko batberreskuratu zen. Ordura arte ikuspegi indibidual batean zentratu ziren jokaerarenzientziak, Europan jaioa izan arren Estatu Batuetan garapen handia izan zuenPsikoanalisiaren
|
eraginez
. Gainera, Psikiatrian gertatuko zen desplazamenduaerraztuko zuten diziplina berrien, antropologia, soziologia?
|
|
|
Aipatu dugu, halaber, subjektu baten historian bezala, taldean ere bere barne munduaren errepikapenerako joera inkontzienteen
|
eraginez
bere arazo eta hauenzergatiak azalduz joango direla; eta hala gertatzen denean irekiko da bere arazoenulermenerako atea, aldaketarako bidean jarriz, terapeuta eta kideen partaidetzarenbitartez.
|
|
|
Talde analisiaketa talde psikoterapia analitikoak halako giza harremanetan eta taldeetan gertatzendiren hainbat fenomenoren ulerkuntzarako teoria eta berarekin jarduteko teknikaeskaintzen du. Eta hau bai subjektuen arteko harremaneri buruz eta baita subjektubakoitzaren baitan ere, taldean egotearen
|
eraginez
gertatzen direnei dagokienez.
|
|
|
Zehazkiago, begiratuko dugu nola tradizioak eman estrukturak baldintzatzen ahalduen errealitatearen pertzepzioa, nola egitura horren
|
eraginez
gertakari berriak sartueta integratuak izaten diren mitoaren eskeman; eta, alderantziz, nola errealitatearenbortxaz aldatuak eta moldatuak izan daitezkeen tradizioak eman gai mitikoak.
|
|
|
Hizkuntz ukipenaren
|
eraginez
sortutako fenomenoen zerrenda luzea da: hizkuntzaren egituran eragiten dute, hizkuntzaz hiztunek duten irudian, egiten duten erabileran, sentitzen duten atxikimenduan...
|
|
|
Denak diragertaera beraren ondorio. 1953an Weinreich ek5 6 ikuspegi estrukturalistan oinarriturikhizkuntzaren egitura mailan ukipenaren
|
eraginez
azaleraturiko fenomenoak sailkatzeari ekin zionetik mende erdia joan zaigu eta, hein berean, ukipen fenomenoen azterketak asko aurreratu du. Azken bi hamarkadak izan dira alor honetako jorienak, baigaiari eskaini zaion arretagatik, eta bai gaiari behatzeko orduan jorratu diren ikuspuntudesberdinengatik ere.6
|
|
|
Hamaikagarrena, ekoizten ditugun soinuak aldatu egiten dira inguruan dituztensoinuen
|
eraginez
, baina ez beti eta ez edonola; hizkuntza bakoitzak erabakitzen duhau, arautegi antzeko zerbait osatuz, hiztunak ikasi beharreko, erabilpen arautegi, bat.Hori bai, arautegi honek ez ditu fonemak eraldatzen, beraien alofonoak baizik; beraz, arautegi hau soinuen ekoizpenari dagokio eta ez beraien ulermenari.
|
|
|
Gaur egun, kristautasunaren
|
eraginez
apika, denbora iraganetik etorkizunera doanerreka legez ikusten da eskuarki; lan honetan barrena, ordea, Kojeve ateistakazterturiko giza denboraz arituko gara, Txillardegik aipatu nahikunde berezi horrekinbatera abiatzen eta hezurmamitzen baita. Denbora gizatiar horrek etorkizuna duabiapuntu, eta, iraganetik igarota, orainaldian amaitzen da:
|
|
|
Dena dela, albistearen egitura aldatu egiten da ondoko faktoreen
|
eraginez
(Muñoz eta Gil, 1986, 65):
|
|
|
Entzuleria potentzial handiei zuzenduriko programek entzuleria horren berezitasunak hartu behar dituzte aintzakotzat, dibertsitate horretan aglutinazio edo biltze faktoreak bilatuz, eta ez alderantziz, hots, desintegrazioari
|
eraginez
.
