|
2002
|
|
|
Bertsolaritzaren puzzlea osatuta, irudiak agertzen
|
du
bertsolaritzaren mapa orokor bat. Baina orain arte mapa horretako txoko bakoitzari buruz oso gutxi ikertu izan da.
|
|
2003
|
|
|
Bertsozale Elkartearen datuen arabera, 35 bertso eskola daude, baina gehiago ere izango dira erregistratu gabe daudenak. Herri bakoitzean nortasun propioa
|
du
bertsolaritzak, bertso eskolek eta pertsona klabeek bakoitzak bere herrian egiten duten lanari esker. Xenpelar Dokumentazio Zentruko Haitzondo datu basearen arabera, 600dik gora dira Gipuzkoako eragileak (bertsolari, irakasle, gai jartzaile, epaile, antolatzaileak...).
|
|
|
Kontzienteki egindako lan baten emaitza baizik. Aurtengo Txapelketak horregatik omendu nahi
|
du
bertsolaritza indarberritu zutenen lana.
|
|
2004
|
|
|
Amurizak bide berriak zabaldu zituen, Egañak bide horiek aurrerago urratu, orain nork eta nondik berrituko
|
du
bertsolaritza?
|
|
2006
|
|
|
Unibertsitateak bertsolaritzari buruz eta orokorrean ahozkotasunarekiko betetzen ez duen funtzio hori, bertsolaritza irakastera doan irakasleak bete behar du. Ikastetxeetako irakasleak ikasle izan behar
|
du
bertsolaritza klaseetan, eta ikasle bat gehiago bezala inplikatu. Horrela zabalduko dugu sarea.
|
|
|
Ez zen bereziki poeta onaizan, baina utzi zituen lagin batzuk. Poesiak, ez dezagun ahantzi, mendean zeharindar sinboliko handia izan
|
du
bertsolaritzarekin batera, iruditeria eta sentimenduasortzerako orduan, bereziki... Poesiaren indarrez kontziente zen Arana.
|
|
2008
|
|
|
Estitxu Arozena. Nik uste dut azken txapelketen ezaugarria izan dela sobera Bortzirikoa eta batez ere sobera Lesakakoa izan dela finaleko, eta aurten hori aldatu da, eta finalak hobeto isladatuko
|
du
bertsolaritzak Nafarroan duen hedadura.
|
|
|
Transmisioaren alorra administrazioak eta hezkuntzak bete beharrekoa da. Guri, elkarte gisa, ez zaigu interesatzen bertsolari gazteak hezkuntzako langile bihurtzea; gehiago interesatzen zaigu kulturari dinamismoa eta bizia emateko sortzaile paperetik alanbrean ibiliz gauza berriak eskaintzeko egoeran jartzea gazte horiek(...) Pertsonaren izaera aberasteko, psikologia sendotzeko, bizitzaren aurrean mundua eta bizitza beste begi batzuekin ikusteko aukera ematen
|
du
bertsolaritzak".
|
|
|
Bertsozale Elkarteak 20 urtean ez sinesteko moduko lana egin
|
du
bertsolaritzaren alde. Bertsolaritzaren palanka nagusia izan da eta emaitzak begi bistakoak dira.
|
|
2009
|
|
|
Maisuetako bat agurtu
|
du
bertsolaritzak
|
|
|
[...] Bizkaitarren% 76 Bilbo Handian dabil. Ematen
|
du
bertsolaritzaren tematikari izugarri kostatzen zaiola euskal tradizio sinbolikotik aurrera egitea. Hizlariak berak aipatu bezala, behiak susara egotearen inguruko gaiekin segitzen dugu XXI. mendean.
|
|
|
Bertsozale Elkartearekin partekatzen duzue eraikina, eta bertsolaritzatik sortu zen Mintzolaren proiektuaren ernamuina. Pisu berezia izango
|
du
bertsolaritzak?
|
|
|
–Zeren antza
|
du
bertsolaritzak??, galdetu du hasieran, eta erantzun deigarriak jaso ditu: argazkigintza, poesia, antzerkia eta arkitektura.
|
|
2010
|
|
|
Bestalde, hitzaren arloa izugarri maite duenez gero, ezin izan
|
du
bertsolaritza jorratzeko tentaziotik aldendu. Berak tabernako bertsolaritzat jotzen du bere burua.
