|
2002
|
|
|
erreakzionatu ezin zuen neska baten izua baliatu, hain zuzen. Eta horri zitalkeria deitzen zaio, ez dut
|
beste
hitz gogorragoren bat erabili nahi.
|
|
|
Galdetu beharrean, euskaldunok beti galdetu izan baitugu, dotoreago ikusten dugu azken aldi honetan galderak luzatzea. Eta horrela
|
beste
hitz eta esapide askorekin ere. Hori da Marteko euskara.
|
|
|
Eta nola Atxagak duen ziurtasuna beste hizkuntza erabiltzaile askok ez duen, Euskaltzaindiari legeak aitortzen diona (Estatutuan dago hori) bete zezan eskatzen hasi ziren ziurgabetasuna sentitzen zuten hauek. Eta orduan, orduan bakarrik, Euskaltzaindiak, eztabaida askoren ondoren,
|
beste
hitz bat aipatuko dut orain," ohiko" onartu zuen, lehenbiziko aldiz, berriz ere diot," ohizko" delakoaz ez baitzuen ezer ere esana lehenago. Eta hori hobetsi zuen hitz honen betiko tradizioko forma" ohiko" delako, eta XX. menderaino hola erabiltzen zutelako, erabiltzen zutenek, jakina, Iparraldekoek:
|
|
2003
|
|
|
Mendeetan zehar herrialde katoliko guztietan Elizak diskurtso eta praktika bertsuak, munduaren eta gizakiaren ikuspegi ilun eta zorroztasun moral hertsi antzekoa hedatu izan du. Tokian tokiko ñabardurekin, ordea; edo
|
beste
hitz batzuetan esanda, tokian tokiko egoera soziopolitiko eta diskurtso ideologikoek erlijiotasun eta Elizaren botere horrekin ehuntzen joan diren koloreekin. Eta halaxe gertatu da Euskal Herrian ere:
|
|
2006
|
|
|
Askotan, arrisku latzak pasatu genituen elkarrekin. Kontu jakina da ez dagoela larrialdiak konpainian bizitzea bezalakorik elkartasun lokarriak estutzeko, baina, gezurra badirudi ere, ez genion doi doia
|
beste
hitzik egiten elkarri. Hasieran harritu egiten ninduen horrek, baina berehala ohartu nintzen neuk ere gauza bera egiten nuela, aukeran nahiago izaten bainuen besteen istorioak entzun, neureaz mintzatu baino.
|
|
|
errieta eta gaitzespena. Ez dago hiztegi osoan aitarekin bat datorren
|
beste
hitzik. Aitarentzat, gainera, jendearekin hitz egitea denbora galtzea zen.
|
|
2008
|
|
|
(...) Ez da bakarrik pozik eta triste sentitzen garela aldi berean, areago gure penaz pozik sentitzen gara. (...) Gure erantzuna,
|
beste
hitz batzuetan, ez da anbibalentea baizik eta masokista. Eta gozamen penatu hori oholtzan dauden pertsonaiekin identifikatzetik datorkigunez, sadikoa ere bada, gure baitan luzatzeko modu bakarra gehiago sufri dezaten baita.
|
|
2009
|
|
|
Nik neuk amestu ez dudanik ez esatea... Oraintxe bururatu zait baldintza horrekin batera (edo bere barruan) doala esan beharrekoa azpildurarik gabe esatea ere, edo
|
beste
hitz batzuekin esanda, ahaleginduko naizela, ohartzen naizen heinean behinik behin, nire hitzetan zeharkako mezurik ez bidaltzen. Honezkero eman dizut horren erakutsia" borondate" hitza aipatu dudanean.
|
|
|
Milaka herri langile gai dira gaur egun euren jardunean euskara erabiltzeko, eta nabarmena da euskarak zerbitzu hizkuntza gisa gero eta presentzia handiagoa eskuratu duela. Halere, urte guztiotan egin zitekeenaren eta egin denaren artean alde handia, handiegia, gertatu dela uste dugu administrazioan; edo,
|
beste
hitz batzuekin esanda, egin den ahaleginari ez zaiola atera, urrutitik ere, atera zekiokeen etekinik administrazio zerbitzuetan. Euskara indarberritzeko prozesua, zenbaitetan egin dugun antzera, argi ilunen prozesutzat irudikatuko bagenu, nekez jarriko genuke administrazio zerbitzuetan urraturiko bidea argiuneetan, errazago ilunguneetan.