|
|
|
Ezberdintasunak hortz, ezpain, mihi eta alboko tabikeen jarreragatik sortzen dira. Aho aldearen tamaina eta forma, mihiaren
|
eraginez
aldatzen dira. Ezpainak higitu gabe ditugularik, bost bokaleak ebaki ahal ditugu mihiak bokal bakoitzari dagokion jarrera hartzen badu.
|
|
|
Dena den, iturri ororen atzean gizakiak daude. Gizabanakoaren
|
eraginez
hornitzen da informazioz iturri edo putzua. Horren arabera, gizakiek igorria da erakunde edo zerbitzu iturri desberdinetatik datorren informazioa.
|
|
|
Hedabideekin gertatzen den bezala, informazioa ere, konzentratuago ageri zaigu prentsa kabineteen
|
eraginez
.
|
|
|
Nahiz eta Hego Euskal Herriko hiritarren ohiturek gero eta antz gehiago duten Europako beste hiritarrenekin, bistakoa da lan-egunaren bukaera orduak oraindik lehengoan dirauela (Espainiako Estatuan beranduago amaitzen da). Horren
|
eraginez
, besteak beste, irrati audientzia beheraka doa tarte honetan (nahiz eta Europan lehenago geratzen den hori), telebistaren lehiakortasunaren kariaz. Beraz, iluntzetik gaualdera iragateaz ari gara. Josep M. Martí-k dioen bezala?, orduan gerakin bihurtu diren entzuleentzako irratsaio informatiboak, kirolezkoak eta beste erretransmitizen direlarik.
|
|
|
Ahalbide asko eta handiak egongo dira: ekoizlekide edo ko ekoizlea den entzulea, edukietan edo narrazioaren zuzendaritzan artez
|
eraginez
–, entzule programatzailea... eta baita, azkenik, estazioa bera kudeatzeko eta ekoizteko posibilitate desberdinak ere, Internet delakoaren kasua esaterako.
|
|
|
Gaur egun Mendebaldeko Europan estatistikek dioskute entzuketa higikorraren indizea ehuneko 20 ingurukoa dela (Martínez Costa, 1997, 84) eta espero izatekoa da datozen urteetan gure kontinente zaharrean kopuru horrek goraka egitea. Eta hori zenbait faktoreren
|
eraginez
gertatuko da; besteak beste, telebista digitalak eragina edukiko du populazioaren irrati eta telebista entzuketa indizeetan, autoprogramatzeko aukera, programa aniztasuna, home cinema eta horrelakoak jendearentzat oso erakargarriak bilakatuz. Gainera, ibilgailuetarako irrati hargailuen prezioak ere behera egingo du, hainbat jenderi aukera emanez irrati digitalaren soinuak jasotzeko.
|
|
|
–zintzurreko hariak dardaratzen direnean sortzen den hotsa?. Horra hor, beraz, labur eta zehatz, ahotsaren azalpena.Izan ere, definizioan sakonduz, ahots kordek airean sortzen duten soinua da, biriketatik irtetean laringeko korden bibrazioaren efektua anplifikatzen duen airearen
|
eraginez
sorturikoa hain zuzen, burmuinak laringeko kordak ibilian ipintzen dituelarik.Gizakiaren fonazio sistema 3 aparatu desberdinetan bana daiteke; hirurek bat eginez gero, giza ahotsa sortzen da.Arnas aparatuak airea ematen digu, zeina bibrazioan ipiniz gero, soinu entzungarri bihurtuko den.Fonazio aparatua, soinua kanpoan entzungarri egiteko edo bihurtzeko gauza den airearen bibrazioa sortzen duena.... Bere zulo nagusia, faringearekin komunikatzen da goialdean.
|
|
|
Azken hamarkadetan Bizkaiak jasandako eraldaketen
|
eraginez
, lehen sektorea garrantzia galduz joan da. Karrantzako haranak nolabaiteko isolamendua bizi izan duenez, aipatutako eraldaketek ez dute eragin handiegirik izan Karrantzan, eta gaur egun ere lehen sektoreak, bereziki abeltzaintzak, ekonomiaren alorrik garrantzitsuena osatzen du.