|
|
|
“Ez zegoen argi etorkizunean bertsolaritzarik egongo zen ere, eta bertsolaritza ahal genuen toki guztietara zabaltzen jardun genuen. Hedabideetan presente egon nahi genuen; jaialdiak antolatzen laguntzen genuen; bertso eskoletan lanean; irakaskuntzan bertsogintza sartzeko hamaika lan egin genuen... ”. Orain, berriz, oskarbi ikusten
|
du
bertsolaritzaren etorkizuna. Orduko kezkak desagertu dira Egañaren burutik, eta gaurko belaunaldien zeregina bestelakoa dela irizten dio:
|
|
|
Artearen, kirolaren eta herrigintzaren artean, bertsogintza non kokatzen duen galdetu zion Andoniri. Egañak artisautzan kokatzen
|
du
bertsolaritza. Haren esanetan, egin, egin eta egin da bertsolaritza, eta ahal den txukunen egitea da helburua.
|
|
|
Hori bai, ez dakit askorekin izugarri egiten asmatuko genukeen”. Zarauztarrak artisautzarekin lotzen
|
du
bertsolaritza, “baina arte mailako aleak ere botatzen ditugu noizean behin”.
|
|
2011
|
|
|
Bertsotan aritzea plazer hutsa da, musika den bezala.Rapean ere aritzen zara. Zer leku
|
du
bertsolaritzaren erreinuan. Gure partetik, inprobisatze gutxi egiten dugu, idatzia da. Zuzeneko saioetan, horretan entseatzea posible da.
|
|
|
Felix Ibargutxi kazetariaren testua hartu du oraingoan adibidetzat idazleak. «Berak, esaterako, artikulua egin
|
du
bertsolaritzaz, baina bertsolariei eta kotxeei buruz». Kike Amonarrizek 1903an Tolosatik pasatutako Paris Madril rallyari buruz egin du bere lana, udalak herritarrei nola jokatu gomendatzeko idatzi zuen bandoa gogora ekarriz.
|
|
|
Gizon harrigarria da, besteak beste, hamaika hizkuntzatan mintzatzeko gai delako, tartean euskaraz. Lizartzan egin ohi ditu egonaldiak Ricek baina oraingoan Euskal Herrira etorri behar izanik gabe disfrutatu ahal izan
|
du
bertsolaritzaz bertatik bertara, eta bere hitzak ere agertuko dituzte igandeko saioan.
|
|
|
Gizon harrigarria da, besteak beste, hamaika hizkuntzatan mintzatzeko gai delako, tartean euskaraz. Lizartzan egin ohi ditu egonaldiak Ricek baina oraingoan Euskal Herrira etorri behar izanik gabe disfrutatu ahal izan
|
du
bertsolaritzaz bertatik bertara, eta bere hitzak ere agertuko dituzte igandeko saioan.
|
|
|
Han, hizkuntzaren barne bizipen naturala eta azterketa semiotiko erreflexiboa batera doaz ondo uztarturik eta elkar suspertzen. Bertsolaritza sustatu duen askok ez du egin hori bertsozaletasunagatik, baina sustapen horri esker bertsozaletu den askok barne barnetik bizi izan
|
du
bertsolaritzaren magia. Ez dakigu gauza bera esan ote dezakegun pastoralei buruz.
|
|
2012
|
|
|
– . Berak eraman
|
du
bertsolaritza?, dio Aita Iturriak?
|
|
|
– . BERAK eraman
|
du
bertsolaritza? –dio aita Iturriak?
|
|
|
– . Berak eraman
|
du
bertsolaritza? –dio Aita Iturriak?
|
|
|
Honela dio Aita Iturriak: . Berak eraman
|
du
bertsolaritza periodiku eta radioetara?
|
|
2013
|
|
|
Ildo horretatik, Gartzia, Sarasua eta Egañaren Bat bateko bertsolaritza, gakoak eta azterbideak (2002) 149 liburua dugu. Ikuspuntu teoriko horrek erretorikaren generoan sartzen
|
du
bertsolaritza. Bertsolarien diskurtsoak arau zehatz batzuen menpe garatzen dira, betiere komunikazioarekin lotuak, eta neurriaren, errimaren eta doinuaren bitartez.
|
|
|
Teorizazio horretan areago joatea zilegi da ziurrenik, iduri baitu ahozko generotik idatzizkora dagoen jauzian literaturaren instituzionalizaziorako pauso garrantzitsu bat identifika daitekeela. Puntu horri heltzen dio, hain zuzen, Patxi Salaberri Muñoak Iraupena eta lekukotasuna (2002) lanean eta, Jesus Mari Lasagabasterri segituz, honela adierazten
|
du
bertsolaritza idatziaren bilakabidearen garrantzia:
|
|
|
Ekimen horri esker, koblakarien prezioak zehaztu dira, eta legalizatu hauei egin beharreko ordainketak. Lankuk kultura industriarekin lotu
|
du
bertsolaritza.
