|
2001
|
|
|
Bat gatoz horretan. Baina beste hainbeste gertatzen da poesiaren eta
|
berak
itzulitako, aurkituriko edo bere bihurturiko poemen artean. Zain ilun batek bidali du odola genero batetik bestera.
|
|
2004
|
|
|
Iñaki Irasizabalek
|
berak
itzuli du gaztelaniara 2002 urtean euskaraz argitaratu zuen nobela: Borrokaren baitan.
|
|
2005
|
|
|
Ipuinok, esan bezala, joera sinbolikoa hartzen dute, baina batzuek jarrera errealista eta are fantastikoa ere hartzen dute. Horren adibidea dugu" Giza aldaketa" Kintanak
|
berak
itzulitako Kafkaren Itxura aldaketa liburuaren irakurketa bat.
|
|
|
Koldo Mitxelenak dio Bizenta" emakume ezohiki argia" izan zela(" mujer excepcionalmente despejada" 1 4), emakumeen orduko egoera ikusita nabarmentzen zelaulertzen dugu eta Nerea Azurmendik esaten duenarekinlotzen: " emakumeak ilunpean zeuden garai batean Bizentak ausardiaz eta naturaltasunez aprobetxatu zituen izan zituen aukerak" 15 Hona hemen
|
berak
itzuli eta bertaratutako alegia bi:
|
|
2006
|
|
|
–Bait zuen?,, bait da?,. Baskoinak?,, gudalosteak?,, ukitugabeak? Larrañagak
|
berak
itzuli, eta idatzi, dituen legez mantentzea erabaki dugu; halere, aipatu beharra dago egungo ortografiaren arabera baitzen edo baita idatzi litzatekeela.
|
|
2007
|
|
|
Aktiboa, jasaten duen edo gertatzen zaion zerean ere. Begiekin ikusi uste duguna bera, irudimenarekin ikusten dugu, hau da, sentsazio edo inpresioen anizkun ezberdina,
|
berak
itzultzen du irudi bat batua, hots, hautemapena. «Psikologo bakar batek ere ez du orain artean pentsatu izan, puzten da Kant pixka bat?
|
|
2008
|
|
|
Beste aukera, eskatzaileak
|
berak
itzultzea eta legeztatzea beste herrialdeak galdegin dituen dokumentu guztiak.
|
|
|
Gizona ilunpean ez da izango euskaraz irakur daitekeen Austerren lehen liburua, aurretik Brooklyngo erokeriak (2006) eta Bidaiak scriptoriumean zehar (2007) nobelak eman ditu euskaraz Alberdaniak. Itzultzailea kasu bietan Oscar Arana izan da eta Gizona ilunpean ere
|
berak
itzuli du. Brooklyngo erokeriak obrarekin lanean ibili ondoren, bere burua pribilegiatutzat zeukala esan zuen Paul Auster itzuli ahal izateagatik.
|
|
2009
|
|
|
Azokan Euskalemako postuan Raul Zelik itzuli duen Edorta Mataukok (Lagun armatua, Txalaparta, 2009) hiztegia saldu dio alaba Alemanian duen bikoteari. Petra Elser itzultzaileak
|
berak
itzulitako Edorta Jimenezen Der Lärm der Grillen eman dio euskal literatura alemanez irakurriko duen ilehoriari. Han aurkitu dugu ere Pahl Rugenstein Verlag eko Arnold Bruns editorea.
|
|
|
Lapitzarekin ohar batzuk hartu zituen paper muturrean. Gero esan zidan, bertsopaperak eskura itzultzen zizkidala, nik bereak euskarara itzuliz gero,
|
berak
itzuliko zituela nireak okzitanierara.
|
|
2011
|
|
|
Testamentugileak bere borondatea adierazten duenean notarioak ez dakien hizkuntza erabiliz, beharrezkoa izango da interpretatzailearen parte hartzea; testamentugileak aukeratuko du interpretatzaile hori, eta
|
berak
itzuliko du testamentuko xedapena, testamentua egiteko lekuan ofizial diren hizkuntzen artetik notarioak erabiltzen duen horretara. Agerkaria bi hizkuntzotan idatziko da, hizkuntza horietatik testamentugileak zein erabili duen adieraziz.