|
|
|
Salduero, Argañeda, Peñalta eta Saltipinia mendien ipar magalek ere, pagadiak kontserbatu dituzte, gizakiak franko ustiatutakoak izan arren. Dena den, oraindik pagadi horiek lepahoria bezalako animalia interesgarrien gordeleku dira; izan ere, basoen murrizpenaren eta ehizaren
|
eraginez
, animalia hori leku askotan desagertu da eta Ordunteko pagadiek estaltzen dute gaur egun, harrapakari hau mantendu den lurralde bakarrenetakoa.
|
|
|
Abeltzaintzak garrantzia duen lekuetan, hein handi batean abereez elika daiteke, abeltzainei kalte handiak
|
eraginez
; antzinatik izan du otsoak gizakiarekin, eta abeltzainekin bereziki, tirabirako harremana.
|
|
|
Aldaketa horiek guztiek zerikusi handia izan zuten Neolitoan errotutako animalia eta landareen domestikazioan. Izan ere, K.a. 3.000 urtean (hau da, Neolitoan), kultura indoeuroparraren
|
eraginez
, ordura arte arrotza zen animalia heldu zen Euskal Herrira: ardia.
|
|
|
Urte luzeetan Europa, Afrika eta Amerika elkarren artetik urruntzearen ondorioz sortutako baldintzak mantendu baziren ere, duela 65 milioi urte, Tertziarioan, Afrika eta Europa gerturatzen hasi ziren. Horren
|
eraginez
, Iberiak Europaren kontra talka egin zuen; ordura arte itsas hondoan metatutako sedimentuak tolestu eta kanporatu egin ziren eta Pirinioak eta Euskal Herriko mendiak sortu zituzten (gertaera hau Orogenia alpetarra izenaz ezagutzen da). Toleste eta kanporatze horren ondorioz, Karrantzako sedimentuak monoklinal moduan ikusten ditugu, hots, denak norabide berean, hegoalderantz pixka bat etzanda.
|
|
|
Azken finean, argitu egin genuke noiz hitz egiten den Estatu nazioaskodunez, kontzeptu honek sakoneko azterketa ilundu ez dezan: a) Estaturik gabeko nazionalismoek Estatu Nazioarekin bat egiten ez duten nazioen presentzia aldarrikatzen dutenean, Estatu horrek beste nazio batzuk integratzen dituela adieraziz; b) Estatuak, testuinguru historikoak bultzatuta (askotan beste nazionalismoen
|
eraginez
) nazio aniztasunaren errealitatea onartzen duenean, harmonikoa den neurrian, noski?, hain zuzen Estatuaren beraren egitura arriskuan ikusten duenean. Edonola ere, esan behar da ez direla gutxi beren helburuen muga ofizialki aintzat hartzen den Estatu nazioaskodunaren markoan kokatzen duten mugimendu nazionalistak.
|
|
|
Izan ere, Estatu Nazioaren kontzeptupean Estatua eta Nazioa bat etorrarazteko beharraren
|
eraginez
, eraikuntza nazionalera zuzenduriko neurrien artean, Estatuak zeregin integratzailea eman zion heziketari. Zenbait adituk behin baino gehiagotan aipatzen duten Hobsbawn historialariaren hitzak erabiliz, XIX. mendea, nazio fabrikatzearen?
|
|
|
hura aldarrikatu zenerako, gutxieneko hezkuntza egitura jadanik eraikita zegoela esan daiteke. Oinarrizko irakaskuntza 1838ko legeak arautzen zuelarik (orain egitura oinarri hobearekin kontuan hartu, adibidez, irakasle eskolen kopurua areagotuz joan zela, edota gobernuak probintzietako batzordeen bidez zein buru politikoen
|
eraginez
bere presentzia eta gero eta modu eraginkorragoaz ziurtatzen zuela), plan honek bigarren eta goi mailako irakaskuntza arautzeari ekin zion, maila horietan sistema koherente eta antolatuaren beharra nabarmena izanik. Laburbilduz, nagusitu zen elementurik aipagarriena irakaskuntza maila horiek egituratzeko ahalegina izan zela esan genezake.
