|
2010
|
|
|
Egitasmo ezohikoa landu nahi
|
dugu
euskararen inguruan, guk dakigula honelakorik inon ez baitute martxan jarri eta horregatik da esperimentala. Nola lortuko dugu gure kooperatibistak gero eta euskaldunago bilakatzea" haiek konturatu gabe"?
|
|
|
Ai ai ai, ez dakit! Aldi untan, mugaz eta itxasoz unaindian, bordetara eta baserri urrunetara zokoratuko
|
dugu
euskara gaxoa.
|
|
|
Ta zergatik ez? Gure hizkuntza euskara izaki, eta zer dela eta ezin
|
dugu
euskaraz kanta. Euskarak mugak al ditu?
|
|
2013
|
|
|
Aita Uria aizarnarrak euskarazko esaldiak tartekatzen omen zituen Pablo Vicente Sola gobernadoreari idatzitako eskutitzetan, 263 baina ez dugu horren adibiderik aurkitu. Kontsultatu dugun dokumentazio guztian, kasu bakarrean topatu
|
dugu
euskararen arrastoa bi euskaldunen arteko korrespondentzian: " Agur, frailea, agindu", 264 esaten dio Jose Joaquin Arrillaga gobernadoreak Martin de Landaeta fraideari eskutitz baten bukaeran.
|
|
|
Gaur euskalgile bakoitzak bere sukarra bizi dezake, baina arrago horretara isurtzen
|
dugu
euskara.
|
|
|
Kezka gehiegi merezi ez duen egoeratzat jotzetik minbizi terminala dela esaterainoko abanikoa
|
dugu
euskararen egoerari buruzko iritzi gidarietan. Errealitate sozial konplexua da hiztun komunitatea, baina beste errealitate konplexu askotan bezala, horrek ez du esan nahi bere dinamikaren inguruko jakintza zeroan dagoenik.
|
|
|
Beste hizkuntza handiagoetan ere gazteen mintzamenaren galeraz kezkak entzuten dira. Jakin behar
|
dugu
euskararekin gertatzen ari dena testuinguru horretan kokatzen, antzeko faktore batzuk gertatzen baitira gurean ere, baina bestetik ohartu behar dugu euskararen kasuan egoera bestelakoa dela. Euskaraz dakiten gazteen hizkuntza hautuak pista asko ematen ditu.
|
|
|
Beste hizkuntza handiagoetan ere gazteen mintzamenaren galeraz kezkak entzuten dira. Jakin behar dugu euskararekin gertatzen ari dena testuinguru horretan kokatzen, antzeko faktore batzuk gertatzen baitira gurean ere, baina bestetik ohartu behar
|
dugu
euskararen kasuan egoera bestelakoa dela. Euskaraz dakiten gazteen hizkuntza hautuak pista asko ematen ditu.
|
|
|
Euskarak behar du ala ez du behar bere unibertsitatea? Behar
|
dugu
euskararen dentsitate handiko gune izango den unibertsitate bat?
|
|
|
Arruti
|
dugu
euskararen kontuetan autoritate morala duenetako bat, praktikan eta praktikak behar duen diskurtsoan kilometro batzuk egina. Eta intuitzen du bide horren emankortasuna.
|
|
2014
|
|
|
Euskara zaharkitu hura da trabesa. Gazteak erreplika horrela erraten badu, publikokook sinesten
|
dugu
euskara horretaz jabetua dela. Hala balitz!
|
|
2015
|
|
|
Esanahirik, zentzurik eta baliorik eman behar diogu horretarako. Zehatzago esan, sentitu behar
|
dugu
euskaraz hitz egitea askorekin komun dugun zerbait dela. Sentipen hori lortzeko lehendabiziko urratsa euskara definitzea da, edota berba gizenago bat erabilita, euskara ontologizatzea.
|
|
|
Sentipen hori lortzeko lehendabiziko urratsa euskara definitzea da, edota berba gizenago bat erabilita, euskara ontologizatzea. Sinetsi eta sentitu behar
|
dugu
euskara badela zerbait, badela, berbarako, hizkuntza bat, alegia badela hizkuntza eta ez hizkera eragabea, eta badela bat eta ez hamaika. Bigarrena, hizkuntza hura hitz egiteari ere zentzurik eta baliorik eman behar diogu.
|
|
|
Hori dena ez dator berez euskararekin, ez dator ere, euskaraz hitz egite hutsarekin: jendeek sortu dute euskara sorkaria eta jarraitu behar dugu sorkuntza horri eusten, jarraitu behar
|
dugu
euskara (izate bat) egiten, kodifikatzen. Baina, berezkoa ez bada ere, nire iritziz sorkuntza hura etorri badator, gehigarri gisa, euskaraz egiten dugun gehien gehienetan, esan nahi baita, euskaraz jardutean egiten ari garen hori zer den, zein zentzu eta zein balio duen ari gara definitzen.
|
|
|
Zer
|
dugu
euskara: komunikatze praktika edo zentzu eta esanahi absenteen sinbolo ordezkaria?
