|
2000
|
|
|
Funtsean, gure nahia hori izan zen, eta hori da egun ere bai. Beraz, zentzu horretan, ez nuke Guk taldea bukatutzat
|
emanen
.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. ...ro eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik
|
emanen
. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. ...ro eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik
|
emanen
. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Bizar laban edo" gillete" fruituez abailduriko zuhaitz hori da, agian, idazlearen obraren irudia, arteztasunez besarkatzen duen egurats errealitate hori xehatzeko tresna txiki baina distirant eta zorrotzen bidez irudikatu du. Horregatik esaten du Jose Mari Iturralde zaldunak" aurten fruitu ugari
|
emanen
dit arbola horrek" 2.
|
|
|
Deialdi bikoitzik ez zela inola ere eginen erantzun zuen Lehendakari jaunak, baina Eremu Mistoko programazioetan, euskara gehiago erabiltzeagatik balorazio handiagoa
|
emanen
zela, agindu zuen eta, euskararen aldeko diskriminazioa eginez jokatuko zuela?.
|
|
|
nazio burujabe, demokratiko etaindependenteen modura Euskal Herriak egun batean bere eskubideak bete ditzan, nazionalistak direla aitortzen duten euskal herritar horietatik zenbat daude prestzertxobait arriskatzeko? Herri honen etorkizuna, nire irudiko, ez du alderdien artekodesberdintasunen auziak erabakiko, galdera horri
|
emanen
zaion erantzunak baizik.
|
|
|
Azkenik, monetaren definizio egokia
|
emanen
da. Are materiala den moneta ez da inolakomateria, objektu materiala, hau da, epealdi bakoitzeko produktu, monetizatua?, daukan era numeriko soila baizik.
|
|
|
—Bazkaltzen hasi baino lehen, ene jaun administratzaileak eta albazeak ene testamentaren eta ene azken hitzaren berri
|
emanen
dizue, etxeko guztiak zaituztedala lekuko.
|
|
|
Erran dut nola osaba Joanikotek erraiten zidan ezen Felisak kontatzen zizkidan ipuinak gezur huts zirela, eta, halarik ere, hitz haiek aditu izan nizkion bakoitzean, anitzez ere gezurrezkoagoak iduritu izan zitzaizkidan, halako suertez, non, egun hartan ere, errepuesta ezin doiagoa
|
emanen
bainion, baldin jakin izan banu gerorat ikasi nuèn latina: " Contradictio in terminis", erranen nion," zeren ilargiaren argia, nola den ilargiarena, ilargiarena baizik ez baita".
|
|
|
Eta horrela ibili nintzen, harik eta egun batean neure deliberamenduaren hartzerat deliberatu nintzen arte: Jainkoak bi hautabide eman zizkidan, eta nik ere bertze bi
|
emanen
nizkizun: erran nahi baita ezen zuri gutun bat skribatzea bururatu zitzaidala, enea ez zen bertze letra batekin:
|
|
|
—Zure aita banintz, gogoratzeko moduko bertze bizkarreko bat
|
emanen
nizuke, bizkarra horrela kolpatzeagatik... —eta, azken igurtzitxoak emaiten zizkidala, zuri beha paratu, eta erran zuen—:
|
|
|
Zin zinez zuen... eta zin zinez du gure bizitza honek zimendu flako eta eria, zeren eta egun batean Olinpo mendirat igan, eta hurrengoan Olinpo mendia bera bilaka baitaiteke gure hezurren tonba eta hilobi, deus ere ez... Eta, orduan, neure deusezaren kontzientziak estutu eta larritu ninduen, harik eta bertze egun batean bertze hura gertatu zen arte, zeina
|
emanen
baitizut aditzerat orain berean.
|
|
|
—eta, ikusirik ezen aitak ez zuela ezetzik erraiten, segitu zuen—: Jar zaitez, bada, belauniko, erakutsi zeure damua eta zeure urrikimendua Jainkoari bekatu guztiengatik, labur baina bihotz bihotzetik, eta nik absolbazinoa
|
emanen
dizut.
|
|
|
—Nik ez diot berorri erran olen hersteko... Baina olen zuhaitzari beha jarriko bagina ere, jakin beza ezen, nola zuhaitz batzuei adaska berriak txertatu behar zaizkien, fruitu joririk
|
emanen
badute, hala, asmo zaharren olak beharrezkoa duela ideia berrien hauspoa, burdin produkzione guztia uhertu eta herdoilduko ez bada... Eta uste dut badakidala zer hauspo mota behar dugun eta zer neurritakoa...
|
|
|
—Eta, baldin zuen aitari ideiaren bat buruan sartzen bazitzaion, ez zuen, ez, amore
|
emanen
! —eta arrazoin osoa zuen osabak, zeren halakoa baitzen gure aita, eta zeren ez baitzen, halatan, lehen ezean eta errefusean etsitzerat egiten zuen gizona.
|
|
|
Nik ezin segura diezazuket nolakoak izan ziren aitaren negozio haiek: sal-erosi nahasiak izan ote ziren edo sal-erosi garbiak, lukurreriazko tratu gaixto engainamenduz beteak edo egainamendu gabeak, baina bai segura diezazuket ezen probetxu handikoak gertatu zitzaizkiola guztiak ere, halako suertez, non oker handirik gabe erran baitzitekeen gizon hartaz ezen nekez ereinen zuela bihirik buru beterik
|
emanen
ez zionik... Eta, hala, bide hartarik bideratu eta biribildu ahal izan zuen hurrengo hamabi hamahiru urteetan —bizi izan zen artean, beraz— mirakulu iduriko hura Urbiainen, zeren Euskal Herria pobretzen eta jendez hustutzen ari zela eta gainbehera zetorrela erdietsi baitzuen jauregiaren eta jauregi inguruaren jasotzea eta nehoiz baino goitiago edukitzea, diru irabaziak urtez urte berretzen eta gurentzen zituela.