|
|
|
" Bakardadean edatea ez da dibertitzeko erarik onena, jauna!", eta eskuak animozko zartako izugarri bat eman zion Txemaren bizkarrari. Hain izugarria, ezen ia aulkitik ere bota baitzuen, eta mugimendu bortitz horren
|
eraginez
begien erdian jotzen zuen argia ere desbideratu zen, bistan utziz bere aurrean zegoen gizon handi eta irribarretsua. " Gurekin etorri zenuke", eta beste bizkarrondoko zakar bat, ia barraz bestalde bidali zuena.
|
|
|
Kea eta kaosa aprobetxatuz korrika bizian irten ziren, askatasunaren besoetara heldu arte atsedenik hartuko ez zutela jakinik. Atzera begiratu gabe, nork bere ametsei
|
eraginez
, etorkizuna arnasestuka inauguratuz.
|
|
|
Esperimentu haren aitzinatzeko, osabak bazuen, alde batetik, zurezko kaxa ireki bat, handi samarra, kandela baten estaltzeko erabiltzen zuena eta bazuena, bere aldeetarik batean, zulo tipi bat, puntu finko eta argitsu bat bihurtzen zena, kandela piztuaren
|
eraginez
; bazuen, bertzetik, mirail plano birakor bat, orientazino bat edo ber tze har zezakeena; bazuen, halaber, behatoki finko bat, burdinazko uztai tipi bat zuena, non pausatzen baitzuen begia, puntu argitsua mirailean nola islatzen zen ikusteko; eta bazuen, finean, pintzel fin bat, zeinaz baliatzen baitzen puntu argitsuaren iduri islatua markatzeko, mirailaren gainean.
|
|
|
Eta, hala, zenbatenaz kristala gardenago eta transparentago izan (eta lengoiaren erabilpena, beraz), hainbatenaz leialago eta fidelago ikusiko dugu mundua, eta hainbatenaz egiazkoago izanen da munduari buruz egin dezakegun interpretazionea. Ordea, beldurraren
|
eraginez
kristala lurruntzen bazaigu, edo nahikeria hutsez beira koloretsu bat ipintzen badugu, hemen gorri, hor hori eta han urdin (eta metaforak eta metaforak erabiltzen baditugu, beraz), ez dugu mundua den bezala ikusiko, ez mugatuko, ez interpretatuko, eta gure beldurraren edo gure nahikeriaren araberakoa izanen da, nehola ere ez buru-argitasunaren eta arrazoinezko arrazoinen araberakoa, nola izaiten ...
|
|
|
Eta ez uste ezen neguko gau batean izan zela eta hotzaren aitzakia egin nuela bi emazteki haienganat biltzeko, zeren eta bero bainengoen bai kanpotik, udako gau epel bat zelako, eta bai barrendik, garagarnoaren
|
eraginez
. Eta barkatuko ahal didazu bertze irreberentzia bat, jaun André, zeren gazte irreberent bat bainintzen orduko eta zeren ez bainizuke, orduan gertatuaz denaz bezainbatean, deus ere gorde nahi, baldin erraiten badizut nola mementu haietarik batean bururatu zitzaidan ezen bide ezin egokiagoa izan zitekeela hura Trinitate Sainduaren existentzia frogatzeko, sozzinitarren teorien kontra... han ere hiru pertsona diferent geundenez gero, ohe bakar berdadero batean.
|
|
|
Alabaina nire zentzumenak ez zeuden bertzeren mokokaldiak aditzeko plantan. Aski lan zuten ene presentziaren berri eman zezakeen bizi aztarna apalena ere deusgutitzen, garbikariaren
|
eraginez
nire buruaz jabetzen ari zen nahasmenduaren erdian. Metalezko atearen ondoan gogorturik, pertsiana altxatzen eta autoan sartzen entzun nituen.
|
|
|
Amarruak eskerra izan zuen: Felicitas/ Amagoiaren bularraldea begiratzen zuen indio buruzagiak genozidioaren penak ahantzi zituen istant batez, goiti eta beheiti dardarikatua irri karkailen
|
eraginez
. Istorioa bukatu orduko, giro gaiztoa lurrindua zen eta, horrez landa, banekien ez zeramala titi zorrorik aldean.
