|
2000
|
|
|
Efektu higigarri gehien dituen herria da aberatsena. Estatu bakoitzak eskuratzen ditu horiek, tartean dituela bere ekoizkinen salerosketa, manufakturen ekoizketa, industria eta merkatarien aurkikuntzak eta mentura
|
bera
ere bai.
|
|
|
Napoleon
|
bera
ere, ezaguna denez, partaide izan genuen, barru barrutik, Kode Zibilaren idatzaldietan5.
|
|
|
Horiek, bistan da, barne mugarik gabeko estatua behar dute, eta merkatu aske baten gogotan dabiltza. Liberalismoaren aldekoak ditugu horiek, eta estatua
|
bera
ere, ekimen pribatuaren begipean ikusten dute. Konstituzioan dute antolakuntza berriaren goi legea eta Kode Zibilean harreman pribatuetarako norabidea.
|
|
|
Egiatan, aldera al daitezke herri hasiberri bateko erakundeak, aberastasun eta zibilizazio mailarik gorena bere barnean jaso duen herri batekoekin? Erroma
|
bera
ere, handia izateko jaioa eta zelanbait esateko, betiereko hiria izateko xedatua, ez al zen berehalakoan konturatu lege horien askiezaz. Haren ohituretan oharkabe gertatutako aldaketok, ez al zituen legerian arin arin ezagutarazi?
|
|
|
Edozein modutan ere, norberak bere burua aska al dezake kontzertu berezko eta ezinikusizko ahalmen horren eragin eta onuragarritasunetik? Horren bitartez, hain zuzen ere, asaldurarik eta iraulirik gabe, herriek lege makurren justizia egiten diote euren buruari, eta halaber, gizartea bera babesten dute, legegileari emandako ustekabekoetatik eta legegilea
|
bera
ere bere buruaren hutsetatik.
|
|
|
Neurath ezagutza eta interes entziklopedikoko gizona zen, ia denetarik idatzi zuen, poesian hasiz eta logika matematikoan amaituz. Ez zuen ezta teologia
|
bera
ere baztertu, katolizismoa hobeki ezagutu guran. Halere, bere benetako gaia zentzu zabalenean ulertutako gizarte zientzia zen:
|
|
|
Esan zuen Freuden ikerlana" ikerketa estetikoa" zela. Esan zuen gai honi buruzko Freuden liburua oso liburu ona zela hutsegite filosofikoak aurkitzeko, eta gauza bera esan litekeela bere lanei buruz orokorrean, kasu askotan galde daitekeelako esaten duena zein neurritan den" hipotesi" bat eta zein neurritan den gertakari bat irudikatzeko modu on bat —auzi honi buruz esan zuen Freud
|
bera
ere maiz ez dagoela ziur— Esan zuen, adibidez, Freudek nahaste bat sortu zuela zeure barrearen zergatia jakitearen eta barrea eragiten dizun arrazoia jakitearen artean, hark esaten duena zientzia dela ematen duelako, baina benetan" irudikapen miragarri" bat besterik ez baita. Azken puntu hau ere azaldu zuen hauxe esanez:
|
|
2001
|
|
|
biztanleak bertakoak edo inmigranteak diren, jainkoekin ahaidetuta dauden, atzeratutako edo goi mailako kultura baten partaide diren, garapen edo amaiera aldian aurkitzen diren. XVI. mendean zenbait espainol Urrezko Mende batean bizi direla esaten hasten direnean eta XIX. mendean gainbeheraz hitz egiten dutenean ez dira gauza beraz ari; eta ez da gauza
|
bera
ere, bere historiaren hasieran, Abrahamekin itunak ezartzerakoan, Yahverengatik askatua eta babestua izan den herri gisa bizitzea, edo K.a. VII. VI. mendeetan Jeremias profetak jainkoak baztertu dituelako egiten dituen intzirietan.
|
|
|
IV. menderako jada beraien ahalmen sortzailea txikiagotu egiten da, nahiz eta oraindik tradizio handi baten adierazle gisa maitatuak izan. Horrexegatik, ez da harritzekoa rapsodari eginiko kritikan, Platonek era berean olerkaria
|
bera
ere kritikatzea: pentsamolde tradizionala eta bere jokabidea dira jokoan daudenak.
|
|
|
olerkaria ez da olerkari ezagutzaz, jainkozko inspirazioz baizik; eta rapsoda ez da rapsoda ezagutzaz edo teknikaz, inspirazioz baizik. Eta inspirazio honen eraginpean aurkitzen dira bai olerkaria, bai rapsoda, hala nola publikoa
|
bera
ere. Olerkaria jainkoaren bitartekari soila da eta ez daki ezer hitz egiten duen horri buruz; rapsodak, bere aldetik, inspirazio honek hartuta, esaten dituenak ez ditu esaten jainkozko inspirazio kate horren menpe dagoelako baizik.
|
|
|
Orduan, zer, lon, esango al dugu gizon hau burutik sano dagoela? Sakrifizioetan nahiz festetan koloretako arropez eta urrezko koroaz apaindurik, negar egiten duen eta gauza hauetako bat
|
bera
ere falta ez duen eta, aurretik inork ezer lapurtu edo minik egin gabe, hogei mila gizonekin baino, adiskide batzuekin egonik beldur handiagoa duen gizona. Bere buruaren jabe dela esango dugu?
|
|
|
lon. Jakin ezazu ongi, Sokrates, ez dakidala berak ez dakien gauza bat
|
bera
ere.
|
|
|
Eskema, beraz, irudimenaren produktua da, baina ez da irudi bat. Hirukiaren irudi ezberdinak daude, eta hauetatik bat
|
bera
ere ezin zaio hirukiaren adigaiari egokitu, baina bere eskema irudi hauek denak eraiki ahal izateko erregela da. Horrela, eraikuntza erregela hauen bitartez kategorien erabilera ahalbidetzen da eta aldi berean mugatu ere egiten da.
|
|
|
Egitate honen egia noraino iristen den ikusteko, Logika, Matematika eta Natur Zientziaren egoera aztertzen ditu, ondoren Metafisikarekin alderaketa egiteko. Barregarria ere bada, esango du, beste zientzia hauekin alderatuz Metafisika aurrerantz urrats bat
|
bera
ere egiteko gai ez izatea.
|
|
|
Logika bide seguru bati jarraiki zaiola argi erakusten du Aristotelesen ondoren atzerapauso bat
|
bera
ere ez egin izanak. Harrigarria bada ere, aurrera ere ez du batere egin eta, beraz, bere eraikuntza bukatua dagoela dirudi.
