|
2000
|
|
|
Poesiak badu bere zailtasuna, geometriak planoaren azpia ere jakin behar duen gisan azaldu nahi baitu ilargiaren ostea; are gehiago, poesia ezagupide modu berezia da. Den mendreneko ahalegina eskatzen eta bide laburrena eskaintzen duen gure egungo literatura prosaikotu honetan ez da harritzekoa" poesia hermetikoa" izeneko lelopean kokatu izana kritikoek Iñigo Aranbarriren lehen
|
bi
liburuak. Bere poesia ulergaitza zela, alegia(" Ez naiz argi min tzatzen").
|
|
2001
|
|
|
Lehen erraldoi sendo ziren, orain sendoago, bai errekonozimendu sozialean, bai produkzio literarioan. Vianako Printzearen kultur saria eraman du Miguel Sanchez Ostizek,
|
bi
liburu argitara eman eta hitzaurrea egin dio Pablo Antoñanaren bati. Antoñanak, Toño Muroren doktoretza tesiaren aztergai izan ondoren, donostiarren gorazarrea hartu eta bere idazkiren bat euskaraturik argitaratua ikusteaz gainera, ematen eta argitaratzen jarraitzen du, motzean, kondentsaturik gizakien ibileraz kupidaturik, hitz eta esapideak banan banan neurturik esanahian eta erritmoan. Guztiz bestela jokatzen du Sanchez Ostizek, isilik egotera behartu balute bezala, eta bat batean enbarazua kendurikgo rdea izan duen guztia oldarka, aho beteko jarioan eman nahi balu bezala.
|
|
|
Hizkera rena aspergarri bada ere, askoz pozgarriagoak izan dira, guretzat, behintzat,
|
bi
liburu berri aipatzea. Euskara zaporedun, gatz eta piper, gertaera garrantzitsuak, bizimodu baten testigantza egokia...
|
|
|
Zergatik? Nola egin zenuen topo
|
bi
liburuokin?
|
|
|
Halako artifizialkeria ez nuen nik maite. Beste
|
bi
liburu horietan, berriz, euskara naturala aurkitu nuen, eta beste handiuste horiek erabiltzen zutena baino askoz aberatsagoa.
|
|
|
Baina nirea baino ugariagoa duzu Gotzon Garaterena. Nire
|
bi
liburu horiek berriro argitaratu liratekeela esaten dit Joakin Berasategik, aspaldian agortuta daude eta. Zerbait egingo dugu.
|
|
|
Bolada honetan Uztapideren
|
bi
liburu berri horiekin lanez itota ibili naiz. Atañoren Jesusen bizitzaprestatzeak ere denbora asko eraman dit.
|
|
2002
|
|
|
Egileen haserrea pizteko arriskuaz jabetuta ere,
|
bi
libururen izenburuekin eman diot hasiera saio honi: Joan Mari Irigoienen Lur bat haratago (Elkarlanean, 2000) eleberrimardul eta ederrarenarekin eta Jesus Rubioren Euskararen garabideak (Alberdania, 2002) saiakera iradokitzailearenarekin.
|
|
2003
|
|
|
2001 urtean igo egin bada ere, argi eta garbi ageri da hor itzulpenaren proportzioa orain baino handiagoa izan dela taularen hasierako urteetan. Ez dakit nik
|
bi
liburu moten arteko proportzio egokia zein den, oraingo hau ala besteren bat. Badakit jakin beste herri batzuetan pisu txikiagoa duela itzulitako liburuak, hori bai.
|
|
2004
|
|
|
Soinujolearen semealibu ru garrantzitsuagoa da Jokin Muñozena baino. Eta bidegabea da, noski,
|
bi
liburuak elkarren ondoan jartzea, baina zer da sariketa bat, hori ez bada. Bizia lo lanari saria emanda, epaimahaikideek zerbait hautsi nahi izan zutela iruditzen zait.
|
|
|
Eros itzazu Jainkoaren izenean
|
bi
liburu: KantenOhitu ren metafisikaren oinarritzapena eta KantenAr razoimen praktikoaren kritika.
|
|
2005
|
|
|
Gizon amultsua eta jatorra zinez. Eskoletan, batzuetan, irakasleari entzunez gainera,
|
bi
liburu izaten zituen aldamenean, batari eta besteari tarteka begiratu bat egiten ziela. Gehiegi ez ote zen?