|
|
|
Azpiko palanka tikiari
|
eraginez
, jarlekua gibelarazi zuen, zangoak hedatu bidenabar. Gisa berean egokitzeagatik kargu hartua zidan niri, pare bat minutu lehenago.
|
|
|
Morroiak ezezka egin zuen buruari
|
eraginez
.
|
|
|
Batzuen eta bertzeen ibilerei begirik kendu gabe, ohiko erretiratu tropak so egiten zion dohainikako ikuskizunari, inguruko berdeguneetako zuhaitzen itzalpean gerizaturik. Tartean, beren bolaluma, kamera eta grabagailuei
|
eraginez
, kazetarien kilker hots goiztiarra.
|
|
|
Buruari
|
eraginez
, horren pareko esaldi baten bila abiatu nintzen.
|
|
|
—Bagindoazela erran dizut. Ez zenuen zertan igo —txistukariak are txistukariago, hortzetako aparatuaren
|
eraginez
.
|
|
|
Lehenago beti galdetzen zidan Kristinaz, nahiz eta inoiz elkar ongi hartu ez. Ohi nuenez, noiz ezkonduko ote zen galdegin nik eta, usadioan bezala, irribarre erdiz eta eskuei bigunki
|
eraginez
ihardetsi hark. Ez mutikotan ezta geroan ere ezagutu genion.
|
|
|
Lehiaz eta aldi berean aierukor jantzi nuen opari pozoitsua. Kristaletariko bat hautsirik zegoen, ezkerrekoa, eta leiho horretatik, behin berriz, munduaren erdia zauriturik ikusten nuen, goitik beherako arrailaren
|
eraginez
.
|
|
|
Potzolok, forentsearenganaino jo zuen, ni alde batera utzita. Ordukoz, apeza, isipuari
|
eraginez
, hilkutxa ihiztatzen ari zen kemen handiz. Istant bat gabe hilerriko lau langileek —" bat, bi, hiru!" — horma hilobiraino goititu zuten kolpe batean.
|
|
|
Ez zerurako ez lurrerako nengoen, loria bidean nintzela uste eta, tartekorik gabe, putzu beltzera erroiztua. Ausaz gin tonik sailaren
|
eraginez
, neure burua zehatzeari ekin nion: menpeko nuen haur babesgabe horrekin fitexko joan nahi eta horra ondorioa!
|
|
|
Bi xurgada jo nizkion, motz, eta Charlyri pasatzeko imintzioa egin nuen. Hark ezezkoa egin zidan buruari
|
eraginez
. Pipatzeko bertze paper bat atera berria zuen paketetxo gorri batetik, eta lanean ari zen berriz, lehiatsu, jainko ezezagun bati gure garunak arruntik ketzeko zina egin balio bezala.
|
|
|
eskuetakoak, jatorrizkoen aldean, handiagoak ziren, ilunxeagoak, biribilagoak eta, batez ere, zainduagoak! Luzaz gelditu zen eskuetako azazkalei begira, sorgorturik, ikusten zuenari arrazoiren bat aurkitu nahian, eskuei jira eta buelta
|
eraginez
, hatzak gora eta behera mugituz, orain astiro, bizkor geroxea  go, esku desitxuratu haiek begien onespena jaso zezaten zain. Behaketa luzearen ondoren, irribarre sineskaitz bat sortu zen Brown jaunaren ezpainetan, eta afaria prestatzearekin batera erabaki zuen aurkikuntzaren berri inori ez ematea, batik bat uste osoa zuelako loaldi goxo batekin dena bere onera etorriko zela.
