|
2000
|
|
|
Irratilariek baliabide onak
|
dituzte
Mundu Zabaleko Sarean (WWW) notiziei buruzko datu berriak eta lekukotasunak lortzeko. Ekai informatiboak ikertzen eta iturriak bilatzen, bilatzaile eta meta bilatzaileekin hasi ohi da irratiko berriemailea.
|
|
2004
|
|
|
Ikertzaileek bi tona izokin baino gehiago aztertu
|
dituzte
mundu osoko merkatuetan, bai arrain haztegietatik datozenak, bai ibaietan hazitakoak, eta ondorioztatu dute 14 kutsatzaile organokloraturen indize altuek, hala nola PCB, DDT, HCB, mirex edo nonakloroenak, Osasunaren Mundu Erakundeak (OMS) baimendutakoa gainditzen dutela. Ikerketaren arabera, Europako izokinen kutsatzaile maila munduko gainerako izokinena baino handiagoa da, baita aske hazitakoena baino 14 aldiz handiagoa ere.
|
|
|
Oceana talde ekologistak atzo salatu zuenez, 2.000 edo 3.000 lagunentzako edukiera duen gurutzaldi ontzi batek 1.000 tona hondakin sortzen ditu egunean, eta, sarritan, ingurumenari dagokionez sentikortasun handia duten eremuetan, lurrean debekatuta dauden isurketak egiten dituen nazioarteko hutsune legalari esker. Oceanak atzo argitaratu zuen “Gurutzaontzien bidezko kutsadura” txostenak erakusten duenez, gaur egun ontzi horietako 300 inguruk milioika bidaiari garraiatzen
|
dituzte
mundu osoan zehar. Hiri ibiltari horiek igerilekuak, zineak, jatetxeak, saunak, tenis pistak, tindategiak eta argazki dendak dituzte.
|
|
|
Topaketan parte hartu duten adituek eta zientzialariek adierazi zuten uraren arazoa orain inoiz baino indartsuagoa dela, eta oso gutxi aurreratzen dela irtenbideak aplikatzeko orduan; izan ere, gaur egun, planetako 6.000 milioi biztanletik 2.000 milioi ur garbia eskuratzeko arazoak dituzte eta 2.400 milioi saneamendu sistema egokiak. Bi faktore horiek urtean 1.200.000 heriotza eragiten
|
dituzte
mundu osoan, unibertsitateko irakasle, filosofo, antropologo eta Zientziarako, Hezkuntzarako eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundeko (Unesco) Bioetika Unitateko zuzendari ohi Georges Kutukdjianek ohartarazi zuenez. “Konponbiderik eza are nabarmenagoa da freskagarriak dauden baina ur garbirik ez duten Afrikako herri askotan; izan ere, eskuak garbitu eta garbitzea nahikoa da urtean milioi bat heriotza saihesteko Afrikan”, gehitu zuen.
|
|
|
Horren harira, 1957.urtean Pugwash Batzarrak jaioko ziren. Ordutik, batzarrok urtero urtero elkartzen
|
dituzte
mundu osoko zientzialariak, desarmea eta bakea bultzatzeko asmoz.
|
|
2005
|
|
|
Praga eta Mosku. Garai bateko Europa ekialdeko herrialdeek behar handiak
|
dituzte
munduko" orden berrian" zein den bete behar duten rola jakiteko eta Europa erdialdean dagoen Praga hiriak turismo kulturalaren aldeko apustu gogorra egin du, ikuskizun handi baten beharra ikusi duen era berean.
|
|
|
Zuzendari nagusiak kritikatu du gauza bera gertatzen dela hiesaren tratamenduekin. Oñorbek adierazi zuenez, “prezio iristezinetan saltzen dira garatze bidean dauden herrialdeentzat”, eta “bitxia bada ere, horiek jasaten
|
dituzte
munduko urteko kasu berri handienen tasak”. Aldiz, “enpresa ekoizleen erresistentziak, prezio merkeagoetan emateko”.
|
|
|
Urtero 26.000 heriotza eta mutilazio baino gehiago eragiten
|
dituzte
mundu osoan
|
|
2006
|
|
|
Egoera biziki aldatu da, ordea, denbora gutxian: fabrikatzaileen pronostikoen arabera, aurten 89 milioi kamera digital salduko
|
dituzte
mundu zabalean, hau da, iaz baino %15 gehiago; adierazle horrek dioskunez, sektorea helduaroan sartu da (iazko hazkuntza %42 izan baitzen).
|
|
|
Oraingoz, ez dira izan munduan ura partekatzeko espero zen bezain eraginkorrak baliabide hidrikoei buruzko 3.800 adierazpen aldebakarrekoak, aldebikoak edo alde anitzekoak, edo konbentzionalak, horietatik 286 tratatu baitira. Munduko egoera Kutsadura hidrikoak eta saneamendu sistema ez eraginkorrek urtean 2,2 milioi pertsona hiltzen
|
dituzte
mundu osoan Baliabideak gizateria osoarentzat dira, baina baita bizirik irauteko ura behar duten gainerako espezieentzat ere. Munduan urtean 4.000 km kubiko ur ateratzen dira, eta kontsumoa, hau da, erabili ondoren naturara itzultzen ez den ura, 2.500 eta 3.000 km kubiko artekoa da.
|
|
2007
|
|
|
Galdera handi hauen erantzunak erdietsi nahi
|
dituzte
munduko zientziarik zaharrenetako bat, Astronomia, praktikatzen duten gizon emakumeek, zerura so.
