|
2000
|
|
|
Ordea, anitzetan gertatzen den bezala, gure solas hark bertze bide bat hartu zuen. Izan ere, noiz eta igande goiz hartan osabak proposatu baitzidan ezen Pisako inguruetarat joan gintezkeela
|
egunaren
iragaiterat, larre landa zabal haietako hegazti eta loreen miatzeko eta obserbatzeko —hirian biltzerat zihoazen jendeenganik ihesi—, barren barrendik atera zitzaizkidan hitzak:
|
|
|
—Xakea joko bat baino gehiago duk, zeren gaua eta eguna duk... eta borroka bat duk, gauaren eta
|
egunaren
artean.
|
|
|
AIPATU berri dizut aitona Nikolasek barrendik bizi izan zuen borroka,
|
egunaren
eta gauaren artekoa, zentzu metaforiko batean, baina uste dut ezen heldu dela ene buruaz hitz egiteko ordua, neure egunaz eta neure gauaz, alegia, eta ene kontzientziaz, azken finean, zeren eta kontzientzia baita barrendik bizi ditugun, edo, hobeki, barrendik bizi gaituzten aingeruen eta deabruen arteko gudutokia, bertze metafora bat erabiltzeagatik.
|
|
|
Eta nola oroitu nintzen mementu larri haietan aitona Nikolasen hitz haietaz, noiz eta erran baitzuen ezen xakea joko bat baino gehiago zela, zeren gaua eta eguna baitzen, eta zeren borroka bat baitzen, gauaren eta
|
egunaren
artean!
|
|
|
Gero, badakizu, kapitainak bere kontseiluak eman zizkidan
|
egunaren
biharamunean, Bretainiako kostan zorigaixto hura izan nuen, untzia hondatu eta behatza galtzen nuela. Baina kapitainak ez zuen, orduan ere, etsitzerat egin, eta, hoberat egin nuenean, erran zidan:
|
|
|
Eta osaba Joanikotek bazekien, eta nik ere banekien, zeren, Luthero herritarren aurka xaxatu zuen
|
egunaren
biharamunean, halaxe eleztatu baitzitzaidan osaba:
|
|
|
Eta itsasoratzeko
|
egunaren
bezpera iritsi zen, eta gauez, asean eta betean afaldu ondoren, ez nuen kasik lorik egin, hain bainengoen, alde batetik, esperantzaz beterik, eta, bertzetik, erreus eta urduri.
|
|
|
" Lisboari" ez bezala, denboraren joan etorriak mesede egina zion" Purpleri". Oroitu baino argiagoa zen, musika isilagoa eta,
|
egunaren
kariaz edo —lehenagoko denboretan ez ginen ortzegunarekin agertuko— garbiagoa ere iduritu zitzaidan. Aire girotuaren ferekak goizaldearekin eztitu gabeko kanpoko tenperatura itogarriaren ahanzgarri ziren, behiala hainbertze izerdi isuritako tokian.
|
|
|
Anartean, gure eztabaiden %90ek iluminatu koadrila hori izan zuen iturburu. Neke zitzaidan nire orduak partekatzea, pakete bat tabako erostea dela edo kanpoan ikasten ari den lagunari gutuna idaztea dela,
|
egunaren
bueltan egiten diren ehundaka egitateen esangura sakona —iraultzailea, kontrairaultzailea? — bilatzen zuen norbaitekin.
|
|
|
Horiek guztiak hurrengo
|
egunaren
apeten baitan utzi beharreko gertakizunak ziren. Ondikotz, zuzendariordeak nire gain jarritako orrialdeak ez zezakeen hainbertze espero, politikari bat prentsaurreko batean bezain zuri agertuko ez bazen biharamunean.
|
|
2001
|
|
|
Itsasoaren ilunean arrain gorrien moduan ikusiriko argitxoak amatatuko ditu
|
egunaren
argitzeak eta portua era guztietako ontziz beterik topatuko duzu: Chimborazo, Esmerald Islands, Santo Domingo, Estrella de Portoviejo, Bachelor’s Delight...
|
|
|
Eta orduak geroago oskorria agertuko da, iluntzea orduko, oskorri ikaragarri gorria ostertzean,
|
egunaren
eta gauaren arteko borrokan eguna odoletan hilko balitz bezala.
|
|
2002
|
|
|
–Gizon emakume haiek parapentean ikusi genituèn
|
egunaren
biharamunean, Kosme Urrutiari komentatu nion, eta ba al dakizu zer esan zidan. Lehengusu bat duela, Iñigo, mendizale amorratua, eskalatzen ere ibili izan dena.
|
|
|
Eta Bianditzen pasatu genuen
|
egunaren
biharamunean Leirek hamabi urte bete zituen, eta ez zituen gehiago egin.
|
|
2003
|
|
|
Kupeletik atera eta etxeko sotoan prestatuko du bizilekua. Gauez denbora pasa mendi buelta bat egin eta etxeko lan txamarrak egingo ditu, gero
|
egunaren
zati handi bat lotan igarotzeko. Ama berarentzat bizi da.
|
|
|
Txominek bazekien platerarena, eta bazekien ohearena, baina ez zekien berak kanpoan pasatutako ordu guztien kontaduria eramateko ohitura hartua zuela amak, ordu bakoitza orri batean markatuz: martxoaren lehen
|
egunaren
goizeko zortziak ziren semea etxetik irten zenean, eta geroztik hantxe aritu da Nekane, orduak seinalatzen, marra bat beste bati darraiola; zenbaketa errazago egitearren, hamargarren marra atzeraka okertu zuen, berdin hogeigarrenarekin eta hogeita hamargarrenarekin ere; maiatzaren hogeita hamarrean marraztu du azkena: bi mila ehun eta hirurogeita seigarren marra.
|
|
|
Eta arratsaldeko eskola bukatu, eta ilunabarra heldu da,
|
egunaren
ordurik ederrena, niretzat bai behintzat, munduak orduan beste kolore bat hartzen baitu, esperantzaren kolore irreal bezain erreala, halakoa ere baita esperantza, nahiz eta burura behin eta berriro datorkidan: más pisos y más pisos en Alza.