|
|
|
Jakina denez, mota horretako artistak ez dira estrategia baten bidez ‘landatuta’ sortzen. Nola egin
|
du
bertsolaritzak hamarraldi guztiotan horrelako sortzaile belaunaldiak ernetzeko behin eta berriz. Ekosistema oso bat antolatuta, aspalditik eta oinarritik hasita.
|
|
2014
|
|
|
Ekimen horri esker, koblakarien prezioak zehaztu dira, eta legalizatu hauei egin beharreko ordainketak. Lankuk kultura industriarekin lotu
|
du
bertsolaritza.
|
|
|
Era berean, UPV/EHUko Mikel Laboa Katedrak artearen eta folklorearen adierazpenei nahiz euskal artisten obrari buruzko doktore tesiak sustatzea bere zereginen artean duela jakinarazi du, bertsolaritzari (musikari eta dantzari bezala) arreta berezia eskainiz.Aipatu bezala, Mintzola Fundazioak eta Euskal Herriko Unibertsitateak sinatutako lankidetza hitzarmenaren baitan, aurten ere bertsolaritzari buruzko beste doktorego tesi bat jarriko da abian. " Doktoregaiak berak aukeratuko
|
du
bertsolaritza zein talaiatatik aztertu nahi duen. Iker lerroak ikusgai daude www.mintzola.com atarian.
|
|
|
Larderia beti badute bertsolariek, Amets batek bere diskrezio naturalean anitz badauka, nor atrebituko da hari erratea bertsoa ez dela hain on. Nork ezagutzen
|
du
bertsolaritza bertsolariek baino hobeki, errateko zer balio duten bertsoek. Beti arazo ukan dut Egañarekin.
|
|
|
Horien jokoak, ordea, hobesten du aspektu ludikoa, ihauteri testuinguruan funtsezkoa, plazan kausitzekotan libertitze kolore horrek heldu behar baitu jendeetara. Beste aldetik, agerian uzten
|
du
bertsolaritzaren barneko mekanismoa. Esperimentala denez, sasi bertsolaria bertsolari inperfektua denez gain, egundainoko bertsoak bakan ditu, ageri zaio non finkatzen duen indarra, edo, kokatu eta, zerk ateratzen dion gurdia lohitik, baita ere martxa geldiarazten duten bertsoak, helburu diren bertso onak, lagunei gustatzen zaizkienak, bilatzen dena hondarrean, helburua ezartzen baitute taldearen bistan.
|
|
2015
|
|
|
Xenpelar Dokumentazio Zentroan ez dauden bertso bildumak dituzten erakunde eta elkarteei elkarlanerako tresna bezala eskaini nahi zaie Bertsolaritzaren Datu Basea. Dagoeneko garatutako programa eta bertan bildutako datuei (biografiak, saioak, doinuak, eta abar) etekina atera eta ahalegin txikiagoarekin edozein lekutan eta edozein motatako bertsoak (bat batekoak edo idatziak, bertso-paper edo eskuizkribuak, audio formatutik edo idatzitik jasotakoak, …) bildu eta modu bateratuan aurkitzeko aukera emango
|
du
Bertsolaritzaren Datu Baseak. Horrez gain, beste euskal generoek bere dokumentazio egitasmoa landu eta gauzatu nahi izanez gero, lagungarri izan daitezkeen elkarlanetarako zabalik gaude”.
|
|
|
Ekimen horri esker, koblakarien prezioak zehaztu dira, eta legalizatu hauei egin beharreko ordainketak. Lankuk kultura industriarekin lotu
|
du
bertsolaritza.
|
|
|
Ez dut uste klaseak euren hizkuntzan emateagatik bakarrik lortu dutenik arrakasta, beste zerbait ere egongo dela uste dut. Zergatik
|
du
bertsolaritzak arrakasta gurean. Errimak euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez zein alemanez antzekoak izan daitezke, ez ala?
|
|
|
Tradizioaren arrastoan, transmisioa ez da berezkoa, berariaz landu eta gauzatu behar da. Jon Sarasuak" transmisio sena" erabili
|
du
bertsolaritzaren arrakastaren haritik," proiektu"," estrategia" edo" arautu" eta" informal" hitzekin batera alabaina: " Bertsolaritzaren proiektuan transmisio sen hori ildo guztietan barreiatzen da.
|
|
2017
|
|
|
Belaunaldi askotako bertsolariekin konpartitu du oholtza, Uztapideren garaitik orain gutxi arte jardun baitu bertsotan jendaurrean. Eta, horregatik, beste inork gutxik bezala bertatik bertara ezagutu
|
du
bertsolaritzaren bilakaera.
