|
2000
|
|
|
Aurreko bi liburuak beharrezkoak zirela [Telefono kaiolatuak eta Bizkarrean tatuaturiko mapak], batez ere estilo aldetik, Harkaitz Canok bere poesiaren hizkuntza narrazioetara moldatu
|
behar baitzuen
. Ez, ez ditu galdu bere ezaugarri nagusiak:
|
|
|
Gure Irratiak 1981eko abenduaren 24an igorri zuen lehen irratsaioa Milafrangako estudiotik. Behin-behineko estatutuak eginda eta irrati-lana egiteko hiru animatzaile kontrataturik, 1982ko legearen zain geratzen zen, lege frantses hark irrati libreen araudia ekarri
|
behar baitzuen
. Aipa dezagun, dena dela, Gure Irratia sortzeko ideia 1981eko udan sortu zela, behin zenbait euskaltzalek Entzun Ikus elkartea eratu eta gero.
|
|
|
Gure aldetik, hezkuntza-sistema osoan Estatuaren administrazio orokorraren antolakuntza burokratikoaren testuinguruan kokatzen zen irakasleriaren funtzionarizatzea orokorra zela kontuan izanik, oinarrizko irakaskuntzan ziharduen irakasleria aztertzera mugatuko gara, honen eskutik pasatu
|
behar baitzuen
(Estatuaren nahia gauzatzen bazen behintzat) espainiartzat hartua izango zen herritar orok. Gaiari helduz, lehenik eta behin, esango genuke irakasleriarena Estatuak izan zuen arazorik larrienetariko bat izan zela hezkuntza-sistema berria eraikitzeko orduan, eta bereziki oinarrizko irakaskuntza hedatzerakoan.
|
|
|
Eta gertatu zen orduan, ustekabean, ezen Bucciok baimendua eskatu ziola guardiako ofizialari, zeren eta etxerat itzuli
|
behar baitzuen
, Jainkoak daki zertarat, eta hala iritsi zela bere etxeko aterat eta giltza sartu zuela sarrailan. Giltzaren hotsak aditu zituenean, fraidea jaiki egin zen, eta, nola baitzen zuhurra eta arduratsua, hartu zituen galtzoinak ez bertze beztimenda guztiak, eta karrikarat jotzen zuèn behe-leihotik iltki zen, eta aienatu zen ezin arintkiago.
|
|
|
Eta kontatu zidan haren jarraikian nola, berak hogeita bortz bat urte zituela eta bere anaiak hogei, upela handi baten garbitzeko manua eman zion aitak; ordea, nola Alain Coup d’Œil amorosturik baitzegoen neskatxa batez, eskatu zion bere anaiari ezen egin ziezaiola fabore hura eta garbi zezala berak upela, zeren eta orduan berean ikusi
|
behar baitzuen
.
|
|
|
LIBERTATEA: ...bazen, Vasco de Quirogak erraiten zuen moduan, ezen Mundu Berria berri zela, ez aurkitu berri zutelako, baina guztiz berri zelako bai jendeetan eta bai bertze guztian, halako suertez non beldur handirik gabe segura baitzitekeen ezen jende berri haiek Paradisuan bizi zirela —eta Historiaren urrezko lehen aro hartan, beraz, ez burdinazkoan, nola bizi baikinen gu, geure maliziagatik—, zinez
|
behar baitzuen
mundu hark libreago.
|
|
|
Zeren jaun Santiago de Tapioles y Villarrínek zinez izan
|
behar baitzuen
bere osaba inkisidorearen eskolakoa, eta zeren hala ibili baitzen hura hiru euskaldunon gibeletik, nola or hisikatua ehizaren arrastoan, etsi gabe.
|
|
|
nola gizon batek joko hura asmatu, erregeganat joan, eta nola honek erran zion ezen eska ziezaiola nahi zuena, asmakuntzaren ordain; eta eskatu zizkion asmatzaileak taulako lehen koadroagatik bi gari bihi, hurrengoagatik lau, eta hurrengoagatik zortzi, bakoitzean bi aldiz gehiago... eta erran zion ezen segi zezala gisa hartan koadroz koadro, hirurogeita laugarrenerat arte, eta hirurogeita laugarren eta azken koadroak jakinaraziko ziola berari eman beharreko ordaina; eta kontatu zigun nola hatsarrean erregek irri egin zion, baina baita harri eta zur geratu zela ere, hondarrean, emaitza ikusi zuenean, zeren erresuma osoan ez baitzuen, ezta urrunetik ere, hainbat gari bihi. Eta jartzen gintuen aitonak problema haren erresoluzionean... eta, kalkuluak egin ondoren, kontatzen hasten ginen numero luze hura, eta milioien, bilioien eta trilioien artean galtzen ginen, zeren numero hark infinitutik hurbil
|
behar baitzuen
, eta infinitua ez zegoen nehola ere atzemaiterik.