|
|
|
Ondorio horretara iristeko, Max Plank Institutuko mikrobiologoek, 1999tik, bakterioaren laginak jaso
|
dituzte
mundu osoan zehar, endoskopia bidez, eta gero laborategian hazi dituzte. Guztira, 51 talde etnikoren 532 andui lortu dituzte.
|
|
|
1918koa (baliteke hegaztietatik), 1957koa (txerrietatik) eta 1968koa (hegaztietatik). Halakoren bat gertatzea saihesteko, osasun eta abeltzaintza erakundeek neurri oso zorrotzak ezarri
|
dituzte
mundu osoan eta maila guztietan. Horrez gain, ikertzaileak lanean ari dira, hipotesi okerrena egia bihurtuz gero, egoerari aurre egin ahal izateko.
|
|
|
/ Harrigarria da, (ON) nahiz eta bakoitzak nahi duena egin dezakeen, berrogei bat etxetatik, batek bakarrik jo du ohiko itxura tradizionalera. Dirudienez, gainerako guztiek onartu egiten
|
dituzte
mundu eta arkitektura modernoak.
|
|
|
Konpromiso hori hainbat herrialdek sinatu dute, besteak beste, Espainiak, bai Osasun Ministerioak bai autonomia erkidegoek. Eragin nosokomiala OMEren datuen arabera, 1,4 milioi pertsonak baino gehiagok osasun arazoak
|
dituzte
mundu osoan, ospitale giroan sortutako infekzioengatik. Infekzio nosokomiala gaixoek pairatzen dituzten ondorio kaltegarrien %30 da.
|
|
|
Gatazka batean bota zituztenean esplotatu ez ziren luku bonbetatik ateratako milioika azpimuniziok 400 milioi pertsona mehatxatzen
|
dituzte
mundu osoan, Handicap Internacional erakundeak salatu zuenez. Orain arte, 300 azpimunizioraino aska ditzaketen 360 milioi ponpa erabili dira mundu osoan, nahiz eta %5 eta %30 artean (22 eta 132 milioi artean) ez diren ustiatzen; beraz, arrisku larria dira herritarrentzat, erakundeak Genevan aurkeztu duen txostenak dioenez.
|
|
2008
|
|
|
Badirudi itsas hondoko hainbat olagarro espezie arbaso bakar batetik bereizi zirela orain dela 30 milioi urte inguru. Arbaso haren ahaide hurbilena, Megaleledone setebos olagarroa, oraindik bizirik dago Ozeano Antartikoan, eta espezie horretako ale batzuk aurkitu
|
dituzte
mundu mailan egiten ari diren itsasoko bizidunen erroldan (COML delakoan).
|
|
|
Horren ondorioz, lur asko landatu gabe geratzen dira, eta familia pobreek diru gutxiago jasotzen dute. 15.000 lagun Urtero, pertsonen kontrako minek 15.000 biktima berri eragiten
|
dituzte
munduan. Kolonbia, Kanbodia, Afganistan, Angola, Bosnia edo Irak dira herrialde kaltetuenak.
|
|
|
Ikastetxeak, enpresak, dendak, kafetegiak, baita udala ere, izan zituen helburu. Ahaleginari esker, munduko lehen hiri justua izendatu zuten, eta ordutik 1.000 herri baino gehiago lortu
|
dituzte
mundu osoan. Espainian, zazpi udalerrik dute aintzatespen hori.
|
|
|
Dokumentuaren arabera, arlo horietako gehienetan giza eskubideak hondatzen jarraitu dute Olinpiaden aurreko aldian. Jokoak prestatzen ari direla, Txinako agintariek atxilotu egin dituzte, etxeko atxiloketaren azpian jarri dituzte, eta indarrez eraman
|
dituzte
munduari aurkeztu nahi dioten “egonkortasun” eta “harmonia” irudia arriskuan jar dezaketen pertsonak. Huang Qi Erakunde humanitarioak Huang Qi ren kasua jartzen du adibidetzat; Huang Qi giza eskubideen ekintzailea da, “Estatuaren sekretuak legez kanpo eskuratzearen” susmagarri izateagatik kartzelaratua.
|
|
|
Konpainia horrek 74 milioi bezero ditu munduan, gehienak Estatu Batuetan Aseguru etxeak CDS asko jaulki zituen, finantza tresna horiek inbertitzaileei bermatzen baitiete obligazio jaulkitzaile bat ez ordaintzea. Produktu konplexu horiek, normalean Estatu Batuetako higiezinen merkatuari lotuak, aktibo balio galera handiak eragin
|
dituzte
mundu osoan. Estatu Batuetako burtsa agintaritzak jasotako Securities and Exchange Batzordea (SEC) dokumentuaren arabera, ekainaren 30ean AIGek 441.000 milioi dolar inguru zituen metatuta produktu horietan.
|
|
|
Emakumeek umeak ekartzen
|
dituzte
mundura(" amatasunaren sena, ama izateko grina"); hargatik jolasten dira nexka txikiak amaketan, panpinekin eta abar. Horra bertsio ofiziala.
|
|
|
familia, lagunak, bizimodua, hizkuntza... eta ezagutzen ez duten mundu batean murgildu dira. Ez
|
dituzte
mundu horretako klabeak ezagutzen. Horrek guztiak ondoez emozional handia sortzen du.