|
|
|
Hortik aurrera, jakina, zorigaitzaren dorrean gora, mailadiz mailadi. Hasteko, kolpe latz haren
|
eraginez
, ataxia sendaezin bat, zeinak" erregalo modura ekarri baitzidan gizon egiten nauen zer horri, barkatu, dale fuego eragiteko behar erreprimiezin bat, behar lotsagarri bat". Negar zotinka hasi zen aitorpen gogorraren ondoren, baina Caterpilar andrearen hitzek sosegu apur bat ekarri zioten:
|
|
|
Gargolaren pasadizo hark ez zuen bestelako garrantzirik izan: lekuz kanpoko aldarrikapenak xotilki isilaraziak ezen jendeak uste izan baitzuen bat bateko hotz izugarri hura fronte polar baten
|
eraginez
gertatu zela, Zuzendaritzak bozgorailuetatik ohartarazi zuena bete betean irentsiz, bada, aurrerantzean efektu bereziekin kontu handiagoz ibiltzera mugatuko ziren. Gargola benetakoa ez izanak ez zuen ikuslerian ardura edo zalantza apartekorik sortuko:
|
|
|
Hala ere, emakumezkook jeneralean ez gara horretaz ohartzen beste urtebete bat igaro arte eta, horrenbestean, lau urteren buruan amaitzen dugu harremana. Bikotean gehiago irautea, usadioa eta aldagai kulturalen
|
eraginez
gertatzen omen da, baina gero eta gehiago gureganatzen ari garen burujabetasun ekonomikoak, etorkizunean geneak indartsuago agerraraztea ekarriko omen du.
|
|
|
Jendeak barre egin duen arren batez ere katalan eta galegoek, beharbada Luisen iruzkin desegoki horren
|
eraginez
, Dan eta Idoiaren arteko solasaldia laster amaitu da eta, Danen eskariz, Idoiak musikari euskaldun baten kaseta jarri du: nik ez nuen ezagutzen ez Juan Carlos Perez ez haren musika, baina atseginez entzun dut harik eta Boston bistatu dugun arte, izan ere orduan jendea aztoratu, eta pozaren pozez hasi baita furgonetatik bertatik argazkiak ateratzen.
|
|
|
Ez bat eta ez bi, urontzikada bat eman diot, bortitz, garrasi egitearekin batera, baina istantean beste garrasi bat ere entzun da, eta segidan barre algara bat. Neure harridurarako, barreka ari zena Karmelo zen eta, piztean, Tom ikusi dut esku minberari gora eta behera
|
eraginez
. Larriturik, berehala beste bidailagun batzuk ere etorri dira Preterito makila batekin ez, baina bideoarekin agertu da; eta Ruben gerritik gora biluzik, iskanbilak eranzten harrapatu izan balu bezala, eta handik gutxira Dan bera.
|
|
|
Hala ere, oraindik maite zaitut"). Sortu zi  tzaidan amorrazio, egonezin, tristura eta auskalo zer gehiagoren sentimendu bulkada haren
|
eraginez
, ohetik jaiki behar izan nuen eta Dabid atzetik etorri zitzaidan, isatsa apaldua duen txakurraren antzera. Eztabaida salara lekuz aldatu, eta hantxe amaitu zen, handik gutxira, zuloaren eskultura jaurti, huts egin, eta kalera irten nahi nuela esan nionean.
|
|
|
Eta gure egonezina erakusten zuen isilune jasangaitza apurtzearren, nik Polikarporen istorioa kontatu diot, nola ito zen gizajoa garbigailuarekiko liluraren
|
eraginez
, eta ni normal bezain hotz agertzen saiatu naiz. Karmelo, ostera, urduriago egon bide da, zeren, lurrera erori zaizkion arropa garbiak jasotzearekin batera, irribarre ezin osatu batekin agurtu bainau.
|
|
|
Orduan itzala baino argalago geratu nintzen eta, berriro ere, oraingoan barne egonezin honen
|
eraginez
, bide horretan noala esa  ten didate denek (Teresak behinik behin hori nabarmendu izan zidan, eta Estherrek eta Adelak ere horixe esan didate goizean dutxatik irteten ikusi nautenean, hori eta beren donuts etatik jateko, dagoeneko sabela aski lehor baitute).