|
|
|
Zarautzen kale ezaguna izan da, eta oraindik hala da. Alde bat baino gehiagotatik izan
|
du
bertsolaritzarekin zerikusia. Bertan zeukan barberia Patxi Larrañaga Patxi Barberok.
|
|
|
Zer
|
du
bertsolaritzak poloniar bat hainbeste harrapatzeko?
|
|
|
Bertsotan ere oso sueltoa zen eta naturaltasun handienarekin sartzen zen Elizarekin, edo botatzen zituen berdekeriak edo gordinkeriak. Garai hartako agintaritzak bertsolaritza gaizki ikusten zuen eta horrek asko frenatu
|
du
bertsolaritzaren freskotasuna. Eta nola garai hartako bertso eskolak tabernak ziren, taberna giroko umorea lantzen zen asko.
|
|
|
Orduan alde horretatik, sozialki, badaukala funtzio bat. Sozialki presentzia bat hartzen
|
du
bertsolaritzak, euskarazko jardun batek. Eta bertsolaritzaren beraren ikuspegitik oso lur ezberdinak dauzkagu lantzeko, Euskal Herriak oso eremu ezberdinak dauzka, oso klima ezberdinak linguistikoki, eta txapelketak balio izaten du komunikabideen bidez, lur horietan denetan bertsoaren hazia ereiteko.
|
|
|
Luzia Goñi 89 urteko bertsolariak jantzi zion txapela txapeldunari. Ehunka bertso idatzien egile da Goñi, eta urteetan sustatu
|
du
bertsolaritza. Bere garaiko emakume askok bezala, ordea, ezin izan du plaza publikoan jardun.
|
|
|
Hainbesterainoko bista ona badu, garaian garaiko musika estilo berrien doinuekin esperimentatzen jarraituko
|
du
bertsolaritzak, eta ez du ezer galduko doinu berriekin ez ezik haien erritmoekin jolasten hasita: garaian garaikoarekiko sinkronia egon daiteke jokoan, garai bakoitzak bere doinuak dituen bezalaxe dituelako bere erritmoak ere.
|
|
|
Xabier Amurizak berrikuntza ekarriko
|
du
bertsolaritzara eta txapela jantziko du 1980 eta 1982ko bertsolari txapelketa nagusietan. Molde berriak gazte jendea erakarriko du" zahar usaineko" bertsolaritzara.
|
|
|
" gainerako gauzak ere aurrera etortzen dira, eta bertsolaritzak ezin du atzean geratu, bere garaiarekin batera eboluzionatu behar du. Zuloan galduta geratu nahi ez badu, beste kulturaren ekintzen pare egon behar
|
du
bertsolaritzak. Eboluzio horretan preparatuak ez dauden batzuk atzean geldituko dira, baina zer egingo diogu, atzetik datozen gazteek behintzat aukera izan dezatela bertsoarekin kultur emaitza bezala konektatzeko". 62
|
|
|
Hollywoodera ez, baina Euskal Herriko etxe guztietara iritsiko dira bertsolariak. Gaztediak telebistaren bitartez eta belaunaldi berriak ekarritako moldeekin lotuta deskubrituko
|
du
bertsolaritza. Andoni Egañarenak dira hitzak:
|
|
|
Auzoak ez dio laguntzen bertsolaritzari, baina gutxiago laguntzen
|
du
bertsolaritzaren diskurtsoak berak: gazteen artean lautik hiru omen dira euskaraz konprenitzen ez dutenak, eta konprenitzen duten horietako batzuk bertso saiora hurbildutakoan, zer eta maiz purrustaka hartu.
|
|
|
Mezatik asko
|
du
bertsolaritzak eta sermoilaritik ez gutxi bertsolariak; hala behar omen du gainera.
|
|
|
garai bateko bertsolaritzaren pilula izaera gertatuago zegoen rock' n' roll klasikoaren espiritutik egungo bertso opera luze eta motel asko baino. 70eko hamarkadako rock progresiboak rock' n' roll pilula primitiboaren garapen instrumental luzeak eta horren gaineko teknika erakustaldiak ekarri zituen bezalaxe ekarri
|
du
bertsolaritza multipolarrak bertsoarena. Rockean zer gertatu zen badakigu:
|
|
2018
|
|
|
Gaur egun bertsoak entzuten dituenak badaki zer sormen mailara irits daitekeen bertsolaria goia jotzen duenean. Bertsolariek kantuan sortzen duten bat bateko lilura horrek pizten
|
du
bertsolaritzaren metxa. Baina beste diziplina artistiko batzuek ere badauzkate sortzaile bikainak eta, hala ere, ez daukate halako oihartzunik.