|
|
|
Filosofian demostrazioak egiten saiatzean adigai batetik bestera ezin da zuzenean joan esperientzia ahalgarriaren irizpidea kontuan hartu gabe. Gainera, arrazoimenak adigai soilen bidez jokatzen badu, demostrazio bakarra da posible, bat
|
bera
ere posible bada (oinarria adigaia soilik izan daitekeelako). Frogak gainera ostentsiboa izan behar du, ez apagogikoa, hau da, egiaz konbentzituz gainera egiaren iturrien ezagutza ere ematen duena.
|
|
|
Nolabait esateko, Kanten gizakia pasiboa da eginbeharrei buruz. Nahiz eta gizakia
|
bera
ere legegile eta legegile kide izan Kanten teorian, legeak, nahi besteko lege unibertsalak esaten dio zer egin behar duen. Esanera dihardu, aginduta.
|
|
|
Horregatik onartzen dugu denok —gehienok— gizakiak, beti, bere kontzientziaren esanera jardun behar duela. Baita ere bestelako aburuak utzi, ospedunen aginduak gainditu eta kalte handiak jasan behar izanda ere —heriotza
|
bera
ere bai— kontzientziaren esanera jardun, maitatzeari inoiz inola uko ez egitearren. Eta gogoa maitagogo izanik, ‘kontzientzia zuzena’ ez da esaera egokia, egiaduna, ‘kontzientzia bizia’ baino.
|
|
|
Hori da, laburbilduta, maitasunik gabeko zientziaren sailean azaltzen den fundamentalismo zientifikoa, objektibotasun zientifikoaren postulatua, apriorismo huts nabaria, kosmosa eta bere fenomeno guztiak bi multzotan banatzen dituena: ‘zientziak badakizkienak ala zientziak jakingo dituenak’ Kontzientziaren arazoa
|
bera
ere kanpoan uzten ez duena, ‘zientziak jakingo du’ sailean baizik. Postulatu hori onartuz gero, zientziak ez du inolako muga edo oztoporik nahi duena baiesteko, isilik egon ordez.
|
|
|
‘Zientzia zientzia da’, eta kito, ez dago besterik. Baina adierazpen fundamentalista hori
|
bera
ere herrena da. Jainkoa den zientziagan sinesten du, baina gizaki den zientzialaria —Mahoma— ez du onesten.
|
|
2002
|
|
|
Gradu politikak eta baldintzapeko askatasunaren aplikazioak ez diete beti irizpide objektiboei erantzuten. Graduen arteko bereizketa
|
bera
ere ez da askotan oso garbia izan ohi. Europako espetxe legeriei begirada bat eman besterik ez dago erregimen irekiaren aplikazioa (espainiar sisteman 3 gradua) zein irizpideren arabera ematen den ikusteko, irizpide hauek subjektiboak direla eta sarritan administrazioa une horretan dagoen pertsonak erabat baldintzatzen duela frogatzeko.
|
|
2003
|
|
|
Horrexegatik hain zuzen gainera zigorra ezarri zioten eta bere heriotza emakumeen esku gertarazi e zuten. Tetisen seme Akiles ordea ohoratu eta zorionekoen uharteetara10 bidali zuten, Hektor erailez gero
|
bera
ere hilko zela amagandik jakinda eta ez erailez gero etxera itzulita agure hilko zela, ausartu zelako, Patroklo maitalearen alde atera eta mendekatuta, ez bakarrik bere ordez hiltzera, hilik zegoenaren ondoren hiltzea aukeratzera. Eta horregatik jainkoek, 180 guztiz liluraturik, bera askoz gehiago ohoratu zuten maitalea hain estimu handian zuelako.
|
|
|
Bat, aberats delakoan maitaleari atse185 gin eman ondoren, engainatua gertatuko balitz eta, maitalea behartsu agertuta, dirurik jasoko ez balu, hala ere ez da gutxiago lotsagarri, horrelakoak berea agerian jarri duela baitirudi, diruagatik edonori edozein zerbitzu egingo liokeela alegia, eta hori ez da eder. Arrazonamendu beragatik, maitale onari atsegin eman diolakoan eta
|
bera
ere maitalearekiko bere estimuaren bidez hobea izango delakoan, hura gaizb to eta bertute gabea agertuta bat engainatua gertatuko balitz, hala ere eder da iruzurra; horrek ere berea erakutsi duela baitirudi, bertuteagatik eta hobea bihurtzearren edonorentzat edozertarako prest egongo litzatekeela alegia, eta hori berriz gauza guztietatik ederrena da. Horrela bada guztiz eder da bertuteagatik atsegin ematea.
|
|
|
Horietan teoria eraginkor eta ezengonkor bat agertzen zaigu beti, irakaskuntza organiko batean finkatu gabea. Platonen pentsaeraren garapen
|
bera
ere ezin dugu zehaztu elkarrizketen ordena kronologikoaz ere ez gaudelako ziur.
|
|
|
Horretara dator, etorri ere, lege edo ohitura denbora luzez erabili gabea izanez gero, indargabeturik geratzea. Horien aginpideak jarraikako erabileran zuen oinarri, eta erabilera ezak, aurkako arrazoiarengatik, hura
|
bera
ere ken diezaioke, bete ez dena ez baita onuragarri.
|
|
|
Beste alde batetik, Jainkoak ez zuen erabili bere denbora boterearen seinalerik, ez zituen bere eginkizunak gauzatu eta uko egin zion bi neba arreben artean epaile izateari, horietako batek halaxe eskatu arren. Halaber, denbora boterea espiritu erregetzatik at erabili behar zela erakusteko, botere hori printzeen esku utzi zuen,
|
bera
ere euren esanetara geratuz. Are gehiago, jaiotzari dagokionez ere, Jainkoak printze desleial baten legearen menpe utzi zuen beraren jaiotza lekuaren zehaztapena.
|
|
|
Lege naturalek zuzentasuna bera osatzen dutenez, berezko agintea dute gure adimenaren gain; arean ere, adimena eman zaigu zuzentasuna barneratu, egia jakin eta legeok betetzeko. Zernahi gisaz, gizaki guztiek ez dute adimen argitasun bera zuzentasun hori antzeman ahal izateko, ezta bihotz zintzotasun
|
bera
ere, horren aginduak betetzeko; politikak, bada, gizakien onarpenarekin zerikusirik ez duen beste aginte mota bat eman die legeoi, horien betepena jagoteko denbora botereen bidez. Beste alde batetik, nahierarako legeek duten agintearen oinarriak dira, hala legeok ezartzeko ahalmena dutenek emandako indarra, nola legeok betetzeko agintzen duen jainko ordena.
