|
2009
|
|
|
Pete Aguereberry Shorty Harrisekin zihoan urre aurkikuntza historiko hura egin zenean Harrisburgen, Panamint mendietan; hobeto esanda, Pete bera izan zen aurkikuntza egin zuena. Duela 36 urte izan zen hori, eta geroztik Harrisburgek bat batean sortutako beste mea herri askoren
|
bide
berbera hartua du aspaldian. Baina Pete Aguereberryk hantxe jarraitzen du bere hasierako alor huraxe ustiatzen?
|
|
|
Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela. Jakina, gai hori buruan, berak beti hartzen zuen
|
bide
okerra, beti aldrebes. Hasieran Iñaki oso erne egoten zen eta esaten zigun:
|
|
|
ez, hortik ez, beste aldetik. Baina gero bera ere kutsatu egin zen eta azkenean denok joaten ginen
|
bide
okerretik.
|
|
|
Konparazioak konparazio, tristurak inguratzen nauen egun horietan, nire borrokatzeko gaitasuna, nahia eta beharra direla-eta, gure euskara maiteak borrokatu behar duen bideaz pentsarazten dit nire
|
bide
propioak. Biak antzekoak direla pentsatzen dut eta horrek nire errepidean aurrera jarraitzeko ematen dizkit indarrak, eta buruari hauxe galdetzen diot:
|
|
2010
|
|
|
Eta iruditzen zait literaturak izan lukeela horren aurkako antidoto, hots, topikoaren, klixearen aurkako; eskaini lukeela zerbait berria, berezia, besterik ez bada desberdina, egunerokoan akitzeraino errepikatzen diren horietatik urrun. Liburuak
|
bide
interesgarri bat hartzen du emakumeez hitz egiten hasten denean, gaur edadeko diren emakumeez, horien larrutik: «Besteen zerbitzari izateko hezi gintuzten emakumeak eta zer egin zerbitzatzeko edo zaintzeko inor ez daukazunean?
|
|
|
Baina Pessoa, Eliot eta enparauak igaroagatik, poesia oraindik halako aitortza batekin erlazionatzen dugu, non ahots poetikoak, gutxi asko, benetakotasun bat gordetzen baitu. Horregatik da poesian asaldagarria narratiban ez dena, eta, hain justu, zirrikitu hauek
|
bide
emankorrak direla begitantzen zait.
|
|
|
«Pintzela bota den mendi kasko» (Fudesute mine) estanparen leienda: te etxea
|
bide
horiaren bazterrean dago erroitzari hurbil. Bazterrak ikaragarriak:
|
|
|
1 Itzulpen lana, nire kasuan behinik behin, ikasteko eta ikertzeko eta euskararen baliabideetan barnako bidaia ere bada, beste batek idatzitako testuan buru belarri murgiltzeko aukeraz gainera. Alde horretatik, itzulpen literarioa
|
bide
emankorra eta atsegingarria izaten zait gehienetan. Zenbait gauza sakon sentitzeko bidea, mezu edo irudi edo gogoeta batzuekin identifikatzeko modua, euskararen baliabideak ikertzeko eta, igual, zerbait erabili eta proposatzeko era ere bai.
|
|
|
Hobeto egon gintezke, hala ere, nola ez. Baina, nire ustez,
|
bide
onetik goaz. Eutsi behar.
|
|
|
Sortzaileak, hala poetak nola nobelagileak, inspirazio iturri izan lezake egoera. Jakina egoera gogorra dena, etxekoetatik eta lagunetatik aparte bizi zara, baina idazteko
|
bide
ederra ematen dizu. Dena dela, erbesteratzea ez dadila betikotu, orduantxe akabo bestela, inspirazio iturri beharrean, neurri gabeko zigor izango da.
|
|
2011
|
|
|
Aritz ere bat etorriko da nirekin, «Mahai gainean kolpea» (Deia,) iruzkinean agertu zuen moduan. Gustuko izan dut, era berean, Leire Lopez Ziluagak Berrian() egin zion erreseinan ere
|
bide
honetatik esan zuena: «Betoz bestelako ikuspegietatik idatzitako liburuak, baina izan daitezela argudioetan honen pareko».
|
|
|
Finean, leku ezagutu bakoak, deskubrimendu goiztuen eskutik izandako munduratze bat, tarteka bortitza, tarteka gozoa, baina beti harrigarria. Berez, iraganaren geografia osatzen laguntzen duten flashak dira, mapa txikiak, egindako
|
bide
horretan barreiatuta geratu diren ogi txapurrak, eta lorratz horiei segika 1978ko udara egin dut jauzi, iraganaren pertzepzio garbia (ia ia fisikoa) lehenengoz izan nuen aldi hartara.