|
|
|
Agente bihurtzen da eta bere egoera eraldatzeko gai da. Horrek guztiak errazten
|
du
bertsolaritzaren gizarte mugimenduaz hitz egitea, eta horrela azal dezakegu nork jarri zuen martxan bertsolaritzaren proiektu soziokulturala eta nork eraman zuen bertsolaritza berriro osasuntsu sentitzera.
|
|
|
Baina ez da entretenimendu hutsalaren plazer hori, oro har. Publikoak maite
|
du
bertsolaritza kultura garaikidearen esperientziarekin lotzen duen izaera. Baina bertsolaritzaren esperientziak badu bestelakotik ere, uztartu egiten baititu erakargarritasunaren eta etikaren diskurtsoa.
|
|
|
Gaur egun nabarmena da antzeko zerbaiten hasiera izan daitekeela. Emakume bertsolariek eta publikoaren gehiengoa osatzen duten emakumeek zer leku izango duten bertsolaritzan, horrek nabarmen baldintzatuko
|
du
bertsolaritzaren etorkizuna.
|
|
|
Astinaldi bat izan zen ikastaroa bera, baina atzetik zetorren astinaldi zabalago baten isla besterik ez zen izan. Horrek guztiak leku bat behar
|
du
bertsolaritzan, ez egoteko soilik, eroso egoteko baizik. Hori lortzen ez badugu, bertsolaritzak, bere burua eraldatzeko aukera galtzeaz gain, zaleria handia galduko du, belaunaldi berri bat ere bai beharbada, eta orain hain osasuntsu ikusten dugun mugimendua ahul, gotortuta eta atzean geratuko litzateke.
|
|
|
Azterketak berak aipatzen
|
du
bertsolaritzaren sozializazio guneak asko direla. Bertso eskolak dira nagusi, baina plaza bera ere sozializazio gune bat da, Bertsozale Elkarteko dinamika bera ere bai… Gune asko sortu ditugu bertsolaritzara sarbidea izateko, eta helduaroan ere asko dira zaletzen direnak, bai.
|
|
|
Bertsolari kopurua hirukoiztu egin da azken hogeita bost urtean. Horrek zertan aldatu
|
du
bertsolaritza?
|
|
|
Mundu honetarako sarbidea asko erraztu da, eta hazkundea, beharbada, hortik etorri da. Eta horri esker, bertsolaritzarentzat arrotzak ziren guneetako ikuspegiak txertatu dira plazan, eta ikuspegi horiek txertatu izanak oraindik gehiago errazten
|
du
bertsolaritzarako sarbidea. Uste dut bi fenomenoek elikatzen dutela elkar.
|
|
|
Bertsolaritzaren gizarte mugimenduan framingean (markoen eta ikuspegien eraikuntzan) egin den lanak sekulako garrantzia izan duela diozue. Gaur egun framing sendoa al
|
du
bertsolaritzak?
|
|
|
Iraultzaren zati bat emana dago: generoa sartu da, generoak eraberritu du edukia, eta eraberritu
|
du
bertsolaritza osoa. Izan ere, bertsolaritza soziozentrismora eraman dutenak esango nuke emakumeak izan direla.
|
|
|
Egin duzun azken galdera bera nahiko galdera sorgina da, Izar. Benetan, zenbateraino nahi
|
du
bertsolaritzaren ekosistemak jende gehiagorengana iritsi. Gai ote da saturatu gabe, kosta ahala kosta, orain baino gehiago hedatzeko?
|
|
|
Herri euskaldunetatik datorren zalea izaten da honakoa, normalean. Herri giroan bizi izan
|
du
bertsolaritza, umoretik eta elkar zirikatzetik. Euskara trinko dagoen inguruetatik, bertsoak tradizio sakona duen guneetatik edan du gehien.
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, besteak beste, musika, arte biziak, arte bisualak eta fikzioa uztartu ditu. Lujanbiok zalantzan jarriko
|
du
bertsolaritza arte bakartu denik. Inguruko arteekin duen harremanaz hausnartuko du hitzaldian.
|
|
|
Ibilbide luzea dugu atzean, eta luzeagoa aurretik. Ekosistema osoa etengabe iraultzen jarraitu
|
du
bertsolaritzaren mugimenduak. Transmisioan oinarrituta eta hausnarketa jarraian.
|
|
|
Han, bertsolaritza ia galduta egon ondoren, euskaltzale eta bertsozale talde batek berpizten asmatu du, etengabeko lan eta ekinari esker. Erdal giroa nagusi den hirigune batean, Uribe Kostan alegia, sekulako indarra hartu
|
du
bertsolaritzak. ALBE, Algortako Bertso Eskola, Bizkaian kiderik gehien biltzen duena izango da, bai ikasturtean zehar bertsotan trebatzen, bai txapelketetan parte hartzen.