|
|
|
Haren heriotzaren ondoan, segituan etorri ziren liburuaren itzulpenak, bata bestearen ondoan, hizkuntza desberdinetan burutuak.4 Juristek aho batez aitortu zuten haren maisutza. Horien artean, Portalis
|
bera
ere, Frantziako kodegintza zibilaren. Edozein modutan ere, 1804 urteko Kode Zibilean, Domaten irizpidea ez zen agerikoa, erromatar zuzenbide klasikoarena garaile izan baitzen.
|
|
|
Bestalde ere, horra Jainkoaren eta lagun hurkoaren maitasuna, gizabanakoari ezinbesteko zaiona, gizartearen eratze bidean,... erlijioa
|
bera
ere bai, horixe baita haren lege guztien bilketa eta bizitza horretara daramaten argia eta bidea baino ez dena; eta, azkenez, lege nagusia, erlijioaren espirituak, on goren hori bilatzeko eta maitatzeko agindua ematen diona, hara joan behar baitu bere indar guztiekin, espirituz eta bihotzez, bi biok osatuak baitira on hartaz jabetzeko. (Legeen Tratatua, I, 4, 5, 6)
|
|
|
Unibertso osoan gizakiari eskaintzen zaizkion gauzetan, bera barne, ez dago bat
|
bera
ere, haren helburua izan daitekeenik. Beraren baitan, pozaren ordez, heriotza eta miserien hazia du; inguruan, unibertso osoan ibilita ere, ez du deus kausituko, helburua izan dakiokeenik, ez espirituarentzat, ezta bihotzarentzat ere; areago, hura inguratzen duten gauza guztiak xede horren zerbitzupean jarrita ere, bera da gauza horien jomuga; berarentzat sortu ditu horiek Jainkoak; zeru lurrek gordetzen duten guztia gizakiaren premietara zuzenduta dago, bertan ezereztu behar direla premia horiek desagertzen direnean.
|
|
|
4, 5, 6 Gizakiak duen Jainkoaren itxuratze horrek ezagutarazten digu zer den haren izaera, zer haren erlijioa, eta zertan duen oinarri haren lege lehenak: haste hastekoa da Jainkoaren itxuran heztea, eta bizitza eta zoriontasuna izan behar duen on gorena edukitzeko gai izatea; erlijioa
|
bera
ere bai, horixe baita haren lege guztien bilketa eta bizitza horretara daramaten argia eta bidea baino ez dena; eta, azkenez, lege nagusia, erlijioaren espirituak, on goren hori bilatzeko eta maitatzeko agindua ematen diona, hara joan behar baitu bere indar guztiekin, espirituz eta bihotzez, bi biok osatuak baitira on hartaz jabetzeko.
|
|
|
Horren arabera, zientzia enpirikoak sistema teorikoak dira (Popper 1934: 57), eta zientzi ezagutzaren logika
|
bera
ere teoria bat da. Zientzi ezagutza eta ikerkuntzaren logika da Popperren teoria.
|
|
2004
|
|
|
Izan ere, Jainkoak perfektua izan behar badu, orduan bai, beharrezkoa du substantziaren bikoiztasuna existitzen dela frogatzen ahalegintzea; baina ezagutza, arrazoizkotasuna, gure, gizakion, izaerara mugatua dagoela baderitzogu, orduan onartu dugu badagoela esparru bat gure ezagutza, gure arrazoimena, heltzen ez dena eta onartu dugu, ez bakarrik sentimenak mugatuak direla, baina baita arrazoimen matematikoa ere mugatua dela, bakoitza bere neurrian. Arrazoimena ezagutza garatzeko dugun tresnarik boteretsuena izango da, baina mugatua
|
bera
ere.
|
|
|
Dena dela, ez du ematen gauza bera denik esatea munduaren oinarrizko ezaugarriak, ezaugarri logikoak, hauek eta besteak direla edo esatea badela subjektu sortzaile bat mundu horretatik kanpo dagoena eta bera sortu eta iraunarazten duena. Kontua zaildu egiten da hemen, alde batetik, sortzeko indar hori naturatik at jartzen delako, ez delako naturaren beraren ezaugarria; baina, bestetik, naturaren baitan errua, hutsa, egon daitekeelako susmoa baino gehiago segurtasuna erakusten duelako eta honek bilduko lukeelako natura ez litzatekeela betegina izango eta, oraindik arriskutsuagoa dena, Jainkoaren ahaltasuna
|
bera
ere arriskuan legokeelako, gai akastun baten sortzailea izango litzatekeela-eta.
|
|
|
Ez al du gizakiak naturaren osotasuna nahastu bere akatsetan? Ez al da natura
|
bera
ere, nola edo hala, ezerezaren partaidea izango sortua izan den neurri horretan?
|
|
|
Ezin ukatu natura perfektuan izaki akastunak txertatuta egon behar duela eta horrek naturaren perfekzioa bermatuko duela eta, neurri honetan, izaki akastun hori perfektua dela. Egia esan, berarentzat frogatu beharra ez duen onespen baten aurrean geundeke hemen, baina horrelako baieztapen baten inplikazioak zabalak izango dira, naturaren perfekzioa eta Jainkoa
|
bera
ere neurri handi batean ezagutezinak bihurtzen direlako.
|
|
|
Dena dela, bere asmoak asmo, ezin esan
|
bera
ere hain trebea izan zenik medikuntza praktikoaren inguruan egin zituen ahalegin batzuetan. Ez zuen eragozpen handirik izan osasun kontuan diagnostikoak egiteko eta aholkuak eta sendabideak emateko, eta ausartak gainera, bai bere buruari eta baita bere ezagunei ere; baina hauek, neurri handi batean, berak gutxiesten zituen aholkuak bezain sineskeriatsuak izango ziren.
|
|
|
Adimena
|
bera
ere hain dago jiteari eta gorputzaren organoen antolaerari menderatua, ezen uste dut gizakiak orain arte izan direna baino jakintsuagoak eta trebeagoak bihurtzeko bideren bat aurkitu ahal balitz, medikuntzan bilatu behar dela.6
|
|
|
Mutur batean aurkituko genuke pentsamendu eskolastikoan oinarritzen den jakintza modua, Grezia klasikoko zenbait filosoforen lanak eta fisikari buruzko zenbait ikuspegi bereak egiten zituena aldatu ezinezko modu batean; eta, bestetik, horren aurrean indartsu jaiotzen ari den zientzia fisiko matematiko berria egongo zen. Bi ikuspegion arteko kontrakotasuna tentsioz beteta zegoen eta hain muturrekoa bihurtuko zen, ezen elkarren arteko eztabaida
|
bera
ere ia ezinezkoa egingo zen.