|
|
|
Ez dut honetaz gehiago esango,
|
bi
liburu idatziak baititut gaiaren inguruan: New York, New York eta New Yorkeko kronikabeltza.
|
|
|
Hauek komunean daukatena da liburuak arg itaratzea ez dela bere egiteko nagusia edo printzipio sortza ilea. Ekoizle guztien artean %34 dira honelakoak, eta produkzioaren %8, 6 atera dute, hau da, bakoitzak ia
|
bi
liburu.
|
|
2006
|
|
|
Edo hobeto esan: hemen interesatzen zaiguna da hizkuntz jatorria kontuan hartuta zein den aurten
|
bi
liburu tipoen arteko jokoa.
|
|
2007
|
|
|
Baina, batez ere, ikustekoa da hamarkada hura itxi orduko nola berreskuratzen duen euskal kulturak, aspalditik iragarritako poema handia (Orixeren Euskaldunak, 1950), eta urte berean baita garaian guztiz praktikoa eta noblea zen Meza Bezperak liburua (1950) (ertzak urreztatuta zituena!). Esan daiteke,
|
bi
liburu hauetan dutela beren lehenengo hitzordua aurreko belaunaldiak eta garaiko gazteek.
|
|
|
Oso apalki izan arren, liburugintza ere suspertzen ari zen, kopuruz zerbait, baina batez ere lekukotasunez, euskal literaturaren historia gure eskuetan jarriz, bertantxe eta bero bero. Euskal Literatura bat izana zela jakin eta sentitzeko parada izan genuen,
|
bi
liburutako orrialdeetan: Axularren Gero ekarri zigun M. Lekuonak (1954) 26 eta urte berean S. Onaindiak Mila euskal olerki eder.
|
|
|
Euskal irakurleak derrigorrez militantea izan behar al du, eta badaezpada" Euskal Gaiak" atalera joan, itzulpenik ba ote dagoen ikusteko? Ez al litzateke logikoagoa nobela atalera joan eta
|
bi
liburuak, erdarazkoa eta euskarazkoa batera aurkitzea?
|
|
|
Ez naiz paternalismoz ari: aurten fikzioan irakurri ditudan
|
bi
liburu kilikagarrienak emakumezkoek idatziak dira, nire ustez (eta orain ere ez dut izenik emango).
|
|
2008
|
|
|
Gaien hierarkiak
|
bi
liburu mota jarri ditu buruan: irakaskuntza eta literatura.
|
|
|
Adibide gisa, horra bi:
|
bi
liburu mota horiek edizio katalaneko %61 dira, eta edizio gailegoan %64, bietan ere gurean baino altuago aurten. Frantzian eta Espainian, aldiz, %30 inguruan ibili ohi dira.
|
|
|
horiek argitu nahian eta Azkueren alde ezezagunak azaleratzeko asmoz idatzi nuen tesia. Gaiaz interesa duenak laster izango du gehiago jakiteko aukera tesia luze gabe argitaratuko baita,
|
bi
liburutan bereizia: Azkueren biografia atala Alberdania argitaletxearen eskutik, eta Azkueren ideologia eta obrari buruzko ikerketa atala Euskaltzaindia EHU artean.
|
|
2009
|
|
|
Gomendatu nahi nituzkeen
|
bi
liburu hauek ere tiradera ezberdinetan sartuko lituzkete, seguru. Bereizi egingo lituzkete bata historikoa eta bestea erromantikoa esanez, bata zikina eta bestea gozoa esanez, bata maskulinoa eta bestea femeninoa esanez...
|
|
2010
|
|
|
2008 urteko ekoizpenak gorakada izan du
|
bi
liburu motetan, izan nobedade edo berrargitalpen. Baina ez bietan kopuru berean:
|
|
|
Ikerketa astehondar horietako batean ustekabekoa gertatu zitzaidan: gizon emakume
|
bi
liburu bana irakurtzen. Bistan zenez elkar ezagutzen zuten, are gehiago, antzerakoak egin zitzaizkidan:
|
|
|
Indiferentzia baino ez dio sortzen. Duela hilabete gutxi
|
bi
liburu irakurri ditu aspaldiko partez eta lagun baten eraginez: Millenium saileko lehenengo biak.