|
|
|
Zergatik? Zergatik aukeratzen da
|
bide
hori eta ez besteren bat. Ez al dago beste modurik adierazteko esan nahi den hori?
|
|
|
Ni ez naiz nor eredu berriak inori erakusteko, baina egarri bat sortua zait, eta
|
bide
horri sakonago heldu behar zaiola iruditzen zait, ez bakarrik artista plastikoei eta musikariei «letra» apaingarri edo hurbilketa girokoak eskainiz, baizik eta sortze prozesuan berean inplikatuz. Musikariekin lan asko egin izan dute poetek gure artean, batik bat kantautoreekin, Javier Muguruzaren estilo errezitatibo poetikora iristeraino.
|
|
|
Xabierren erantzuna, lepoa tentetu eta
|
bide
hertsiaren erdian jartzea, bere gonbitoetatik hurbilegi. Joneren kopetakoak haren aurpegi mukiz eta malkoz beteari eman dio oraingoan argia.
|
|
2012
|
|
|
Artean bizitzak
|
bide
bakarra zuen, Urrestillako ametsetik zerurakoa, Paristik 864 kilometrora bizi nintzen eta on nahiak 140 kilometro harantzago eraman ninduen. Betiko ametsa izan nuena gauzatzera, sotana hartzeko beharrezko zen bidea egiten hastera, Xabierreko gaztelura.
|
|
|
Agian eskaini ere ez zizuten eskainiko halako ardurarik. Berriro ere, hara?, lehen ardura onartu eta hor egindako bideak eramaten zaitu, une batean,
|
bide
hori utzi eta bestelakoa hartzera; aurrekoa samurra ez bazen, ondorengoa askoz pikeagoa, astunagoa.
|
|
|
Eskuko telefonoaz deitu nien bizkartzainei, andrea nora joan zen ez banekien ere. Gero pentsatu nuen amaren minaren arrazoiak gogorarazi behar nizkiola neskari, ulertarazi behar niola zer nolako tentsiopean bizi zen, baina berehala baztertu nuen
|
bide
hori, alabak amari erantzundakoa gogoratuz. Berak egin zuen hitz lehenik, amaren segurtasunaz kezkatuta.
|
|
2013
|
|
|
Ruben Bertomeu Los viejos amigoseleberrian dago jadanolabait, Los disparos del cazador izenekoan ere bai. Baina hasierako lanak argiarenak ziren moduan, adibidez, La buena letra?, ulergarriak, Espainiako historia garaikideaberridazten edo finkatzen dutenak, gero hasten dira iluntzen, adibidez, eta berriz, Los viejos amigos?, zailtzen, korapilatzen, azken
|
bide
horrek Crematoriohonetan hartzen duen arte gaina. Eta bai, testamentu moduko bat da Crematorio, testamentu literario batidazle valentziarraren kasuan, bere mamuak biltzen ditu, bere gaiak; baina belaunaldibaten bizi testamentua ere bada, belaunaldi batek izan dituen ametsen, edan dituenerreferenteen, hartu dituen bideen konpendio moduko bat.
|
|
2015
|
|
|
Militar nazi haiek oinez igo ziren goiko partera, eta gero segi egin zuten bertakoek Aitzpeko Minak deitzendioten lekurantz. Gaur egun Aitzpeko Minetarainojoateko
|
bide
ederra dago, autoz ere lasai asko joandaiteke, baina garai hartan oinez joan beharra zegoennahitaez. Herritik Minetara joateko badago kilometropasea, apika bi kilometro.
|
|
|
Maldan Behera (1960) poema liburutik Harri eta Herri liburua idaztera doan bidean, Gabriel Arestik()
|
bide
zaila egin zuen. Aldaketa, baina, ez zen bat batekoa izan; artean ongi argitaratu ez zen Zuzenbide debekatua dago, oso berandu arte (Karmelo Landa, 1986) ongi ezagutu ez genuena.
|
|
|
Harri eta Herri liburuak haustura nagusia dakar Gabriel Arestiren poesian eta euskal poesiaren historian. Ibon Sarasolak (1976) aipatu zuenez, Maldan Beherak ekarri zuen porrotetik sorturiko erreakzioaren fruitu izan zen Harri eta Herriren idazkera, beste
|
bide
argiago eta gizartearekiko hurbilago bat bilatzea. Dena dela, arazoa, gizarte bizitzan gertatu ohi den moduan, askoz ere konplexuagoa da.