|
|
|
Sindrome honen beste aldea, jakina, eraginaren eta influentziaren beldurra eta herstura dago, hots, Harold Bloomek, the anxiety of influence bezala izendatu zuena bertan egitura ediparra bazen ere ardatz. Izan ere, guztiok nahi
|
dugu
euskaraz ideia hau edota pentsamendu hura lehenengo aldiz aurkeztu duen autorea izatea, eta aurrekaritasun horren errekonozimentua jasotzea. Baina uste dut, hain zuzen saiogintzaren bigarren momentu (2.0) honek elkarrekiko elkarrizketa aberats eta, jakina, sarritan liskartia hasi duela, edota lehenengotasunaren sindromearen biktima suertatuko garela denok Peru Abarka bihurtuz.
|
|
|
Euskaradunek saiatu behar
|
dugu
euskara nazio horren identitate elementu nagusietakoa bakarrik ez, baizik eta komunikazio medio printzipala egiten. Baina euskal nazioaren partaide sentitzeko motibo gehiago dago hizkuntza baino.
|
|
|
erdaldun gehienak ez. Hautu bat egiten
|
dugu
euskaraz egiteko, eta motibazio bat behar dugu horretarako. Zer balio erantsi ematen du euskarak?
|
|
2016
|
|
|
Hantxe topatu zuen Altzola Gerediagak Mikelestorenaren liburuaren xerka zebilela. Aingeru Irigarairekin batera Iruritan gizondu, Norbert Tauerrekin posta truke oparoa mantendu, eta Orreagako bere gelatxoan euskal liburutegi ezin ederragoa bazuen ere, ez zuen bere burua idazletzat ematen, eta apezgai zeneko hitzaldia
|
dugu
euskaraz argitara eman zuen idazki bakarra, tamalez.
|
|
|
Bestalde Zarauzko etxean bere sermoiak jasotzen zituen 15 liburuki utzi zituen, haietariko bi egun galduta badira ere. 13 sermoitegi horietan bakarra
|
dugu
euskaraz, eta baliteke galdutako bi aleak euskaraz ere idatzirik egotea, kontuan harturik misio aunitz egin zituela euskal herrietan eta euskaraz. Eskuizkribuok abantzu irakurtezinak dira, eta behar beharrezkoa litzateke, guztiena ezpada, lan alferra baita, bai euskarazko alekiaren transkripzioa egitea, ahalaz gutxi gal dadin.
|
|
|
Bonifazio fraideak onartu Origen de la nacion bascongada y de su lengua, de que han dimanado las monarquias Española y Francia y la npublica de Venecia que existe en el presente. ...sta amorratua, euskararen geografia Iberiar penintsulaz haratago aisa gainditzen zuen; izaniko lanbidea zela eta, Europa gehiena sobera kurritua zuen, eta Espainian, Frantzian, Italian, Grezian, Asiako Iberian, Germanian, zein Norvegian aditutako toponimo ugarien esanahia euskararen bitartez azaltzen ahalegindu zen; alabaina, etimologien argitzaile moduan zeharo mesfidagarri agitzen da, eta hortxe
|
dugu
eskuara hitzarena diogunaren erakusgarri: " Escuara viene de ascogara, bay asco gara".
|
|
2017
|
|
|
" Egungo egunean oraino ez ginuke gure Eskuara erdaran trukatu nahi. Bainan zonbatenaz baikare erdaran usu mintzatuko, hanbatenaz hartuko dugu harekilako trebetasuna eta amodioa, eta geroztik deus antsiarik gabe bere gisa utziko
|
dugu
Eskuara."
|
|
|
... erran nahi
|
dugu
euskararen goratzea, emekixago joanen da, nahi eta ez. Ez da hau bakarrik jakintsunen lana, bainan oraino eta guziz populuarena.
|
|
|
Espainolez algarabta esaten zaio ulertzen ez denari, al arabiya(= Arabiera hizkuntza) hitzetik datorrena, eta vascuence bere sinonimo bat da. Azkenik, zerrenda gehiegi ez luzatzeko, e uskaldunek erdara(= erdi era?) deitzen
|
dugu
Euskara ez den edozein hizkuntza eta, zenbait tokitan, belarrimotzak Euskara ulertzeko gai ez direnak.
|
|
|
Gehienek belarrietatik bakarrik ikasia
|
dugu
euskara eta ez irakurtuz.
|
|
2018
|
|
|
Aurreko kapituluetan, euskararentzat edozein proiekzio kulturalen ukazioa egotzi diot Bonaparte printzearen proiektu dialektologikoari, eta haren propositutik at ikusi
|
dugu
euskararen zein nahi aurrerakada, izoztuta preserbatu nahi baitzuen euskara, orratzez entomologikoki fixatuta bere aniztasun dialektala. Baina, OAren planteamenduko" prosa", nire ustez, antikulturala da errotik.