|
|
|
Horko lan asko jatorriz erdarazkoak dira. Gero, kanpokoentzat bereziki,
|
bi
liburu egin ditugu gaztelaniaz: monumentuei buruzkoa, lankidetzan egina, Segura en su arte y monumentos [2006], eta bertako historia orokorrari buruzkoa, nirea, Segura, en su pasado y camino [2006].
|
|
2011
|
|
|
Ikusi berri dugu nobedadeak jaitsi egin direla. Baina nobedadeen barruan
|
bi
liburu mota daude, jatorriari begira: euskaraz sorturikoa (jatorrizkoa deitzen duguna, alegia) eta itzulitako liburua.
|
|
|
Urtero legez,
|
bi
liburu mota aipatuko ditugu, zientzia edo teknikazko liburua eta aisia liburua. Tratamendu arina emango diegu, ez baitute orain ikusi ditugunen dentsitate edo trinkotasunik.
|
|
|
Bai, zuk dagoeneko badakizu nor den, edo zuzenago esanda, ezagutzen duzu. Nik ez nuen ezagutzen eta
|
bi
libururen bidez egin dut: Cronicando (Kronikatzen) eta Venenos de Deus, remedios do Diabo (Jainkoaren pozoiak, Deabruaren erremedioak).
|
|
|
Aldiz, subordinazio kontzeptuaren agerpenak adierazten digu Sarrik pentsamendu posmodernoaren iturrietatik ere edan duela. Ildo horri buruzko argibideak lortzeko modurik praktikoena, ziur aski, Imanol Galfarsorok azken urteotan Pamielan bertan argitaratutako
|
bi
liburuak kontsultatzea da (Kultura eta identitate erbesteratuak: nomadologia subalternoak, 2005; Subordinazioaren kontra, 2008).
|
|
2012
|
|
|
Literatura mota horren %39 berauena da, eta hezkuntza liburuaren %29 ere bai. Argitaratzaile hauen ekoizpenaren baitan
|
bi
liburu alor horiek %49 eta %42 suposatzen dute, hurrenez hurren. Bestela esan, euskal kulturarekin daukaten konpromisoa hezkuntzaren merkatura mugatzen da ia ia esklusiboki.
|
|
|
Kontzientzia nahastua, zatikatua, hipererrealitatea, simulakroa, erlatibitatea, balioen trukagarritasuna... Zalantzarik ez dago erotasunaren gaiak,
|
bi
liburu horietan islatzen den moduan, postmodernitaterako ateak zabalik uzten dituela; horixe da, hain zuzen, ikerlana burutzeko orduan erabili dudan planteamendua.
|
|
|
Subjektu postmodernoaren formulazioa aztergai ditudan
|
bi
liburuen protagonistengan biltzen da neurri batean. Nabarmena da oso erotasunak identitate psikologikoaren deseraikitzea dakarrela, eta horri lotuta dator inguruarekin (fisikoa eta besteekiko harremanak) lotura oro apurtzea.
|
|
2013
|
|
|
Ikusten denez, gorabehera handiak daude istoriozein idazkera mailan
|
bi
liburuon artean, bakoitzaren baitakoak ez aipatzearren, noski. Idazle gazte baten lehendabiziko obretan espero daitekeen sorkuntza zalantzatia, ezegonkorra zenbaitetan eta denetan esperimentala topatzen dugu.
|
|
|
Ikasmaterialei haur eta gazteentzako argitalpenen berrargitalpenak eransten badizkiegu, %31 horren %84, 7raino goaz bien artean. Laburbilduz, esan genezake
|
bi
liburu mota horien berrargitalpena tamaina onean dagoela, baina ez bat ere gainerakoena.
|
|
|
Beste
|
bi
liburu ez nituzke utzi nahi aipatu gabe: Miren Agur Meaberen Kristalezko begi bat eta Garbiñe Ubedaren Hobe isilik.
|
|
2015
|
|
|
Interesgarria da Powellek
|
bi
liburuotan elkarrizketaren baliabideari ematen dion garrantzia eta, ildo honetan, terrorismoaren bukaerari buruzko aditu akademikoei egiten dien kritika. 2001eko irailaren 11tik asko garatu da terrorismoaren ikerketaren diziplina terrorism studiesAmeriketako Estatu Batuetan.