|
|
|
Bat datoz Xabier Amuriza eta Eñaut Agirre, bertsolaritzak lengoaia propioa duela esaterakoan. Ahozko hizkerara gerturatzen den arren, berezko kodea
|
du
bertsolaritzak, ahozko jardun artistikoa den heinean. Alegia, “ez dutela hitz egiten bertsotan kalean hitz egiten duten moduan”.
|
|
|
177). Egileen ustez, horrek laguntzen
|
du
bertsolaritza erretorikara gerturatzen eta literaturatik urruntzen. Aristotelesek erretorikaren inguruan osatutako definizioa dute abiapuntu:
|
|
|
Gutako bakoitzari gauza ezberdinak etorriko zaizkio burura gizarte mugimendua entzuten dugunean. Baten batek nekez lotuko
|
du
bertsolaritza ideia horrekin. Aitzitik, ikerketa honetan bertsolaritzaren hazkundea zergatik gertatu den azaldu nahian hainbat hipotesi aztertu ondoren, ondorioztatu dugu erantzunaren zati garrantzitsuenetako bat dela.
|
|
|
Orain gutxi arte izan da dohain bat, berez zetorrena, naturala. Eta hortik baloratua izatetik kultura gisa baloratzeko urratsak egin direnean, unibertsaltasunetik baloratua izan dadin, erresistentziak sortu dira, jende batek nahi
|
du
bertsolaritza esentziari lotuta mantendu, eta horrek inplikazioak ditu, generoari dagokionean, bi zentzutan. Azken Txapelketa Nagusian naturaltasunaren eta berezkotasunaren aldeko iritzi korronteak agertu ziren berriz.
|
|
2020
|
|
|
Azaltzen duzun bilakaeran nabarmena da bertsolaritza etengabe aldatzen aritu dela, garaian garaiko testuinguruan ahalik eta modu eraginkorrenean funtzionatu ahal izateko. Historiari erreparatuta, tradizioa bezain berezkoa al
|
du
bertsolaritzak aldaketa?
|
|
|
“Etorkizunerako potentzial handia
|
du
bertsolaritzaren hedabideratzeak”
|
|
|
Ezta komunikabideetan ahalik eta toki gehien hartzearena ere, euskarri berriak agertu ahala. «Garai bakoitzean, formatu bat garatu eta berri bat probatu
|
du
bertsolaritzak. Oraingo zikloari zegokion telebista garatu eta Interneten sartzea, eta hala egin du.
|
|
|
Hausnarketatik beste du sormenetik bere liburuak. Solasaldiaren une batean, hauxe aitortu zidan: “hemen dimentsio handiagoa
|
du
bertsolaritzak. Batez ere gazteen artean.
|
|
2021
|
|
|
Nortasun modernoaren ikur gisa ez ezik ideologia modernoen eroale gisa ere funtzionatuko
|
du
bertsolaritzak. Azaldu den gisan Karlistaldietan karlisten nahiz liberalen propagandarako bitarteko gisa jazo zen bertsopaperen loraldia, eta Lore Jokoetan ere bertsolarien apologia bilatzen zuten gaiak (euskara," Zazpiak bat", bizitza tradizionala eta abar) jarri ohi ziren askotan.
|
|
|
Labordek" bifurcation esthétique" kontzeptua erabilitzen
|
du
bertsolaritza genero literario eta ikuskizun moderno gisa hautemateko egin zen prozesu hori izendatzeko (1998: 614).
|
|
|
Argitaraturiko testu kopuruaren bilakaerari erreparatuta Lore Jokoen inguruko zikloaren aldiak argi samar gelditzen dira marraztuta, azaldu den historiaren inflexio puntuekin bat etorriz. Horrela, oinarritzat hartu den aldian() joera gorakorra izango
|
du
bertsolaritzaren presentzia mediatikoak, gailur gisa hartu diren hamarkadetan() eklosio bat gertatuko da, eta mende berriarekin() fenomenoaren desprestigioak ekarritako joera beherakorrak ziklo amaiera adieraziko du. Edozein modutara ere, urteak joan urteak 158 etorri, presentzia bat finkatzea lortuko da:
|
|
|
Bertso mota honek jende gehiago hurbilarazi
|
du
bertsolaritzara, kultoagoa eta neurri berean deseuskaldunduagoa eta urbanoagoa[...] ezeren beldurrik gabe, bertsolaritza kezka politiko hutsez jarraitzen duen jende mordoska dagoela esan liteke. Inolako esijentziarik ez duen jendea, bertsolaria bere proiekzio huts bihurtzen duena, hark honek isilean dauzkanak ahokada batean esan ditzan.
