|
2008
|
|
|
Aurkezle birtual batek ahoz emandako mezua, entzuleak erantzuteko eta galdetzeko aukera izango duelarik? Geroak
|
du
hitza.
|
|
|
Latinezko grandis> euskarazko handi rekin erkatu nahi badu,* grandi aitzinfor ma batetik abiatu behar
|
du
hitz bakoitza azaltzerakoan, proposatuz gainera euskarak bere aurrehistorian hasierako kontsonante multzo guztiak sinplifikatu egin dituela. Hau da, handi ren aitzin forma* gr > batez hasten da, eta ez* pr, >* br, >* dr, > tr, > kr, > r, > str, > edo beste multzo batez, aldamenean lat. grandis> dugulako da, hain zuzen ere.
|
|
|
Gaurko hiztunak aise ago jotzen du beste kide batzuetara. Ez
|
du
hitz eraturik osatzen; hortaz, ez du muga arazorik sortzen.
|
|
|
Gauza bera gertatzen zaio, mendebaldeko euskaran bederen, behar> egin> behar> da> edo behar> handia> daukat> gisako esaldien lekuan, gero eta gehiago entzuten dira lan> egin> behar> da> edo lan> handia> modukoak, edozein tokitako euskaldunentzat ulergarriagoak. Anfibologi arrisku berberagatik, segur asko, galdu
|
du
hitz horrek behiala zeukan beste esan-nahi hura,, errua, alegia.
|
|
|
Hori guztia egia izanik ere, ongi jabeturik nago esparru berrian (niretzat berrian) sartzen naizela gaurkoan: nabarmen gainditzen
|
du
hitz morfema horrek, izan ere, hitz elkartuen eta morfema lexiko sortzaile emankorren saila. Nabarmen gain ditzen du bere ingurumen baldintzei dagozkienetan eta, hori aski ez balitz, osagarrizko buruhausteak ekartzen dizkio horrek bere analisi semantiko zo rrotza egin nahi duenari.
|
|
2010
|
|
|
Oinarrizko> erregela: Jainkoak ez
|
du
hitzik jaten eta bere seme Jesukristo da horren lekuko. Sermoilaria bera taldearen/ estamenduaren baitakoa da.
|
|
|
– ZU: > itzeguin dizut> (A 417); itzeguin nizun> (B 114; B 123; B 221), baina, adi,
|
ZUk
ez du hitzik egiten.
|
|
|
Designazio honek (ixil gordekoa, baina entzuleek identifikatua), argudiatze dimentsioa dauka: lejitimatzen
|
du
hitza hartzea objektu/ jakintza batzuen gainean, zirkulazioan jarriz kristau bezala identifikatzen diren aktore batzuk, hau da, mundu pragmatiko batean parte hartuz. Botere eta prestigiodun pertsona bezala agertzen da esatari indibidual posiziotik.
|
|
|
Ehunka ikastetxek hartzen du urtero parte, eta zenbait ikastetxek ekimen batean baino gehiagotan parte hartzen du aldi berean. Eskolak berak
|
du
hitza, beti, parte hartu ala ez (eta, baiezkotan, zertan) erabakitzeko orduan. Funtsezkoa da borondatezko izaera hori, NOLEGA osoan.
|
|
2012
|
|
|
515) delako bat, non gorputzaren eta hizkuntzaren, hizkuntzaren eta literaturaren, hizkuntzaren eta kulturaren arteko jarraitutasuna bermatuko den. Itzulpenaren poetika horretan, itzultzaileak ez
|
du
hitzek esaten dutena itzultzen, hitzek egiten dutena baizik: –Traduire ce que les mots ne disent pas, mais ce qu, ils font?
|
|
|
Hitzen esanahi zehatza jakin gabe ere, gai gara, etimologiaren bidez, analogiaren bidez edo oroimenezko asoziazioen bidez, hitz ezezagunei nolabaiteko zentzu edo balio bat emateko. Norberaren oroimen eta esperientziak desberdinak direnez, ordea, gutako bakoitzak inpresio desberdina izango
|
du
hitz beraren aurrean, erreakzio somatiko, idiosinkratikoa, sortuko du.
|
|
|
Euskarak, ordea, inguruko hizkuntzek kutsatu gabeko hizkuntza, garbia? denez, ez
|
du
hitzez hitzezko itzulpenik onartzen. Hementxe dugu Europako hizkuntza, handietako?
|
|
|
Nahiz eta biak errespetatzen ahalegindu dela adierazi, Haranederrek, substantzia? semantikoaren alde egiten
|
du
hitzez hitzezko itzulpenak benetako esentzia hori behar bezala transmititzen uzten ez duenean.
|
|
|
Sarrionandiak berak ere, esanahi literalaren? ideia deitoratzen
|
du
Hitzen ondoezan,. Literaltasuna, hitzari eskainitako pasartean:
|
|
|
–Benetako? esanahia hitzez formulatu gabe geratzen da, eta horrek esatariarentzat esfortzu txikiagoa egin ahal izatea dakar, eta aldi berean esan gabe doanak indar (iradokitzaile) handiagoa
|
du
hitzez hitz formulatutakoak baino. Estarian edo inplizituan dagoenaren esanahia zein den jakitea norentzakoari dagokio, baina honek ere, oro har, ez du hitzez formulatzen, bestela joko ironiko hori hautsi egingo litzakete.