|
|
|
Hezkuntza sistema izan da neurri handi batean, eta maila apalagoan baita euskaltegiak ere, urteotako elebitasun hazkundearen makulu nagusia. Datu horiek argi erakusten dutenez, ordea, soilik hezkuntzaren bidez ezin da; edo
|
beste
hitzetan esanda, ahal izan, neurri (bikain) bateraino ahal da, ez ordea gehiago. Izan ere, gure gizartearen luze zabalean nagusiki hezkuntzaren bidez egindako berreuskalduntze prozesuak era honetako mugak baititu ezinbestean, eta gizarte bizitzan presentzia minoritarioa duen hizkuntza baten erabilera areagotzea ezin baita bete betean egin goizetik gauera edo belaunaldi batetik bestera.
|
|
|
Horra bakean uzten ez gaituen galdera. Gure iritzian, bistan da orain duena baino atxikimendu handiagoa behar duela euskarak hain indartsua den hizkuntza baten ondoan eta globalizazioaren testuinguruan bizirauteko ez ezik hazten eta indarberritzen jarraitzeko, edo
|
beste
hitzekin esanda," behar besteko tokia" aurkitzeko. Atxikimendu handiago hori gogoari lotzen zaio bete betean, eta gogoak erakargarritasunean soilik har dezake indarra, euskararen pisu sozial eta ekonomiko mugatua kontuan harturik.
|
|
|
Halaber, hari mutur berari tiraka jartzen bagara, arrazoizkoa dirudi uste izatea Europa batua (pluraltasunean oinarrituriko Europa batua esan nahi da) edo Espainia plurala bezalako aldarrikapenak ez datozela inondik ere bat kontinenteko erakunde politikoek Europako hizkuntza pluraltasunaren kudeaketa ia soilik Estatu bakoitzaren esku uztearekin edota Estatuko erakunde politikoek Espainiako hizkuntza pluraltasunaren kudeaketari bizkarra erakustearekin, gaztelania ez beste hizkuntza propioren bat duten autonomia erkidegoen egiteko esklusiboa bailitzan. Izan ere,
|
beste
hitzetan esanda, kohesio sozialaren eta hizkuntza aniztasunaren interesaren ikuspegitik begiratuta, ez baita osasungarria, ez eta onargarria ere, Europako eta espainiar Estatuko erakunde politikoak bere eremuko hizkuntza aniztasunaren aurrean nolabaiteko behatzaile neutralak balira bezala jardutea; izan, argi eta garbi, protagonista eta agente eragile erabakigarriak baitira, onerako bezala txarre...
|
|
|
Irudipena dugu, ordea, hizkuntza pluraltasunaren gainean munduan zehar hain errotuak dauden aurreiritzietan dutela oinarria Hizkuntzen Euroituneko minoritaire/ minoritaria hitzek. Izan ere, hizkuntza bat txiki edo minoritario izendatzen baita Estatua erreferentzia nagusitzat hartuta;
|
beste
hitzetan esanda, Estatuan aitortua duten lege estatusaren arabera aitortzen dira txiki edo handi hizkuntzak; inoiz ez, ordea, Estatu barruko beren lurraldeetan duten pisuaren arabera, ez eta hiztun kopuruaren arabera ere. Horrela, bada, maltera edo estoniera estatu hizkuntzak izate hutsagatik hizkuntza handiak edo ez txikiak dira; katalana Espainian (ez hala Andorran, estatu hizkuntza baita han) edo euskara Espainian eta Frantzian, berriz, hizkuntza txikiak dira, estatu hizkuntzak ez direlako, ez beste ezergatik, horregatik bakarrik, nahiz eta malterak edo estonierak baino hiztun gehiago dituzten.
|
|
|
Gaztelaniaz decrecimiento deitu diote; frantsesez, décroissance; ingelesez, downsizing. Euskaraz" gutxiagotzea" eta" txikiagotzea" darabilzkigu, baina bada
|
beste
hitz bat, Pello Zubiriak Argia aldizkarian proposatua: " hertzea".
|
|
|
Areago: magikoak direlako behar dute izan
|
beste
hitz klase guztiek baino zehatzagoak. Louis Ginzberg ek Les légendes de Juifs liburuan dio hitzon zehaztasunak ez duela soilik fisikoa izan behar, ez du izenaren eta izendatuaren arteko korrespondentzia erabatekoa beste ezer gabe aztertu behar?.