|
|
|
Edo ez...? ...arabolarat etorririk, baldin handiki baten semeak hiru talentu balitu, eta pobre baten semeak bertze hainbertze; eta, baldin handikiaren semearen hiru talentuen fruitua hutsa balitz, zeren alferra baita, eta pobrearen semearen fruitua, aldiz, bertze hiru talentukoa, zeren langilea baita eta trabailuari emana eta isuria; nork luke, halarik ere, meritu handiagorik, merituzko kargu baterako, eta nori
|
emanen
liokete, ondorez, kargua: pobrearen seme langileari, edo handikiaren seme alfer lantsuari...?
|
|
|
Hirugarrenaz Paco Corrales arduratu zen. Bazkalorduan dukea zirika eta zipoka aritu zitzaion eta erran zion ezen, zezena lantzaz hartzen bazuen eta suerte hartan akabatzen, urrezko hamar dukat
|
emanen
zizkiola, eta toreatzaileak ihardetsi zion ezen diru harengatik infernurako ateraino ere joan zitekeela. " Zezenak harrapatzen eta hiltzen bahau, ez haiz anitzez urrunago joanen", erran zion dukeak, guztiak irriz uzten zituela.
|
|
|
Moduak eta manerak aipatu dizkizut arestian, eta haiei buruzko xehetasun tipi bat baizik ez dizut
|
emanen
, hau guztia hobeki argituko dizuna, ikus dezazun zein diferentak ziren jaun Marcel eta aita Bartolome: Jaun Marcelek mahai baten inguruan emaiten zuen eskola, eta bera alde batean paratzen zen, ni bertzean; eta nahi izaiten zuen, bertzalde, nik hitz egitea eta ene zalantzen azaltzea eta guztian parte hartzea, kasik berdinetik berdinerat ariko bagina bezala; eta zuka mintzatzen ginen, eta ez zuen boza goratzeko ohiturarik.
|
|
|
Eta ama ere estu hartu zuen aita Bartolomek. Baina, hitzetan galdu gabe, nola baita ene usantza eta ohitura, aita Bartolomek amari egin erregalutxo baten berri
|
emanen
dizut, idurika dezazun orain ere azaletik mamia: egun batean, apezak joan behar izan zuen Iruñarat, nondik eraztun handi samar batekin itzuli baitzen, zeinak erakusten baitzuen erdian eskeleto bat, eta eskeletoaren inguruan, letra ezin tipiagoetan, inskripzione bat:
|
|
|
Eta ahantz ezazu Maddalen, neskame bat izanik, jostailu bat izan baitaiteke, gehienik ere, Joanikoten eskuetan... Aldiz, etxetik egotziko bagenu eta jostailuari jostailuak ez duen inportantzia
|
emanen
bagenio, kontrakoa izanen litzateke ondorea, eta orduan bai seta eta tema litekeela Joanikot... Halarik ere, gaur bertan egonen naiz anaiarekin, eta erranen diot tentuz eta zentzuz ibiltzeko eta ez nabarmentzeko..."
|
|
|
—Donejakuerat zoaz, adiskide, eta eskertuko nizuke sainduari limosnatxo hau
|
emanen
bazenio, ene zalantzak... —eta, eskuz damuzko keinu bat egiten niola eta errana akabatu gabe uzten, bi errealak eman, eta zutitu egin nintzen.
|
|
|
Baina denborak eta naturalezak gauza bakoitza bere lekurat eta bere neurrirat ekartzen dute, eta, nola Alexandro Handiari Demostenesek bere bizitzako lezionea eman zion, enperadoreak prometatu zionean ezen berak nahi zuena
|
emanen
ziola, eta filosofoak ihardetsi ezen aparta zedila eta hastan zedila eguzkiaren paretik, zeren eguzkia hartzen ari baitzen —nunc quidem paululum a sole—, hala eman zidan osaba Joanikotek ere bere lezionea handik gutirat, eguzki izpirik gabe utzi ninduena.
|
|
|
Ordea, borroka hark ez zuen historia luzerik izan, zeren, hasi bezain sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, eta zeren buruan orraztatu gabeko bi ile baitzituen, biak ere nahasirik eta izurturik. ..., jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta bere ohorearen kontrako falta, gezurti deitzen ari zitzaiolako eta koldar, eta erran zion, halaber, ezen, baldin gizona bazen, egin zezala urrats bat aitzina berak ere, zeren munduko denbora guztia
|
emanen
baitzion bai bere lekuan jartzeko eta bai bertze prestakuntza guztien egiteko ere, nahiz eta aitzinetik jakinarazten zion ezen bere lekua, handik gutirat, hilen lekua izanen zela eta bere lagun hil berriaren lekua. Eta, orduan, gaztelau hark keinu bat egin zien bere lagunei eta guztiek, supituki eta deblauki, jauzi batean ezpata biluztu eta bizkaitarra inguratu zuten.
|
|
|
—Haien artean bada ehiza liburu bat ere eta, nahi baduzu, present gisa
|
emanen
dizut... —erran nion... eta, hura erran bezain laster, alegeratu zen alde batetik, baita antsiatu ere bertzetik, zeren nahi izan baitzuen, hartaraz gero, liburuaren lehenbailehen eskuetaratzea eta bereganatzea, halako suertez non deliberatu baitzen hurrengo egunean berean kutxaren desestaltzerat eta desehorzterat.