|
|
2016
|
|
|
Edo, zer esanik ez, egunero elkarrekin lan egiten genuen ekipo teknikoarekin genuen rollo ona, kamerekin, errealizadoreekin, argitzaileekin, ile apaindegi eta makillajeko jendearekin, jantzitegikoekin, atrezzokoekin eta abarrekin. Eta, egun sinestezina dirudien arren, hasiera hartan produkzioko bulegoarekin ere bazegoen denok
|
bide
beretik gindoazelako sentsazio hori. Gerora etorri zen ekipo bakoitzaren «zilborreratzea», talde bakoitzak bereari begiratzea.
|
|
|
aberri gaiak, gaztaroko maitemina, eta, azkenik, gizartea. Orokorki, nonbaiteko
|
bide
ugarietan dabilen ahotsa da Otsalarrena.
|
|
|
Neogramatikak marko teoriko nahikoa eman zion bizirik ziren hitzak edo fonemak aztertu eta haien historia lege positibisten bidez eraikitzeko. Detektibeak eta giza zientzia deduktiboak
|
bide
berbera jarraitu dute: gaurkotik hasi gertatu zena adierazteko.
|
|
|
Langile poetaren irudia bete zezakeen Otsalarrek, fabriketan hazi eta poesia idaztera heldu den langilearena. Otsalarren olerkiek
|
bide
berezia egin zuten eta ez zuten askorik maite fabriketako giroa. Herri lirikatik hurbil hasi zen poesia egiten.
|
|
|
Pessoaren heteronimo zen Alvaro de Camposek esan bezala, «o interese por tuto na vida». Aniztasunarekiko arreta honek bultzatu zituen beharbada hain jakin min desberdinetako kideak biltzera, geroan ardura eta
|
bide
zeharo desberdinak izan dituztenak.
|
|
|
Azalpen eta datu objektiboen zale zen idazle frantsesa, irakurlearen iritzi askatasunaren aldekoa. Baina lekeitiarra ez da oraindik
|
bide
horretan hasi eta pertsonaien ahotan jartzen ditu sarritan narratzaile idazlearen iritziak, zuzen zuzenean pertsonaion jokabideak epaitzen ez dituenean.
|
|
|
Jendea Zuberoara biltzen da pastoralaren karietara, baina pastoralak badu bere
|
bide
ttipi bat egina hemendik kanpora ere?
|
|
|
80ko hamarkada hastearekin batera ekin zion interpretazio lanari, eta ibilbide oparoa egin du joan den hogeita hamar, kasik berrogei urte honetan. Literatura irakasle zen Segoviako ihesan parte hartzeko castingean bere burua aurkeztu zuenean, eta filmak izandako arrakastak, eta bertan egindako lan onak, Klarak
|
bide
harixe segitzea ekarri zuen. Eusko Jaurlaritzaren Antzertin egin zituen arte dramatiko ikasketak, eta hainbat eta hainbat film, telesail eta antzezlanetan egin du lan.
|
|
|
Lehertze bat izan zen. Gero, pixkanaka pixkanaka hustu egin zen hura, eta, orain,
|
bide
hori egin eta gero, lehen baino askoz okerrago gaude. «Zer gertatu da, ordea?
|
|
|
Kolektibo izaera edo egitura daukate haietariko batzuek, eta Metrokoadrokaren kasua berezia da, bere baitan poesia, arte eszenikoak, musika eta arte plastikoak biltzen baitira. Dena dela, beste batzuek ere elkartu ohi dituzte arte mota diferenteak, baina lehen esandako galdera zentralak agerikoak izan dira muntaia batzuetan. Itzulera, Errautsak, Hamlet, Zuek??, eta arlo horretako gailurra Dejaburen Gure
|
bide
galduak harekin konkistatu zen. Geroan Arrastoak lanarekin errepikatu zuten balentria eta kasu bietan ohoratuak izan ziren Donostia Antzerki Sariarekin.
|
|
|
Bidean, gainera, alboko onura batzuk etorri dira, oraingo gerretan alboko kalteak sortzen diren bezalaxe, hau da, nahita bilatuta: gazte jendea sano zaletu da beren moduko antzezleengandik jaiotako
|
bide
horrekin, a ze sorpresa, oraingo gazteek ez dituzte maite XIX. mendeko moldeak!?, eta bide berean beste talde eta sortzaile batzuekin elkartu dira, Dejaburekin nagusiki. Juglarea, puta eta eroa, Aulki hutsa, Errautsak, Publikoari gorroto edota Hamlet bezalako lan eredugarriak plazaratu, beren zirkulutik kanpoko eragileak bildu eta Euskal Herri osoko antzezleak elkartu dituzte, ikusgarritasuna eta gaurkotasuna emanez euskararen bizitzari.
