|
2003
|
|
|
Birjintasunaren legea nola ikusten dute egungo
|
emakume
ijito gazteek?
|
|
2006
|
|
|
Hortaz inork ez du zertan etorri
|
emakume
ijitoa nola askatu behar den irakastera, ezta eredugarri jokatzera, eredu baledi ere.
|
|
|
Zer gertatzen da, ordea,
|
emakume
ijito batek bere bizitza bestelako norabidetik eraman nahi duenean?
|
|
|
Gaur ere autobusean ez naiz bertakoa sentitu: txoferra bolantearen gainean konkortua, musu ubela, tipo degradatu bat, eta pasajeroen artean ere ze bizi gutxi, ze inondik inorakeria, aurpegi puztuak, denborak arrasto itzelak utzita, ze begirada gaiztoak, konparazio
|
emakume
ijito pobre tankerakoari so –emakume horrek zeukan hain zuzen ere begirada biziena.
|
|
2008
|
|
|
Sin Romik" emakumea eta ijitoa" esan nahi du romanieraz. Helburuetako bat
|
emakume
ijitoek gogoeta egiteko espazioa sortzea zen. Emakume ijitook osatzen dugu taldea, geuk zuzentzen dugu eta geure beharretarako erabiltzen dugu.
|
|
|
Gizonezkoekin batera goaz, jakina, denok izan behar dugu erabakitzeko ahalmena. Urtero jardunaldiak ere egiten ditugu martxoaren 8aren inguruan, eta leku askotako
|
emakume
ijitoak etortzen dira esperientziak elkarbanatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Bestalde, Bolo Bolo tartean,
|
emakume
ijitoen mundura gerturatu ahal izango dira ikusleak. Emakume Ijitoen Eguna ospatu berri dute Santurtzin, Chanelamos Adikerar elkartearen ekimenez, eta Iñigo Agirre bertan izan da.
|
|
2010
|
|
|
Iaz ezagun egin zen Espainiako
|
emakume
ijito baten kasua. Bere kulturako errituak jarraituz ezkonduta zegoen, baina ez legearen aurrean.
|
|
2011
|
|
|
Zaragozako ordezkaritzan, borondatezko irakasle erretiratu bat irakasle aritzen da astero. Dozena erdi
|
emakume
ijito artatzen ditu, gehienak 50 urtetik gorakoak eta irakurtzen eta idazten ikasten dutenak. Raúl Guíu Zaragozako FSGko koordinatzaileak azaldu duenez, “ez dute lan bat kontatzeko asmorik, baizik eta ikastaroa modu atseginean antolatzen dugu, egunerokoan moldatzen ikas dezaten”.
|
|
2012
|
|
|
Gero eta emakume gehiagok irekitzen dituzte beren negozioak eta unibertsitatera sartzen dira. Are gehiago, unibertsitateetan ikasten duten
|
emakume
ijitoak gizonezkoak baino bi aldiz gehiago dira. Amei dagokienez, familietan oinarritzen dira eta gazteak lan merkatuan sartzeko prestakuntza hobetzera bultzatzen dituzte.
|
|
2014
|
|
|
Ikuskizunerako atondutako hainbat cueva (kobazulo) zabal egokitu dira bertan: alde batetik, taberna dago, edari alkoholdunen kontsumizioa baimenduta duena; beste alde batetik, tablao flamenco edo oholtza dago, gizon
|
emakume
ijitoek bertan dantzatzen, abesten eta gitarra jotzen dute gauaren zati batean, turistek eta hiriko gazte unibertsitarioek osatutako publikoaren aurrean. Ijitoek tradizioa eta errentagarritasuna bateratzen izandako arrakastaren adibide nabarmena dugu aurrekoa.
|
|
2015
|
|
|
Itxarongelan,
|
emakume
ijito batek negar egiten du ozen bere alboan. Sandaliak zorura itsasten zaizkio.
|
|
2018
|
|
|
Kalis/ Romis:
|
emakume
ijitoak berdintasunerako bidean ikus entzunezkoa eta oso kontent gaude izaten ari den harrerarekin; gainera, EHUko Francisca de Aculodi saria irabazi berri du. Dibulgazio eta aitortzarako lan oso ederra da.