|
|
|
Baina, mintzatu ez zenaz mintzatu izan balitz,
|
emanen
ote zioten apez jaun Pedro Agerreri liburuaren argitaratzeko baimendurik: inprimatur eta nihil obstat direlakoak, alegia, elizak orain dela hiruzpalau urte Pascendi entziklikan erabaki bezala?
|
|
|
Ordea, orain arte erran ez badiat ere, balitekek Urbiain apur bat mudaturik ikustea. Halarik ere, amak nik baino hobeki
|
emanen
dizkik argibideak... Eta emaizkiok goraintziak ene partetik.
|
|
|
Eta, presondegitik urrun geundenean, zakutik atera ninduten, eta handik borzpasei egunetarat, don Venancio Roblesen etxalekuetarik hurbil geundenean, berriro sartu. Eta bide guztian Nenbo izan nuen buruan, eta morroiei ere galdetzekotan egon nintzen nola ote zegoen ene zisne beltza, baina ez nintzen ausartu, ez dakit hartarat herabe nintzelako edo beldur nintzelako berri gaixtoren bat
|
emanen
ote zidaten... Eta, behin harat heldurik, morroien konbertsazioneetarik jakin nuen ezen haietarik bat don Venancioren bila joan zela... eta, hala, itzuli zen hura handik gutirat, hartu ninduten bi morroiek beren besoetan, ireki zuten ate bat, eraman ninduten eskailera batzuetan goiti, ireki zuten bertze ate bat, atera ninduten zakutik... eta don Venancioren aitzinean aurkitu nintzen, bekoz beko, haren gelan.
|
|
|
" Ordea, Indiak urrunegi daude ni harat joaiteko... eta hura ez da eneganat etorriko nehork erraiten ez badio, zeren zinez bainago harekin izan nuen jokabideaz damu, eta harekin mintzatu nahi bainuke, hil aitzin..." Haatik, bat batean argi bat piztu balitzaio bezala, erantsi zian: " Halarik ere, gutun bat skriba diezaioket Villagrandeko dukeari, zergatik ez?, zeren haren eskua, bai, luzea baita, eta zeren dukea zorretan baitago etxegoiendarren leinuarekin"; eta, handik aitzina, hire amak kontatu zidaan nola prometatu zion dukeak zuen aitari ezen markes titulua
|
emanen
ziola eta Urbiaingo herria markeserri izendatuko zuela, hire aitak kanoi eta fusilen tratua bete ondoren, baina ezin izan zuela bere hitza bete, zeren, dukea azken urratsa emaiteko puntuan zenean, ahakartu baitzen aldi batez, bertze kontu batzuengatik, erregeren balidoarekin, zeinak ukatu baitzizkion, hartaraz gero, zor zizkion fabore, garazia eta abantail guztiak, aitaren markes titulua tartean. Eta hire amak hura guztia erran zidaan, eta bertze zerbait ere erraiterat zihoakidaan, baina nik ere hartua nian neure erabakia orduko, zeren, hasteko, itsasoa utzi nuenetik bortz hilabete baineramatzan lehorrean, gogait gaixto eginik, halako suertez, non itsasorat berriro itzultzeko asmotan bainengoen, eta zeren aitzakia ezin hobea izan baitzitekeen hura enetzat ere, Mundu Berria ezagutzeko eta obra on baten egiteko... eta zeren erakutsi nahi bainion neure buruari ezen ez nengoela artean ahiturik, adinean sartua egon arren; eta, hala, arrazoin haiek guztiak buruan nituela, erran nioan hire amari:
|
|
|
" Ene bigarren amorioa mendozatarren etxeko zaldizaina eta palaferneroa izan zen; nik ez dakit zinezkoa edo despit hutsezkoa izan zen amorio hura —zeren bainekien ezen amorio hark amari min
|
emanen
ziola, eta ni aldi hartan amaren kontra bainengoen, bekoz beko—, baina kontua da ezen harekin amorostu nintzela, burua galdu arte. Burua galdu arte erran dizut eta ongi erraiten ari natzaizu, zeren jakizu ezen egun batean ama sutan jarri zitzaidala eta erran zidala etxe hartan berak manatzen zuela eta berak deliberatuko zuela norekin ezkonduko nintzen ni eta norekin ezkonduko ziren bertze bi ahizpak, eta nik ihardetsi niola ezen, orduan, mendozatarren zaldizainarekin ihes eginen nuela.
|
|
|
Burua galdu arte erran dizut eta ongi erraiten ari natzaizu, zeren jakizu ezen egun batean ama sutan jarri zitzaidala eta erran zidala etxe hartan berak manatzen zuela eta berak deliberatuko zuela norekin ezkonduko nintzen ni eta norekin ezkonduko ziren bertze bi ahizpak, eta nik ihardetsi niola ezen, orduan, mendozatarren zaldizainarekin ihes eginen nuela. Eta, uste nuenean belarrondoko bat
|
emanen
zidala, zeren lehendanik ere bere onetik kanpoan baitzebilen ama historia harekin, zaldizain hura hutsaren hurrengoa zelakoan osoriotar batentzat, aitzitik, ihardetsi zidan: ‘Mendozatarren zaldizainarekin ihes eginen dunala...?