|
|
2009
|
|
|
Bruno Colaisek filmerako konposatutako kantuen diskoaren milioi bi kopiasartu
|
dituzte
mundu osoan, eta estatu espainiarrean platinozko disko bi irabazidituzte. Kontzertuetan, hala ere, kantu horietaz gain, euren azkeneko lanetakokantak sartzen dituzte.
|
|
|
Hala ere, beste enpresa batzuen sustraiak Britainia Handian (apustuak egiteko ohitura handia duen herrialdea), Eskandinavian, Austrian eta Alemanian daude. Enpresa gehienak 90eko hamarkadan jarri ziren martxan eta gaur egun milaka apustu kudeatzen
|
dituzte
mundu osoan astero.
|
|
|
Hasieran garage grugea egiten bazuten ere, pop rockerako joera erakutsi zuten gero. 2 disko dituzte kalean, Songs about Jane (2002) eta It Won' t Be Soon Before Long (2007) eta 15 milioi ale baino gehiago saldu
|
dituzte
mundu osoan. Sariak ere ugariak izan dira euren ibilbidean, tartean, Urrezko eta Plationozko Diskoak 35 herrialdetan.
|
|
|
Kongoko lehenengo eta bigarren gerra eta Kivuko gerra. Gatazka armatu horiek ondorio larriak ekarri
|
dituzte
munduko biriki nagusienetarikoarentzat. Inguruko ezegonkortasun politikoaren ondorioz, asko dira zonaldean bizi diren iheslariak, Ruandaren eta Ugandaren babesarekin.
|
|
|
G Force ekintzazko eta plataformazko jokoa da eta bai Darwin, G Force taldeko liderra, bai zaintzan eta espioitzan aditua den Mooch eulia kontrolatu ahal izango dituzu. Darwinek, Moochek eta G Force taldeko gainerako kideek euren teknologia eta gaitasun bikainak erabiliko
|
dituzte
mundua elektrotresna mutantez eratutako armada robotikotik salbatzeko.
|
|
|
Penintsulako ardoetan eragin handirik jasaten ari ez badira ere, ardo adituek kezka handiz hartu
|
dituzte
munduko toki askotatik datozen berriak. AEBtako Southern Oregon Unibertsitateak kaleratutako txosten baten arabera, munduko 27 ardo zona garrantzitsuenetan mahatsen heltze zikloan eragin zuzena du Lurraren tenperaturak.
|
|
|
HLA geneak gurasoengandik jasotzen dira. Hori dela eta, inguruko eremu geografikoetako populazioek, oro har, HLA gene talde komunak dituzte, eta, askotan, alde handiak izaten
|
dituzte
munduko beste eremu batzuetako populazioekin. Horren ondorioz, munduko eskualdeetako populazioen ezaugarri genetikoen arabera, hiesaren birusak erantzun immunitario desberdinak jaso ditzake eta, beraz, modu desberdinean eboluzionatu.
|
|
|
CECUk dioenez, Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) txosten batek frogatzen du erlazio bat dagoela koipe, azukre eta gatz askoko elikagaiez egiten diren sustapenen eta haurren gosearen eta kontsumoaren artean, eta horrek “gehiegizko pisua eta obesitatea eragiten die”. Bost urtetik beherako 22 milioi haurrek baino gehiagok pisu arazoak
|
dituzte
mundu osoan. Espainian, haurren eta gazteen% 40k baino gehiagok pairatzen dute arazo bera.
|
|
|
Litekeena da akordioa aurten iristea zesta punta profesionaleko txapelketetara. Masterjaik eta Jai Alivek lehen harremanak izan dituzte dagoeneko, eta azken orduko xehetasunetan arazorik ez badago, bi enpresetako pilotariek jokatuko
|
dituzte
Munduko Pilota Kontseiluak babesturiko Buruz Buruko eta Binakako Txapelketak.
|
|
|
Hala ere, 1969ko Woodstocken inguruko ekitaldi eta oroitzapenak nonahi dira egunotan. Ezin konta ahala erakusketa antolatu
|
dituzte
munduan barrena, irrati eta telebista saio asko eta askotako gai bazterrezin bilakatu da, eta hamaika disko argitaratu dituzte uda hartako kantuekin osaturik.
|
|
|
Aldizkarian Arroitak berak eta Eusebio Leal Habanako zaharberritze prozesuaren arduradunak idatzi dituzte erreportajeak, beste hainbatekin batera. Aldizkariaren milaka ale banatuko
|
dituzte
munduko unibertsitate, kultur etxe eta enbaxadetan.
|
|
2010
|
|
|
Integral Medios enpresak 9.000 euro jasoko ditu Datu pribatua garatzeko, Saya Produccionesek 7.000 euro Tus derechos 2.0 egiteko, Delirium Studios Evolution enpresak 6.000 euro kobratuko ditu XII MMORPG proiektua egiteko Elhuyar Fundazioak Teknopolis webgunea eta Ibon Aramburuk Estropa webgunea egiteko bezalaxe. Azkenik, Ainhoa Garcia Tejerak eta Saure Editorialak 3.000 euro jasoko
|
dituzte
Mundu Magikoa eta komiki digitalizatuak egiteko, hurrenez hurren.
|
|
|
2008ko finantza krisiak eta premia premiazkoak diren artikuluen prezioaltuek ahuldu egin
|
dituzte
mundu guztiko lan merkatuak. Lanaren NazioartekoErakundeak (LNE) proiektatu duenez, mundu mailako langabezia tasa% 6,3 eta7, 1 arteko mailara iritsi daiteke, emakume langabetuei dagokien tasa% 6,5 eta 7, 4artean legokeelarik (gizonezkoen% 6,1 eta 7,0 arteko tasaren aldean).