|
|
|
Ideia hau bete betean bat etorriko da gaiaren inguruan eskolastikak zuen ikuspegiarekin, eta liburu sakratuetatik eta testu klasikoetatik eratortzen ziren egiez gain, sentimenetan aurkituko genuke dugun ezagutzaren iturria. Descartes
|
bera
ere jausiko da inozokeria honetan eta horrela aitortuko du eskolastikari zor dion formulazioa darabilenean seigarren meditazioan gauza bertsua esateko: hori guztia zela-eta, erraz konbentzitu nuen nire burua zeraz:
|
|
|
Horrela bururatutako Jainkoak ez luke mugarik izango anabasa, eromen handiena, eragiteko orduan. Baina Jainkoa ahalguztiduna egiten badugu maila honetaraino, Jainkoa bera edozein lege logikotik kanpo jaregingo genuke, ulergarritasun aukera guztiak ukatuz, eta ez hori bakarrik, Jainkoaren autokontzientzia
|
bera
ere ezinezkoa izango litzateke gainera. Descartesentzat Jainkoak, beharbada, egin lezake mundua ametsetan agertzen zaigun xelebrekeriez osatuta, sar ditzake irudipen horiek guztiak gure buruan, baina du sartu bere mundu horretan lau alde dituen hirukia.
|
|
|
Azken batean, bide horrek eraman du ez bakarrik bera ez den guztiaren existentziaz zalantza egitera, baizik eta baita berarentzat hurbilena eta, hasteko, seguruena izan daitekeenaz zalantza egitera ere, bere gorputzaz alegia. Gorputzak ezin du bere existentzia baieztatu, existituko da, beharbada, harri bat edo animalia bat existi daitekeen legetxe, baina ezin da Descartesen izateaz edo ez izateaz baieztapenik egin gorputzetik abiaturik, eta gorputza
|
bera
ere, harrien edo animalien modura, ez da autonomoa izango bere buruaren izateaz zerbait esateko. Harri batek ezin du bere izateaz baieztapenik egin, hori denok onartuko genuke aitzakia askorik gabe; era berean, Descartesek esango luke animalia batek ere lukeela horrelako baieztapenik egin eta, beraz, bere gorputzak ere du bere izateaz baieztapenik egin.
|
|
|
Wittgensteinek ez zuen puntu hau behar adina kontuan hartu Tractatus a idazterakoan, Fregek eta Russellek aintzat hartu ez zuten bezala. Literatura bere osoan eta, areago dena, eguneroko hizkuntza
|
bera
ere ezinezko lirateke adierazpen perpausak (apofantikoak) ez direnak ez baleude. Izan ere aginte, galdera, harridura eta gisa horretako perpausik ez balego, ez legoke hizkuntza espresiborik eta esan daiteke hizkuntzarik batere ez legokeela.
|
|
2005
|
|
|
Aristotelesek azken horri legitimoa diotsa, legearen esanahi hertsiago batez, eta, maiz sarri, instituzio zuzenbide ezarria ere. Banaketa
|
bera
ere aurkitzen da hebertarrengan, horiek, zehaztasun osoz hitz egitean, zuzenbide naturala eta zuzenbide ezarria bereizten baitituzte. Judegu grekozaleek ere, ildo beretik, aurrekoei diotse eginbeharrak eta aginduak.
|
|
|
22 Hala ere, lehen esandako hura berriro ez errepikatzearren, zuzenbidea ez da bakar bakarrik ezarri onuragarritasunaren eretzean. Izanez, ez da herri bat
|
bera
ere hain boteretsu denik batzuetan kanpokoen premia ez izateko, bai merkataritzarako, bai bere buruaren aurkako herri arrotz frankok eginiko erasoari aurre egiteko ere; horrexegatik, hain juxtu, herri eta errege boteretsuenek aliantzak nahi izaten dituzte. Hori dela eta, eragin osoa kentzen diote zuzenbideari herri baten barruan soil soilean ikusten dutenak.
|
|
|
25 Egiatik urrun dago zenbaitzuek uste dutena, hots, zuzenbide orok men egiten diola gerrari; gerra
|
bera
ere ez dela hasi behar zuzenbidea erdiesteko ez bada eta gerra hasitakoan, zuzenbidearen eta uste onaren bidez eraman behar dela. Demostenesek egoki azaldu zuen hori.
|
|
|
Zuzenbide zibil erkidea ezagutzen ez dutenen arteko liskarrak, hala nola, herria osatu ez dutenenak edo herri, gizabanako edo errege desberdinetakoak direnenak, edota errege, printze edo herri askeen pareko agintaritza dutenenak, bake edo gerra aldiari dagozkio. Gerra
|
bera
ere bakea eskuratzeko hasten da, eta ez dagoenez berez halako gatazkarik, bertatik gerra sor ez daitekeenik, arrazoi osoz aztertuko dira eztabaida guztiak, gerra zuzenbidea dela eta. Gerraren gaiak eramango gaitu bakeaz hitz egitera, hori baita lehengoaren xede berezkoa.
|
|
|
2 Okerretera ari dira, bestalde, judegu batzuk, Trifon
|
bera
ere barne, Justinorekin eztabaidan diharduela, arrotzak euren burua salbatu nahi izanez gero, lege hebertarraren mendean egon behar dutela sinesten dutenean. Legeak ezin ditu behartu menpeko ez dituenak, horientzat ezarri ez bada.
|
|
|
Itxaropen horrek indartu egiten du eztabaidekin nekatuta daudenen gogoa, eta sustatu egiten du, berebat, zure eta Britainia Handiko Erregearen artean arestian hitzartutako laguntasuna,
|
bera
ere bake santu honen maitatzaile zuhurra baita. Laguntasun horren oinarri sendoa izan da, zalantzarik gabe, zure arrebaren ezkontza zoriontsua.
|
|
|
Erlijioari dagokionez, kalbinista zen aita; ama, aldiz, katolikoa. Grotius
|
bera
ere kalbinista izan zen, erlijioaren gorabeherek buruko min handiak sortu zizkiotela bizitzan zehar.
|
|
|
Azken honek hitza itzultzen du, agian aldaketekin, ze mintzaldi berean mintzaldi gehiago aurkitzen ditugu. Banako bakoitzak moldatu egiten du hizkuntza ulertze erosoago baterako eta, itsasertzeko olatuek harribilak hara eta hona ibiltzen dituzten bezala, hizkuntza
|
bera
ere behin eta berriz da leundua eta findua erabilera hobeago baterako.