|
|
|
kuku adar, kukuak jo, kukuak makur jo, kukuak oker jo, kuku hari, kuku haritz, kuku bala, kuku belar, kuku bentana, kuku bildots, kuku egin, kuku gelditu, kuku igeri, kuku jo, kuku jota, kuku lo, kuku lore, kuku mauka, kuku miku, kuku mikuka, kuku otzara, kukupe, kuku porru, kuku praka, kuku sagar, kuku soinu, kukutik kukura... Balirudike ez daukatela
|
beste
hitzik asko! Gustatzen zait olerkari batzuek nire izen itzalean asmatu duten bat edo beste.
|
|
|
Badira
|
beste
hitz dezente batere gustatzen ez zaizkidanak. Adibidez, zergatik" kukuso, kukusue", espantapájaros esateko, beti zarpa zaharrenez eta lastoz egiten zuten txantxo nazkante hari... eta txoriak uxatzeko, gainera?
|
|
2010
|
|
|
" el vasco, corto en palabras pero en obras largo". " Labur" eta" dezepzio" hitzak entzun nituen
|
beste
hitz batzuen artean, eta ez zen txantxetan ari. Benetan zegoen dezepzionatuta.
|
|
|
Abendua ez da Benidorm bezalako leku batean egoteko garairik onena, hondartzak ia paseatzeko ere balio ez duelako, kale arteko giroa baxua delako, hiria,
|
beste
hitz batzuetan esanda, dietak edo gaitzak argaldutako gaixoaren modukoa delako. Arnasa falta zaiola nabari da.
|
|
|
Eta gehiago oraindik: " Ez da erraza Joan Paulo Bigarrenari buruz iritzi bat ematea" (27 or.). Edo baita
|
beste
hitz hauek ere: " Aipagarria da Joan Paulo Bigarrenak nola eman zion lehentasuna bakeari" bere ekintza guztietan.
|
|
|
Gaur, XXI. mendean, helburu argia da, euskal gizarteak onartua dauka:
|
beste
hitz batzuetan esanda, ekonomiatik etika ekonomikorako trantsizioa, giza garapenaren kontzeptua. Merkatua objektibatzeko kontzeptua.
|
|
|
Horregatik, detektibeak esperientziazko ebidentziari men egiteaz gain, kontuan hartzen ditu beste zenbait uste lagungarri ere. Analogian, beste uste lagungarri horiek gurutzegraman osatu diren
|
beste
hitz horien parekoak dira. Emakume izenaren bila dabil Miren, baina bilaketak noranzko bat edo bestea hartuko du, 4 zutabean jada dauzkan hizkien arabera.
|
|
2011
|
|
|
–Hiltzaileak emakumea hilda zegoela bota zuen uretara;
|
beste
hitz batzuetan esateko: ez zen itota hil.
|
|
|
Ze demontre esan nahi ote zuen horrek? Beharbada beltza, izenaren partez, adjektiboa zen, eta
|
beste
hitzarekin batera sintagma hau osatzen zuen: herensuge beltza.
|
|
|
Ez du aitortu nahi jeloskor dagoenik:
|
beste
hitz batzuk dauzka bere ezbeharra adierazteko. Zoritxarra emakume horrengandik etorriko zaio.
|
|
|
Edo surrealistena. Agian
|
beste
hitzen bat bilatu nuke egoera deskribatzeko. Tiro bat bezain atzera bueltarik gabea.
|
|
|
Nik ez dakit, azken azkena ez zen izan. Azkeneko hitzak dira, suizidatu zenean, bere lagunei utzitako hitz batzuk, eta gero, bere ahots iluna zuen, ahots sakona eta iluna zuen bere maitale misteriotsu horri, bere andere misteriotsu horri idatzi zizkion
|
beste
hitz batzuk, beste lerro batzuk. Baina hau da azkenekoetako poema bat.
|
|
|
Azken urteotan hamaika testu eta liburu irentsi ditut joera energetikoez, klimatikoez eta bestelakoez. Hamaika hitz begietaratu ditut, eta hitz bakoitza pisatuz joan naiz, esan nahi digutena ulertzeko denbora hartuz,
|
beste
hitz batzuekin kontrastatuz, arreta jarriz, datu hotzekin lagunduz. Dozenaka autorek eginiko ekarpenak erkatuz joan naiz.
|
|
2012
|
|
|
Inasek biltegitzat darabilen gelako apalategian badira oraindik antolatzen asmatu ez dituen bizikizunak; itxaropena ez omen da egundo galdu behar sinetsarazten diote inozoari. Arnasa sakon hartzera behartzen duen gauzaren bat, usainen bat, istorioren bat edo dena delako arrastoren bat aurkitzen duenak hiriko bazterretan, behin baino gehiagotan hauteman duelako da; edo
|
beste
hitz batzuekin esanda, zahartzen ari delako. Gin tonic bat hartzeko premia daukala konturatu da Inas eta zabalik aurkitu duen lehenengo tabernan sartu da.