|
|
|
Bidean, gainera, alboko onura batzuk etorri dira, oraingo gerretan alboko kalteak sortzen diren bezalaxe, hau da, nahita bilatuta: gazte jendea sano zaletu da beren moduko antzezleengandik jaiotako bide horrekin, a ze sorpresa, oraingo gazteek ez dituzte maite XIX. mendeko moldeak!?, eta
|
bide
berean beste talde eta sortzaile batzuekin elkartu dira, Dejaburekin nagusiki. Juglarea, puta eta eroa, Aulki hutsa, Errautsak, Publikoari gorroto edota Hamlet bezalako lan eredugarriak plazaratu, beren zirkulutik kanpoko eragileak bildu eta Euskal Herri osoko antzezleak elkartu dituzte, ikusgarritasuna eta gaurkotasuna emanez euskararen bizitzari.
|
|
2017
|
|
|
–Ez, Espainia Errumaniaren
|
bide
beretik doa, ezberdintasunak gero eta handiagoak dira hemen ere, eta jendeak alde egingo du. Gainera, hain da aspergarria zuen País Vasco hau!
|
|
|
Etxekoen presiorik izan zenuen
|
bide
horretatik jotzeko?
|
|
|
Munduko Bigarren Gerla denboran berpiztuko da, baina kulturan egonez. Ideologiaz kristau demokrata da, Lafitte bera bezala, eta Charritton ere
|
bide
horretarik ibiliko da bururaino. Biek giza eskubideez eta naziotasunaz kezka handia dute.
|
|
|
Nekazalgoak laster hasi beharra zuen iraultza aurreikusi zuen, baita Euskal Herrian bertako teknikariek tokiko laboraria lagundu behar zutela pentsatu. Delako iraultza laster garatu zen, 1960ko hamarkadan, eta horretan parte handia hartu genuen Charrittonek
|
bide
horretara bultzatu gintuen ingeniari gazteek.
|
|
|
Astero egun bat pasatzen zuen Iruñean, irakasten zuen biologian kurtso baten hartzeko. Aitzineko astean auto ixtripu bat ukana zuen
|
bide
izoztuan eta kotxea Nafarroako garaje batean antolatzen utzia. Horren bila joan zen irakasle lagun batekin, eta itzuleran atxilotu zituzten.
|
|
2018
|
|
|
Euskalki zentralak (lapurtera eta gipuzkera) oinarri gisa hartu eta gainerako euskalkiekin aberastea proposatu zuten txostenean. Gerora Azkuek zehatzago azaldutako «gipuzkera osotua» ere
|
bide
horretatik zetorren, eta tartean Lizardi bezalako olerkariek ere gisa bereko hibridismo dialektalera jo zuten. Euskalkia gainditu eta euskaldun guztientzat idazten ari delarik, Broussain, zelan edo halan, euskaldun guztien elementuez baliatu da euskaldun guztiengana heldu eta guztiengandik hurbil mantendu guran, hau da, inor senti ez dadin urruneko eta arrotz mintzaira horretan.
|
|
|
euskaraz sortutako eta euskaraz bikoiztutako, eta kasu batzuetan euskaraz azpititulatutako? film eta telesail interesgarriak emateko, eta horien bitartez ahozko euskara estandarrean
|
bide
esanguratsua egin balitz, euskarazko prentsaren eta literaturaren bitartez, euskaraz sortutakoaren zein itzulitakoaren bitartez, idatzizko euskara estandarrean egin denaren parekoa?, ez al genuke euskaldungo formatuagoa izango?
|
|
|
Ibonek literatur sena izugarria zeukan, eta Poemagintzan ez ezik, bere prosa bakanean ere ageri da sen hori. Ikusi zuen, ordea, literaturan jardutea ez zela errentagarria, eta ez zuen
|
bide
horretatik jo. I. S.:
|
|
|
I. S.: Bat batean asmatu zuten euskara batua eta nik garbi ikusi nuen
|
bide
horretan sartu behar genuela, ezin genuela Nemesio Etxanizek bezala idatzi! R.
|
|
|
Ez zegoen denen gustura egiterik, eta hura egin zen. Guk argi ikusi genuen
|
bide
hartatik jo behar genuela. Bestalde, euskara duintzeko behar gorria zegoen, euskarari dotoretasuna emateko premia.
|
|
|
alako txartel purtxilik ezdaukagulako! Begira beza Euskaltzainburuak, txartelik gabeko asmaziyo ori,
|
bide
onetik edota iturri leorretik ote datorkiyon».
|