|
|
|
Nik ez ditut hemen eskasia hauek guztiak aipatzen besteentzako gaitzespen bezala baizik eta, egiaz, nik neuk nire gain hartu dudan lanaren aitzakia iragankor bat bezala. Guztia hain hertsiki lotuta eta trabatuta baldin badago, azken batean, ezinezkoa da herri leinu bati berari dagokion lekua zuzen atxikitzea ezta horietako bakar bat
|
bera
ere zehatz mehatz deskribatzea, baldin eta berau bestelakoekin konparatzen ez badugu. Konparaketa hau, beti ere, oso gauza zaila da:
|
|
|
Hizkuntza, beti ere, ez da bere dimentsio gramatikal, formal eta estrukturalean bakarrik kontsideratu behar, baizik eta baita bere dimentsio pragmatiko, funtzional eta komunikatiboan ere, eta hemen egiten du hark espresuki topo gizakiarekin. Proiektu pedagogiko orok, beraz, bere hizkuntz premisei buruzko galdera sakonei egin behar die aurre, ze, esandakoari jarraituz, hezkuntza
|
bera
ere ezin daiteke gizakiaren linguistizitatetik at edota pertsonen lengoaia konkretuetatik kanpo planteatu.
|
|
|
" Horrelako zerbait hizkuntzarekin eta hizkuntzaren bitartez bakarrik da posible", ze," nahiz eta hizkuntza, ezagutu nahi dugunarekiko, subjektiboa den zerbait bezala agertzen den", egia da ere" hizkuntza bera gizakiarekiko objektiboa den zerbait bezala azaltzen dela" 122 Garbi eduki behar dugu, hala ere, ez dagoela hizkuntza bakar bat baizik eta hizkuntza asko, eta, aurrekoa oinarri bezala hartuz, onartu egin dugu ere aniztasun linguistikoa benetako aberastasun bat dela gizakiarentzat. Bat
|
bera
ere ez dago sobera: " Hizkuntza bakoitza gizakiaren natura unibertsalaren oihartzun bat da" 123 Horrela, bada, hizkuntza ezberdinak aztertzea eta ikastea berez da jarduera emankorra edonorentzat, ze, honi esker, bakoitza bere mundu ikuskeraren subjektibotasuna gaindituz joateko aukera irabazten du eta, honekin, baita objektibotasunera etengabe hurbilduz joatekoa.
|
|
|
Humboldten arabera hemen" esentziala dena" falta da, alegia," eginkizunaren orokortasunaz" jabetzea: " Hizkuntza guztiak, edonola eta edonon aurki daitezkeen hizkuntz aztarna guztiak, elkarren artean konparatu behar ditugu eta, egiaz, printzipio berberen arabera" 157 Hizkuntza bat
|
bera
ere ez dago sobera, ze hutsalena dirudienak ere beti erakuts diezaguke zerbait giza-izakiari buruz, alegia, haren baitan bakarrik dagoen eta beste hizkuntzetan aurkitzen ez dugun zerbait. Horrela, bada, ondare linguistiko osoa" ahalik eta konpletoen bildu" behar dugu eta, honekin batera," hizkuntza guztiak pentsagarriak diren analogiaren arau guztien arabera konparatu" 158 Era honetan burututako ikerketak, azken batean, garbi du hizkuntza ez dela gizakiarentzako tresna hutsa baizik eta, aldi berean, beronen jardueraren" kausa" eta" efektua".
|
|
|
" Hizkuntzen aniztasunari esker, berehala eta guretzat, handitu egiten da munduaren aberastasuna eta bertan ezagutzen dugunaren aniztasuna" 166 Aniztasun linguistikoaren ikerketa sinkronikoa eta diakronikoa, modu honetan, gizakiaren ezagutzarako eta baita beronen formaziorako ere ezinbestekoa den bitarteko bihurtzen da. Azken finean, hizkuntzek" eskaintzen digutena giza-natura osoa, garbia eta hutsa da" 167 Honekin lotuta gogoratzekoa da, beste behin, Humboldtek arreta berezia eskaintzen diela garapen literario handirik izan ez duten euskara bezalako hainbat hizkuntzari, ze, bere aburuz, bat
|
bera
ere ez da alferrikakoa eta guztiak dira bildu eta ikertu beharrekoak168 Jarrera honetatik abiatuta ulertu behar dugu bere" entziklopedia" linguistikoaren helburu nagusia, hain zuzen, berak honako hitzekin deskribatzen duena: " hizkuntzaren estudio propio bat egitea[...] zein beste guztiengandik banandua eta bere baitan sistematikoki ordenatua den", eta berau bitarteko garrantzitsu bat bezala eraikitzea, gizakia bere kulturaren maila ezberdinetan ezagutu eta formatu ahal izateko eta, honekin batera, baita hizkuntza partikularren jabekuntza erraztu ahal izateko ere.169
|
|
|
Antropologiak, honela, ezin du subjektu bakar bat ere karaktererik gabekoa bezala kontsideratu ez eta karaktere hau subjektu horren konstituzioaren zati bakar batera mugatu, ze gizaki bat
|
bera
ere ezin dugu ulertu berau ezaugarritzen duten trazu guztiak kontuan hartu gabe eta hauek gizabanakoaren natura osoan barreiatuta daudela kontsideratu gabe.30
|
|
|
Nire asmoa hemen, eta ahal dudan neurrian, metodo sistematiko eta sakon bat erabiltzea izango da, konparazio puntu bezala erabilgarria den aspektu bat
|
bera
ere ukitu gabe ez uzteko eta, aldi berean, euskararen egitura gramatikalaren zein egitura lexikalaren ideia oso bat emateko. Metodo hori erabiltzearen helburua, bestela esanda, hizkuntzaren atal guztien elkarren arteko erlazioa azaltzea da eta, ondoren, hizkuntza osoaren erlazioa —berau irudikapen bitarteko den heinean— irudikatua izan behar duen objektuarekiko argitzea (nahiz eta hau, egiaz, ezin den inoiz harengandik banandu).
|
|
|
" Das achtzehnte Jahrhundert"(?) eta" Plan einer vergleichenden Anthropologie" (1797?) 3 Egilea sinetsita dago antropologia orohartzaile baten beharraz eta, bi testu hauetan azaltzen den moduan, ezinbestekoa iruditzen zaio gizakia batasun eta osotasun bezala ulertzen ahalegintzea eta berau alde guztietatik eta alde guztietan ikertzen saiatzea. Giza-izakia bete betean, eta berari dagokion aspektu bat
|
bera
ere alboratu gabe, aztertu nahi du bere antropologiak eta, honengatik, berau bi zereginen aurrean aurkitzen da: batetik, beharrezkoa izango du, egun" antropologia sozialak" edota" antropologia kulturalak" egiten dutenaren antzera, gizakia bere izate errealean edo orain den horretan ezagutzea eta, azken finean, giza-fenomenoak ahalik eta gehien biltzea eta ondoen deskribatzea.