|
|
|
Gero, Santi Gonzalezekin izango da saioa, berak idatzi baitu Aventura a toda vela liburua. Eta azkenik, Uxue Alberdirekin arituko dira solasean,
|
berak
itzuli duelako Kensukeren Mundua liburua.
|
|
|
Eta faktore horietako batzuk erabiltzaileen ezagutza kolektiboaz baliatzen dira. Adibidez, ordenatzerakoan, Googlek kontuan hartzen du
|
berak
itzulitako emaitzetako bakoitzean zenbat aldiz egin duten klik erabiltzaileek.
|
|
|
Eta hala, bada, bisitan etortzen zintzaizkigunean, lanean aurkitzen gintuzun botikaria eta biok, farmazi kontuetan edo bertze zerbaitetan? botikariak beti aurkitzen baitzituen txolarteak, zeinetan edozein gairi buruzko eskola ematen baitzidan, edo Rabindranathen idazkiren bat irakurtzen,
|
berak
itzulia, farmaziak gibelaldean zuèn gelan?
|
|
|
Edukiari dagokionez, bestalde, kontuan hartzekoa da obra klasikoek, sarritan, ordain kontrajarriak onartzen dituztela, nahiz eta karaktere
|
berak
itzuli; horrela, bada, interpretatu egin behar izaten da noizean behin. Urrun dago oraindik ere Txina; are urrunago olerkiok; ez, bakarrik geografiaren aldetik, baita kulturari eta denborari dagokionez ere.
|
|
2012
|
|
|
Alemaniatik jaso nuen paketean, Ernstek bidali zidan azkenekoan alegia,
|
berak
itzulitako eta transkribatutako testu guztiak zetozen, txukun ordenatuta eta konspirazioaren detaile nahasgarri zenbaitekin batera: funtsean, paperen segurtasuna arrisku larrian zegoela kontatzen zidan, eta nik jakingo nuela haiekin zer egin.
|
|
|
Diferentzia hori ordea ezin nuen esplikatu, ez bazen pentsatuz guztiz irentsiak gertatu zirenak zirela gauza ezpalduak, eta besteak berriz itsasaldiaren beranduko aldi batean sartuko zirela zurrunbiloan, edota, zerbaitengatik, sartu eta hain mantso jaitsi zirela, non ez baitziren hondoa ukitzera iritsi itsasgora edo itsasbehera baino lehen, zer tokatzen zen. Iruditu zitzaidan, kasu batean zein bestean, gauza haiek zurrunbiloak
|
berak
itzuli ahal izan zituela itsasoaren azaleraino, eta ez zutela lehenago hondoratuak edo lasterrago irentsiak gertatu zirenen patu bera pairatu. Aldi berean, hiru gauza garrantzitsuz ohartu nintzen.
|
|
|
Itzulpenez gain, atzerriko literaturei buruzko artikuluak ere idatzi zituzten, euskaldunei Euskal Herritik kanpo egindako literaturen berri emateko asmoz. Pott aldizkariaren orrietan aurki daitezke, esate baterako, irlandar poesiari buruzko aipamenak, hainbat irlandar poemaren euskarazko itzulpenez hornituak; poloniar literaturari buruzko aipamenak eta Slawomir Mrozek idazle poloniarraren itzulpen bat; Xosé Luís Méndez Ferrín idazle galiziarraren hainbat poema euskaraz; Pere Gimferrer katalanaren poema bat gaztelaniaz, autoreak
|
berak
itzulia; T. S. Elioten hainbat poemaren euskarazko itzulpenak (tartean, baita Gabriel Arestiren Lau Quartettoren zati bat ere) eta autorearen lanei buruzko informazioa; aleman
|
|
|
ideologia desberdin asko onartzeko prest egon du, testuen atzean gordetzen den pentsamendu edo estetika literarioa gozatzera heldu nahi badu. Sarrionandia ez dator bat
|
berak
itzuli dituen hainbat autoreren ideologiarekin. Ezra Pound, T. S. Eliot eta Fernando Pessoa aipatzen ditu berak, besteak beste, ideologia arbuiagarriko idazleen artean?, baina haien pentsamendua, heldua, sakona eta interesgarria, iruditzen zaio, eta haien, esperientzi intelektual eta humanoa?, berriz,, baliotsua?