|
|
2019
|
|
|
«Akaso ardatzetako bat emakume arrazializatuen ikusgaitasuna izan daiteke, gure aldarrikapenak denonak izateko. Izan ere, batzuetan,
|
emakume
ijitoei kosta egiten zaie halakoetan parte hartzea, ez dutelako beren espazio gisa sentitzen. Baina, funtsean, ez gaude elkarrengandik hain urrun, eta elkarrekin indartsuagoak gara».ARMELLE ETXENIKE Baionako Asanblada«Oraingo erronka da antolatzea, mugimendu hori eraginkor bihurtzea»Martxoaren 8ak Ipar Euskal Herrian utzitakoaz bilan positiboa egin du Armelle Etxenike Baionako asanbladako kideak, nahiz eta aitortu Iparraldean feminismoa ez dagoela Hegoaldean bezain indartsu.
|
|
|
Horiek dira Helena Baionaren Romipen, Natxo Leunzaren Born in Gambia, I, aki Alforjaren Motxila 21 En Vivo, Ekhi, e Etxeberriaren Mikele eta Raul de la Fuenteren Minerita. Bost lanok ere jaialdia zeharkatzen dituzten gizarte gaiak jorratzen dituzte.Baionak jaialdian estreinatuko du bere filma,
|
emakume
ijitoen errealitateari begiratzen diona, ikuspegi feminista batetik eta zazpi andreren ahotsen bitartez. Leunzarenak, bestetik, Gambiako eguneroko bizitzaren garratzaren berri ematen du, haur baten bizipenen bitartez.
|
|
|
Erlazio lesbiko baten istoria kontatzen du ekoizpenak, mundu atzerakoian jaio den erlazioa. Bi
|
emakume
ijitoak dira protagonistak eta beren amodioa eta kulturaren artean aukeratu behar izatea da pelikularen haria. Bi Goya sari jaso zituen Etxeberriaren filme honek.
|
|
|
Gau hartan bertan, zenbait adiskideren laguntzaz, eraikinaren atzetik irten ziren biak, maleta banarekin. Zenbait ondasun eta Gitak bertan utzi nahi izan ez zuen koadro bat zeramatzaten;
|
emakume
ijito bat agertzen zen margolan hartan. Dirutza handia ere hartu zuten, Vienan kontaktuari emateko, Israelgo estatuarentzat.
|
|
|
Gitak Eslovakiatik atera zuen
|
emakume
ijitoaren koadroa Garyren etxean eskegita dago oraindik.
|
|
|
Alde batetik, gaur joan gara zinemara lehen aldiz familian; hots, gure lau urteko mutikoa zinema areto batean egon da estreinakoz, ondoan aita amak zituela pantailari zein berari begira. Beste aldetik, Gasteizen bizi den lagun bizkaitar baten eskutik, Bilbon egin behar dituzten
|
emakume
ijitoen inguruko jardunaldi batzuen berri izan dut.
|
|
|
Ondoren, nire posta ireki dut eta gorago aipagai nituen jardunaldien programa irakurri dut mezu batean:
|
emakume
ijitoek antolatutako topaketa irekiak dira, euren emakumetasuna eta euren ijitotasuna berretsita; hau da, zineman ikusi berria genuenaren kontrako proposamena. Horratx, bada, airera jaurti gabeko txanponaren aurkia eta ifrentzua egun berean.
|
|
2020
|
|
|
«Errealitatea ezagutzeak jendarte osora iritsiko diren neurri askoz ere intersekzionalagoak planteatzea ahalbidetuko digu», nabarmendu du Torrealdaik. Esate baterako, Gasteizko Batera zaintza sare herritarra eta Amuge euskal
|
emakume
ijitoen elkartea eseriko dira mahaian. Haiez gain, badira aditu feministak ere:
|
|
|
Garai batean ba omen zen Biriatun María Martín izeneko
|
emakume
ijito bat. Alaba bat izan omen zuen ijitoen kastakoa ez zen gizon batekin.
|
|
2021
|
|
|
Gamboak zuzendutako dantza lan batek Moskuko Bolshoik banatzen dituen Benois de la Danse bat eskuratu zuen —dantzaren Nobel sariak, labur esanda—, baina hiru antzezlan hauengatik aipatuko dugu hemen: Sevillako El Vacie txabola auzoko
|
emakume
ijitoekin egindako La casa de Bernarda Alba, Atxagaren Henry Bengoa inventarium en gaztelaniazko bertsioa, eta Sarah Kaneren Blasted, duela gutxi Ganbila bilduman argitaratua izan dena Arantzazu Fernandez Iglesiasen euskaratzean.