|
|
|
Pertsona talde batek, besteak beste, Txinako errefuxiatuek eta demokratikoak ez diren beste herrialde batzuek, irabazi asmorik gabeko gobernuz kanpoko erakunde gisa sortu zuten Wikileaks 2006ko irailean —Eroski Consumer ek jaso zuen orduan— Hasierako xedea diktadura erregimenetan informazio garrantzitsua argitaratzea zen, nahiz eta gero ekintza zabaldu duten herrialde handien jarduera politikoetara, hiritarrei opakuak eman baitizkiete. Orain, haien aldizkako iragazteek nazioarteko gaurkotasuna astintzen dute eta haserre handiak eragiten
|
dituzte
munduko gobernu nagusiengan. Hori da kazetaritza lan komoprofesioetariko bat, baina, sarritan, kazetariak beren berrien biktima bihurtzen dira.
|
|
|
Joan den urtarrilaren 12an Haitik astindu zuen lurrikararen ondorioek milaka pertsonaren sentimendu solidarioak piztu
|
dituzte
mundu osoan. Gazteak eta helduak boluntario gisa aritu dira lan premiazkoenetan.
|
|
|
Edateko ura oinarrizko ondasuna da, eta horrek eragina du osasunean, segurtasunean eta bizi kalitatean, batez ere, adin txikikoen eta emakumeen artean. Nazio Batuen Erakundearen (NBE) arabera, edateko ez den uraren kontsumoarekin lotutako ondorioek gero eta hildako gehiago eragiten
|
dituzte
mundu osoan, edozein indarkeria motak baino, baita gerrak ere. Uraren Nazioarteko Eguna dela eta (1993an ezarri zen), NBEk esan du urtean zehar hedatzen diren gaixotasunek 1,5 milioi haur baino gehiago hiltzen dituztela:
|
|
|
kolorea, 14 dolarreko prezioa du eta, besteak beste, oinarrizko funtzionalitateak, SMSak bidaltzeko eta jasotzeko funtzioak, irratia, linterna, alarma, erlojua, argazki kamera eta MP3 erreproduzitzailea. Operadoreek babesten
|
dituzte
Munduko erreferentziazko operadore handiek badakite beren merkatu berrietan sartzea prezioen araberakoa da mugikorrak saltzen direnez, beraiek izatea erabaki dute espekulazioak saihesteko kostuak ezarri eta fabrikatzen dituztenak. Vodafonek Vodafone izeneko modelo bat diseinatu du.
|
|
|
Gaur egun, hainbat ikerketa egiten ari dira, ezezagun horiek argitzeko asmoz. Bioteknologiari dagokionez, lehentasunezko gaixotasun infekziosoen ondoriozko alarma biologikoek, batez ere, osasun eremuan eragiten dute, eta 35 milioi pertsona baino gehiago biltzen
|
dituzte
mundu osoan. Horrez gain, kimikariak nekazaritzan erabiltzen dira, edo ingeniaritza genetikoaren espezializazioaren ondoriozko arriskua ere nabarmentzen da, oraindik ezagutzen ez diren ondorioekin.
|
|
|
Hala ere, epe luzera, bihotz biriketako osasunari eragiten diote, heriotza tasa handitzen dute eta bizi itxaropena murrizten dute: urtero milioika heriotza eragiten
|
dituzte
mundu osoan. Dena ez da kaltegarria.
|
|
2011
|
|
|
Jared (ahotsa eta gitarra) eta Shannon (bateria) Leto dira liderrak eta, 2007 urtetik, Tomo Milicevic dabil eruekin (gitarra eta teklatua). Estudioko hiru lan dauzkate kalean eta 4 milioi ale baino gehiago saldu
|
dituzte
mundu osoan.
|
|
|
Horren ondotik, bi eratako jarrerak erakutsi
|
dituzte
munduko herrialdeek. Batzuek arriskutsutzat jotzen dituzte gordailuak; noizbait, nolabait, birusak ihes egingo balu, ondorioak izugarriak izango liratekeela uste dute.
|
|
|
Biriketako gaixotasunek heriotza asko eragiten
|
dituzte
mundu osoan. Haiek hobeto ikertu ahal izateko teknikak garatu ditugu gure lanean, karraskari txikiak erabiliz.
|
|
|
Energia enpresei dagokienez, inguruan interes estrategikoak dituzten konpainiak dira herri matxinaden aurrean ahulenak, hala nola Gas Natural eta Repsol. Eraikuntza enpresa batzuek ere akordioak egin
|
dituzte
mundu osoan eragina duen krisi horrek kaltetutako herrialdeetako batean azpiegiturak garatzeko. Baina, atera al daitezke onuradunak krisi honetako beste enpresa batzuk?
|
|
|
Klima aldaketara egokitzeko estrategiak ebaluatzen
|
dituzte
munduko sei arro hidrografikotan, besteak beste, Guadianan.
|
|
|
Ezer ez dakitenek, asko dakitelakoan, botatzen
|
dituzte
munduko astakeriarik handienak. Dakienak, ordea, moderatzen du bere diskurtsoa.