|
|
|
Kamioizalea izaki, aitak denboraldi luzeak igarotzen zituen etxetik kanpo. Horren
|
eraginez
, artean haurra nintzela, amarekin parkean jostatzen edo paseoan ibiltzen nintzenean, sarritan gizon bat ikusi, eta haren besoetara joko nuen beso zabalik. Gizonek harriturik hartzen ninduten, altxatzen ninduten eta kontu ba  tzuk ere egiten zizkidaten, eta ni, falta zitzaidan aitatasun dosia jasorik, pozarren itzultzen nintzen amarengana.
|
|
|
Bart lo gutxi egin arren, gaurko eserialdi eta geldotasunaren
|
eraginez
, beldur naiz ez ote zaidan gaua basamortu amaigabea bihurtuko. Bestalde, gainerako bidaiariek burua hotelaren afera horretan izango duten bitartean, badakit niri gogoa norengana joango zaidan.
|
|
|
Beharbada horren
|
eraginez
, halako batean Bostongo bidegorria jarraitzeari utzi, eta, New Yorken bezala, noraezean ibiltzen hasi naiz, luzaroan ibili ere, harik eta, bat batean, Harvard-en nengoela ohartu naizen arte. Hango unibertsitate giroa, jendetsua eta bizia, oso kilikagarria egin zait.
|
|
|
Beherakoan ez bezala, beroa eta nekearen
|
eraginez
, gorakoan denok batera eta aski isilean ibili gara. Bien bitartean, nik ezin izan dut Tom edo Ray, edo Popo, edo dena delakoa burutik kendu, eta, halako batean, hark izaten duen keinu ezaguna etorri zait gogora, eta keinu horrek, harrigarria bada ere, Dabid oroitarazi dit:
|
|
|
Arches eko ibilaldietan zehar aski bakarti egon naiz. ...zkiak atera behar izan dizkiet (Tom ere makinarik gabe etorri da, baina jende gehiena oraindik ez da ausartzen berari eskatzera; bestalde, badirudi orain beti ibiliko dela jeans ak eta unai sonbreiru berri horiekin); eta tarteka, neure harridurarako, Tom eta, batez ere, Ruben eta Karmelo inguratu zaizkit (zertan ote da Adela eta Estherren turismo sexuala?); baina hala izan denean ere, bero saparen
|
eraginez
isilik samar ibili gara. Eta ibilaldietan zehar, oroitzapen freskagarrien harrapaketan aritu naiz:
|
|
|
badirudi bala sartzen den aldean zuloa garbia izan behar dela, eta irteeran balak buztina kanporantza zabaldu behar duela. Baina muturrean dituen estrien
|
eraginez
, kontrakoa gertatzen da: balaren kontaktuarekin, buztina edo haragia sarrerakoan lehertzen da, irteera garbi baino garbiago utziz".
|
|
|
Eta, nola esango nuke, Polikarporentzat garbigailuko zuloa bezala, edo amonarentzat azken Polikarporen heriotza nola, halakoxe obsesio zurrupatzailea sortu zitzaidan Dabiden egiaren gezurraren
|
eraginez
. Lanean, ibilian, ohean batez ere ohean, beti harengana joaten zitzaidan gogoa; jasanezina zitzaidan auskalo zenbat denboran hark nire ezkutuan egidako bizimodua.
|
|
|
Furgonetak ere hasieran benetako erlauntza bat ematen zuen, trufa eta haserre hitzak nahasian; baina gero, berandu erretiratu eta egunsentia ikusteko goiz jaikitzearen
|
eraginez
, banan banan, denak lotan geratu dira. Adelak eta Estherrek, ordea, ahopekoetan jarraitu dute, eta nik, begiak itxirik izan arren, haien haserre hitzak entzun ahal izan ditut.
|
|
|
Gaur egun ere muntaketa sasizientifiko eta xenofobo honen aztarrenak gelditzen dira. Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor, besteek gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen
|
eraginez
, kanpokoengandik ezer hartu nahi ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide, Espainiako unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako edo Amerikako kolonia izandako herri indigenen hizkuntzak ikasteko.