|
|
|
Sarrionandiaren literaturaeta itzulpen ikuskera agerian jartzen duen beste prozedura bat genuke, beraz, testuartekotasuna. Behar baino gehiago ez luzatzearren eta lan honen muina den itzulpengintzatik gehiegi ez urruntzearren, ez ditugu Sarrionandiaren lanetako erreferentzia intertestual guztiak aipatuko, eta
|
berak
itzulitako lanekin loturaren bat dutenak aztertzera mugatuko gara.
|
|
|
Sarrionandiak autore eta itzultzaile kontzeptuak nahasteko egindako jolasak ere autorearen izaera sakratu hori zalantzan jartzeko ahalegin gisa ulertu behar dira. Testu apokrifoak
|
berak
itzulitako testuen ondoan jartzean, esaterako, bere egiletza ukatzen ari da, eta gogorarazten du testu baten osaketan autore batek baino gehiagok hartu ohi duela parte. Berak itzulitako testu batzuen itzultzailetzat fikziozko pertsonaiak jartzen dituenean ere antzeko ideiak iradokitzen ditu, hots, autore bakoitzakbeste autoreek idatzitako, itzulitako edota manipulatutako testuak irakurriz eta haietan oinarrituz idazten dituela bere testuak.
|
|
|
Inolako ezustekorik gabe joan zitzaion arratsaldea Galori. Ezerk aztoratzekotan Hanka motzaren bigarren bisitaldiak aztoratuko zuen, baina ez zen halakorik gertatu, hark ez baitzuen ardurarik hartu utzitako galtzontziloen bila joateko (Galok
|
berak
itzuli zizkion biharamunean patioan, beren beregi harengana hurbilduta).
|
|
|
ez nauzue harrapatuko; atzeman nauzuela uste duzuenean, beste nonbaitetik irtengo naiz". (Juan Garziak,
|
berak
itzulitako Hamleten sarreran)
|
|
|
Kexu da itzultzailea, liburuari hitzaurrea egitean, Virginia Woolf eta Katherine Mansfield idazleen garaitsukoa izanda (eta maila edo kalitate beretsukoa, gehituko nuke nik) ez delako Dorothy Parker Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan azaltzen. Eta arrazoi osoa du kexura horretan, eta uste dut
|
berak
itzuli duen liburu horrek lagun dezakeela autore on honen ezagutarazte lanetan. Izan ere, aditu askok uste baitute Dorothy Parker izan dela, AEBetan eta bi gerra handien arteko garai historiko berezi horretan, ipuingile onena Ernest Hemingway eta honen maisu izan zen Ring Lardnerrekin batera.
|
|
2013
|
|
|
Julia Marinek, berriz, gaur egungo antzerki modernoa itzultzearen inguruan hitz egingo du. Horretarako,
|
berak
itzulitako Yasmina Rezaren Artea liburua hartuko du hizpide. Azkenik, Xabier Payak beste ikuspuntu bat eskainiko du, orain gutxi gaztelaniatik itzuli duen klasiko bati buruz hitz egingo baitu:
|
|
2014
|
|
|
Aurreko batean Gerardo Markuletak itzulitako poeta katalanen antologiaren berri izan genuen kritikarako tarte honetan eta oraingoan ere
|
berak
itzulitako ipuin idazle katalanen antologia batekin gatozkizu. Euskal Herria Katalunya konexioa, again.
|
|
|
Prousten madalenarena egiten hasita, gogoan dut kantu honen leloan hitz bat suertatzen zitzaidala beti deigarri, edo, hobe esan, hitz hori pluralean emateko hautua: , heure etorkizunak ditun apainduko?. duela hogeita hamar urte oso deigarria zitzaidan etorkizunak> hori, agian etorkizuna (Arestik
|
berak
itzulitako t.s. Elioten denbora> futuroa) bat eta bakarra zela erakusten edo adierazten zigulako eskolastika patu zaleak edo patu menpekoak, eta ezezagun zitzaizkigulako oraindik erreali tate paraleloei eta multibertsoei buruzko teoriak. zientzia fikzio gutxi irakurri genuen artean, nonbait. Etorkizunak> apaintzearena, dena den, lorpen estilistikoaz haratago doa nire ustez, bizi filoso fia oso bat garatu baitaiteke bi hitz horien bueltan.