|
|
|
Fenelon en liburua itzultzen ahalegindu zen Duvoisin kapitaina. Ataza horretan ikusi dugu gure idazlea, eta jakin
|
dugu
euskara aberastu baten beharrean aurkitu zuela bere burua, eta, orobat, euskara aberasten borrokatu eta higatu zela: euskara aberastu bat, etorki anitzetako ekaiez osotua.
|
|
|
Halakoetan, ordea, pentsamendu batek iluntzen zion gogoa: " Bizitza osoa eman
|
dugu
euskararen galera geldiarazi nahian, baina batzuk badoaz, eta besteak ez datoz". Hau da, euskaldunak hiltzen dira eta berririk (haurrik, gazterik) ez dator.
|
|
2019
|
|
|
Zenbaki hutsak, soilik euskararen historia irudikatzeko. Hortaz, puntua mutur batean, ezker aldean, jarriko
|
dugu
euskaraz erabilitako lehenengo hitzak seinalatzeko; eta eskuinera joan ahala, zenbakiak gora. 25 zenbakia jarriko dugu eskuin aldean.
|
|
|
Gure ikerketa ongi bideratzeko, kontuan hartu behar
|
dugu
euskararen historian badagoela momentu bat zeinetan belaunaldi batek alor baterako behar zuen esaldia indarrean jartzeko, lehenengo aldiz ke hizkidun adizki bat erabili zuela, eta, gero, euskara garatu ahala, hurrengo belaunaldiek bertze sail batzuetara eraman zutela.
|
|
|
esaldi motak bereizi nahian, nahitaez, sartu gara esaldien aditzetan eta horrela aditz konjugazioa aztertu dugu; ibili gara hainbat izeneta aditz sintagmekin ere eta horrela deklinabidea gainetik begiratu dugu. Gure azterketa ia ia amaituta dagoenean erraten ahal
|
dugu
euskararen estrukturan aditz konjugazioa eta hitzen deklinabidea berezkoak eta autoktonoak direla.
|
|
|
Arrazoinamendu hori buruan, gure bidea hartu dugu bertze behin. Beti bezala, erran behar
|
dugu
euskararen historian momentu bat izan dela non lehenbiziko aldiz a atzizkia, artikulu gisa, indarrean jarri zuten.
|
|
|
Alde batetik, frogatutzat ematen ahal
|
dugu
euskararen garapenenaren sorburua, hasmenta puntua, izan, badela; hau da, frogatutzat ematen ahal dugu euskal hizkuntza" zerotik" hasi zirela asmatzen. Bertze aldetik, tresneriaren eboluzioari buruz gauza bera erran daiteke.
|
|
|
Gure ikerketari esker frogatutzat ematen ahal
|
dugu
euskara gizon emakumeek egina dela eta, garai desberdinetan zehar, garapen mailakatua jaso duela; hainbertzeraino zer, mailaz maila jautsi ondoren, euskararen jatorrira iristea denon eskura dagoen.
|
|
|
" Morfologiaren eta fonologiaren ikuspuntutik, zer aldaketa jaso dute elementu gramatikal hauek: hi eta haiz?" Orain beldurrik gabe erraten ahal
|
dugu
euskaran aditz jokoak eskuratzeko pertsona izenordainen markak erabili zituztelako, aldaketak, elementu horietan behintzat, oso zaila egin zitzaiela: lana egin ahala, konturatu gara, lehendabizi, HI eta NI pertsona izenordainak asmatu zituztela, eta, gero, GU eta ZU..
|
|
|
Hizki horien inguruan hausnartzean, behin baino gehiagotan, pertsona izenordain galduen markak direla batek baino gehiagok errana, guk argi eta ozen aldarrikatzen
|
dugu
euskaran hi eta ni direla eta izan direla betidanik 2 eta 1 pertsona izenordainak, ezinezkoa delako gehiago izatea. Beraz, hizki horien existentziaren zergatia aurkitzeko, nahitaez, bertze leku batera joan beharra dago.
|
|
|
" pentsatzekoa da?"... ez!. orain badakigu taulan ditugun kasilak emeki emeki aditzak jokatzen hasi zirenetik hona asmatzen joan zirela. Bazterketak egiten hasi garenetik garbi ikusi
|
dugu
euskararen historiaren lehenengo garaietara hurbildu ahala, lehenik, iragana eta, gero, oraina, hurrenez hurren, baztertu behar ditugula; eta aditz moten artean, lehenbizi, NOR NORI NORK eta NOR NORI, eta, gero, NOR NORK motakoak. Hala eta guztiz ere, zuen eta zen sailekoak, eta du eta da sailekoak aztertu arte aditzen kontua mahai gainean mantenduko dugu.
|
|
|
2. Soro alde guztiak biltzen dituen termino osoa, Dermio
|
dugu
euskaraz Bakaikun.
|
|
2022
|
|
|
" Anderea liburu egile, bakhan ikhusten da. Uste ere
|
dugu
eskuarazko liburu egile lehena hunaindiko eskualdun anderetan, Sara Lehetchipiko etchehanderea. Bai Mme Ariztiak egun hautan agertarazi du liburuño bat begietarik ezin utzizkoa".
|