|
|
2012
|
|
|
Askoren izenean: pido la paz y la palabra proiektuan, bakeari buruz hausnartzera deitu
|
dituzte
mundu osoko 50 poeta ezagun, bakegintzan kulturak daukan zeregina aitortze bidean; antolatzaileen hitzetan: «Poesiak egia handiak azaleratzen ditu, kontraesankorrak izan arren».
|
|
|
2012an baita estudioetara itzuliko da The Beach Boys eta taldearen 50 urteurrena ospatzeko hainbat zuzeneko eskainiko
|
dituzte
mundu osoan zehar.
|
|
|
Gaur egun, era askotako zakilak
|
dituzte
munduan dauden milaka espezieetako arrek: jabearekiko handiak, txikiak, lau burukoak, birakariak...
|
|
|
Ottawako Gutuna onartu zenetik, hainbat ebazpen sinatu
|
dituzte
mundu mailan, maila nazionalean eta toki mailan ere, osasunaren sustapenaren eta gaixotasunaren prebentzioaren alde.
|
|
|
Jario hazkor horiek inoiz ez bezalako ukipenean jarri
|
dituzte
munduko kulturak.Horrela, lehenago kultura baten lurraldearen mugan gertatzen zen elkartrukea, gauregun lurralde eta maila guztietara hedatu da. Elkartruke hori, gainera, ez da bi edohiru kulturaren arteko harremanetara mugatzen, kultura ugariren artean gertatzen daaldi berean.
|
|
|
Ordudanik indigenek asko zaindu eta jorratu egin
|
dituzte
munduko gizarte zibilekin izandako kontaktuak. Kontaktu horiek agenda paradiplomatiko indigenaren muina dira.
|
|
|
Eta argitaletxe honen bitartez, Ekialde Hurbileko idazle ospetsuenek euren istorioak zabaldu
|
dituzte
munduan zehar.
|
|
2013
|
|
|
Gauza asko gertatu da geroztik: filma aurkeztuz batera 64 kontzertu eman
|
dituzte
munduan barrena, Amerikan, Europan eta Asian. Haiek utzitako" zuloa" bete beharra dago orain.
|
|
|
Gehien gehienek irispide onak izan dituzte: lautik hiruk aparkatzeko lekuak bereizten dituzte ezintasunen bat dutenentzat, eta %38k, eskailerak ez ezik, arranpak ere eduki
|
dituzte
mundu guztia sar dadin.
|
|
|
habitaten adierazgarri izendatutako tokiak, zeinek berritzen eta erakusten baitute kontserbazioaren eta garapen jasangarriaren arteko erlazioa. Dauden estatuaren eskumenekoak dira toki horiek, baina estatu mailako, eskualde mailako eta nazioarteko ideiak eta esperientziak partekatzen
|
dituzte
Munduko Biosfera Erreserben Sarean. Gaur egun, 551 eremu daude, 107 herrialdetan banatuta.
|
|
|
Francis Valadj Codex Alimentariusen helburua, sortu zenetik, mundu osoko elikagaien kontrola arautzen duten araudiak bateratzea izan da. Codex en arabera, milaka milioi tona elikagai ekoizten, merkaturatzen eta garraiatzen
|
dituzte
mundu osoan. Kontsumitzaileen artean, Codex Alimentariusen erabakien irismena oso zabala da, baina ez dira lotesleak ikuspegi juridikotik.
|
|
|
Zientzia gogorretako ikertzaileek razionalizazio zientifikoetan oinarritutako prismatik ikusten omen dute mundua, ikerketetatik auto elikatzen dute haien mundu ikuskera. Gizarte zientzietako ikertzaileak irekiagoak izaten omen dira, eta hain razionalak ez diren iturriak ere erabiltzen
|
dituzte
munduari buruz duten ikuspuntua osatzeko. Salbuespenak daude, baina medikuntza alopatikoa garaile bihurtu den garai honetan (fenomeno aski berria da, azken mende eta erdikoa), neurri handi batean horiek dira joera nagusiak.
|
|
|
Batetik, ekimen kontua da, hemen zubitxo hori sortzeko ekimena izan da. Bestetik, estatutik ezarri diren hebraiera bezalako hizkuntzen, erromanikoak diren hizkuntzen, edota beste nonbait indartsuak diren hizkuntzen kasuan ez bezala, euskararen baldintza batzuek gauza askotan ukitzen
|
dituzte
munduko ertzeko hizkuntzen baldintza batzuk. Ehunka xehetasun zaizkie interesegarri.
|
|
2014
|
|
|
Garrantzia eman zaio, ordea, alderdi akademizistari, fakultatekoari. Eta horietan korronte berak lantzen
|
dituzte
mundu osoan. Orain, fakultateetatik ateratzen dena daukagu; eta gauza bera da hemen, Tokion edo New York, halere, ona da kanpoan egonaldiak egitea?.
|
|
|
hanken zainketa une atsegin bihurtzea, animalia horiek zenbat azazkal dituzten jakitea, eta zer luzera moztea, gehiegi ez eragiteaz gain felido itsusienak ez ahazteko. 1 Katuari azazkalak moztu, poliki poliki Katuaren azazkalak bi astean behin moztu behar dira, eta komeni da felido beldurtiak hanketan laztanduta egotea, lasai daudenean Katuek azazkalak osasuntsu eduki behar
|
dituzte
mundua esploratzeko eta beste batzuekin komunikatzeko, urradurekin uzten dituzten ikusizko eta usaimenezko marken bidez. Felidoak ere behar dira azazkalak ondo zainduta edukitzeko, ingurune natural batean bizi direnean, eta estresa askatzeko. «Katuen berezko jokabidea da Armañar.