|
|
|
‘Ez zara iduri batez amorosten den lehen pertsona, zeren hor berean baitugu Narzisoren historia, nahiz eta Narziso bere buruaz amorostu zen eta haren iduria ez zen olioz egina, baina urak islatua... zure aitak noizbait kontatuko zizun bezala, zeren baitakit ezen zure aitak literatura atsegin zuela eta etxean poema batzuk leitzen zizkizuela ozentki, edo autore handien hainbat obra. Eta ez zaude, bertzalde, ero, zeren sasoinez baitzabiltza... eta zureak badu erremediorik, eta berehala
|
emanen
dizut horren frogantza. Izan ere, pentsa dezagun ezen koadroko mutil hura zinez zela zuk amesten zenuen lehengusuarena, eta ez zure aitonarena; haatik, nola gauza bat den ametsa eta bertze bat errealitatea, hala, baldin begiak hertsaraziko balizkizute eta erranen balizute ezen haragi hezurrezko mutilaren aitzinean zaudela, ez al duzu uste ezen berehala zabalduko zenituzkeela begiak... baina baita handik gutirat hertsiko ere beharbada, damuturik, koadroak erakusten ez zizun akatsen bat igarriko zeniolako:
|
|
|
HALAKOA zen Rosa, bai, jaun André, eta hagitzez gehiago zen, eta anitz gauza ekarri zizkidan bizitzarat, zeren irakatsi baitzidan, konparazione, ezen bizitzari loturik bizi behar zela, baina loturik ez bageunde bezala, eta halatan emaiten zion munduko inportantzia guztia egiten zuen gauza bakoitzari, baina inportantziarik
|
emanen
ez balio bezala.
|
|
|
—Atzo ezpata uretarat jaurtiki eta gaur bertze belaskeria horrekin hatorkit? Bada, jakin ezak ez dudala onartzen eta ez diadala horretarako baimenik emaiten, nola
|
emanen
ez bainioke koldar beldur jario bati...!
|
|
|
Nork jarriko zizkidan, Rosaren faltan, azuzenak, eta nork jarriko arrosak eta orkideak beirazko ontzian, alabastrozko mahaiaren gainean, loreak, halatan, gure sentimenduez mintza zitezen? Nork
|
emanen
zion musu, Rosaren faltan, neure ezkerreko oin itsusiari. Nork, Rosaren faltan...?
|
|
|
Eta ez kexatu bizitzaz, zeren anitz kendu baitizu, baina eman ere anitz eman dizu. Eta gehiago
|
emanen
dizu, burua altxatzeko gai bazara...
|
|
|
Bada, egun hauetarik batean bertze bat erosiko dut, zurearen antzekoa edo zurearen berdina dena. Eta nik zuri
|
emanen
dizut, eta zuk Gorukiri emanen diozu, Gorukik berak azken egunean bezti dezan eta harekin ihes egin ahal izan dezadan.
|
|
|
Bada, egun hauetarik batean bertze bat erosiko dut, zurearen antzekoa edo zurearen berdina dena. Eta nik zuri emanen dizut, eta zuk Gorukiri
|
emanen
diozu, Gorukik berak azken egunean bezti dezan eta harekin ihes egin ahal izan dezadan.
|
|
|
Eta irakurri dut gutuna eta, bertze gai batzuen artean, Gongoraz mintzatu za tzaizkit —nola espainiar poeta ezaguna Iruñatik iragan zen eta Iruñako kanpaiez burlatu zen, artzapezpiku Antonio Venegas de Figueroari bisita egin zionean, artzapezpikuak bere poesi zertamen haiek organizatu zituen denboran— eta euskal berboaz. Eta gai horien haritik, oharkabean, osaba Joanikot eta jaun Marcelen arteko bi solas haiek oroitu ditut, zeinak orain berean
|
emanen
baitizkizut aditzerat.
|
|
|
Eta, arestian aipatu don Frantziskoren hitzak gogoan ditudala, sinetsi nahi al didazu ezen, Indietarik itzuli berria nintzenean, Ubarnerat joan eta nekazari batekin inkontratu nintzela, eta hark ere, noiz eta galdetu bainion ea Ubarneko damaz oroitzen ote zen —aitzinago
|
emanen
dizut dama horren berri, edo dama horien, hobeki, zeren eta bi izan baitziren, jaun André: zaharra, Sagrario Landaluze zeritzana, eta gaztea, Gabriela Huizi—, antzeko zerbaitekin ihardetsi zidala?
|
|
|
Ordea, kontakizunean hain jauzi handia egin baino lehen, xehero jakinarazi nahi nizuke nola ediren nuen Antonio Donostian, zeren gertaki hark, alde batetik, harritu egin baininduen, eta zeren gertaki haren gorabeherak, bertzetik, argigarri izan bailitezke, ulertzeko, bai haren nortasunaren hainbat alderdi, eta bai haren hainbat erabaki berezi ere, liburuan barrena aditzerat
|
emanen
dizkizudanak, bere tokian eta bere mementuan.
|
|
|
Edo bitan eta hirutan, aitzinakoetan berdinduz gero —eta, neure behakoa zorrozten nuela, eratxiki nuen—: Nik irabazten badut, hemendik alde egiteko baimendua
|
emanen
diguzu, El Dora do rantz, bai neuri eta bai neure bi lagunei ere; zuk irabazten baduzu, berriz, zure dragoietarik bat izanen nauzu eta bizitza osorako eginen dizut leialtasun zina... —eta, ene arrazoinen biribiltzeko, erantsi nuen—:
|
|
|
—Ez. Hik irabazten baduk, hirurak joanen zarete nik
|
emanen
dizuedan txalupa batean, hornidura eta guzti; baina galtzen baduk, lepoa trenkatuko diat, eta zin degiat ezen orduan bertze mundutik ikusi duala El Dorado.