|
|
2006
|
|
|
Alabaina, hipotesi hori faltsutzat hartuz gero, 4 premiazkoa izango da onartzeko modukoa den beste teoria baten bila abiatzea. Eta ausartzen naiz baieztatzera ezin izango dugula bat
|
bera
ere aurkitu, moralaren oinarri bakarra arrazoimena dela onartzen baldin badugu. Hori frogatze aldera, zilegi da bost puntu hauen gaineko gogoeta egitea: 5
|
|
|
Ukazio honen arabera, egia ez da eternala, baina ezta denbora
|
bera
ere (Kojeverentzat bai, egia denbora bera da, ikusiko dugu), baizik eta denborazkoa, denboraren barnean dagoen beste zernahi bezala. Kojeveren ustez, ikuspuntu honek ez du merezi kontuan har dadin, jakintza erreal edo benetakoari buruzko ideia bera ere baztertzen baitu.
|
|
|
Ukazio honen arabera, egia ez da eternala, baina ezta denbora bera ere (Kojeverentzat bai, egia denbora bera da, ikusiko dugu), baizik eta denborazkoa, denboraren barnean dagoen beste zernahi bezala. Kojeveren ustez, ikuspuntu honek ez du merezi kontuan har dadin, jakintza erreal edo benetakoari buruzko ideia
|
bera
ere baztertzen baitu. Eszeptizismoa edo erlatibismoa da, Platonek" sofistika", Kantek" enpirismo" eta Husserlek" psikologismo" gisa kritikatu zutena.
|
|
|
Orduan, lehen Kojevek, esentzia existentziatik bereiztea
|
bera
ere giza ekintza zela zioen.
|
|
|
Soilik ispilu biak hurbilduz, behin elkar ukiarazirikoan, ez dugu dagoeneko ezer ikusiko, ezta argia
|
bera
ere, ez bailegoke tokirik argiarentzat. Baina apika gabezia molde hau, ezer ez ikustea bera, mistikoen Jainko Oso Bakar Adierazezinaren" irudirik" egokiena genuke.
|
|
|
Egia, era berean, mugatutzat du, egiak azaltzen duen izatea bezalaxe. Ondorioz, Historia
|
bera
ere mugatua izango da: gizaki kolektiboak, gizateriak, hil du, gizabanakoa hiltzen den ber:
|
|
|
Desira
|
bera
ere ezabatuko du gizakiaren eta munduaren identitate errebelatuak. Giza denboraren zirkulua behin baizik ezin da ibili; Historia bukatu egingo da eta ez da sekula berriro hasiko; gizakia hil egingo da eta ez da berpiztuko (gizaki gisa behinik behin).
|
|
|
Ekintzaren emaitza objektiboa egilearengandik aldentzen da beti, eta sarritan hark baino luzaroago irauten du. Baina emaitza hori akatsik gabea, hots, unibertsala eta homogeneoa (ezin hedatuzkoa eta kontraesanik gabea) ez den heinean, amaikizun da
|
bera
ere, aldatu egiten baita. Denboran dago beraz, historikoa da, gizatiarra.
|
|
2007
|
|
|
• Aisialdiaren kontzepzioa
|
bera
ere politikoa zen bete betean: ez zegoen gozamen pertsonal hutsik helendarren gimnasioan edo sinposioetan.
|
|
|
Bere jakituria nola lortu duen esplikatzerakoan, behor (ippoij hegalari batzuen bitartekotza aipatzen du Parmenidesek, haiek eraman baitzuten bere gogo (Su/ ioçj jakinguratsuak nahi zuen mugetaraino646 Eguzki andere gazteen (hliadej kouraij gurdia da tirabiran daramatena647, ezagutzaren eta ustearen arteko tentsioan, ulertzen baita. Eguzki andere horiek Eguzkiren (rlioj) alabak dira, eta haiek erakutsi diote Eguzkiraino, alegia, Argiraino (faoj) daraman bidea648 Eguzki andereak eguzki printzak dira, orobat, argiaren materia berekoak; beraz, gauaren jauregia (Nuktoj) utzirik, bidea
|
bera
ere argi egiten da: sutan jartzen da gurdia, abiatu orduko, eta horrela dirau azken argia erdietsi arte.
|
|
|
parteen nahasketa orekatua. Helendar demokraziaren historiaren hasieran isonomia (isono/ na) kontzeptua agertzen bada, medikuntzaren tradizioan isomoiria (iso/ ioiria) adiera erabiltzen zen osasuntsu dagoen gorputzaren elementuen arteko neurria esateko684 Maila txikiagoan, tradizio historiko hain luzean barrena, herritarraren jarrera aratza (kalojkagaSoç) adierazteko erabili izan zen arete (areth) hitza
|
bera
ere antzinako terminologia medikoan agertzen da685.
|
|
|
• Filosofia razionalarekin batera —baino lehen ere esango genuke— mundua
|
bera
ere razionalizatu zen Heladen: pisuak eta neurriak sortu ziren; alfabetoa; kartografia; espazioa geometrizatu zen; arazo komunak konpontzeko artea —politika— razionalki esplikatu eta justifikatu zen; gizakia banakotu edo indibiduotu zen; hitz sakratua sekularizatu egin zen, praktika ezberdinetan logos sortu zen; hizkuntzaren fenomenologia aztertu zen...