|
|
|
Jada bi oinen gainean jartzea erdietsita atzera, ahalik eta gehien bizkortu zuen pausoa; ez nahi adina, nolanahi ere, arretaz ibili behar baitzuen basatan ez irristatzeko. Luzaroan, aurrera eta aurrera egitea besterik ez zuen izan helburutzat, edo
|
beste
hitz batzuekin esanda, ez gelditzea, atzerantz ez begiratzea, handik lehenbailehen aldentzea. Ibili eta ibili zihoala zer pentsa ematen zion gauza bakarra oinazpietako mina izan zen; lehenbizi eskuinekoa hasi zitzaion ziztadaka, eta handik gutxira ezkerrekoa ere bai oina lurrean jartzen zuen bakoitzean.
|
|
|
Kartzelan ikasi zuen hitz berria (eta ez zen bakarra izango): abitaminosia, bitaminarik eza, alegia;
|
beste
hitz batean, gosea, edo hobeki esanda, behar adina janari ahoratu ez izana.
|
|
|
Pozik nago, oso pozik, ez dago
|
beste
hitzik,
|
|
2018
|
|
|
Sophie pentsakor geratu zen tarte batez, eta
|
beste
hitz batzuk idatzi zituen arbelean: " biktimaren profila".
|
|
|
Nik ezer esaterako, gelako erdi partetik jaiotzen ziren egurrezko eskaileretan gora desagertu zen emakumea,
|
beste
hitzik gabe eta kriseilu bat eskuan.
|
|
2019
|
|
|
Garai zaila da hau guretzat, mundu guztia urte berri on elkarri opa eta pozik dabilelako eta guk debekatua dugulako erantzutea; ezin dugu esan ezta baita zuri ere, hori" urte berri on" esatea bezala bailitzateke, baina
|
beste
hitz batzuekin. Jendeak uste du zakarrak garela, zaputz hutsak, kristau onak garela erakutsi behar genukeenean.
|
|
|
Bada
|
beste
hitz bat ulertzen ez dudana: espiritualitatea.
|
|
|
Maitasunak obligazio asko sortzen ditu. Horra
|
beste
hitz bat esanahi bera ez duena gure artean eta munduan.
|
|
|
...egi eta Wattmann, entzungo ditu entzule euskaldunak; laster batean Dieu entzun du frankofonoak, God entzun du anglofonoak, Jainkoa entzun du euskaldunak, eta, segidan, hara non frankofonoak anglofonoak euskaldunak entzuten duten Dieuk Godek Jainkoak kuakuakuakua egiten duela bere jainkozko apatiatik atanbiatik afasiatik, eta diskurtsoan aurrera, frankofonoak anglofonoak euskaldunak goitizen gisako
|
beste
hitz bi ere entzungo dituzte, nork bere hizkuntzan, zeinak diren Testu eta Conard, Testew eta Cunard, Kozkorreta eta Izorrategi, eta ikusle frankofonoa patriota jarriko da lurralde batzuen letania entzunda, Seine  Seine et Oise Seine et Marne Marne et Oise, ikusle anglofonoa jingotista jarriko da lurraldeen beste letania bat entzunda, Feckham Peckham Fullham Clapham, eta euskalduna aberkoi jarr...
|
|
|
Edo,
|
beste
hitzetan esanda: homologatu nahi baduzu zure izaera propioa galdu gabe, ikasi non bilatu behar den ahots propioa.
|
|
|
Hitzek usaina dute, sugestioa transmititzen dute. Magdalena bezalako hitz batek mundu oso baten ateak zabal ditzake hitza mamurtu berri duenaren baitan, baina,
|
beste
hitzen laguntzarik gabe, Proustek ezin zuen ezer esan magdalena hitzarekin bakarrik. Proustek, ordea, bere obra erraldoia eraiki zuen magdalenaren usainak zabalduriko hitzen buffet oparoari esker, hitzak hitzekin jostea bezalako mekanismo sotilarekin baino ez.
|
|
|
Sasoi bateko hitz eta lanbide superatuak ote ditugu, soilik? Moderniak
|
beste
hitz hits eta hotzagoak ezarri dizkigu. Bere horretan hartzea, onena.