|
|
|
esanahia hitzez formulatu gabe geratzen da, eta horrek esatariarentzat esfortzu txikiagoa egin ahal izatea dakar, eta aldi berean esan gabe doanak indar (iradokitzaile) handiagoa du hitzez hitz formulatutakoak baino. Estarian edo inplizituan dagoenaren esanahia zein den jakitea norentzakoari dagokio, baina honek ere, oro har, ez
|
du
hitzez formulatzen, bestela joko ironiko hori hautsi egingo litzakete. Norentzakoaren lana da, beraz, estarian dagoen mezu horri ahalik eta esanguratsuena edo pertinenteena den esanahia ematea.
|
|
|
– . Gisa hortan?, eta Lafitte jaunak
|
du
hitza, berriz ere? –Euskal herriko ichtorio kantail bat emanu zaigu begien aintzinerat...
|
|
|
– . Gisa hortan, eta Lafitte jaunak
|
du
hitza, berriz ere. Eskual herriko ichtorio kantail bat emana zaiku begien antzinerat...
|
|
|
–Gisa hortan? , eta Lafitte jaunak
|
du
hitza, berriz ere? –Eskual herriko ichtorio kantail bat emana zaiku begien antzinerat...
|
|
|
Ñabardurak ñabardura, argi dago Laurinen lan garrantzizkotik jaso behar dugun ideia nagusia enuntziatu parentetikoen eginkizuna diskurtsoaren antolamenduaren barnean, makroegiturari dagokion mailan kokatzen dela. Berak ez
|
du
hitz horiekin formulatzen; ez du, makroegitura, hitzik erabiltzen lan osoan zehar, baina makroegituraren ideia eta makroegituraz egiten dugun ulerkera suma daiteke sakon sakonean (ikus, goian, parentetikoen artean bereizi dituen sei kategoriak).
|
|
2016
|
|
|
Barthes aipatzen dugu literaturgintza garaikidean ekarri dituen gogoetak beharrezkoak baitira, eta bereziki Euskal Herrian bizi izan baitzen eta egin dituen gogoeta horietan ikusi baitugu euskarazko lanen aipamenik ez duela egiten. Bi kulturen arteko hurbiltasunaz ez
|
du
hitz egiten, bi hizkuntzen arteko elkarbizitzaz, errealitate horretaz ez du hitz egiten. Zaila zaigu ulertzea.
|
|
|
Barthes aipatzen dugu literaturgintza garaikidean ekarri dituen gogoetak beharrezkoak baitira, eta bereziki Euskal Herrian bizi izan baitzen eta egin dituen gogoeta horietan ikusi baitugu euskarazko lanen aipamenik ez duela egiten. Bi kulturen arteko hurbiltasunaz ez du hitz egiten, bi hizkuntzen arteko elkarbizitzaz, errealitate horretaz ez
|
du
hitz egiten. Zaila zaigu ulertzea.
|
|
2019
|
|
|
–Ondo dago hori jakitea, hartu
|
du
hitza beste ikasle batek, aurreko emakumea baino urte gehiagoko gizon kaskazuri batek?, baina izango zen zuek bezala pentsatzen ez zuenik ere, euskararen akademiari buruzko beste ikuspegirik. Sabino Arana Goiriren jarraitzaileek nekez egin zezaketen bat, adibidez, zuk aipatu dituzun printzipio nagusi horiekin.
|
|
2021
|
|
|
Bele ren eratorritzat jo ohi den belatz en karietara, EHHE adierazten da haren elkartuetan ikusten den belaformaren gainean osatua behar duela. Zubererazko belátz oxitonoak ahuntz ekin berdintzen
|
du
hitza, eta harentzat proposaturiko tzV atzizkiaren aukera indartzen da horrela. Zubererazko belátz kontuan hartuta, nabarmentzen da ezin esan daitekeela belatz akitanierazko belex en jarraitzaile zuzena denik.