|
|
2004
|
|
|
Aitari egia aitortu nion
|
egunaren
biharamun goizean sukaldera jaitsi eta hutsik topatu nuen. Aita ez zegoen etxean.
|
|
|
–Nazionalak ofentsiban zetozenez, ez zidan luze jo haien abangoardiako tropekin topo egiteak. Uste dut lehen
|
egunaren
eguerdian edo izan zela. Tira, horrek ez du axolarik.
|
|
|
|
egunaren
neurri;
|
|
2005
|
|
|
Gero, ordea, Teresa jaio, eta gogor heldu behar izan zion amona Kontxik lanari bospasei urtez, haurra zaintzen eta etxeko lanak egiten, sukaldekoak, gehi gelen eta bazter guztien garbiketa, gehi bogada, gehi plantxa, gehi erosketak, gehi jertseak, jertseak ere egiten baitzituen etxean enkarguz, familiaren diru sarreren lagungarri, gehi beste mila kontu txiki?,
|
egunaren
hogeita lau orduak ere motz geratzen zitzaizkiola.
|
|
|
Zurezko zoruan erraza izan ez arren, txintik atera gabe saiatu da komuneraino. Etxetik
|
egunaren
argi nagiak luzatzen dira, pasabide laburra itzalez betez. Lehenengo, barruak lasaitu behar irolean.
|
|
|
Haiekin batera gelako formak agertzen doaz, horma zenak ispilu izaera berreskuratuta. Kanpoan eguna argitu du eta
|
egunaren
izpiek beren begiak luzatu nahi dituzte pertsianak uzten dituen zirrikituetatik. Jaikitzeko garaia, erlojuari begiratu gabe daki.
|
|
|
Mutsumiren artegatasuna, ordea, areagotu egin da herriko kale estuak utzi eta gurpilak errepide nagusian jarri bezain laster. Naroa eta Amets leihatiletatik Japoniako paisaiak agurtzen doazen bitartean,
|
egunaren
lehen printzak agertu barik ikus dezaketenari malenkoniaz begira, Mutsumik adi begiratzen die ispiluei. Autobidean jarri direnean, beti distantzia berean, atzean izan dute furgoneta beltza.
|
|
|
Barnean santu baten irudiak eta loreak, filodendroak, uste dut. Baseliza inguruan atso bat toaila baten gainean eserita,
|
egunaren
azken argi izpiak jasotzen; ez zen autorik ageri.
|
|
2006
|
|
|
Izango gera
|
egunaren
hasieran gazte
|
|
|
|
egunaren
bila
|
|
|
Uda ere pasatu zen, ordea, eta udazkenean zer egin erabaki behar nuen: ordura arte gauza jakina izaten zen, udazkenaren iritsierak ikasturte berriaren hasiera baitzekarren berarekin,
|
egunaren
laburtzea bezain ezinbestean ia ia. Ikasle bizimoduari agur esatea neukan pentsatuta baina, lan txukunik agertu ez zitzaidanez, hala moduzko erabakiak hartu nituen:
|
|
|
Hiru lagun eta laurok, barretan blai, tabernaz taberna. Ez dakit nork gonbidatu ninduen afari batekin hasi eta alkohol amorrutan hondoratu zen jai hartara, baina,
|
egunaren
argia pizten hasi zenean, ezagun baten lagunaren etxean lehorreratu ginen, ia dandarrez, ganora galduta. Denok.
|
|
|
Jainko zaharretan jakitunak direnek ez dakite arrosaren sorrera behar bezala agertzen. Batzuek diote Eros maitasunaren jainkoaren irribarretik jaio zela, baina beste batzuen ustetan egunsentiaren jainkosaren, Auroraren, ile adatsetatik jaioa da, hura orrazten hasi eta
|
egunaren
lehengo oskorrietatik askatu zitzaiona.
|
|
|
Aitatxik,
|
egunaren
urduritasuna goiti beheiti, loratua zuen bihotza. Garrüzeko patioan inoiz ez zen hainbertze jende ikusi, are gutiago hain gradu gorakoak.
|
|
|
Soldadutzan bezala, hasi berriaren suak harrapaturik nengoen larru aferetan ere. Ramonak bere izterren artean leku egin zidanetik, zainetan egiten nituen
|
egunaren
azken orenak, eguzkia noiz gordeko. Zeruari dei egiten nion Ixabel txikia erixko egon ez zedin edo harresiak zaintzera igor ez nintzaten.
|
|
|
Harritu egin ninduen aginduak. Eguzkia nekatu eta ilargia
|
egunaren
jabe egin orduko jarraitu behar ote genuen lanean?
|
|
2007
|
|
|
Inmarekin pasatako
|
egunaren
biharamunean, zer moduz erresidentzian galdetu genion Roberri.
|
|
|
|
egunaren
kausaz.
|
|
|
Aro bakoitzak eta herri bakoitzak bere bizia, premiak, bertuteak ditu. Ilustratu moderno askok antzinako kulturak gutxiesten ditu(, nosotros nos reímos de la mitología griega, pero es posible que cada uno de nosotros se cree la suya?) 367; edo, alderantziz, iragan denborak loriatzen ditu gaurko
|
egunaren
desfaboretan(, elogiamos tiempos que ya no existen ni han existido, cuando creamos, a partir de ellos, cuadros novelescos relativos a nuestra insatisfacción y nos rechazamos para no gustarnos a nosotros mismos?) 368 Bata bestea bezain zozoa da. Bakoitzak tokatu zaion garaia eta suertatu zaion tokia dauka saiatzeko.
|
|
|
–Iragana bizitzarako baliatzeko eta gertaturikotik berriro historia egiteko ahalaren bitartez bilakatzen da gizakia gizaki? 919 Memoria, gaurko eguna gainditzeko baldintza da. Beti gaurko
|
egunaren
zuloan ez gelditzeko, edo beti atzera gaurko egunera ez jausteko baldintza. Historia, memoria sozial hori, gizartearen beharrizan bat da.
|
|
|
Geroago iritsi omen ziren galdeketak. Gauaren edo
|
egunaren
erdian. B. jaunak ez zuen inoiz jakin egunez edo gauez egon zen esna, egin zizkioten galdetegi haietako batean lortu zuen Gestapoko ofizial baten berokiko patrikatik liburu bat lapurtzea.