|
|
|
2) Kanpo jardueraren bultzada eta garapen nabarmenak: 1910eko hamarkadaren bigarren erdian eta 1920ko hamarkadaren hasieran aurrerapauso handiak eman ziren kanpo jarduera mailan, Lehen Mundu Gerraren eta gerraren ondoko gertaeren
|
eraginez
. Buruzagi nazionalistak kanpora jotzeko beharraz jabetu ziren; horrek ahalegin teorikoak ekarri zituen berekin, eta ahalegin horiek zenbait ekimenetan islatu ziren.
|
|
|
Bildu ditudan datu eta osagaien analisitik ondorioztatu dudanez, nazioarteko mailan euskal nazionalismoak gauzatu zituen ekintzak elkarri lotuta egon ziren; ekintza horien
|
eraginez
gauzatu zen politikak bi alde osagarri izan zituen: lehenik, ildo teoriko bat sortu zuen kanpo jardueraren eremuan; bigarrenik, ildo teoriko hori praxira eraman zuen, proposatutako nazioarteko harremanak gauzatu egin baitzituen.
|
|
|
Ohiko soporteetan dagoen hainbat ezagutza hondatzen ari dela jakina da. Hor ditugu antzinako testu zientifikoak, artxibo ofizialak, gutunak, argazkigintzaren hasierako bidrio plaketa negatiboak... onddo, intsektu, paper azido eta gizakiaren
|
eraginez
hondatzen. Bestalde, liburutegietako biltegietan erabili ez daitekeen, edo erabilpen murritza duen dokumentu asko dago ere; zorte pixka batekin eta kristalezko kutxa batean sartuak daudela, dokumentu hauen orri pare bat ikusteko aukera egon daiteke.
|
|
|
Eskuturrak lotu ordez, atzamar lodi biak lotu zizkidaten zepo txiki batekin, eta halaxe erabili ninduten lehen egunetan. Zepo haien
|
eraginez
, sei hilabete inguruan iraun zidan atzamarretako intsentsibilitateak; azala ere erori egin zitzaidan.
|
|
|
Halaxe jakinarazi zion behintzat gure aitonari. Gizon haren
|
eraginez
edo beste moduren batean, Ondarretako kartzelara eraman zuten aita. Itxuraz egoera hobeagoxera, fusilatzetik libre; nahiz eta kontu jakina den Ondarretako kartzelaren historia beltza.
|
|
|
" Agian", esan zuen Xanek," gerra amaitzen ari da". Lazarok bafako bat egin eta, buruari poliki
|
eraginez
: " Gerra galdu diagu", esan zuen; Xani tinki begira zegoen; Xanek ordea, ez zuen deus esan; kokoloaren aurpegia zuela susmatuagatik, hala nahiago zuen; alta bada, Lazarok:
|
|
|
" Ez da", esan zuen. " Hala ere", esan zuen Xanek, orain masa paletarekin onduz, kolpe bizika
|
eraginez
, gero bizkor bizkor llanarekin paretan hedatuz. Aitatxik amore eman zuen; kritiko segitzen zituen Xanen desmartxak, amusaturik agian; hargatik, Xan kapazoko hondarrak batzen ari zela:
|
|
|
" Edan duzu", esan zion aitatxiri: galde doinu batez, erreprotxe apur bat eztituaz, menturaz Xan han zelako; aitatxik hatz birekin xortaño bat baizik ez zuela edan adierazi zuen; amatxik isilik, buruari
|
eraginez
egin zion errieta; alabaina, ez zegoen aitatxi bere onik onenean; berriz ere zuri antxa, berriz ere flakezak hartuta zegoen; amatxik Xani: " jar zaitez sofan".
|
|
|
" O", protesta egin zuen amatxi zaharrak," ez esan holakorik". Mariak, koilaratxoarekin kafeari
|
eraginez
, ustez inozentki: " Gaur askok dutena da", esan zuen.
|
|
|
" Hik ba al dakik", galdetu zuen Xanek," Henrik Etxarten utzi zuen pakete baten berri?". " Pakete bat?", esan zuen Garik, kokotsa luzatuz;" ideiarik ez"; gozo gozo buruari
|
eraginez
, apenasko irribarre batez: " nik gauza horietaz ezer ez jakitea nahiago nian.
|