|
|
|
2011n, meategi horietan ingurumen zuzentarauak ez betetzeagatik zigortu zuen Espainia Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak. 8 Biescasko kanpineko erriada Hondamendi naturalek eragin katastrofikoak izan
|
dituzte
mundu osoan, azken urteotan. Adituek diotenez, gizakiak naturan duen eragina eta erabaki okerrak dira, adibidez, arrisku eremuetan eraikitzea.
|
|
|
Irudia: Gorde txilibitua Ezkontzeko betebeharra duten neskatoek milioi asko
|
dituzte
mundu osoan. UNICEF haurren arteko ezkontza «askoz arruntagoa dela uste du emakumeen mutilazio genitala eta bizitza osorako desabantailen eta gabezien arrazoia«.
|
|
|
Elikagaiak, ur gozoa, sendagaiak, erregaiak eta beste lehengai batzuk uharteetatik sortzen dira, eta lanpostuak eta aberastasun ekonomikoa sortzen dituzte. Koralezko arrezifeek urtean 296.000 milioi euro sortzen
|
dituzte
munduko ondasun eta zerbitzuetan, NBEko datuen arabera. Uharte estatuetako esportazio guztien% 30 dira turismo diru sarrerak, eta munduko batezbestekoaren% 5 Kultura ondare garrantzitsua dute.
|
|
|
Nazio Batuen Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundeak (UNESCO) katalogatutako Gizateriaren Ondarearen hainbat ondasun uharteetan daude, eta bi kategoria horien konbinazioa da. Gainera, uharteek kultura eta hizkuntza ondare aberatsa dute, eta hainbat musika genero ekarri
|
dituzte
mundura.
|
|
|
Modu batean edo bestean, nazio ekonomiaren gainbeherarekin agertzen da mundu mailako sare ekonomiko erraldoia. Enpresa handiek fabrikak eta sukurtsalak eraikitzen
|
dituzte
munduko bazter guztietan, ekoizpena mundu osoan zehar hedatua da herrialde bakoitzean etekina ateratzeko helburuarekin. Geroz eta nabariagoa da, Sloterdijkek adierazi bezala, munduak diruaren inguruan biratzen duela.
|
|
2015
|
|
|
" Ebolak erakutsi zuen osasun sistemek funtzionatzen ez duten lekuetan mota horretako epidemiak krisi humanitario bilakatu daitezkeela", dio Zabalgogeazkoak. Mugarik Gabeko Medikuek 2.500 langile baino gehiago
|
dituzte
munduan barna, lekuan lekuko 30.000 profesionalekin batera aritzen direnak.
|
|
|
Euskara eta Euskal Kultura irakurletzak oso ongi baloratzen
|
dituzte
mundu osoko unibertsitarioek, hala edukiei (%70), nola metodologiari (%74), eta baita irakasleari (%76) dagokionean ere. Azkenik, atzerriko
|
|
|
146 domina zipriztinduta. Analisi «susmagarriko» atletek 146 domina lortu
|
dituzte
Munduko Txapelketetan eta Olinpiar Jokoetan.800 ezohiko emaitza. Emaitzetan, zazpitik bat ezohikoa da edo dopinarekin lot daiteke.Londresko Jokoetako hamar domina. Emaitza «susmagarriko» atletek hamar domina lortu zituzten Londresen.Errusia zerrendaren buruan.
|
|
|
Stevenson, Savón, Romero, Gómez, Avalado, Solís? 32 urrezko domina lortu ditu olinpiar jokoetan, eta bere kirolariek 66 aldiz irabazi
|
dituzte
munduko txapelketak. Milioika dolar eskaini dizkiote AEBetara joateko entrenatzera, eta beti egin die uko eskaintza oparoei:
|
|
|
egindakoak, betetzen
|
dituzte
Munduko Kopako estandar
|
|
|
Dakizunez, multinazionalek hainbat produktu manufakturatzen
|
dituzte
munduko hainbat tokitan.
|
|
|
Zuzen jokatuko dute pertsona horiek, Jauna ez iraintzeko erabakirik sendoena hartuak badaude ere, Hura iraintzeko arriskuetan ez sartzeaz; izan ere, lehen egoitzetatik hurbil daudenez gero, erraz itzul daitezke haietara; haien sendotasuna ez dagoelako oinarri irmoen gainean jasoa, sufrimenduetan zailduak direnak daudenez; hauek ezagutzen
|
dituzte
munduko ekaitzak, badakite beldur gutxi izan behar zaiela haiei eta ez dela haren pozen desirarik izan behar eta jazarpen gogor batez, guri kalte egiteko deabruak prestatzen ongi dakienaz, balitekeela itzultzea haietara, eta asmo onarekin joanik, besteen bekatuak kendu nahirik, honetan gainera letorkiokeenari ezin eutsi izatea.
|
|
|
2014 urteko udaberritik hona, inoiz jasaniko ebola izurrite handiena ari da gertatzenAfrika mendebaldean eta bere oihartzuna ikaragarria izan da mundu osoan zehar. Ebolarenkutsakortasun eta hilkortasun mailek alerta egoeran j arri
|
dituzte
mundu osoko herrialdeak.Baina, nola ulertu edota irudikatu dugu izurrite hau Euskal Herrian. Nolako arrisku hautemateasortu du ebolak?