|
|
|
Tximeleta beltz bat etxe bakoitzean. Pazientzia handiz itxaroten zuen eguna, xakeko piezei begira, arretaz, beltzek beltzen aurka jokatuko zuten
|
egunaren
zain.
|
|
|
Lasai doa, poliki poliki hartzen du arnasa, yoga ikastaroan erakutsi dioten bezala. Lanean baja hartu zuenetik,
|
egunaren
segundo bakoitza gozatzeko gaitasun gehiago duela sentitzen du. Gailetak hartu ditu, kafea, azukrea?
|
|
2008
|
|
|
Mutila egun batean, bi egunetan eta hiru egunetan aritu zen esaldia errepikatzen?. Hiru egunez aritu nintzen/ hitz bat esan ezinean;/ hormatzar bat zen erdara, eta/ ezin hormaren gainean(?)? utzi zuen beste bertso batean?, harik eta, hirugarren
|
egunaren
ilunabarrean, zuhaitz batera igo, han besteengandik bakartu, eta negarrez hasi zen arte: tonto tentel ergel bat nauk, bai horixe, tonto tentel ergela?!
|
|
|
baina hori bai, maisuak, urtea bukatzean, oilasko sinboliko pare bat kobratuko zien. Hala, bada, handik aurrera, Nazariok bere hitza bete, Honoratorekin harremanak estutu, maisuak liburu bat edo beste uzten zien bi anaiei,
|
egunaren
tarte batean edo bestean biek irakurtzen zutena, halako eran, non, haien arrimuan, Ismaeli ere letrak ikasteko gogoa piztu baitzitzaion, eta berandu gabe jasoko zituen fruituak:
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non, egun hartan ere? edo komunio
|
egunaren
bezperan, hobeki, mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan?, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
...ustasunaren kontra ito ere?, negar malkoek bera ito zezaten baino lehen; izan ere, eztabaida haietan amak zuen beti irabazpidea, garaipena, alegia?, bere berezko aginpideak erabakitzen zuena, inongo meriturik gabekoa, berez ezarria zetorkiolako, amatasuna medio; autoritatearen garaipen hura, ordea, ez zen inola ere gutxiestekoa; aitzitik, ama alaben arteko harremanetan, huraxe zen garaipen handia,
|
egunaren
hogeita lau orduak betetzen zituena, alaba amaren menekoa izatea baitzen, gizarte hartan, gizalegea eta araua; badira, baina, beste garaipen batzuk, garaipen txikiak?, garaipen handiek gorputz arimetan eragindakoak eta gorputzaren erreakzioekin lotuak, negar malkoak, izerdi hotza, masail zurbiltzeak edo masail gorritzeak, giharren zurruntzea, baita mota bateko zein besteko mendekotasuna adierazte...
|
|
|
ez zuen amore eman, eta zergatik bai Gerardok? Eta, hala eta guztiz ere, ez zuen Gerardoz gaizki pentsatu nahi, Gerardo baitzuen ardatz eta, ardatza hautsiz gero, irauli egingo baitzitzaion bere ilusio barnekoenen gurdia,
|
egunaren
eguzki goitiarra eta gauaren ilargi betea zeramatzana, maitasun asmoak eta zorion ametsak: bere bizitzaren on guztia, urrea eta zilarra?
|
|
|
Bestela?? esan zuen aita kalonjeak?; Gabon
|
egunaren
bezperetan zeuden, eta Gabon egunean egingo zuten, gainera.
|
|
|
ikasi, bere jauregia behar bezala eraman nahi bazuen urte pare baten buruan, Nazarioren iragarpenak betetzekotan! Gainontzean, Reginak berandu gabe izan zuen bere zintzotasuna erakusteko aukera, markes jauna Andaluziara joan, bi alabei eskaini zièn jaialdi
|
egunaren
biharamunean, eta handik hiruzpalau egunera.
|
|
|
Gero, hiru egunetan, galduta ibili zen, arlote miserable bat bezala. Bazegoen erreka gaineko zubi bat, hiruzpalau metroko altuera zuena eta Beñardo zeharkatzen hasi zena hirugarren
|
egunaren
goiz erdian; zubi erdira iritsi zenean, ordea, gelditu eta, ertzeko horma txikian bermatuta, behera begira jarri zen. Beñardoren egoera negargarria zen, zinez:
|
|
|
–Natalia maite maitea?? esaldi batzuk aukeratu eta buruz ikasten zituen Nataliak, egunak eta
|
egunaren
isilune luzeak buruz ikasitakoekin betetzeko, egun haietako baten jarraipena egin zezakeèn kamera ezkutu baten irudiei begiratuta, edonork antzemango zion Nataliaren itxura ezohikoari, memento jakin bezain berezi batzuetan batik bat, zeinetan bai baitzirudien neskak adia galdu eta beste espazio batera egin zuela, ezpainak mugimendu hautemangaitz bati emanak, ahapeka eta isilka zerbait errezitatz... –perfekzioak aspertu egiten nau, ene maite maitezkoa?,, bizitzak ur garbiak ditu, baita zikinak ere, nik aspaldi galdu bainuen inozentzia?,, egunari eguna balerraio eta ez gaua, berunezko denborak hartuko gintuzke:
|
|
|
Goseak hilko hau, Nikolas!?, jakin ez izebak berak asmatutakoa ote zen edo ingurutik jasotakoa?, harik eta, denboraren denboraz, Beñardoren asmo on guztiak beste bide baterantz lerratu ziren arte, zentzabidetik okerbidera. Oroimenean, izan ere, hain pisu handia hartu zuen igande hark, eguzki distiratsu bat bezala agertzen zitzaionak, non eguzkiak
|
egunaren
ordu ia guztiak eta orduen segundo ia guztiak erakartzen baitzituen eta harako norabidean ipintzen, denborak ere eguzki hura ipar balu bezala. Eta lanean ari zen, eta, garai batean txoriek bezala, igande hartako oroitzapenek galtzen zuten Beñardo, halako eran, non, egun batean, etxeko behiak jezten ari zela, bi behi, astoa eta mandoa zituzten ukuiluan une hartan?, astoaren azpian jarri baitzuen aulkitxoa; izeba Ursulak, baina, bere begipean zuen une hartan mutila, eta laster sartu zion ziria:
|
|
|
Baze torkion zer edo zer burura, gelako atea jo zutenean. Ordu antxe bakarrik hasi zen maiatzeko
|
egunaren
argitasunaz eta txorien txio gazteez ohartzen. Maratilari jira eginda, esku batean erretilua zeraman emakume argaltxo bat sartu zen barrura.