|
|
2015
|
|
|
Beste testu batzuk ere ageri ziren" Hautapen literarioa" atalean, baina kasu horietan euskarazko itzulpenik gabe. Pere Gimferrer poeta katalanaren poema bat zen oraindik orain aipatuen ondoren agertzen zena, jatorriz katalanez idatzia baina aldizkarian espainieraz eman zena poetak
|
berak
itzulita: Sistemas.
|
|
|
Agiriaken argitaratutako ohar baten arabera, Sarasolaren helburua poema luze bat idaztea zen, Elioten ildoan nolabait, Arestiren omenez eta Maldan beherari keinu eginez66 Azkenean, baina, zati solte horiek besterik ez ziren argitara eman. Poema baino lehen Rafael Sender idazlearen nobela bateko Jolly Rogers zati bat ageri zen euskarara Sarasolak
|
berak
itzulia Oh! Euzkadi 1en.
|
|
|
Jakina, inork pentsa lezake Saizarbitoriak izenik eman gabe aipatzen duen idazle hori Atxaga dela, edo bera ez bada ere asteasuarraren praktika literarioa kritikatzeko aipatzen duela. Izan ere, Atxaga kontraesan batean egokitu dela dio Apalategik, euskarazko obra originalak espainierara
|
berak
itzultzen dituelarik108," Atxagaren mezu literarioaren hartzailea bikoitza" (1998, 72) dela, hots, euskal irakurlea eta espainiar esparruko irakurlea. Nolabait, bataren eta desberdinaren arteko dinamikan batean gehiegi lerrokatzea leporatu izan diote Atxagari bere kritikoek, hau da, nazioarteko merkatuaren legeei (bereziki Espainiakoari) men egitea euskal esparruari muzin eginez.
|
|
|
Amateurtasuna amateurtasun, garaiko argitaletxe erreferentziala bihurtu zen berehala Lur, eta titulu aski garrantzitsuak plazaratu zituen. Arestik Kriselutik zekarzkien Tomas Meaberen Hamalau alegia (Arestik
|
berak
itzulia), Txillardegiren Elsa Scheelen eta Aresti beraren Euskal Harria eta Harri eta Herri. Gainera, oroz gain, 1969ko Saizarbitoriaren Egunero hasten delako nobelaren argitalpena azpimarratu behar da.
|
|
|
Orain P. Highsmithen lehenbiziko Ripley eleberria itzuli digu. Garikanok
|
berak
itzuli eta orobat Igelak argitaratu Ripleyren jokoa rekin gozatuak eta kezkatuak ginen aurretik franko. Highsmithek, izan ere, gezurti, iruzurgile eta hiltzaile batekin osotoro identifika gaitezen erdiesten du.
|
|
|
Unibertsoa nola beztitzen dugun, hala janzten gaitu berak; mundua eginez egiten dugu geure burua. Munduan geuk ipini dugun borondate eta emozioa da,
|
berak
itzuli eta emango digun borondate eta emozioa; hots, kontzientzia.
|
|
2016
|
|
|
Behin binilozko disko bat bidali zigun, Peter and the wolf, ingelesez. Nire aitak bazekien ingelesa eta txikiak ginela tokadiskoan jartzen zigun eta
|
berak
itzultzen zigun. Guretzat magikoa zen, mila aldiz entzungo genuen", gaineratu du.
|
|
|
Opera komikoak biak, François Antoine Quenantek idatzia, François Andre Philidorrek jarri zion musika aurrenekoari. Kondeak
|
berak
itzuli zuen frantsesetik gaztelerara eta moldatu Parisen hiru urte lehenago antzeztu zen lana. Bigarrena, berriz, gazteleraz eta euskaraz Peñafloridak berak idatzia, Azkoitian baino ez zen eman aurretik, uztailean.