|
|
|
a) Partitiboa onartzen du lehen osagaiak, ez du lanik egin, ez du minik hartu, ez du negarrik egin... Egia da aditz esapide hauetako batzuetan izenak ez duela partitiboa hartzeko aukerarik, ez, behintzat, bestelako ñabardura semantikoren bat erantsi gabe (ez
|
du
hitz egin/ ez du hitzik egin, ez du inoiz hutsegin/ ez du inoiz hutsik egin). Baina gutxi batzuk dira horrelakoak; gehien gehienek onartzen dute partitiboa, Martinezek (2015) erakutsi bezala. b) Izena lekuz alda daiteke galdegai/ mintzagai jokoaren arabera (§ 41.4.2):
|
|
|
a) Partitiboa onartzen du lehen osagaiak, ez du lanik egin, ez du minik hartu, ez du negarrik egin... Egia da aditz esapide hauetako batzuetan izenak ez duela partitiboa hartzeko aukerarik, ez, behintzat, bestelako ñabardura semantikoren bat erantsi gabe (ez du hitz egin/ ez
|
du
hitzik egin, ez du inoiz hutsegin/ ez du inoiz hutsik egin). Baina gutxi batzuk dira horrelakoak; gehien gehienek onartzen dute partitiboa, Martinezek (2015) erakutsi bezala. b) Izena lekuz alda daiteke galdegai/ mintzagai jokoaren arabera (§ 41.4.2):
|
|
|
Kapitulu honen hasieran esan dugu sintaxi egituretan bezala, morfologia egituretan ere, hau da, hitz elkartu eta eratorrietan, badela osagai bat buru dena. Hitz elkartuei dagokienez, elkartzen ditugun bi osagaietatik batek erabakitzen
|
du
hitz elkartuaren kategoria eta azpikategorizazioa (§ 3.1f): egunkari (izen bizigabea)+ saltzaile (izen biziduna)> egunkari saltzaile (izen biziduna), odol (izena)+ hustu (aditza)> odolustu (aditza), hanka (izena)+ motz (adjektiboa)> hankamotz (adjektiboa).
|
|
|
erdi prezioan (saldu), erdi lanak, erdibide. Izen elkartu dira adibide horiek, zalantzarik gabe; gehienez ere mugatzaile bereziko elkartutzat hartuko genituzke (hala egiten
|
du
Hitz Elkarketa/ 3 lanak ere). Adberbio kategoria ematen dio EHk, bestetik," erdizka" adierarekin; balio honetako erdida izenondoen, adberbioen edo aditzen aurretik ageri dena (gaztelaniazko edo frantsesezko semiaurrizkiaren parekoa):
|
|
|
23.2.1.3.1e Partitiboa onartzen du lehen osagaiak gehienetan, ez du lanik egin, ez du negarrik egin... Egia da aditz esapide hauetako batzuetan izenak ez duela partitiboa hartzeko aukerarik, ez behintzat bestelako ñabardura semantikoren bat erantsi gabe (ez
|
du
hitz egin/ ez du hitzik egin, ez du inoiz hutsegin/ ez du inoiz hutsik egin). Gutxi batzuk dira horrelakoak, ihartutzat har daitezkeenak hain zuzen ere (alde egin, huts egin, kale egin, porrot egin).
|
|
|
23.2.1.3.1e Partitiboa onartzen du lehen osagaiak gehienetan, ez du lanik egin, ez du negarrik egin... Egia da aditz esapide hauetako batzuetan izenak ez duela partitiboa hartzeko aukerarik, ez behintzat bestelako ñabardura semantikoren bat erantsi gabe (ez du hitz egin/ ez
|
du
hitzik egin, ez du inoiz hutsegin/ ez du inoiz hutsik egin). Gutxi batzuk dira horrelakoak, ihartutzat har daitezkeenak hain zuzen ere (alde egin, huts egin, kale egin, porrot egin).
|
|
|
9 Bezain formaren Bergarako erabileraz honela dio Elexpuruk: " Jende askok ez
|
du
hitz hau erabiltzen eta larri ibiltzen da esaldi mota hau egiten: Bilbo ezta Donostia besteko politta etab. esaten dira ordez" (ikus OEH s. v. bezain).
|
|
|
Hiztegietan hitzak soilik jasotzen dira, eta batzuetan samurra da hitz jakin bati zein kategoria dagokion erabakitzea, baina beste batzuetan arazo gehiago izan daitezke, hiztegietan beretan agerian jartzen den bezala. Esaterako, beste edo bera moduko sarreretan, Euskaltzaindiaren Hiztegiak ez
|
du
hitz hauen kategoria zehazten1.
|
|
|
Baina, aldi berean, funtzio informatiboek, diskurtso funtzioek (adibidez, berehala ikusiko ditugun ‘tema’ eta ‘foku’ funtzioek), eragina dute gramatikaren hainbat alderditan, funtzio horiek hitz ordenari eragiten baitiote. Beste hitz batzuetan esanda, informazio egiturari dagozkion funtsezko funtzioak —mintzagaia, galdegaia, kontrastea— sintaxiko baliabideez adierazten ditugu4 Euskarari dagokionez, leku berezia izan
|
du
hitz ordenaren gaiak euskararen estandarizazio bidean. Gramatika Batzordearen lanaz gain (EGLU I 1987a, EGLU II 1987b), hor ditugu Goenaga (1980) edo de Rijken (2008) gramatiketan hitz ordenari eskainitako kapituluak, eta Ortiz de Urbina (2003d), Etxepare & Ortiz de Urbinaren (2003) lanak5 Mitxelenak (1968) ere aipatu zuen hitz ordena, labur izanik ere, Arantzazuko Biltzarrerako ondu zuen txostenean.
|
|
|
Lehenik, ahozkoaz ala idatziaz ari garen: " kontu kontari denak, esango nuke nik, esku zabala
|
du
hitzak gogo duen segidan bata besteari erasteko" (Mitxelena 1977a). Baina testuetan ere, badira ahozkotik gertuago daudenak, Subjektu Aditz Objektu hurrenkerakoak:
|