|
|
|
–galdetuz, paretako erlojura zuzendu zituen begiak. Goitik behera jausten zen pendulu geldiezinak
|
egunaren
hamargarren zatia ebakitzeko prest zegoela erakusten zion.
|
|
|
huskeria bat, Europara datozen afrikarren aldean. Tailerrean dago kotxea, euskal negu umel honetatik urruntzeko
|
egunaren
zain. Gutxi falta da, gutxi, geure Dakarrerako??.
|
|
|
Nik ez nekien, esate baterako, goizean jaiki eta zer aurpegi edukiko zuen Nataliek, amets lizunez betetako begirada izango zuen edo bi itsaso garden eta bare ikusiko nituen haren begietan, ez baikenuen egundo gaua egun bihurtu arte luzatu. Loaren eta
|
egunaren
arteko muga hori arintasunez gaindituko zuela irudikatzen nuen, halaxe egiten baitzuen ohetik ere jauzi nirekin egon ondoren, jarduera batetik bestera aise igarotzeko gaitasuna baitzuen. Bere orgasmoak ere alaiak izaten ziren, Nadiarenak tristeagoak ziren bezala.
|
|
|
Gero, hiru egunetan, galduta ibili zen, arlote miserable bat bezala. Bazegoen erreka gaineko zubi bat, hiruzpalau metroko altuera zuena eta Beñardo zeharkatzen hasi zena hirugarren
|
egunaren
goiz erdian; zubi erdira iritsi zenean, ordea, gelditu eta, ertzeko horma txikian bermatuta, behera begira jarri zen. Beñardoren egoera negargarria zen, zinez:
|
|
|
...tra ito ere–, negar malkoek bera ito zezaten baino lehen; izan ere, eztabaida haietan amak zuen beti irabazpidea –garaipena, alegia–, bere berezko aginpideak erabakitzen zuena, inongo meriturik gabekoa, berez ezarria zetorkiolako, amatasuna medio; autoritatearen garaipen hura, ordea, ez zen inola ere gutxiestekoa; aitzitik, ama alaben arteko harremanetan, huraxe zen garaipen handia,
|
egunaren
hogeita lau orduak betetzen zituena, alaba amaren menekoa izatea baitzen, gizarte hartan, gizalegea eta araua; badira, baina, beste garaipen batzuk –garaipen txikiak–, garaipen handiek gorputz arimetan eragindakoak eta gorputzaren erreakzioekin lotuak –negar malkoak, izerdi hotza, masail zurbiltzeak edo masail gorritzeak, giharren zurruntzea, baita mota bateko zein besteko mendekot...
|
|
|
Bilera hartan beste bilera bat egitea erabaki zuten –" Beraz, Nataliarekin bilduko gara hari beste aukera bat eskaintzeko, ea amore ematen duen. Bestela..." esan zuen aita kalonjeak–; Gabon
|
egunaren
bezperetan zeuden, eta Gabon egunean egingo zuten, gainera.
|
|
|
are gehiago, sinetsi ere, sinetsi baitzuen halako batean Beñardok, ausaz, tontoa zela, batez ere maisuak Di soy un zopenco, o di soy un zoquete, que es lo que serás hasta que aprendas a pronunciar esas dos palabras como es debido esan ziòn egunetik. Mutila egun batean, bi egunetan eta hiru egunetan aritu zen esaldia errepikatzen –" Hiru egunez aritu nintzen/ hitz bat esan ezinean;/ hormatzar bat zen erdara, eta/ ezin hormaren gainean(...)" utzi zuen beste bertso batean–, harik eta, hirugarren
|
egunaren
ilunabarrean, zuhaitz batera igo, han besteengandik bakartu, eta negarrez hasi zen arte: tonto tentel ergel bat nauk, bai horixe, tonto tentel ergela...!
|
|
|
ikasi, bere jauregia behar bezala eraman nahi bazuen urte pare baten buruan, Nazarioren iragarpenak betetzekotan! Gainontzean, Reginak berandu gabe izan zuen bere zintzotasuna erakusteko aukera, markes jauna Andaluziara joan –bi alabei eskaini zièn jaialdi
|
egunaren
biharamunean– eta handik hiruzpalau egunera.
|
|
|
eskola bukatuta gero, maisua mutilari ordubeteko klase berezia ematera obligatzen zen, baita mutila eskolara egunero joatera ere, etxeko lan gehiegizkoak inoiz eragozgarri gertatu ezean... baina hori bai, maisuak, urtea bukatzean, oilasko sinboliko pare bat kobratuko zien. Hala, bada, handik aurrera, Nazariok bere hitza bete, Honoratorekin harremanak estutu –maisuak liburu bat edo beste uzten zien bi anaiei,
|
egunaren
tarte batean edo bestean biek irakurtzen zutena, halako eran, non, haien arrimuan, Ismaeli ere letrak ikasteko gogoa piztu baitzitzaion– eta berandu gabe jasoko zituen fruituak: Nazariok urtebetean ikasi ez zuen, bada, irakurtzen eta idazten, baita gaztelaniaz dexente hitz egiten ere!
|
|
|
Baina berak –Nataliak– ez zuen amore eman, eta zergatik bai Gerardok? Eta, hala eta guztiz ere, ez zuen Gerardoz gaizki pentsatu nahi, Gerardo baitzuen ardatz eta, ardatza hautsiz gero, irauli egingo baitzitzaion bere ilusio barnekoenen gurdia,
|
egunaren
eguzki goitiarra eta gauaren ilargi betea zeramatzana, maitasun asmoak eta zorion ametsak: bere bizitzaren on guztia, urrea eta zilarra...