|
|
|
Baina zuhaurk ere ulertuko duzu ezen gauzak ez direla izaiten, anitzetan, diren bezalakoak edo kanpotik ikusten diren bezalakoak, are gutiago amorioaren eta maitasunaren alorrean, baina idurikatzen ditugun bezalakoak, eta halatan emaiten diela imajinazinoak kontu horiei egiazko neurria. Baina, nahi baduzu, etsenplu baten bidez
|
emanen
dizkizut argibideak. Oroitzen dut, lepoan musuka ari nintzaiola, hasperen eta oihuska batzuk egin zituela Mignonek.
|
|
|
Izan ere, arestian aipatu amaren aitorrari —zeina, berriro diotsut, liburuaren hondarrean aditzerat
|
emanen
baitizut— lotzen bagatzaizkio, badirudi ezen amak begiko izan zuela osaba Joanikot aldi batez, edo bere desira ezkutuen, hobeki. Eta, amaren aitorraren argitan, garbi oroit dezaket nik ere orain aldi hura eta aldi hartako hainbat gertaki.
|
|
|
Eta beti izan zen horrelakoa, bertzalde, nahiz eta disposizione edo predisposizione hura gero eta errotikoagoa egin zitzaion, batik bat nitaz erditu zenetik, ni Indietarik itzuliz gero amak berak egin zidan aitorraren arabera, zeina liburuaren hondarrean jakiterat
|
emanen
baitizut modu hagitzez ere zehatzago eta zabalagoan.
|
|
|
Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina, zu markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme horri ere markesaren tratua
|
emanen
diodala, zeren markesaren seme denak markesaren tratua merezi baitu, eta zeren nik neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da: erran eta bete —eta, irri bat ezpainetan, erantsi zuen—:
|
|
|
Izan ere, ehizan bezala, aitak bere berezko sena eta bere begia baliatzen zituen, zeren eta ez baitzen gai osabak egiten zituen kalkuluen egiteko, eta begia eta sena, sena eta begia, oso ere luze edo oso ere labur geratzen zitzazkion, tiroen inpaktuek ongi adierazten zutenez; osabak, aldiz, erraiten zuen: " Eman niri objektiboaren posizionea, kargaren datuak... eta ez dut huts eginen"... eta, tiro egiteko orduan, sartuko zuen bala, morroi pare batek lagundurik; sartuko zuen bolbora;
|
emanen
zion kanoiari, objektiboaren eta berak matematikoki eginikako kalkuluen arabera, behar zuen inklinazionea, eta haren tiroa ez zen jopuntutik urrun ibiliko. Eta, tiro egin aitzin, neurtzen zituen balaren pisua eta bolborarena; eta tiro egin ondoren, tiroaren luzea; eta datu guztiak neurtzen eta apuntatzen zituen paper batzuetan, zeinak gordetzen baitzituen arreta eta ardura handiz, zientziaren sekeretuak balira bezala.
|
|
|
Hura zen primua eta herederoa, eta ni kateko bigarrena, eta bazirudien ezen naturaleza bera ere ados zegoela ordenamendu harekin, nor bere mailarako eta bere gradurako predestinaturik balego bezala, zeren mutil sendoa baitzen hura, harroin baten antzekoa, ni mehea eta arina nintzen bitartean; edo, bertzela erranik, enborra eta zentroa zen Mattin, eta ni adaska eta bazterra; hark zituen indarra eta boterea, nik hitza eta behakoa; hark bere bizia bizi zuen eta begi guztiak zituen gibeletik, eta ni begi haiei beha eta bizitzari beha bizi nintzen. Baina, naturalezaren partehartze badaezpadako hartaz gain, aitak edo amak, edo etxetik iragan ziren hiru prezeptoreek ere —don Frantziskok, jaun Marcelek eta aita Bartolomek, nork bere denboran— noiznahi den oroitaraziko ziguten, bertzenaz ere, ezen moduak eta moldeak zaindu eta guardiatu beharra zegoela, eta tratu hartan beti
|
emanen
zioten anaiari lehentasuna, bietan lehena zelako, Urbiain go hurrengo jaun eta markes balizko. Eta ni, ohitu egin nintzen azkenean... baina ez zailtasunik gabe.
|
|
|
Esker mila". Uste dut anaiari eskerrak behin
|
emanen
eta orduan eman nizkiola, eta uste dut, orobat, ezen haren nagusitasuna onartzeko eta hartarat ohitzeko bidean jarri nintzela, hartaraz gero... baita anaia behar bezala estimatzeko eta maitatzeko bidean ere, eta hala oroitzen dut bertze eszena hura, udazken batean —urte hartako udazkenean izanen zen, segur— anaia eta biok basoan jostetan ibili ginenekoa, orbelaren gainean besarkaturik, ...
|
|
|
—Aita Bartolomek jakiterat eman dit ezen juzkatu dutela Joanikot, eta hartu dutela deliberamendua. Sententzia igande batez
|
emanen
da Urbiaingo plazan, hemendik bi hiru astetarat.
|
|
|
Eta, bertzela uste dezakezun arren, erabakia onbera eta bihozbera izan da, zeren heresiazko bekatua ez baitago munduko azote guztiekin ordaintzerik ez garbitzerik; ezta desterruarekin ere. Eta kontu egizu, bertzalde, ezen, enegatik izan ez balitz, galeretarat kondenatuko zutela... eta haren etxea desegin, eta haren lurrak gatzez idortuko zituztela, nola izan ohi baita ohitura eta usantza halakoetan; eta ez kexatu, zeren, zigorretik desterrurat xuxen eraman beharrean, hilabeteko atsedenaldia
|
emanen
baitzaio, zaurietarik sendaturik joan ahal izan dadin harat... Ez kexatu, ez, zeren, Ofizio Saindua orain dela urte batzuetakoa izan balitz, ene zerbitzuek ez baitzuten deusetarako ere balio izanen, eta erre eta xispilduko zuten hura goiti beheiti.