|
|
|
Etxe aurrean diren harrizko bi aulkietan Azkoitiko apaizak eta Hurtado de Mendoza eta Lersundi jaunak zutik direla irakurri dira kapitulazioak, goraki. Amotegik
|
berak
itzuli du agiria euskarara bertaratutakoek uler dezaten. Akordioarekin pozik, azkoitiarrek herrirako bidea hartu dute.
|
|
2017
|
|
|
Sartu denenan ikasleak paperak botatzen ari ziren eta batek Joseba jo du. Orduan
|
berak
itzuli eta zigortu egin du, bera bakarrik. Klaseko guztiak paperen gerra egiten ari ziren eta nire semea baino ez du zigortu.
|
|
|
egilea, argitalpen datak eta lekuak, argitaletxeak, ISBNak, orrialdekopuruak, literatura generoa eta beste zenbait ohar. Titulu gutxi batzuk galdera ikurrarekin jaso ditugu, ezin ziur esan baitugu autoreak
|
berak
itzuliak diren, datu faltaz. Frantsesera egin diren autoitzulpenakaldizkarietan ere bilatu ditugu, Maiatz en bereziki (gaztelaniarako autoitzulpenak liburu formatuankaleratuak baizik ez dira).
|
|
|
Beno, berez Txatorenak ziren. Eta
|
berak
itzuli baino ez zituen egin, alferrik itzuli ere. Gogoa joan etorrietan katramilatu zitzaionez izerditan hasi zen, zer esango zuen pentsatzen.
|
|
2018
|
|
|
Azken hitza itzultzailearena izaten da. Behin edo behin, epearekin presaka genbiltzala-eta, bukaera aldera, egileak
|
berak
itzuli zizkidan kapitulu pare bat, eta zoragarri imitatu zuen itzultzailea, ez da ezer igartzen. Canoren Twist zen».Itzultzailea ere idazleMarkuletaren lehen itzulpenak bere poema propioak izan ziren; gaztelaniaz idatzitakoak euskaratzen hasi zen itzultzen.
|
|
|
1961ean jaio zen Tolosan, Hondarribian hazi eta Gasteizen bizi da gaur egun. Euskal Filologia ikasi zuen, eta itzultzaile interpretari lanetan dabil Eusko Legebiltzarrean. Literaturaren alorrean,
|
berak
itzuliak dira, besteak beste, Miguel Unamunoren Laino, Ernesto Sabatoren Tunela edo Irene Nemirovskyren Suite frantsesa.
|
|
|
Zergaitik joan behar dugu azpeitiarrok eta euskal herritarrok bihar Bilbora. Presoak, errefuxiatuak eta deportatuak etxera ekarri behar ditugulako. Presoek, errefuxiatuek eta deportatuek gure herriaren alde borrokatzeagatik galdu zuten askatasuna, eta orain herriak
|
berak
itzuli behar ditu askatasunerantz. Herriak izan behar du indarra eta motorra.
|
|
|
Mariano Mendigatxa bidankoztarra ezinbesteko pertsona dugu erronkarieraren inguruko ikerketan. Euskalkiaren gainbehera goitik behera bizitutakoa, Bonaparteren eta Azkueren laguntzaile izan zen, eta
|
berak
itzulitako hainbat testu baditugu, baita Erronkaribarko uskararen aditz jokoa, hiztegi zabal bat eta interes etnografikoko beste hainbat kontu ere (abestiak, esaera zaharrak, ipuinak, ohiturak.). Marianoren heriotzaren mendeurrena bete berri denean, une aproposa dugu haren biografia ezagutzeko.
|
|
|
' Atera egin behar dezu, itzulpen eta guzi'. Nik berriz ezetz eta berak baietz, eta
|
berak
itzuliko zizkidala hainbat ipuin. Eta horrela gelditu ginen hiruzpalau lagunen artean liburua itzultzeko.
|
|
|
Frankismoaren lehen urteetan autoreak
|
berak
itzuli behar zuen, puntarik puntara, bere euskarazko lana. Euskaraz zekiten zentsoreak jarri zituztenean" kendu" zitzaien lan hori.
|
|
2019
|
|
|
Lan honek hauen aipamenak aztertuko ditu bere kantagintzako alorrean. Bereautoretzako naturaren erreferentziak aztertu dira, nahiz eta
|
berak
itzulitako lanetan ere topa daitezkeerreferentziok.