|
|
|
Gerardok idazten zizkiòn gutunetatik –lehenengo gutuna" Natalia" soil batekin hasten zen; bigarrena," Natalia maitea" batekin, eta hirugarrena: " Natalia maite maitea" – esaldi batzuk aukeratu eta buruz ikasten zituen Nataliak, egunak eta
|
egunaren
isilune luzeak buruz ikasitakoekin betetzeko –egun haietako baten jarraipena egin zezakeèn kamera ezkutu baten irudiei begiratuta, edonork antzemango zion Nataliaren itxura ezohikoari, memento jakin bezain berezi batzuetan batik bat, zeinetan bai baitzirudien neskak adia galdu eta beste espazio batera egin zuela, ezpainak mugimendu hautemangaitz bati emanak, ahapeka eta isilka zerbait errez... " perfekzioak aspertu egiten nau, ene maite maitezkoa"," bizitzak ur garbiak ditu, baita zikinak ere, nik aspaldi galdu bainuen inozentzia"," egunari eguna balerraio eta ez gaua, berunezko denborak hartuko gintuzke:
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non, egun hartan ere... edo komunio
|
egunaren
bezperan, hobeki –mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan–, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
Goseak hilko hau, Nikolas!", jakin ez izebak berak asmatutakoa ote zen edo ingurutik jasotakoa–, harik eta, denboraren denboraz, Beñardoren asmo on guztiak beste bide baterantz lerratu ziren arte, zentzabidetik okerbidera. Oroimenean, izan ere, hain pisu handia hartu zuen igande hark, eguzki distiratsu bat bezala agertzen zitzaionak, non eguzkiak
|
egunaren
ordu ia guztiak eta orduen segundo ia guztiak erakartzen baitzituen eta harako norabidean ipintzen, denborak ere eguzki hura ipar balu bezala. Eta lanean ari zen, eta, garai batean txoriek bezala, igande hartako oroitzapenek galtzen zuten Beñardo, halako eran, non, egun batean, etxeko behiak jezten ari zela –bi behi, astoa eta mandoa zituzten ukuiluan une hartan–, astoaren azpian jarri baitzuen aulkitxoa; izeba Ursulak, baina, bere begipean zuen une hartan mutila, eta laster sartu zion ziria:
|
|
2009
|
|
|
Erdialdeko Alemanian badago udazken berritan fenomeno bat, arrats aldera, Natura bere baitan ilun biltzera doanean: basoen gainetik
|
egunaren
argia bat batean gelditu eta borobildu bezala egiten da, zabal handituz, epel epel jabalduz. 1780ko irailean Goethek aldi bat Kickelhahn bei Ilmenauen pasa zuen mendian, gauak oholezko txabola batean emanez.
|
|
|
–argia goiztartu ahala, belarrak piztuz datoz, hegaztiak poztuz eta arnasberrituz lur gaineko bizia? (ABG, 125);, eta argiak ditu dudarik gabe/ bai belarrak piztu bai hegaztiak poztu./ Argia da
|
egunaren
alderik alde/ luzatuz doana/ ta, argiaren emaitza da/ egunsentiko laino edo gandu hau gaindituz/ datorren txorien kantatu behar hau/ bultzatzen duena?? (ABG, 155).
|
|
|
argiaren besteak. Argiaren esibiziorik polikromoena, su festa bat, berehala ezdeusean jausi eta zu zeurekin bakarrik uzteko,
|
egunaren
amaiera da: –eguzkia beheratzen doanean gertatzen da koloreen apoteosia zoragarria.
|
|
|
Humanitateak amaituta, Oliten, gaztelania eta latina neurri batean menderatuak, grekoa lardaskatua, frantsesa ikasi samartua (ahaztua edo atzendua euskara), eta 17 urteko gaztetasuna gal gal. Han bakoitzak bere gela zizun, bakoitzak pizten zuen eta itzaltzen zuen bere argia, lehenbiziko aldiz bizitzan
|
egunaren
hasiera eta akaberaren jabe zen. Norberak organizatzen zituen estudio eta irakurketa orduak, eta hautatu ahal zituen irakurgai libreak.
|
|
|
Natura araua da, ordena da, errepikapena: ardiaren umea beti ardia da;
|
egunaren
jarraia beti gaua da, gauarena beti eguna, udarena beti negua. Gizakia, ordea, ez da errepikapena, ezustekoa da:
|
|
|
Udaberria da Gandiagaren Arantzazuko poesian urtaro emankorrena ezbairik gabe. Udak gutxi eskaintzen du (E, 65 zenb.). Udaberriko iluntzearen zoragarria (E, 20 zenb.), goizaren zoragarriagoa, dena txori eta zilarrezko argi airean (E, 40 zenb.),
|
egunaren
zoragarri haren aurrean belaunikatzerainokoa (E, 21, 38 zenb.), horra testu egoki batzuk, Gandiagaren poesiak haren, dar dar eta barru ikaraen otsak, direna, egiaztatzeko.
|
|
|
Geroago Naturan egiten duen Jainkoaren eta gizon emakumearen sintesi handiak harrituko gaitu(. Jaungoiko Aita zerua,/ Jesukristo eguzkia??). Baina bide hura iragarrita suma daiteke Elorri n, egunsentia(?
|
egunaren
atari, jada Lizardirentzat) Jainkoaren Ama Birjinarekin elkartzen duen bertsolari bertsoan:
|
|
|
Babiloniako gatibutasunean gogoratzen duten aberriaren oroipena. Zergatik da grekoentzat jainko (zko) a Samotraziako garaipena,
|
egunaren
argia (Apolo), Eros (ez, gu ohituta gauden bezala, Jainkoa maitasuna da. Jainkoa subjektu?, baizik maitasuna Jainkoa da). Familiaren zoriona sutondoan sakratua da, Herak zaintzen du.
|
|
|
Nobiziatuaren ondoren Zarautzen, filosofia ikastera Nafarroako ardo herrira joanda, Erriberri/ Oliten paisaia, giro sozial, biziera franko diferenteak aurkitu ditu. Ikasgaiak berriak, ikasteko modua pertsonalagoa, bere eskukoagoa
|
egunaren
antolaketa, biblioteka ederra beti zabalik, irakurgaiak bakoitzaren aukeran. Euskarazko liburu batzuk ere badaude, baina Gandiagaren esijentzia literarioak ez dituzte asetzen.