|
|
|
Eta, iduri haren aitzinean —kanoia dorreari beha destaturik— amaren hitzak oroitu nituen: "... eta ez kexatu, zeren, zigorretik desterrurat xuxen eraman beharrean, hilabeteko atsedenaldia
|
emanen
baitzaio, zaurietarik sendaturik joan ahal izan dadin harat..." Eta, hala, elizaren liberaltasunaz eta eskuzabaltasunaz mintzatzen zitzaidan ama —Erromako eliza beti hain liberala eta eskuzabala, jaun An dré...! —, baina ez nuen dudarik egiten ezen kanoiaren kontu hura ere ongi studiatua eta hobeki kalkulatua zegoela, liberaltasun iduri haren azpian bertze iduri bat ezkutatzen zel...
|
|
|
Jalgi ziren liskar hartan kapitaina eta frantsesez zekiten bertze hiruzpalau marinel ene alde, erraiten zutelarik ezen giristino zaharra nintzela, eta estatu eta kondizino ezin hobekoa, Nafarroako handiki baten semea, hau eta bertze, eta, nola mundu honetan kasik ez dagoen ate hertsirik, urrezko edo zilarrezko gakoz ireki ezin daitekeenik, amore eman zuen finean apezak zilarrezko hiru errealen truke. " Gure erlijioneak barkamendua aldarrikatzen du eta seguratzen dizut ezen hiru meza
|
emanen
ditudala zure arimaren salbazionearen alde, moneda bakoitzeko bat" eta, monedak eskuko hatzez laztandu eta irri maltzur bat luzatzen zidala, nehongo lotsarik gabe egotzi zidan: " Aldaretik bizi denak aldaretik jan behar baitu".
|
|
|
Izan ere, anitzetan aritu izan natzaizu libertatearen handiaz. Ordea, gero eta goganbeharrago naiz ezen libertatearen handia gehiago bizi izaiten dugula geure desiretan eta geure ametsetan bere berezko izanean baino; berehala ulertuko didazu, segidan
|
emanen
dizudan etsenpluarekin.
|
|
|
Zeren beldur bainaiz kontatu behar ez ote nizun gau hartako hainbat kontu. Eta baietz iduritzen zait alde batetik, eta ezetz bertzetik... nahiz eta badakidan ezen azkenean guztia aditzerat
|
emanen
dizudala, deus ere ezabatu gabe, zeren, anitzetan erran dizudan bezala, zintzo eta onest jokatu nahi bainuke neure buruarekin, eta zure aitzinean naizen eta izan naizen bezalakoa agertu.
|
|
|
Baina, akaba dezadan Mignoni buruzko kontakizuna bertze kontsiderazione batekin. Izan ere, arestian erran dizut nola piztu zitzaidan hari uzkitik ilentiaz emaiteko gogoa, jakin nuenean ezen ziria sartu zidala; baina joan dira urteak, baretu zait odola, zabaldu zait bihotza, eta, orain ikusiko banu, uste dut ezen eskerrak ere
|
emanen
nizkiokeela. Zeren, alde batetik, jainkosa baten gorputza baitzuen, eta jainkosen lurrak behin ukitzeko egin ziren, ez gehiagotan, eta nik behin ukitu nituen lur haiek; eta zeren, bertzetik, gertaki haiek oroitzen ditudalarik, irri egiteko gogoa baitatorkit... eta irri egiten dut orduan gertatuaz, eta irri egiten diot neure buruari, ez ankerki eta krudelki, baina urrikalki eta amoroski.
|
|
|
—Bakea
|
emanen
duk traste alu horrekin?
|
|
|
Emaztekia ospakizunaren xehetasun guztiak xehatzen ari zen —non, noiz, nola, zenbat... — eta bere mintzo taigabeari tartekatzen zitzaizkion berarekin zegoen neska gaztearen iritzi ozenak: " ez, ama, eskote handiegia"," faborez, zera baino lodiago egiten zaitu-eta"," tira, tira, honekin amautxi beharrean, senar berriaren izeba monja
|
emanen
duzu"... Gisa bertsuko agurra hartu zuten, hurrenez hurren, Kristinak bien juzkura atera zituen modelo guztiek.
|
|
|
—Oraindik ez duzu noski, hamaiketakoa egin. Zatoz nirekin kafea hartzera eta den denaren berri
|
emanen
dizut.
|
|
|
—Giroa ez duk apartekoa, eta edariari ere adi egon behar, pozoi makur zerbitzatua
|
emanen
ez badiate —neure kankarroa dantzatu nuen, hitzen lagun— Gainerakoan, berrogei txabiske zaudek herri puta honetan, hau baino makurragoak.
|
|
|
Berrogeita bi metro, laugarren bizitza igogailurik gabea eta joan etorri gautiar zaratatsuei babesa ematen zien omen txarreko pentsioa ate aitzinean. Ez zen jauregi bat, baina harat aldatzean, banuen esperantza neure bizilagunaren izaera elkartekoiak bakea
|
emanen
zuen puska baterako. Mexikar baten hitzaldi sortara joatearekin, adimena kontrolatzearen abantailak deskubritu zituen hiriko hotel dotore batean.
|
|
|
Ukabilkada alegia gibelean, agurtako, urrats handian urrundu aitzin. Benetan jo banindu ez zidan min handiagorik
|
emanen
. Lagunak zimaur, lagunak lokatz, lagunak gorotz...