|
|
|
19; II: 94, 100 Idearioa ez ezik, boterea
|
bera
ere: ikuskizun tragikoa abiarazi baino lehen, Atenasek zeukan zilar guztia erakusten zuen desfile batean (Beard/ Henderson, 1998:
|
|
|
Lanaren paradigmarekin batera, aisialdiaren paradigma askatzen da: helendarren kulturak muga ia modernoetaraino garatu zuen aisialdiaren esparrua —kontzeptua
|
bera
ere teorizatu egingo da536—:
|
|
|
" Egiaz ez dugu espresuki hizkuntza eta hiztunen komunitatea aurkitzen, baizik eta ‘hizkuntzak eta hizkuntz komunitateak' pluralean" 136 Hizkuntz komunitateak, zehazki, gizabanakoaren hizketaren eta gizataldeen kulturaren aurrebaldintza dira, ze," indibidualki sortutakoa besteek interpretatu ahal izateko", honela Casado," sortzea bera komunitate batean —posibilitate sistema baten esparruan— gertatu behar da" 137 Elkar ulertzerik gabe ez dago elkar egiterik —ez hitz egiterik ez beste ezer elkarrekin egiterik—, eta, zentzu honetan, hizkuntz komunitateak kulturaren conditio sine qua non dira. Horregatik esan dezakegu, Moreno Fernandezekin batera, hizkuntzak gizatalde bat barrutik lotzen duela, hain zuzen giza jarduera kolektiboa
|
bera
ere ahalbidetzen duelako:
|
|
|
Esan dezagun, hasteko, s ozializazioa —gizabanakoak gizarte jakin batean integratzeko burutu beharreko ibilbidea— ezin daitekeela gauzatu hizkuntza rik gabe. ...Sozializazio prozesuan", honela Fermoso," batek nahitaez eskuratu behar du beste kideekin erlazionatzeko tresnarik tipikoena", alegia," hizkuntza ezinbestekoa da sozializatzeko, berori ingurukoekin komunikatzeko bitartekorik garrantzitsuena delako" 144 Ikusi bezala, baina, hizkuntza ez da tresna edo bitarteko huts bat; alderantziz, gizakia linguistikoa den bezala hizkuntza
|
bera
ere gizatiarra da, baita hura bezain soziala. Hori azaldu nahian edo, zera dio Coseriuk:
|
|
|
Baina hizkuntza, gainera, anitza da berez —gizakia bezain anitza— eta, horregatik, sozializazioa
|
bera
ere sozializazioetan bakarrik da erreala. Testuinguru honetan, eta arestian aipatutako Ortega Gasseten hitzak komentatzerakoan, zera dio Chamizok:
|
|
|
Baina hizkuntza, aipatu bezala, anitza da kantitatez eta kualitatez —hizkuntza bakoitzak giza mundu bat esanahiz betetzen eta finkatzen du—, eta, ondorioz, horrekin loturiko enkulturazioa
|
bera
ere enkulturazioetan bakarrik gauzatu daiteke. Horrela, bada, eta hizkuntz pedagogiaren sakoneko esanahia hemen kokatuz, zera dio Menzek:
|
|
|
Ordura arteko egoera aldakorrak, finkapen linguistikoari esker, bere forma argia jasotzen du. Prozesu horretan, baina, nahitaez eraldatzen da gizakia
|
bera
ere. Bere baitan lehen zehaztugabea zenak zehaztapen bat jasotzen du, adiera anitzekoa zena adiera bakarreko bihurtzen da, eta hori hain justu ahoskatutako hitzaren erabakiari esker.
|
|
|
Testuinguru horretan —batean edo bestean— burutu behar du gizakiak bere pertsonalizazio prozesua —besteak beste, hainbat arau sozio-kultural ikasiz, onartuz edo arbuiatuz—, eta horregatik gizakiaren moralitatea
|
bera
ere anitza da nahitaez. Horren" garrantzia" azpimarratuz, zera dio Guisan ek:
|
|
2008
|
|
|
... lehena zentzu askotan esaten da, eta zentzu guztietan lehena substantzia da, bai nozioari (logoi), bai ezagutzari (gnosei), bai denborari (chronoi) dagokionez. Izan ere, predikatzen diren beste gainontzeko gauza guztien artean, bat
|
bera
ere ez da banangarria (choriston); substantzia da bakarra. Eta nozioari dagokionez ere, substantzia da lehena (beharrezkoa baita gauza bakoitzaren nozioan substantziarena ematea); azken batean, gauza bakoitza ezagutzen dugula uste dugu, bereziki, gizakia edo sua zer den ezagutzen dugunean, nolakoa edo zenbatekoa edo nongoa den ezagutzen dugunean baino (VII 1, 1028a31 b1).
|
|
|
VII. Eskutitzan Platonek gogor kritikatzen du Dionisioren jarrera, gauzarik handienei (ta megista) buruzko Platonen doktrinen inguruko idazki bat idatzi baitu (341b). Izan ere, Platonen esanetan, gauza horiei buruz ez dago eta ez da inoiz egongo nire idazkiren bat
|
bera
ere, gauza horien inguruko ezagutza ez baita beste gainontzeko ezagutzak bezain komunikagarria (341c).
|
|
|
Aitzitik, Talesek, halako filosofiaren aitzindariak, ura dela esaten du (hori dela eta, lurra ur gainean dagoela ere adierazi zuen). Halako ideia hartu zuen, agian, izaki guztien elikagaiak hezeak direla, eta berotasuna
|
bera
ere uretatik sortu eta uretan bizi dela ikustetik (errealitate guztien sorburua errealitate guztien printzipioa baita). Horregatik hartu zuen ideia hura, errealitate guztien haziek ere izaera (physin) hezea dutelako, eta ura, gauza hezeentzat, haien izaeraren printzipioa da.
|
|
2009
|
|
|
Jakite botere eta egiaren kontzepzio horri genealogiak egiaren historia politiko gisa ager litekeen izari historiko bat aitortzen dio; bestela esatearren, jakitea, jakiteak funtzionarazten dituen egia pleguak, ezagutza esparruak edota gizakia
|
bera
ere, denborazko eta berariazko indar erlazioen bitartez sortzen, osatzen dira.
|
|
|
Aukera argi eta garbi legoke, ez litzateke arima hilezkorraren aldekoa," arima hilkor askoren" aldekoa baizik, eta historiaren aldekoa, bilbe koherentearen fabulan nekez uztar litezkeen indarren etengabeko borroka konponezina den ikuspegitik. Inkoherentzia horrek, hain zuzen, historiaren tamalezko genealogia miserablea —historiografiaren Entstehung hori, interpretazioen borroka latz eta anker gisa— posible bihurtuko luke bere buruari buelta eman eta
|
bera
ere genealogiko bilakatzea, adiskidetzeko edo artekaritza lanak betetzeko ez, baizik eta parte hartzaileak elkarrengandik bereizteko, elkartzeko zeinahi ahalegin indarrik gabe uzteko:
|
|
|
Kontzepzio hori alor historikoan zabaltzen da. Horrela gorpuzten da egiaren historia politiko jakin bat; historia horretan, gainera, jakitea, egia motak, ezagutzaren mugak eta subjektua
|
bera
ere epe jakin baterako indar erlazio —erlazio politiko— berariazkoen bitartez osatzen dira.
|
|
|
Postestrukturalistek berek, Heidegger eta Nietzscheren bilakaerak hurretik jarraituz, estrukturalistek aipaturiko arazoak areagotzeaz gainera, ez diote aurka egingo estrukturalismori, metodo den aldetik, bertatik sorturiko nahi metafisikoei baizik. Kontua, beraz, estrukturaren nozioa
|
bera
ere gainditzea zen, nozio hori —elementu indibidualen interakzioak baldintzatu eta determinatzen dituen supersubjektu modura ulerturik— autoidentitatearen araberakoa baita; kontzeptu hori, jakina, subjektuaren, Jainkoaren, gauzatze gisa uler liteke.
|
|
|
Hitzak bere esparruan gauza izaera, materialezko zerbaiten izaera hartzen du, agerraraztea baitu xedea eta, gainera, desiraren hamaika itzuli eta biraketa horiek izendatzea duelako betebehar. Egia da ahalegin horretan bertan agertzen dela ordezkapenaren eredu klasikoa
|
bera
ere; baina, aldi berean, bere mugatasunak agerian utziko dituen froga gainditu du. Desira agertzen da trinkotasun hertsiko ezin definituzko erdigunean eta, horrekin batera, mintzairaren izari gordina azaltzen da.