|
|
|
BERRIAk parte hartu zuen egunean ere, agerikoa izan zen supermerkatu batean:
|
emakume
ijitoak ikustean, asaldatu egin ziren langileak, eta bikoteak une oro izan zuen beharginen bat alboan zelatatzen.
|
|
|
«Gure oinarrizko eskubideei eragiten die, baita gure osasunari eta autoestimuari ere. Halako umiliazio publikoek mugatu egiten dute
|
emakume
ijitoen parte hartze soziala».
|
|
|
bakarrik %0, 29 heltzen dira goi ikasketak egitera. Gainera,
|
emakume
ijitoen bizi itxaropena batezbestekoa baino hogei urte txikiagoa da.
|
|
|
Romipen,
|
emakume
ijitoak berdintasunerako bidean dokumentalaren aurkezpena eta ostean solasaldia egile eta protagonistekin. 19:00etan, Kulturateko areto nagusian (gazteleraz).
|
|
|
2003an sortu zen, komunitate ijitoaren eskubideak defenditzeko, eta batez ere, Euskadiko
|
emakume
ijitoen ahalduntzea sustatzeko. Honako erronka hauek zehaztu genituen hasieran:
|
|
|
Baina, zuzendaritzako kide izateaz gain, elkarteko langilea ere banaiz. Horri dagokionez,
|
emakume
ijitoen ahotsa sustatzen saiatzen naiz, gure borroka partekatua izan dadin lan egiten dut, emakume ijitoek esfera publikoan duten papera aldarrikatu... Elkarteko langile gisa, proiektu eta programa askotan parte hartzen dut, eta ezinbestekoa iruditzen zait inplikatutako eragileei formakuntza ematea, gizarte langileei...
|
|
|
Baina, zuzendaritzako kide izateaz gain, elkarteko langilea ere banaiz. Horri dagokionez, emakume ijitoen ahotsa sustatzen saiatzen naiz, gure borroka partekatua izan dadin lan egiten dut,
|
emakume
ijitoek esfera publikoan duten papera aldarrikatu... Elkarteko langile gisa, proiektu eta programa askotan parte hartzen dut, eta ezinbestekoa iruditzen zait inplikatutako eragileei formakuntza ematea, gizarte langileei...
|
|
|
Mugimendu feministaren barruan aitortuak sentitzen al zarete
|
emakume
ijitoak?
|
|
|
Zein da gaur egun Euskal Herriko
|
emakume
ijitoen egoera?
|
|
|
Emakume ijitoa izateko modu asko daude, komunikabideek kontatu ohi dutena baino askoz ere gehiago. Ni ez naiz kontatzen duten
|
emakume
ijito hori.
|
|
|
" Ijito talde batek ikuskizun tamalgarria eskaini zuen[...] oihuak eta irainak,
|
emakume
ijitoen ahots bereziarekin[...] Publikoa adi zuten, ondo pasatzen, entzuten zituzten irainak errepikatzen, baina behintzat ondo jantzita zeuden, ez ijitoak bezala, erdi biluzik eta zikin[...] ijitoak katuen moduan borrokatzen dira, elkarrekin akanpatzeaz nazkatu direnean" 78.
|
|
2022
|
|
|
Emakume ijitoek pairatzen duten arrazakeria edo diskriminazio espezifikoari egiten dio erreferentzia genero antitziganismo kontzeptuak. Halere, gizarteak oro har ezagutzen ez duen eta
|
emakume
ijitoak oraindik eraikitzen ari diren kontzeptua da, AMUGE eta Romi Berriak elkarteen arabera. Aurrerapausoak eman asmoz, Genero Antitziganismoari buruzko I. Nazioarteko Kongresua burutu dute urriaren 3a eta 5a bitartean Bilbon.
|
|
|
Izan ere, urriaren 5a Genero Antitziganismoari buruzko I. Nazioarteko Kongresuaren hirugarren eta azken eguna zen eta, aurreko biak ez bezala, publiko osoari irekitako jardunaldia izan zen. Lehenengoan pertsona ijitoek baino ez zuten parte hartu eta bigarrenean soilik
|
emakume
ijitoek. Azken egunean, aldiz, aretotik kanpo ere izango zen nor edo nor saioari so, streaming bidez eman baitzuten ekitaldi osoa.