|
|
|
—Ez erran, otoi, loa galarazten dizuedanik, negarrari
|
emanen
zioat eta.
|
|
|
Makur konprenitu ez banion, magia istorio zirtzilen bat. Sukaldaritza ikastaro batean ez zuen, bada, izena
|
emanen
!
|
|
|
Ezin izena oroitu. Mutur beltzez hartu gintuzten, jatekorik deus
|
emanen
ote ziguten galdetzean. Sukaldea dagoeneko itxia zegoela, baina, nahi izanez gero, ogitarteko bana urdaiazpiko gordinik ateratzen ahal zigutela.
|
|
|
—Libertigarria izanen zaidak behingoagatik xedez aldatzea —ordenagailua ferekatu zuen— Hiri honetan magian, okultismoan, bertze munduarekiko tratuetan eta Beltzeburen adarretatik zintzilik dabiltzan pitzatu guztien berri
|
emanen
diat. Izenik gabe, jakina.
|
|
|
Eskuak ere, aitzineko orduetan pausatu gabeak, hil hotz zeutzan orain, ahurrak mahai gainean eratxekirik. Ttipik berak ere sobera unatua iduri zuen, edo joegia, bere zorroztasunari bide
|
emanen
zion muturren baten xerka hasteko. Ni baizik ez bide nintzaion Ximurraren mintzoari erreparatzen ari.
|
|
|
Eraman handiz, komekatzeko tenorea ailegatu arte itxoin nuen, momentu horretan ohi den mugimenduaren ondorioz jende lerroak garbaldu eta horrek gehiago ikusteko parada
|
emanen
zidalakoan. Berehala, Charlyren kaskamotz garaia begiztatu nuen elizaren bertze muturrean.
|
|
|
—Hain gaizki ikusi ez banu, haren ordaina
|
emanen
nioan larunbatean.
|
|
|
triangelu eramangaitz baten amaiera dohakabea. Gauzak gisan atera balitzaizkio, luzaz
|
emanen
ziokean solaspide hirixka aspergarri honi.
|
|
|
—Epaileak behin behineko askatasuna
|
emanen
ziok, baina kargu potzoloei egin ziek aurre, Rosarioren hilketan senarrari laguntza eman izanaz.
|
|
|
—Eraztunaren truke eskuratu zuenarekin gurpilak ere ez zizkiotean
|
emanen
!
|
|
|
Ximurraren autoan laurak bildu ginen goizalde horretan berean asmatuko zian zer estaltzen zuen bestaz mozorroturiko ibilaldi zentzugabe horrek. Gutariko bakoitzaren geroko urratsen norabidea aurreikusteak ere ez zion lan handirik
|
emanen
. Hurrengo egunetan elkarrekin behin eta berriz gurutzatuko ziren bide horien hondarrean bere heriotza egon zitekeenik, hainbertzeraino ez zen noski gogoetatu.
|
|
|
—sobera mintzatzen ari denaren keinu damutua marraztu zitzaion— Nolanahi ere, auzi honi dagokiona baizik ez diagu atxikiko. Gainerako guztia desegiteko agindua
|
emanen
zigutek noski.
|
|
|
Ximurra putakume bat zen, berak ere onartzen zuen hori. Emazteki ero dohakabe bat kalitu zuen, Ttipi hilarazi eta guri ere
|
emanen
zigun azken beltza, Charly —bertze putakume bat, artetik errateko— aitzindu ez balitzaio. Hainbertzenarekin ere, ni ere tarte ahanztezinak iragana nintzen Ximurraren ondoan.
|
|
|
Ate aldera egin nuen. Lasterka ibiliz gero, ostaturen batean ogitartekoren bat
|
emanen
zidaten oraino.
|
|
|
Elkarrekin ari ginen, eta alferrikakoa zen orain ezkutatzea gero argitara
|
emanen
nituen datuak. Izen abizenik gabe eta protagonista bilatzera saiatuko ez zela hitz emanarazita, kontatzeko modukoa kontatu nion Tomasi.
|
|
|
—Gorria zaukak udalkumeak! Orain, txakurrak karate kolpe bat
|
emanen
ziok eta eskuburdinak gibelera lotuko —Tomasek nire belarrira.
|
|
|
Bisnes tiki bat. Aurkitzailea gure ama izan balitz, semearen adiskideen apeta bitxiez marmarika
|
emanen
zion akabaila auziari: " mairuen lika iluna manatu?
|
|
|
Horren erruz, itsuskeria bat baino gehiagorekin zipriztindu izan ditugu geure lanen goi buruak, albiste baten zoko moko guztiak neketan ekartzen ahal baitira lau hitzetara. Oraingoa, idatzizko kazetaritzaren historian lekurik
|
emanen
ez bazioten ere, borobiltzat jo nuen: " Atso ezezagunaren azken egoitza", irudimentsua oso.
|
|
|
Une hartan, berriz, nire afanen saria hain hurbil ikusten nuela, edozertarako prest nengoen. Hain segur ere, ezkontitza ere
|
emanen
niokeen, galdatu izan balit.
|
|
|
—Hitza
|
emanen
–—berme gehiago behar hark.
|
|
|
Duintasun afera bat bazen hitzetaratu gabeko ikusmin horretan —inork ez zuen bere burua beheitituko, Soriaren" txilibita" ikuste hutsak tripa barnean eragiten zizkion erreakzio kimikoak aitortzeraino—, baita zakur makilatuaren etsimendua ere: Soriak, bere ogitartekotik, eskupean gintuen ordenako saindu fundatzaileari ere ez zion
|
emanen
, bere hilobi italiarretik jalgi eta horretara propio gure patioan agertuta ere. Ez dakit Charlyk horren guztiaren berri zuen; bi hiru egun baizik ez zituen gurekin, errepikatzailearen estigma kopetan landaturik zuela.