|
|
|
Eta nondik datorren ere bai, semen latinezko hitzetik eratorria dugu, zemendi edo zemendilla, hots, azaro eta hazilaren esanahi bere berekoa, semen latinezko hitza hazia baita, eta sementera gaztelaniazkoa, haziaro edo azaro, kontu bera esan nahi duena. Azkuek,
|
beste
hitz polit hau ere seinalatu digu, Bizkai aldean jasoa: Zemendikada, zemendian jaso ohi den kosetxa baino areago, neguaren aurrean, ezkaratzeko kutxa hura, gazikutxa hura, txerrikiak gordetzekoa.
|
|
|
epaiaro ziren biak hala biak. Baina, bada
|
beste
hitz bitxia: Epai belar dei  tzen zaie santio belar edo milazulo, ebakiak garbitzeko eta sendatzeko erremediotan erabiltzen diren hyperycon eta ebaki belar horiei.
|
|
2020
|
|
|
" Eguraldi ona egiten du", Val de Ruzeko parajea seinalatuz. Ukitu egiten naute,
|
beste
hitz batzuk irakasteko: ileak, besoak, eskuak, ahoa, sudurra.
|
|
|
Hori da dena. Esaiozu
|
beste
hitz txar bat eta hona etorri eta neuk hilko zaitut.
|
|
|
Sarritan, Jainko hitzaren ordez
|
beste
hitz arrazionalago bat jarri ohi dugu. Oinarrian zegoen teologiak bere horretan dirau.
|
|
2021
|
|
|
Orobat, gaur uste izaten da tradiziozko zibilizazioetan inor ez zela gailurretara hurbiltzen, goi mendiak sakratuak zirelako;
|
beste
hitzetan, jainkoei eskainiak. Mendebaldekooi" sakratu" hitza entzutean, erritual fazatiak eta hutsalak, larderiazko keinu ilunak, apaingarriz jositako aldareak eta tunika sofistikatuez jantzitako apaizak etortzen zaizkigu burura.
|
|
2022
|
|
|
Mihise baten moduan hedatuak ziren kontzeptuak gaitzaren gainean. Emakume eta
|
beste
hitzak beste mila bider baliatua zela, eta beste mila bider baliatuko zituela, pentsatu zuen. Eta beste zerbaitetaz mintzatuko ziren.
|
|
|
Ofizialak
|
beste
hitz batzuk esaten ditu. Ordenantzak esaten digu:
|
|
|
Philippe". Ezin zen deliberatu bereengandik bereiztera, pentsamenduz; eta inguruko guztiek
|
beste
hitz bat, beste gomendio bat, beste galdera bat gehitzen zieten beren gutunei. Alabaina, gizonek sartu, botila bat eskatu, ardo beltza edan eta txistua botatzen zuten tabernako lasto eta zerrauts usaineko zorura.
|
|
|
Dirua. Zure gurasoen ahotan
|
beste
hitzik ez zegoen. Eta zalantzarik ez horretarako, ezta seme bat sakrifikatu behar bazen ere.
|
|
|
eskuineko jende horrek ez dakiena da antolatzaileak progre oso jantziak direla; hau da: aurrerakoi eraldatzaile holistikoki asmotsuak direla, eta marika hitzaren eta
|
beste
hitz askoren" birjabetze politikoa" egikaritua dutela, zeinaren bitartez txarrerakoa ondu egiten den, apaizak edo xamanak gorputzetatik orotariko gaizkinak egozten dituzten bezala.
|
|
2023
|
|
|
Arratsalde batez andregai baten arreoa izan genuen erakusgai, egunkarietan ere iragarri genuen; ezkongaia eta ama mira mira eginik zeuden, laudorioa
|
beste
hitzik ez zuten. Baina Frutos sartu, eta biraoak eta hitz ustelak jaurtitzen hasi zen.
|
|
|
Nolanahi ere, kontsulta honetan gauden guztiok gehiago ez muturtzeko eta denok nahi
|
beste
hitz egiteko aukera izan dezagun, hainbesteko interesa sorrarazten dizun kontakizunari helduko diot lehenbailehen. Finean, nor ote da delirioak dituena, hizketan ari zaizun burugaldu hau ala inguratzen gaituen errealitatea?
|
|
|
Erauntsiak eta isolak ere aireratzen dira, neholako aferarik gabe. Isola,
|
beste
hitz enigmatiko bat, lehendabizi Urdiñarben entzunikoa.
|
|
|
lortxinge eta lortxingetu ele bitxiak baliatzen dituzte baztandarrek. Aro bidaiariak bere artean pentsatzen du jatorrizkoa ortxinga izan litekeela, hau da, ortzi+ zinga edo antzeko zerbait, eta gero,
|
beste
hitzen baten eraginez l hori eranstea.
|