|
|
|
Berak egin duen bere esperientziaren deskribapenarekin medikuek sindrome batentzat izena asmatu dute, gaixotasuna kontsideratuz. Emozio hauek Naturako ikuskizunek ere eragin ditzakete,
|
egunaren
argitzeak, ekaitzak, etab. (oroit Kanten sublimearen analisia). Eta ematen dira hiriaren erdian ere.
|
|
|
–Egun hauetako infernu honekin ez dut gehiegi pentsatu horretaz, erran zuen Oskarrek?. Ana desagertu zen
|
egunaren
biharamuna zen. Oroitzen zara egun hartan deitu zenidala, erranez Anaren desagertzearen albistea entzun zenuela albisteetan?
|
|
|
–Bada, hemen egon zenak hil zuen Ana, deklaratu zuen Oskarrek?. Kasualitate handiegia da Ana hil zuten
|
egunaren
biharamunean bere langelara sartzea. Bi gertaerek elkarrekin konektaturik egon behar dute nahitaez.
|
|
|
Goikoetxeak galdera batzuk egin zizkion poliziaren ikerketaz, bezperako
|
egunaren
gogorraz eta bere animo egoeraz. Oskar ez zen gehiegi luzatu azalpenetan.
|
|
|
–Istripu ilun batean, zuzendu zion Oskarrek?. Harrapatzea astelehenean gertatu zen, Ana desagertu zen
|
egunaren
biharamunean. Eta autoak ihesari eman zion.
|
|
|
G AUA zen arazoa hasiera batean, baina arazoak bere tentakuluak zabaldu zituen eta itogarria izatera ailegatu zen
|
egunaren
hogeita lau orduetan. Gaua zen arazoa:
|
|
|
Eliasentzako eskutitzak idazten zituen, bere buruan. Kokolo idazten zion, aldegin zenuen egun berean joan zen zirkua ere eta beraiekin joan zinela pentsatzen dut, eta beraiekin etorriko zarela, beharbada. Edo Kokolo, zure berrien zain bizi naiz, ogiaren zain okindegian, bezero berrien zain ostatuan, amak aginduko duenaren zain etxean. Batzuetan gorroto zaitut, Kokolo, eta aurkituko zaitudan
|
egunaren
zain bizi naiz, egun horretan garbituko zaitudalako; emango dizut egurra, Kokolo. Zirkua herrira etorri zenerako bi urte pasa ziren, egunen joan etorri inozoan, eta Sara furgoneta zaharrarekin iritsi zen karpara.
|
|
|
Ongi gogoratzen zuen. Eliasek ostatua utzi zuen
|
egunaren
bezperan atsoarekin hitz egiten geratu zen. Minutu batzuk baino ez ziren izan baina Elias isilik eta burumakur atera zen.
|
|
|
Zarautzen zabaltzen da, Zarauzko Ertzaintzaren Komisaldegian, bi mila eta sei urteko irailaren hamasei
|
egunaren
goizeko hamar orduak eta hogeita sei minutuak izanik. AGERRALDIA egiten dute:
|
|
|
berak ez zuela agintzeko balio, are gutxiago agindua izateko, eta bazekien, ondorioz, handixe etor zekizkiokeela problemak eta buruhausteak; ez zebilen oker, bere gainean baitzuen konpainiako sarjentua, gizon estu bezain arbitrarioa, soldaduak lehertu arte derrigortzen zituena; gorpuzkera lerdena zuen, bizkar zabal zutekoa eta lepo sendokoa, burua ere tente?, aste gorrian behar bezala zaintzen zuena, ardo tantarik ere probatu gabe ia; igandeetan, baina, aste osokoak edaten zituelako edo, sekulako mozkorrak harrapatzen zituen; badirudi mozkorraldi haietako batean, kantinatik barrakoira itultzeko bidean zegoela, basoko enbor bat jo zuela, betean jo ere, hortz bat galtzerainoko talkan; horregatik, soldadu guztiek Besatroncos deitzen zioten, edo Diente de Oro, galdutako hortzaren lekuan urrezko bat jarri baitzioten, irri egiten zuenean edo ahoa irekitzen zuenean nabarmentzen zitzaiona; gizonak bazuen, halere, beste izen bat, soldaduek beste biak baino maizago erabiltzen zutena: Putakumea, maiuskulaz?, haren izaera eta haren nortasuna hitz bakar batez definitzeko ez baitzegoen, antza, hitz egokiagorik hiztegian; hain zuen espiritu militarra barneraturik, non, konpainiaren kargua eta ardura hartzen zuenean,
|
egunaren
hogeita lau orduetan egoten baitzen soldaduei begia gainetik kendu gabe, haien potroei atxikitako potrozorri bat bezala, haien akatsak azpimarratzen? ¿ qué modo de desfilar es ése?, ¡ el pecho fuera, como María Guerrero, y la cabeza como Juan Oropesa, que la tenía siempre tiesa!? , edo haiei burla egiten? ¡ con maricas así, hasta los moros nos darán al fin por culo!?
|
|
|
Damasok, izan ere, ederki gogoratuko zuen behin gertatua, hamabi hamahiru urte zituela: sei anai arrebak egongelan zeuden, bakarrik, hirian egun gutxi batzuk lehenago izan zèn danborrada mintzagai, artean umeengana hedatua ez zegoen arren, orbetarrak, hirian gero eta gehiago integratzeko ahaleginean edo (seme alabak ber bertakoak ziren, azken batean), urtero joaten ziren hiriko patroiaren
|
egunaren
bezperan ospatzen zèn danborrada entzutetsura?, Maria Bibiana, bat batean, halaxe mintzatu zenean:
|
|
|
baina ni zurekin banaiz, zu nirekin zara, eta ea noiz zatozkidan bisitan?; Ernestina, aldiz, agurmarien erritmo monotonoan kulunkatzen zen, hitzei ere gehiegirik erreparatu gabe, harik eta, erritmoaren eraginagatik edo, hutsune batean bezala sartzen zen arte, jainkozko bake baten menera: hura besterik ez zuen behar, hantxe aurkitzen baitzuen Ernestinak, agidanez, ordu laurden luze hartan, bere zerua, irudirik ez zuelako irudi guztiak zituena, objektuak, izakiak eta gizakiak formarik gabeko forman urtuta?, irudirik gabeko irudien komunioan, komunioak berak sortu eta gorpuztu ahala jaten eta ezabatzen baititu irudiak bere baitatik; gutxi batzuetan, ordea,
|
egunaren
nekea astuna egiten zitzaionean, lotan bezala geratzen zen, eta orduan, anai arrebek atsegin izaten zuten besotik tiratzea: Ernestina, normalean, aztoratu egiten zen lehen segundoan, baina segituan bihurtzen zuen bere aztoramendua irri, bekatutxoa egin ondoren bere buruaz urrikalduko balitz bezala, kontzientziaren autoulertze mugimendu batean; egun batean, baina, irri egin beharrean hitz egin zuen, esan ere halaxe esan baitzuen, arrosarioa une batez eteten zuela:
|
|
|
Ernestinak
|
egunaren
ordu guztiak egiten zituen gela hartan, bizpahiru ordu izan ezik, zeinetan Rakel neskameak txandakatzen baitzuen.