|
|
|
Formatu berriak estreinatzen jarraitu
|
du
bertsolaritzak ziklo honen haustura aldi honetan ere. Esaterako, gaian zentratutako lehen film dokumental luzea estreinatu zen 2011n.
|
|
|
Olariagaren Zakilixut da, alde handiarekin gainera, gaia gehien jorratu duena. 1980koan eta 1989koan salbu, gainerako final guztien inguruan argitaratuko
|
du
bertsolaritzari buruzko tiraren bat. Topatutako 13etan denetariko proposamenak daude:
|
|
|
" Azken urteotan bertsolaritzari mesederik handiena egin dion urratsa bertso saioak telebistaz ematearena izan da. Gertakizun honek jaso
|
du
bertsolaritza kulturgintzako beste ihardunaldi altuenen parera. Azierto handi bat izan da beraz, bertso saioak telebistaz ematearena" (Siadeco, 1995:
|
|
|
Basarrik eta Lekuonak eskaini zitzaketen aholkuena edo sekuentzia horiena baino pisu handiagoa
|
du
bertsolaritzak Ama Lurren. Esan bezala, kontatzeko modu propio bat bilatzen zuen filmak, eta bertsogintza hartu zuten eredu:
|
|
|
299 Bigarren Pizkunde hartan izandako presentzia garrantzitsuaren erakusgarri, Larrinagak garaiko mugimendu kulturgilearen barruko elementutzat aipatzen
|
du
bertsolaritza: "[...] aurreko hamarraldian era isolatu eta mugatuan agertutako kultura berpiztearen lehen urratsak, 60koan, adierazpen asko zituen herri mugimendu sendo bilakatu ziren (ikastolak, bertsolaritza, literatura eta euskal kanta berria, argitalpenak eta abar)" (2007b:
|
|
|
Azalez eta mamiz. Bertso mamiari, bertso gaiari begiratu ezkero, berak jaso
|
du
bertsolaritza gaur duan mailla ederrera[...] Azalari begiratu ezkero berriz, berak eraman du bertsolaritza periodiku ta radioetara. (1992b:
|
|
|
Azalez eta mamiz. Bertso mamiari, bertso gaiari begiratu ezkero, berak jaso du bertsolaritza gaur duan mailla ederrera[...] Azalari begiratu ezkero berriz, berak eraman
|
du
bertsolaritza periodiku ta radioetara. (1992b:
|
|
|
Komunikazioa eta hedapena modu kontzientean jorratzeari ekin zionetik, hedabideekiko elkarlana landu behar izan
|
du
bertsolaritzaren mugimenduak. ETBrekin Hitzetik hortzera telebista programaren inguruko hitzarmena urtero berritu behar izan da 1990eko hamarraldi hasieratik, irratiekin elkarlan hitzarmenak 2000ko hamarraldi hasieratik gauzatu dira, eta gerora tokiko telebistekin edo Hamaika telebistarekin ere beste hainbeste egin da (Elortza, Sukia eta Murua, 2008:
|
|
|
Egile urretxuarraren iritziz, euskal kulturaren eta masa kulturaren arteko hibridazioa Euskal Telebistarekin abiarazten da, baina gaineratzen
|
du
bertsolaritzaren eta euskal antzerkigintzaren oinordekotzat jotzen dituen euskal telesailak direla eremu horretan garatu diren kultur adierazpen bakarrak: 289
|
|
|
Bertsolariek kantuan sortzen duten bat bateko lilura horrek pizten
|
du
bertsolaritzaren metxa. Baina beste diziplina artistiko batzuek ere badauzkate sortzaile bikainak eta, hala ere, ez daukate halako oihartzunik.
|
|
|
Saltsa hartan barruraino sartuta zebilen Amurizak Lopategiri Anaitasuna aldizkarirako 1967an egindako elkarrizketak ezin hobeto islatzen
|
du
bertsolaritza sozial honen izpiritua. Eta badu bestelako esangurarik ere, bertsolari batek beste bertsolari bati eginiko lehen elkarrizketa baita, bertsolariek eremu mediatikoan inolako bitartekotzarik gabe, berezko ahotsaz, aritzeko garatzen ari ziren gaitasunaren erakusle:
|
|
|
Biak ere ibilbide luzeko kazetari profesionalak, lehenengoa nagusiki La Voz de Españatik eta bigarrena gehiago El Diario Vascotik hainbat urtetan bertsolaritzari jarraipena egindakoak. Aramburuk Deian ere argitaratuko
|
du
bertsolaritzaz, beti gaztelaniaz arituko da, eta bere kazetari ibilbidean Donostiako zinemaldiko edo Eusko Jaurlaritzako hainbat sailetako komunikazio arduradun izatera iritsiko da. Aizarnak, Aramburuk bezala literatur lan sorta bat argitaratu eta sariren bat irabazitakoak, Hoja de Lunes de San Sebastian, La Voz de España eta Unidaden ere argitaratu zuen bertsolaritzaz, azken urteetan euskaraz.