|
|
|
Itzulpenen artean nabarmentzekoa da baita ere Ereinen Ramon Saizarbitoria biblioteka. Urtero
|
bi
liburu argitaratzeko konpromisoa duen egitasmoaren estreinako alea Guardame bajo tierra da. Horren aurkezpen prentsaurrekoan kritikarako parada hartu zuten Ramon Etxezarretak, Ramon Saizarbitoriak eta Iñaki Aldekoak.
|
|
2017
|
|
|
Kasu batzuetan gerta daiteke zigorgarria izatea ez biktima, baizik eta biktimarioa, bera ‘iraindua’ sentitzen bada. Hori gertatu zitzaion Txalaparta argitaletxeari, biktimario baten gainean
|
bi
liburu argitaratu zituenean, La red Galindo eta Intxaurrondo, la trama verde. Enrique Rodriguez Galindo guardia zibilak argitaletxea salatu zuen eta lortu zuen epaileek zigortzea argitaletxea.
|
|
2018
|
|
|
Eta 33.000 pertsona inguru leudeke gertuko periferian: euskarazko pentsa irakurri eta urtean gehienez
|
bi
liburu irakurtzen dutenak.
|
|
|
Beste
|
bi
liburu ere ekarri nahiko nituzke aipatuen zerrendara, agian orain arte esandakoaren ertzetan geratzen direnak. Horietako bat, ekaineko basamortu editorialean argia ikusi zuen Juanjo Olasagarreren Ia hemen (Pamiela, 2018), poesiarik argitaratu gabe eman dituen ia bi hamarkaden ostean heldu dena.
|
|
2019
|
|
|
kolektiboki antolatu behar du askatu nahi duenak. Ifrentzuan, behar baino nabarmen gutxiagotan aipatzen den elementu bat ikusten ari naiz nonahi
|
bi
liburuak irakurri ostean, jakin arren ez dela ezer berria: anaidia, gizonen arteko aliantza, tradizio luzeko babes eta konplizitate sare hori.
|
|
2020
|
|
|
Kasualitatez edo ez, baina azkena irakurri ditudan
|
bi
liburuek gorputza dakarte azaletara. Gorputz ukatua eta askapenaren bide den gorputza.
|
|
|
Aipatu beharrean gaude, inguruabar honetan, Joan Mari Torrealdairen lan eskerga bezain ezaguna. ‘Euskararen zapalkuntza() ’ (1982) eta ‘Hizkuntz politikaren auzia’ (2001) artikuluak euskaraz, eta, arrakasta handiagoa izan duten
|
bi
liburu, El libro Negro del euskera (1998) eta Asedio al euskera (2018) gaztelaniaz.
|
|
|
Pentsamenduak aurreikusten dituen mundu horiek, akaso, poesiaren bitartez ere adierazten dira. Ez da kasualitatea, nik uste, Azurmendiren lehenengo
|
bi
liburuak, biak 1971n argitaratuak, poesia eta entsegu liburuak izatea. Nahiz eta entseguaren bidea aukeratu, lehenengo pauso horietan poesiarena ere Azurmendik jorratu baitzuen.
|
|
|
Bere produkzio osoan ageri den leitmotiv bat izan bada ere, euskarari eginiko setioaren gaia
|
bi
liburutan tratatu zuen gehien: El libro negro del euskera (1998a) eta Asedio al euskera.
|
|
|
Modu orokor eta globalean, liburuaren mundua
|
bi
liburutan arakatu dut: Euskal idazleak, gaur (1977) eta Euskal kultura gaur (1997).
|
|
2023
|
|
|
Aurtengo aldaketa aipagarrien artean, hezkuntza eta irakaskuntza liburuak ia beti gorde ohi duen lehen lekua berreskuratu du ekoizpen orokorrean (895, %35, 4), haur eta gazteentzako liburuaren aurretik (718, %28, 4). Ikusten denez, nabarmena da haur eta gazteei zuzendutako liburuaren produkzioa,
|
bi
liburu multzo horien artean ekoizpen osoaren bi heren inguru (%63, 8) hartu baitute; azken buruan, bai irakaskuntzako liburuak eta bai haur eta gazteentzakoak publiko bera du jomuga.
|