|
|
|
nor ote jakintsuagoak, indiar ustez inorant haiek, skribatzen eta irakurtzen ere ez zekitenak eta bizitzeko deus guti behar zutenak, edo harat joan ziren konkistatzaileak, skribatzen eta irakurtzen jakin zezaketenak, baina deusekin asetzen ez zirenak? Nihil necesse sapienti est, erraiten zuen Senekak, eta baldin egia bada ezen jakintsuak ez duela deus ere behar, orduan, jakintsuagoak ziren indiar haiek konkistatzaileak baino, eta jakintsuagoa zen, halaber, don Fran tzisko bertze anitz jende baino, zeren eta honek ere deus guti
|
behar baitzuen
bizitzeko. Eta, baldin egia bada ezen jakintsuak bere burua ezjakintzat duela, nola erraiten baitzuen Publilio Siriarrak —Non pote non sapere qui se stultum intelligit—, jakintsua zen orduan don Frantzisko, zeren ikasleak baino gutiago dakiela aitortzen duen irakaslea, nola aitortu baitzuen berak, kontatuko dizut noiz, ez baitzitekeen bertzerik izan.
|
|
|
" Eta aingerua hala mintzatu zitzaion san Joseri: ‘Hartu hartu beharrekoa eta zoaz Egiptorat’ Eta san Josek ihardetsi zion..." Baina mementu hartan ez aitzin ez gibel geratu zen apeza, burua hutsik; eta, nola zerbait erran
|
behar baitzuen
, azkenean erran zuen: " Barkatu, eliztarrok:
|
|
|
Eta etxeko ardi galdua ikusten baduk, emaizkiok goraintziak neure partetik". Eta gurekin zihoan morroiari, zeinak ni zaintzeaz eta begiratzeaz arduratu
|
behar baitzuen
, erran zion: " Eta hik, badakik:
|
|
|
Izan ere, martxoaren 31n —data haren ingurukoak ziren, oker ez banago, Pedro Huizik santa Klararen koadroari eman zizkion hondar pintzeladak— berrogeita hamar urte bete behar zituen aitak, eta nik ez dakit numero hura seinalatua zelako, zeren mende erdiaren marka baitzeraman, edo aita zinez gizon sentitzen zelako —zeren, Axularrek zioen bezala, gizonak, nehoiz ere izaitekotan
|
behar baitzuen
berrogeita hamarretan diru eta hazienda, eta ikusmolde hartarik ezin gizonago izan baitzitekeen—, kontua da ezen festa handi bat prestatu eta organizatu zuela egun hartarakotz, eta anaia ere bertan izan genuela, Villagrandeko dukearen seme harekin etorria, zeina baitzen, Mattin bezala, bere etxeko primu eta heredero.
|
|
|
Eta, nola bakardade jasanezin hark nonbaitetik lehertu
|
behar baitzuen
, hala, hurbildu nintzen sagarrondo baterat, zeinak adar lodi bat baitzuen, enborraren behe aldetik ateratzen zitzaiona, paratu nituen besoak adarraren gainean, eta nigarra jauzi zitzaidan. Eta, nigarrarekin batean, jauregitik eta osaba Joanikotenganik ihes egiteko gogoa izeki zitzaidan, jaundu eta nagusitu.
|
|
|
Kolpe izugarria izan zen hura, bai, eta, halarik ere, are kolpe gogorragoak jasan behar izanen zituen berant baino lehen... zeren zinez
|
behar baitzuen
iraganik gaudeamus-ka ibiltzeko trenpeak eta sasoinak!