|
|
|
—Pena! Kasuaz arduratzen den ofiziala irrikitan zegoan erreportajean aipatzen huen kamioneta berdeaz eta barnean bidaiatzen omen ziren bi morroiez xehetasun gehiago
|
emanen
ote huen. Arakatzen segitu huke.
|
|
|
—Koleratuko dun, itsuski koleratu ere, eta nitaz sekulakoak eta bat erranen. Gero, dena nahasiko din, nire gaiari bihar nork segida
|
emanen
, eta bazterrik bazter ibiliko dun erredakzioan barna, bere biktima hautatu arte. Ea onik ateratzen haizen...
|
|
|
—Lehengoan aholku bat eman nian eta bertze bat
|
emanen
diat gaur, dohainik eta lagunez lagun eman ere. Har itzak opor batzuk.
|
|
|
Hark, ordea, nahiago ez entzunarena egin, eta ez nintzaion tematu. Betarik ere ez zidan
|
emanen
, Maite sartu berria baikenuen Unaik irekita utzitako sarrerako atetik. Kristina salatik atera zen, lehengusinari semearekiko jarraibideak emateko aitzakian.
|
|
|
—Hasiera baizik ez duk. Bertze inork ez dik honen berri
|
emanen
—deklaratu nuen, zigarro bat piztearekin.
|
|
|
Mutilaren kopeta zimurduraz bete zen, oroitu nahi bortitzean iduri. Argibide gehiagorik ez zidala
|
emanen
etsita nengoela etorri zen erantzuna.
|
|
|
Diru pribatuek hornituko dute orain sona handia izateko bidean jarri duten Juan Zelaia saiakera saria. Pamiela etxearen produktua da, euskaldun jendea buruari hazka jarri nahi duena, ile kalpar azpian pentsamendu edo iritzi, analisi edo proposamenik topatzerik bat ote den jakitera
|
emanen
diguna.
|
|
|
Badaramate zuhaitza noski, eta adarrak kenduta enborra
|
emanen
diote zerrari, ez zaigu besterik esaten. Lizardiren poema Arestik jarraitu zuen, dokumental beraren hurrengo sekuentzia balitz bezalaxe.
|
|
2001
|
|
|
Hau aspalditik ulertuta daukate ELB sindikatukoek eta" Ossau Irati" jatorri markaren alde borrokatzen dutenek. Bide honek soilik du bizitzeko ahala
|
emanen
laborantza ttipiari eta, bide batez, laborari gehienei.
|
|
|
eztabaidaren lehen zatia amaitutzat
|
emanen
du Iparraldeko mugimenduak. Biltzarra, halaber, ABren garai berri baten abiapuntua izanen da.
|
|
|
Gure sena, berritu behar dugu, eta agian artegintzatik berritu ere dezakegu. Sena honek
|
emanen
die gure erabakiei bizitasun eta sakontasuna. Animalia batek borrokarako, lanerako, mugitzeko, saltatzeko eta aukeratzeko duen bizkortasunaren gisako sena berbiztu behar dugu".
|
|
|
Komunitate horrek Euskal Herriko lurraldeetan du kokaleku eta erabaki tzeko eskubidea du gutxiengo gehiengo joko guztien gainetik. Gauza bat baita euskal herri edo komunitate horri dagozkion berezko eskubideak, eta beste bat zein elkarbizitza eredu
|
emanen
lioketen Euskal Herriko biztanleek euren buruari eskubide guztiak bermatuta egon daitezen. Logikoki, behar beharrezkoa da prozesu horretan kanpo injerentziek ez baldintzatzea euskal herritarren erabakiak, horrela eskubide guztiak eraginkorrak zein gauzagarriak izan daitezen.
|
|
|
Hor izanen ditugu bertsolariak Mattin, Ezponda eta Xanpun, bai eta ezpata dantzariak ere sagara denboran egiten diotela beren harrigarrizko agurra aldare gaineko Jainkoari. Mezatik lekora dantzariek
|
emanen
dute jende guziaren aitzinean aurresku bat alaia, eta gero ikusiko ditugu ikastolako haurrak beren kantu eta josteta hunkigarrietan. Gero eliza aldeko aterbe ederrean, egun hortarako dena xingola eta ikurrin estalia, mahainetan jarririk emana izanen da egunari doakon apairu nasaia.
|
|
|
Abertzaleek edozein sentsibilitatekoak izanik ere, elkarrekin aritu dugu. ABk antolakunde bezala gehiago zehazten badu bere izaera eta alderdi politikoa bilakatzen bada (ezkerreko ikuspegi ideologiko zehatz batekin), ezker abertzalearen egitura izanen den aldetik, aterabide bat
|
emanen
diogu egungo auziari. Edozein dela emaitza ere, bi antolakunde hauen arteko elkarlana eramanen dugu, hori delako gehienen nahia.
|
|
|
Eta hori egin behar dute eraikuntza bukatu baino lehenago. Zonalde osoari zerbitzua
|
emanen
dio eraikuntza berriak. 12 urterekin Lizarrara joaten jarraituko dute
|
|
|
Gaur, baldintza hauetan eta makina bat kilometro eginez badatoz Sesmatik, Karkartik, San Adrianetik eta Errioxako Tudelilla eta Alcanadretik. Ikastetxe berriak zerbitzu guztiak
|
emanen
ditu. Errioxa hemen dago, eta gure eredu pedagogikoa gustatzen zaie.
|