|
|
|
Kontua da irakasleak poema errezitatu ziòn
|
egunaren
biharamunean, halako interesa erakutsi zuen Gabinok, non irakasleak agindu baitzion ezen biharamunean berean igorriko ziola poema, makinaz idatzia: pasa dadila Domingo ikastetxetik, eta emango diot?, Rakel neskame leiala, garbiketa lanetan ari zelarik, eskailera batetik erori, berna hezurra hautsi eta, haren ordez, Rakelen beraren aholkuz, haren iloba bat etorri zela. Helena?, hamazortzi urteko neska ganorazkoa; eta kontua da Gabinok Bécquerren poema buruz ikasi, eta noiznahi errezitatzen zuela bere kolkorako, batzuetan begirada galdu eta ezpainak mugitzen zituen ezin hautemanezko eran, keinu nahastezin batean?, poema hura argizko lur bat balitz bezala, Gabinoren arima erremediorik gabe erakartzen zuena, nola lanparak tximeleta; bi kontu, beraz, eta bi errealitate bateraezin, itxura batean, ezustekoaren bitartekaritza izan ezean; ezustekoak, baina, berandu gabe erakutsi zuen bere ahala, Helena lanean hasi zèn egun berean, Rakelek. Helenaren amak bere etxean hartu zuen, zangoa igeltsuan jarrita gero?
|
|
|
ikastetxeko gimnasia notarik onenak ateratzen, gero matematiketan suspenditzen bazuten ere?; egun batean, gainera, amets bat izan zuen, gimnasiako irakasleak, armadako brigada batek? ez ezik, ikaskideek ere zoriondu zutèn
|
egunaren
biharamunean, jauzi kutxaren gainean abiada hartu eta txilinbuelta bat airean egitea lortu zuelako, zorion beteko sentipen batean; ametsak eszenatoki bera izan zuen: ikastetxeko patioa; jauzia, baina, ez zen txilinbuelta merke batean geratu, Domingok mila txilinbuelta egin baitzituen airean, ikastetxetik hiriko katedralaren orratzeraino, non pausatu baitzen emeki emeki, hegazti baten luma balitz bezala:
|
|
|
Bestelakoan, Adaren irudia zuen noiznahi buruan; irudiz ez ezik, gorputzez ere etorri zitzaion, Alberto hil zèn
|
egunaren
biharamamunean, gorpua Galiziara gauez igorri aitzin; Domingok ez zuen arrebaren bisitarik espero, dozena bat gizon emakumek beilatzen zuten hilotza une hartan?, eta nora ezean gelditu zen istant batez; jarraian, egoerak hartara bultzatuta edo, besarkada batean eta negar batean urtu ziren; Domingok, baina, ez zuen arrebarenganako grina berezirik sentitu; aitzitik: bazirudien ezen bere animalitate guztia zaldi otzandu bat zela, sublimazioaren zelaietan etzanda?
|
|
|
Eta Gabino hurrengo urtean herrira joan zen, anai arrebetatik berak bakarrik nahi baitzuen, bera bakarrik joan zen, aitaren bedeinkapen guztiekin, jakina?, baita uztail ezin hobea pasatu amonarenean ere? Baina amona Ursula ohi baino nekatuago eta konkortuago aurkitu zuen Gabinok, bere egonaldiaren azken hiruzpalau egunetan batik bat, halako eran, non halaxe esan baitzion handik alde egin beharreko
|
egunaren
bezperan:
|
|
|
Gaua zen arren, ez zen gau itxia ez gaumina, ziega hartan ere ez, hormetako baten goialdean leiho txiki bat baitzegoen, nondik sartzen baitziren
|
egunaren
azken argi hondarrak, ilunak ezinbestean?, ziegako hormetan halako efektu ia sumaezin bat egiten zutenak, karearen zuri iluna apur bat zuriagotuz; esan nahi baita aita semeak, ziegan beren denboratxoa egin zutenez gero, elkar ikusteko moduan zeudela, ikusmena argi ilun hartara egokituta; haien ikusmena, haatik, ez zen zehaztasun handikoa, muga estu haien barruan ezin bestelakoa izan?, baina bai n... ez zen adostasunezko irri bat, Nazario Orbek nekez sinets baitzezakeen semearen hitzen logika itsuan, semeak ez zituèn eskarmentuak zituen aitak?, esker oneko irri bat baizik, zer besterik??, baina, zegoèn egoeran zegoelako, bihotza bero eta burua ere gogobero, halaxe interpretatu zuen, beharbada, Teofilo Mariak aitaren irria, Nazariok Jainkoagan zuèn fede baldintzarik gabearen adierazpidetzat, halako eran, non, une haien garrantzia azpimarratu nahian edo, sentimenduen ur handiak hitz handien egarri betiere, gaztetan zer esanik ez?, dir dir egin zezaketèn hitzen bila abiatu baitzen; ez al zen, bada, arestian heroi bat bezala portatu?; oi, jainkozko une hura, Jainkoaren existentziaren bermea baizik ezin izan zitekeena?!; eta orduan, tragedietako heroien antzera. Teofilo Mariak Tasio Loidi falangista zuen lagun min, berak bezalaxe heroien hizkera miresten zuena?, honela mintzatu zen:
|
|
|
Adak nekez uler zezakeen nebaren gogoetabidea. Adari, oro har, soslai ezin garbiagoan agertzen zitzaion artean bizitza?, baina, tximeletaz jositako jertse haietako bat egiten ari zèn garaian, laugarrena ote zen?, aspaldi izandako amets bat oroitu zuen, ezustean, amets egindako
|
egunaren
biharamunean ere oroitu zuena, baina geroztik ez; Ada, baina, ez zen ongi oroitzen, beharbada, eta horregatik geldiarazi zuen, ausaz, martxan zuèn ehungailua, mutur batetik bestera abia bizian zihoàn anezkaren ordulari zorabiatua ere geldi?, ea ehunaren gelditasun hartan irudi garbiren bat zetorkion, amesgrama bat?, harik eta, buruz hiruzpalau aldiz ezetz esan ondoren, baietz esan zuen arte, ezpainetan irri bat loratzen zitzaiola; hantxe zuen amets zuèn amesgrama:
|
|
|
–Udaberria Jainkoaren opari handia da, eta eskerrak eman zenizkioke, esan zion Maria Bibianak, zeinak, gero, gelako gurutzearen aurrean ohi zuen bezala belauniko jarri eta guztiahaldunari
|
egunaren
eskaintza egin baitzion: hogeita lau orduak eskaintzen dizkizut, Jauna, minutu eta segundo guztiekin, eta, beraz, gorputz arimak eta haien adierazpen guztiak eskaintzen dizkizut:
|
|
|
Blockton, Frantzian, eta Mrs. Blocktonek egunak egin zituela logelatik irten gabe, ahizparen kontua izan zenetik, eta ohean etzanda egiten zuela
|
egunaren
parterik handiena. Hala ere, esan zuen zerbitzariak, zuekin hitzemanda dagoela esan du eta berehala jaitsiko dela.