|
|
|
AMUGE Euskadiko
|
emakume
ijitoen erakundeak eta Romi Berriak berdintasunaren aldeko gazte ijitoen elkarteak antolatu zituzten jardunaldiak. Hiru egun mamitsuetan nazioarteko jende andana elkartu zuten hizlarien eta parte hartzaileen artean:
|
|
|
Genero antitziganismoa
|
emakume
ijitoek pairatzen duten matxismo espezifikoa dela azaldu zuen Noemi Amaya AMUGEko kideak. " Nahita egindako baldintzapena da", zehaztu zuten Andrea Zufiaurrek eta Alejandra Morenok.
|
|
|
Definizio horren bilaketan bi alderdi planteatu zituzten: alde batetik,
|
emakume
ijitoen artean gogoeta egiteko eta pentsamendua eraikitzeko lana eta, bestetik, lana eta elkarrizketa gainerako gizarte euskaldunarekin.
|
|
|
Aurreko bi egunetako ondorioak aurkezteko plaza izan zen, baina sormenak ere izan zuen lekua. Bi orduko saio indartsuaren ondotik etorri ziren Silvia Agueroren Gaztelu bat bezalako ijitoa bakarrizketa eta Gure Gole
|
emakume
ijito feministen koroa. Hiru eguneko nazioarteko jardunaldi aitzindariak antolatu izanagatik ere, nekea ez zen inon ageri.
|
|
|
Esan bezala, jardunaldien bigarren egunean
|
emakume
ijitoek izan zuten protagonismoa. Taldeka banatu ziren indarkeria transistemikoei, enpleguari, gizarte eskubideei, hezkuntzari, osasunari eta gorroto diskurtsoei buruz gogoetatzeko.
|
|
|
Alabaina,
|
emakume
ijito gehienei kosta egiten zaie mobilizazioetan parte hartzea. Gure herriak jasan duen jazarpen historikoaren ondorioz, barneratu dugu protestatzeak eta espazio publikoa okupatzeak sistema arrazistaren zigorra dakarrela.
|
|
|
Edonola ere, komunikatuan jasotako analisi eta eskaera asko
|
emakume
ijitoen errealitatearekin bat ez datozenez, garrantzitsua iruditu zaigu kontatzea nola ulertzen eta bizi dugun guk zaintza. Gure familiak oraindik ere zabalak direnez, ez dugu ekonomia feministak aipatzen duen zaintza krisia horrenbeste sumatzen.
|
|
|
estatuak alarguntza pentsioa ukatzen die, ijitoen ezkontzari balio zibilik aitortzen ez diolako. Gainera, 65 urtetik gorako ia
|
emakume
ijito guztiek kotizazio gabeko pentsioa kobratzen dute, ez dutelako lan merkatuan sartzeko aukerarik izan; etxetik kanpo lan egin dutenek, ekonomia informalean edo norberaren kontura lan egin dute.
|
|
|
Izan ere, emakume migratu askorentzat (arrazakeria instituzional eta sozialaren eraginez) etxeko lana edo zaintza lana irteera bakanetako bat den bitartean, guk barneratu dugu ezin dugula sektore horretan lan egin, inork ez lukeelako
|
emakume
ijito bat etxean sartuko. Adinekoak zaintzen lan egin duen emakume ijito bakan bat ezagutzen dugu, eta familiak ijitoa zela jakin zuen bezain laster kaleratu zuen.
|
|
|
Izan ere, emakume migratu askorentzat (arrazakeria instituzional eta sozialaren eraginez) etxeko lana edo zaintza lana irteera bakanetako bat den bitartean, guk barneratu dugu ezin dugula sektore horretan lan egin, inork ez lukeelako emakume ijito bat etxean sartuko. Adinekoak zaintzen lan egin duen
|
emakume
ijito bakan bat ezagutzen dugu, eta familiak ijitoa zela jakin zuen bezain laster kaleratu zuen.
|
|
|
Koadernoko galdera zirriborratuok erantzun ezinik nabilela irakurri dut Tamara Claveriak egunkari honetan argitaratutako artikulua,
|
emakume
ijitoen zaintzarekiko bizipena deskribatzen duena, eta galderen zerrenda handitu dit:
|
|
|
Eta Legaren Florentziako kide batek zalaparta handia eragin zuen azken asteetan, hark grabaturiko bideo baten bidez:
|
emakume
ijito bat umiliatu zuen, eta haren alderdiaren alde bozkatzera deitu zuen emakume hori «berriz ez ikusteko».