|
|
|
Hori guztia oztopo izan da komunikabide interaktiboek beren bidea egin dezaten komunikabide tradizionalek inposaturiko hegemonian; nolanahi ere, gero eta gehiago direnez eta gero eta gehiago erabiltzen direnez, denbora gutxi dute guztiz finkatzeko eta instituzionalizatzeko. Ildo horretan, Digital, Social & Mobile Worldwide in 2015 txostenean (We are social, 2015), xehetasun handiz bildu
|
dituzte
munduko 240 herrialdetako baino gehiagotako estatistikak eta 30 ekonomia handienen soslaiak. Une honetan, munduko estatistiken eta datu digitalen biltegi handiena da txosten hori, eta hango datuek berresten dute gailu mugikorrek gero eta indar handiagoa dutela mundu digitalean eta ondorioz munduko herritarren% 50ek baino gehiagok erabiliko duela Internet 2016aren bukaeran.
|
|
|
«Hezkuntza maila guztietan egiten da, klase sozial guztietan eta erlijio talde askoren artean (musulmanak, kristauak, animistak), nahiz eta erlijio bakar batek ere ez duen nahitaezkotzat hartzen», adierazi du Nazioarteko Planak. Minutu oro lau neskatila mutilatzen
|
dituzte
munduan Amnesty Internationalek ohartarazten du minutu oro lau neskak jasaten dutela ablazioa munduan. «Ziur aski, emakumeen eta gizonen giza eskubideen urraketa sistematiko zabalduenetako bat da».
|
|
|
Martxoak 8: emakume hauek zure eskubideak defendatzen
|
dituzte
mundu osoan
|
|
|
Akuiferoak lurrean agortzen dira Irudia: Jose Luis Mieza Munduko 37 akuifero handienetako 21ek itzuli gabeko puntuak gainditu
|
dituzte
Munduko lurpeko akuifero handienak, ehunka milioi pertsonentzako ur gezako iturri bat, erritmo kezkagarrian agortzen dira. Horrela jakinarazten du Water Resources Research aldizkari zientifikoan argitaratutako artikulu batek, Jay Familiglietti, Kalifornian (JPL), Kaliforniako (JPL) zorrotadako propultsio laborategiko zientzialari senior baten buru.
|
|
|
Irudia: FAMSI Nesken errealitatea zenbakitan 15 eta 19 urte bitarteko 15 milioi neska baino gehiagok seme alabak ekartzen
|
dituzte
munduan Haurren arteko eskubideen berdintasuna sustatzeko erakunde aktiboenetako bat Nazioarteko Plana izan da. 2014 urtean argitaratu zen «Niña ser Niña» izeneko azken txostenean, eta bere urteko seriearen zortzigarrenean, agerian geratzen da behar partikularrak eta txikien eskubideak ez direla kontuan hartzen.
|
|
2016
|
|
|
Hor daude Troika, Europako Batzordea, Nazioarteko Diru Funtsa, Merkataritza Mundu Erakundea, eta horien gainetik ideologia mamitzen dieten Bildelberg Kluba, Davoseko Foroa, Trilaterala, non munduko aberatsenek, eskuin eta sozialdemokrata alderdi politikoek, sindikalista ustelek eta zenbait irakasle" ospetsu" parte hartzen duten. Horiek guztiek egosten
|
dituzte
munduko erabaki eragingarrienak.
|
|
|
Helize formako poliuretanozko sei puskaz osatuta dago, eta zatiak termalki itsatsita daude. Soilik termalki lotutako baloiak, hau da, berotan erreakzionatzen duen lekedarekin egindakoak, betetzen
|
dituzte
Munduko Kopako estandar zorrotzak baloiaren biribiltasunari dagokionez.
|
|
|
Dakizunez, multinazionalek hainbat produktu manufakturatzen
|
dituzte
munduko hainbat tokitan. Horietako batzuk xehetasun handiagoz ikertuko ditugu, eta horretarako multinazionalen beraien webguneak baliatuko ditugu.
|
|
|
Oro har, estatu zibila denetik (17 mende erdian Baigorrin) eta gaur arte, Ameztoikoek bizi luzeak izan dituzte: 80 bat urte, baina batzuk 100 urte baino gehiago pasatu
|
dituzte
mundu honetan. Bernard Zaldu Ameztoiko nagusia zena, 1610 aldean sortua, 1718an hila, 107 urtera iritzi zen, estatu zibilak 1717an baieztatzen duenaren arabera:
|
|
|
Maltako isla. 450.000 Maltarrek ez dute beren uharteko bankuekin aski, zortzi banku of shore hazten
|
dituzte
munduan barna, bat 64.500 biztanlerentzat. Bosgarren tokian bi ezohiko aurkitzen ditugu:
|
|
|
janaria ez da euskal moldekoa izanen, baina euskal ‘txotx’ estiloan eskainiko dute sagarnoa. Ukanen
|
dituzte
munduko hainbat sagarno, horien artean euskaldunak. Sagarnotegiak ‘Black Twig cider house’ hartuko du izena eta jabeek HERRIAri erran diotenez, lehenengo lekua izanen da Estatu Batuetan, sagarnoa ‘txotx’ estilo euskaldunean zerbitzatzen, esan nahi baita afaldu bitartean mahainetik jaiki eta barrika edo kupelera joanik, zuzenean sagarnoa ‘txotx’ean basoratu eta edateko.