|
|
|
Estatu totalitarioek jende masa hori lehengai gisa hartu izan dute beti. Hitlerren Alemania" proletalgoa aipatzea
|
bera
ere debekatuta zegoen herria" izatera iritsi zen28.
|
|
|
Aurrerapena, kritiko eta subertsiboa XVII. mendean, ikuspegi positibistarekin adiskidetzen da XlX.ean, eta,
|
bera
ere, fetitxismoan erortzen da. Historia ez dabil, ordea, norabide bakarrean.
|
|
|
Baina mendebaldeko pentsamendu guztia nolabait errefusatzen duen arren,
|
bera
ere jakintza batzuez baliatzen da betiereko itzulera (zientzia naturalak) eta supergizakiaren (izpirituala, filosofikoa) planteamenduak burutzeko, adibidez. Batek daki zenbat irakurketa desberdin egin diren, zenbat harroputz postmoderno sortu den bera behar bezala ez irakurtzeagatik eta zenbat sortuko diren ere auskalo.
|
|
|
[...] Honela irakatsi zidan biziak behiala: eta horregatik argitzen dizuet, jakintsuenok, zuen bihotzeko igarkizuna
|
bera
ere", esango du Zaratustrak. Kontzientziaren soportea den subjektua ez da Descartesen cogitoa ezta Schopenhauerren bizi-nahi hori ere, bestea menperatzen duen hori da, dominatzea nahi duena, libido dominandi.
|
|
|
Platonen idatzietatik deduzitu daiteke, filosofoak, adimena eta gogoa (hots, logika, kontzeptuen logika) aztertzen dituen horrek, ezin duela ez errealitate aldaezin baten existentziaren teoria onartu, ez, kontrara, errealitatea etengabean aldatuz doanaren defendatzaileekin bat egin. Biak batera onartu behar ditu, bietako bat
|
bera
ere ukatu barik. Aldaezina dena aldatuz doa, eta osotasuna, errealitatearen osotasuna, bietan egiten da, bietan batzen da, biak dira:
|
|
|
Eta hurrengo egileengan eta gizartean bertan ere sekulako eragina izanen du. Kant
|
bera
ere eraginpean izanen duelarik. Ziurtasuna orain ez dago Platonen kanpoko (kanpoko, bitan errepikatuta, ze mundu naturaletik kanpo ere dago) fabula hartan, ipuin hartan, mundu berri hartan.
|
|
|
Humerenganaino abiatzen da hori nola den ikusteko. Eta abiatze horretan, nahigabean edo, matematika
|
bera
ere salbatu egiten du(" Matematika hutsa" atalean jada agertu zaigun gaia da horixe). Hume"[...] zeharo oker zebilen puntu honetan[...]".
|
|
2010
|
|
|
Bestalde, eta boladan boladako, Suarez jesuita Kontraerreformaren emaitza da, eta argi dago
|
bera
ere uste horren partaidea dela, batik bat teologia moralari dagokionez4 Hartara, teologo horiek ikuspegi zabalekoak badira ere, teologiatik zuzenbidera doan esparruan erraz murgiltzen dira, teologiak berak bultzaturik5.
|
|
|
Izan ere, morala
|
bera
ere legearen mende dago, eta lege guztien oroegile den Jainkoaren manupean:
|
|
|
Ezeren aurretik, baina, interesgarria dirudi abiapuntu horren funtsean dagoen planteamendu filosofikoa gogora ekartzea, zein, finean, Herderren pentsamendu antropologikoan sustraitzen den. Bada, berorren arabera, eta Schlieben Langeren hitzetan," gizartea, hizkuntza eta elkarrekintza aldi berean sortu dira", eta, horrexegatik," ez du batere zentzurik horien artean lehentasun historikoa finkatu nahi izateak" 151 Kontua da, hortaz, gizartea ezin dela existitu ere egin hizkuntzarik eta elkarrekintzarik gabe eta, modu berean, hizkuntza
|
bera
ere hasieratik dagoela gizartean kokatua eta elkarrekintzara zuzendua. Horregatik dio Coseriuk:
|
|
|
Bada, aipatu ikerketek —pedagogia linguistikoaz haraindi— interakzio didaktikoa
|
bera
ere sozio kulturalki begiztatzeko bidea irekitzen dute; horrenbestez, interesgarria dirudi ikustea nola Titonek, adibidez," eskola komunikazioa etnografikoki aztertzeko beharraz" 195 diharduen. Kontua da, hasteko, ikas irakas prozesua beti oinarritzen dela interakzio komunikatiboan, hau da, testuinguru jakin batean gertatzen den eta bereziki linguistikoa den interakzioan.
|
|
|
Hor kokatu behar da, hain zuzen ere, aldagai estralinguistikoen azterketaren beharra, ze horiek biziki baldintzatzen dute hitz egiteko era eta baita hitz egitearen edo isiltzearen erabakia
|
bera
ere. Komunikazioaren etnografiak, horrenbestez, agerian uzten du hizkuntz fenomenoa sozio kulturalki zehaztutako gertaera komunikatiboa dela, eta, horrexegatik, berori lagungarri izan daiteke ere pedagogiaren hizkuntza osotasunean kontsideratu eta ulertu ahal izateko.
|
|
|
Azkena" elkarmenpekotasun linguistikoaren printzipioa" da, zeinen arabera —eta Arnauren hitzetan—" ikasleek hizkuntzekiko independentea den azpiko gaitasun komun bat duten, zein hizkuntza batean garatzen bada ere, egiaz, bestean ere aplikatzen den" 283 Transferentzia hori teorian bi noranzkotakoa da, bai, baina egia da berori errazago gertatzen dela hizkuntza gutxitu batetik hizkuntza nagusi batera alderantziz baino284 Printzipio horietaz gain, bestela, hizkuntz irakaskuntzaren jarduerak nahitaez hartu behar ditu kontuan bestelako" kuestio psikopedagogikoak": azken batean, psikolinguistika ez da gai dena azaltzeko, eta, zentzu horretan, Cummins
|
bera
ere" pedagogia elkarreragilearen" garrantziaz mintzo da, zein egiaz" hizkuntzaren beraren oinarrizko funtzio esanahitsu eta komunikatibotik abiatzen den" 285 Kontua da hizkuntza berez jarduera dela —giza jarduera— eta, horrexegatik, hizkuntza berri bat irakasteko modurik onena berorren edukizko erabilera aktiboa bultzatzea dela, hain zuzen, horrela bakarrik delako po... Horren haritik, eta psikopedagogiari zuzenean begira, zera dio Arnauk:
|