|
|
|
Kalean ordea zai zituzten Iruñeko Udaltzainak, Primor dendako nagusiek deituta. Lapurreta salaketa zegoelako, hiru
|
emakume
ijitoak eta adintxikikoa kaleko atari batera eraman eta bertan beren poltsak miatu zituzten. Poliziek ez zuten lapurtutako ezer topatu eta lurrindendan erositakoen tiketak eta guzti erkautsi zizkieten emakumeek.
|
|
2023
|
|
|
Nafarroako ijito elkarteen Gaz Kalo federazioko ordezkari Ricardo Hernandezek zehaztu du
|
emakume
ijitoek bereziki sufritzen dituztela eraso arrazistak dendetan. Uste du, baina, gauzak aldatzen hasi direla.
|
|
|
Abuztuan gertatu zena oroitu dute: familia bereko zenbait
|
emakume
ijitok eraso arrazista bat sufritu zuten Iruñeko Karlos III.aren etorbideko Primor dendan, eta elkarretaratze bat egin zuten, salatzeko. Kontatu zuten segurtasun arduraduna segika izan zutela dendan; dendariek deitu zutelako agertu zirela udaltzainak; eta dendatik kanpo, alarmak jo ez arren, miatu egin zituztela.
|
|
|
Bilboko bi dendatan jasandako tratu arrazista salatu dute
|
emakume
ijitoek
|
|
|
«Erosketa arratsalde lasaia izan behar zuen, baina zapuztu egin zitzaigun. Emakume ijitook ez genuke tratu umiliagarria jasan behar
|
emakume
ijito izateagatik». Irmo mintzatu da Manuela Vega Manzanares Bilboko lurrin denda batean pairatutako jazarpenari buruzz, gaur goizean Amuge andre ijitoen elkartearen egoitzan eginiko agerraldian.
|
|
|
Amuge elkarteak berak 2020an ohartarazi zuen supermerkatuetan eta merkataritza guneetan andre ijitoek jasaten duten arrazakeriaz: proba bat egin zuen Bizkaiko hainbat dendatan, eta %80tan izan ziren
|
emakume
ijitoen aurkako jarrera kriminalizatzaileak eta tratu diskriminatzailea. «Orduan ia ia txantxetan hartu genuen, baina halakoak gertatu egiten dira:
|
|
|
' Tokatu zaizue', esan zigun. Galdetu genion zergatik, ea
|
emakume
ijitoak ginelako al zen, eta erantzun zigun baietz, emakume ijito batzuek lapurtu egin ziotela behin». Hori grabatua du Vegak, baina, hala ere, haien aurka bihurtu zen kexa egitea:
|
|
|
' Tokatu zaizue', esan zigun. Galdetu genion zergatik, ea emakume ijitoak ginelako al zen, eta erantzun zigun baietz,
|
emakume
ijito batzuek lapurtu egin ziotela behin». Hori grabatua du Vegak, baina, hala ere, haien aurka bihurtu zen kexa egitea:
|
|
|
Mari Carmen Jimenezek, esaterako, ondo ezagutzen du diskriminazio hori, askotan bizi izan baitu. Ijitoa da, eta baita Amuge Euskadi
|
emakume
ijitoen elkarteko kidea ere. Duela hemezortzi urte ijitoa izateak arlo horretan ekarri zizkion trabez aritu da Donostiako saioan.
|
|
|
Itzuli dira baserrira, igaro dira ilargi bat eta bi ilargi; igaro dira hiru eta lau, eta Joxe Martin susmo txarra hartzen hasi, nonbait. " Ziria sartu zidak!", egiten zuen berekiko,
|
emakume
ijitoari betertzetik begira.
|
|
|
" Ijito Herriaren Berdintasuna, Inklusioa eta Parte hartzea lortzeko Estrategia," eta" Nafarroan ijitoen garapena lortzeko estrategia,". Gure erkidegoko Estrategiaren arabera, ijitoen gaia lehentasunezkoa da, eta beharrezkoa da ijitoei eragiten dieten desberdintasunak murriztea hainbat eremutan, hala nola osasunean, hezkuntzan, enpleguan eta etxebizitzaren alorrean, arreta berezia jarriz haurrengan, gazteengan eta
|
emakume
ijitoengan. Estrategia horrek ezarri du garrantzitsua dela departamentuak elkarren artean koordinazioa edukitzea:
|
|
|
Auschwitzeko 35 emakume ginen eta gure taldean sartu zituzten
|
emakume
ijito batzuk.
|
|
|
Dora ra heldu ginen gauean
|
emakume
ijito haietako bat erditu egin zen.
|