|
|
|
Hiru aldiz ikusi nuen zakurrek inguraturiko oreinarengana hurbiltzen eta, ganibeta lepoan landaturik, animaliaren odolez eskuak zikintzen. Bigarren
|
egunaren
akabantzan, kamastran eraman behar izan zuten gaztelura. Dardarika zegoen, izerdiz zipaturik.
|
|
|
Partitzeko finkatua nuen
|
egunaren
bezperan etorri zen Henrikeren mandataria, Pauetik. Ezpondatarrenera jo zuen lehenbizi.
|
|
|
Eta Gabino hurrengo urtean herrira joan zen –anai arrebetatik berak bakarrik nahi baitzuen, bera bakarrik joan zen, aitaren bedeinkapen guztiekin, jakina–, baita uztail ezin hobea pasatu amonarenean ere... Baina amona Ursula ohi baino nekatuago eta konkortuago aurkitu zuen Gabinok, bere egonaldiaren azken hiruzpalau egunetan batik bat, halako eran, non halaxe esan baitzion handik alde egin beharreko
|
egunaren
bezperan:
|
|
|
Gaua zen arren, ez zen gau itxia ez gaumina, ziega hartan ere ez, hormetako baten goialdean leiho txiki bat baitzegoen, nondik sartzen baitziren
|
egunaren
azken argi hondarrak –ilunak ezinbestean–, ziegako hormetan halako efektu ia sumaezin bat egiten zutenak, karearen zuri iluna apur bat zuriagotuz; esan nahi baita aita semeak, ziegan beren denboratxoa egin zutenez gero, elkar ikusteko moduan zeudela, ikusmena argi ilun hartara egokituta; haien ikusmena, haatik, ez zen zehaztasun handikoa –muga estu haien barruan ezin bestelakoa iza... ez zen adostasunezko irri bat, Nazario Orbek nekez sinets baitzezakeen semearen hitzen logika itsuan –semeak ez zituèn eskarmentuak zituen aitak–, esker oneko irri bat baizik –zer besterik? –, baina, zegoèn egoeran zegoelako, bihotza bero eta burua ere gogobero, halaxe interpretatu zuen, beharbada, Teofilo Mariak aitaren irria, Nazariok Jainkoagan zuèn fede baldintzarik gabearen adierazpidetzat, halako eran, non, une haien garrantzia azpimarratu nahian edo –sentimenduen ur handiak hitz handien egarri betiere, gaztetan zer esanik ez–, dir dir egin zezaketèn hitzen bila abiatu baitzen; ez al zen, bada, arestian heroi bat bezala portatu?; oi, jainkozko une hura, Jainkoaren existentziaren bermea baizik ezin izan zitekeena...!; eta orduan, tragedietako heroien antzera –Teofilo Mariak Tasio Loidi falangista zuen lagun min, berak bezalaxe heroien hizkera miresten zuena–, honela mintzatu zen:
|
|
|
Ernestinak
|
egunaren
ordu guztiak egiten zituen gela hartan, bizpahiru ordu izan ezik, zeinetan Rakel neskameak txandakatzen baitzuen.
|
|
|
Adak nekez uler zezakeen nebaren gogoetabidea –Adari, oro har, soslai ezin garbiagoan agertzen zitzaion artean bizitza–, baina, tximeletaz jositako jertse haietako bat egiten ari zèn garaian –laugarrena ote zen–, aspaldi izandako amets bat oroitu zuen, ezustean, amets egindako
|
egunaren
biharamunean ere oroitu zuena, baina geroztik ez; Ada, baina, ez zen ongi oroitzen, beharbada... eta horregatik geldiarazi zuen, ausaz, martxan zuèn ehungailua –mutur batetik bestera abia bizian zihoàn anezkaren ordulari zorabiatua ere geldi–, ea ehunaren gelditasun hartan irudi garbiren bat zetorkion –amesgrama bat–, harik eta, buruz hiruzpalau aldiz ezetz esan ondoren, bai... hantxe, bai, haurrez jositako zelaia, udaberriak hartua!; haurrak, ordea, ez ziren haur diferenteak, bat eta bakarra baizik –Domingo–, zelai ezin berdeagoaren luze zabalean infinituraino biderkatua; handik etorri ote zitzaion, bada, ideia, haurren tokian tximeletak eta txoriak ipiniz... denborarekin hiri osoan zehar hegaldatu zirenak?
|