|
|
2017
|
|
|
Mundu mailan, klima aldaketak tenperatura epelagoak eragiten ditu, eta, ondorioz, itsasoaren maila handitu egiten da eta ekaitzak gogorragoak dira. Baina aldaketa horiek ondorio kaltegarriak eta negatiboak
|
dituzte
mundu mailan eta nazio mailan, baita tokian tokikoak ere. Hona hemen gure ingurunean izan daitezkeen ondorioetako batzuk:
|
|
|
Futboleko joera nagusiak aztertuko
|
dituzte
munduko punta puntako izen handiek
|
|
|
Pobretuen artean gehienak emakumeak dira, kasualitatea ote da? Emakume pobretu horiek hitz egiten
|
dituzte
munduko hizkuntza minorizatu gehienak, kasualitatea ote da?
|
|
|
Arats hortan dira banatu erosgai etikoak. Saskitik ala itzuliko herrietarik manatua zuten guziek hor eskuratu
|
dituzte
munduko kafe, dutea, irrisa, xokoleta eta bestelako erosgai guziak. Lau mila euroren gauza izan da hor banaturik, zenbat hiruetan hogoi familiek lehenagotik manatua etxerat eramaten zutelarik.
|
|
|
Azken urte hauetan, berrogei milioi hektara lur erosi
|
dituzte
munduan barna sozietate industrialek, ez jatekoa egiteko bainan agropetrolioa.
|
|
|
Eta zorigaitzez xede hortarik urruntzen ari gira beti eta gehiago, gaur egun. Hala nola dion Xiprik: " Azken urte hauetan, 40 miliun hektara lur erosi
|
dituzte
munduan barna sozietate industrialek, ez jatekoa egiteko, bainan agropetrolioa". Jatekoa lehen dago, petrolio guzietarik urrun, bainan aberatsek bertzela daukate, jende pobreak mespretxatuz behin betikotz.
|
|
2018
|
|
|
Txina mundu mailako nekazaritzan eta elikadura ekoizpenean potentzia nagusi bilakatzeko estrategiaren barruan dago Bi guneak ekimena. Alde batetik, Erakusketa guneak antolatu
|
dituzte
mundu osoan, Tajikistanen, Mozambiken, Ugandan, Fijin, Laosen, Kanbodian... Hauetan Txinako konpainiek lekuko gobernu edo konpainiekin lan eremu bereziak antolatzen dituzte, merkataritza librezkoak.
|
|
|
Ertzaintzari argi ibiltzeko eskatu dio epaileak, eta manifestazioaren kontra egiteko, jarritako baldintza horiek betetzen ez badira. Israelgo eta Alemaniako poliziek omen
|
dituzte
munduko segurtasun eta kontrol sistema eraginkorrenak. Ertzaintzan aspaldidanik dute aditu horien berri.
|
|
|
Mundu mailan mediterraneoaren mendebaldean zehar (kostalde Atlantikora arte) zabaltzen da. Artelatzaren basoek 2.500.000 Ha hartzen
|
dituzte
mundu mailan. Baso azalera handienak penintsula iberikoan kokatzen dira eta ordenean hurrengo azalera handienak Magreb, Frantzia eta Italian (Korsika, Cerdeña eta Sizilia) kokatzen dira.
|
|
|
Eta baita ere, pertsonen osasuna zaintzen duten nazioarteko, Europako eta tokiko erakundeak. Elikagaien segurtasuna hobetzeko, herritarrei informazioa emateko eta pertsonak hobeto elikatzeko programak eta kanpainak diseinatzen
|
dituzte
Munduko Osasun Erakundeak (OME), Elikagaien Segurtasunerako Europako Agentziak (EFSA) edo Nekazaritza, Arrantza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioak (MAPAM). Hurrengo ekimenak gure dietaren eta jaten ditugun elikagaien kalitatea hobetzeko ahaleginaren tokiko hiru adibide dira:
|
|
|
WhatsApp ezinbesteko aplikazio bihurtu da, ia telefono mugikorrik gabe. Izan ere, duela gutxi argitaratu duenez, Mark Zuckerberg (gaur egungo konpainiaren jabea), Facebooken, aplikazio honen erabiltzaileek 1.500 milioi aktibo baino gehiago
|
dituzte
munduan, eta egunean 60.000 milioi mezu bidaltzen dituzte. Nahiz eta aplikazio honetan erregistratzeko Espainiako gutxieneko adina 14 urte izan, IS4K en laguntza lerroa adin horretatik beherako haur askok dagoeneko erabiltzen dute.
|
|
|
Tomate batzuek zaporea galdu dute. Juan Carlos Gázquez Mediterraneoko nekazaritza intentsiboko ikerketa zentroko Cajamar Estazio Esperimentaleko koordinatzaile teknikoak eta transferentzia koordinatzaileak azaldu duenez, “barietate batzuek merkataritza bizitza luzeagoa dute, eta zaporearen zati bat sakrifikatu dute, baina ekoizpen balio handiak
|
dituzte
munduko biztanleria gero eta handiagoa elikatzeko”. Artikulu honetan azaltzen da zergatik tomate batzuek ez dakiten «baratzean», baina laster berreskuratuko dute gustu hori.
|
|
|
Aldiz, biek ezagutzen dituzte Rihanna eta Justin Bieber. Globalizazioaren aroan, euskaldun guztiek ezagutzen
|
dituzte
munduan zehar ezagun bihurtzen diren artistak. Serie eta marrazki bizidun berak ikusten dira telebistan; ikusle batzuekin frantsesez mintzo dira, besteekin espainolez.
|