|
|
|
Hazkunde kuantitatiboaz gain prestigio hazkundea adierazten duten datuak ere bildu ahal izan dira: adibidez, 2017ko finala 1980koa baina hiru aldiz gehiago agertzen da egunkarien azaletan, gertakari garrantzitsuenentzat gordetzen den espazioan, eta 1990eko hamarralditik aurrera lortu
|
du
bertsolaritzak egunkarien" Kultura" sailean sartzea, aurretik bestelako estatus bat zuten sailetan kokatzen baitzen(" Euskal Gaiak"," Gizartea" eta abar).
|
|
|
Eraman dezagun filmaren zinta atzeraka, bobinarekin jolasean, eta gelditu gaitezen une batez Antonio Zavalak susmo orokor bat, bere lan eskergaren hondoko ezinegona, hausnartzen dueneko sekuentzian. Ozen esan gabe adierazten
|
du
bertsolaritza antzokietara eramatean bizi mundutik atera zela eta, pixkanaka, espektakulu bihurtu. Eta espektakulu mundutik bizi mundura itzultzeko posibilitatearen galdegaia airen uzten du, isilpean.
|
|
|
" Bertsolaritza kultura popularrarekin lotzea eta ez tradizioarekin sekulakoa da. Horrek ziurtatzen
|
du
bertsolaritzaren etorkizun positiboa" (Kamio, 2011b).
|
|
|
Azken neurketen arabera bertsolarien% 25 eta publikoaren% 53 emakumeak direla kontuan harturik, prozesu honek duen garrantzia azpimarratzen du ikertzaileak: " Emakume bertsolariek eta publikoaren gehiengoa osatzen duten emakumeek zer leku izango duten bertsolaritzan, horrek nabarmen baldintzatuko
|
du
bertsolaritzaren etorkizuna" (Zubiri, 2018: 36).
|
|
|
Ikerketa honetan ikusten ari garen bezala, ziklo bakoitzean hedabideen formatu batean garapen osoa lortzen
|
du
bertsolaritzari buruzko kazetaritzak, eta hurrengoan garapen hori lortuko duen formatu berria ere abiarazten da. Azken ziklo honetan telebista izango da eredu garatu bat lortuko duena, eta formatu berria ere agertuko da:
|
|
|
Txapelketen egoitza Barakaldo Exhibition Centerrera, masa kulturako ekitaldiak egiteko inguruan topa daitekeen azpiegitura handien eta modernoenera aldatu izanak ederki adierazten
|
du
bertsolaritzaren mugimenduak azken ziklo honetan egindako bidea.
|
|
|
9.5.2 Ikur identitarioaren eta ideologiaren eroale gisa ere funtzionatu izan
|
du
bertsolaritzak, eta horrek ere garrantzi soziala, presentzia mediatikoa eta kulturgileen arreta berezia eman dizkio
|
|
|
Hori da mehatxua. Baina aukera ere hortxe
|
du
bertsolaritzak: egokitzapena taxuz egiten bada, irabazitan aterako da bertsolaritza, eta baita gizartea bera ere.
|
|
|
Hauen bitartez publiko berriarengana iristeaz gain, ohiko publikoan ere eragina dute, fenomenoaren transmisiorako eta sozializaziorako kanaletan sartzen baitira[...]. Euskaldunetatik %60 hedabideetatik jasotzen
|
du
bertsolaritzaren berri, %30ak lagunartetik, familiatik edo herritik. (Aierdi, Aldaz et al., 2007a:
|
|
|
Eragiletzan aritu direnek tentu handia erakutsi dute jarraitutasunaren eta berrikuntzaren arteko oreka mantentzearekin, baina hala eta guztiz ere zenbait aditu kezkaturik agertu izan da bilakaerak esentzien galera ekar dezakeelakoan. Pello Esnalek, esaterako, nahikoa modu ezkorrean baloratzen
|
du
bertsolaritzaren praktiken modernizazioa, Lore Jokoetatik hasita bertsolaritzak" Modernitateak irekitako zauria" bizi duela dio (Esnal, Egaña eta Sarasua, 2002: 811), eta 692
|