|
|
|
Aurrean dauzkat Hadrianoren oroitzapenak eta Arrietak
|
berak
itzulitako Prousten Denbora galduaren bila monumentaleko lehen zutabea (Swann enetik). Bi biak frantsesetik ekarriak.
|
|
|
Marguerite Yourcenarrek grekotik itzuli zuen (laguntzarekin), eta En attendant barbares izenburua eman zion frantsesezko itzulpenari. Samuel Beckettek En attendant Godot izena jarri zion bere antzerki lan ezagunenari, eta Beckettek
|
berak
itzuli zuen ingelesera, Waiting for Godot izenburuarekin.
|
|
|
Idazleak ezinbestekoa du bakardadean idaztea, baina, halaber, bakardadean arduratu behar zuen, norberak bere aukeratxoen arabera, bere obraren itzulpenaz(
|
berak
itzul  tzeaz edo itzultzaile bat bilatzeaz), argitaletxe ezezagunetan ate joka ibiltzeaz, hemendik kanpoko promozioaz... Kolpean hasi ziren azaleratzen, sistema berri batera egokitzeko, etxe barruko sistemak zeuzkan âeta oraindik dauzkanâ kontraesanak eta flakiak.
|
|
2021
|
|
|
Hainbestekoa da itzulpenarekiko obsesioa, ezen Ernestek karrera profesionala ere alde batera utzi baitzuen (33 or.): " gero eta deskonektatuago zegoen errealitatetik" (33 or.). Narratzaileak Ernestez duen azken berria da ospitale psikiatriko batean sartu zutela (33 or.). Baina Ernesetek
|
berak
itzulitako eta transkribatutako testuen jabe da orain narratzailea, hain zuzen ere ipuineko hirugarren itzultzailea: Kafkaren testu ineditu itzuli horiek euskaratzeko beta hartzen duena:
|
|
|
Horretan iskanbila bat sortu zen bi anaien artean beren jarraitzaileei buruz. Mabunguk bere jarraitzaile nahi zituen guztiak, zaharrena bera zelako, baina Luenbak beretzat zeuzkan,
|
berak
itzuli zielako bizitza haiei, eta Mabunguri berari. Mabunguk Luenba hil zuen.
|
|
|
Gerra Zibilean, PSOEko militante historiko honi egokitu zitzaion Gipuzkoako Defentsa Juntaren ardura izatea, diktaduraren ostean Herri Batasuneko mahaikidea izan zen, eta itzultzaile izateaz gain idazle lanetan jardun zen erbestean. De Versalles a Hiroshima bere memoria liburua izan zen Txalaparta argitaletxearen estreinako argitalpena, eta
|
berak
itzuli zuen gaztelaniara Gerald Brenanen The Literature of the Spanish People, Historia de la literatura del pueblo español tituluarekin. Publikatu, ostera, Historia de la literatura española izenez publikatu zen, inolako eskubiderik gabe itzultzailearen hautua aldatuz eta egilearen ariketa erabat desitxuratuz.
|
|
|
Gogoan daukat Andolin Eguzkitza Zestoako bainuetxeko baratzean Kavafisen olerkiak,
|
berak
itzuliak, euskaraz irakurtzen. Gogoan Mariasun Landaren musua.
|
|
2022
|
|
|
Bertze ordu gehienetan monjeak lanean ziren lekutik etenaldia egiten zuten otoitz bat egiteko eta ondoren, egiten ari zirenarekin jarraitzen zuten. Goizetan Prima entzun ondoren, Azenarik monjeekin gosaldu egiten zuen eta bertzeak beren eguneroko lanetan hasten ziren bitartean,
|
berak
itzuli txikia egiten zuen monasterioaren inguruan. Gogoaren arabera egiten zuen ibilaldia.
|
|
|
1940ko hamarkadan lanean aritutako emakumeen testigantzak biltzea ez da erraza, eta, horregatik, Felisarenak balio berezia du niretzat. Eskertu egin diot ahalegina, eta
|
berak
itzuli dit. " Konfesioa egin dut, eta gezurrik ez dizut esan", umore kolpez erantzun dit elkarrizketa bukatutakoan.
|