|
|
|
Izan ere, behin eta birritan erraiten zigun aita Leokadiok ezen atseginari, noiz eta ukitzen baikintuen eta gorputzean barrena sartzen, uko egin behar zitzaiola, eta arbuiatu eta errefusatu beharra zegoela, halatan, ezezko batez, zeinak atsegina bezain biribila
|
behar baitzuen
. Eta, nola tentaldi orotan borroka etenik gabekoa zen eta mementu bakoitzean ziren baiezko bat eta ezezko bat elkarren etsai, eta nola, bertzalde, mementuz mementu behar zuen ezezkoak bentzutu eta garaitu, zeren, Axularrek berak zioen bezala, bekatuaren egiteko aski da puntu bat, gogoaren egozte bat, borondatearen deliberatze bat eta konsentitze bat, eta zeren aski baitzen, ondorez, baiezko bakar baten garaitia ahalegin osoaren bekatuzkotasunaren erabakitzeko; eta nola, finean, milaka eta milaka ezezkoren artean ez zen gaitz ez neke baiezkoren batek menera nintzan edo zalantzan utz nintzan —eta hura beti zen errazago, noiz eta itzartzen bainintzen supituki eta deblauki, amets lizun batetik—, hala kutsatzen ninduen baiezko hark punturen batean, eta puntu hark bertze puntu guztiak kutsatzen zituen, nola edateko ontzirat isuri pozoin xortak ontzi osoa, eta hala sentiarazten ninduen, neure deusezean, kulpant eta bekatari... are gehiago kontatzen ari natzaizun kasu hartan, Mattin anaia hilik zetzalako.
|
|
|
...zituela, hartarakotz, edo Fedro edo Esoporen fabularen bat, bi animalia edo bi pertsonaia antagonikoren solasa biltzen zuena —txirrita eta inurriarena, konparazione— eta guk harrointzat hartu behar izaiten genuena, nork bere arrazoinak defenda zitzan bertzearen aitzinean, jakinik ezen emanaldi haiek bigarren parte bat zutela, zeren lehenengoan txirrita iduri egin zuenak inurri iduri egin
|
behar baitzuen
bigarrenean, eta inurri iduri egin zuenak txirrita iduri. Baina, hartan hasi aitzin, jaun Marcelek oroitarazten zigun ezen biok anaiak ginela, eta, nork berea atxiki behar zuen arren, ez genuela koleratu behar, eta bai dibertitu... eta behartzen ere gintuen kortesiazko salutantziaren egiterat, hala hastean nola akabatzean, adierazi nahi baligu bezala ezen gure arteko solas haiek jostetatik gehiago zutela zinezko polemikatik baino.
|
|
|
Eta, handik harat, kanporat joaiteko ohitura nagusiarekin segitu bazuen ere, aulkian jartzen ere hasi zen osaba noizik behin, behar larriren batek-edo eraginik, egun batean beherakoa zuelako eta bertze batean eten ezin zuen pentsu ezin inportantago batean murgildurik zegoelako. Halarik ere, nola guztian berezia izan
|
behar baitzuen
, pentsu haien artean bazeukan bat, bere eskrementuen husteko ardura bere gain hartzerat bulkatzen zuena, sehiei deitu ere gabe, erraiten zuela:
|
|
|
Eta erraiten zenidan: " Ez al zaizu iduritzen, Joanes, ezen erregeren egite hura bere boterea erakusteko modu bat zela, zeren erdi hilik zegoena piztu baitzen, eta zeren halatan eman
|
behar baitzuen
Jainkoaren iduria, zeina leku guztietan dagoen?"
|
|
|
Eta, nola ostatuko nagusiak deus guti
|
behar baitzuen
zernahiz mintzatzeko, berehala jakin genuen, ondoren, ezen parte eta aurkientza hartako indiarrak bi leinutakoak zirela gehienbat: batzuei, aita Zacaríasek ongi aitzinatu zigun bezala, indiar gorriak zerizten, eta bertzeei indiar horiak, gorputzaren edertzeko erabiltzen zituzten pinturen eta koloreen arabera eta haien karietarat.
|
|
|
Eta, ai, jaun André, nola ez nintzen liluraturik geratuko, bada, baldin, so eta so egiten nion arren, ez menbro itsusirik estalkirik behar zuenik eta ez gorputz-zati marketsik bernizadurarik eta apaindurarik behar zuenik ikusi banion, eta baldin ez bazegoen gorputz hartan, ondorez, gaixtoaren utzi beharrik onaren hartzeko, zeren gorputz hartan guztia baitzen on eta ezin hobe, halako moldez non gutizia gutiziatsu hura errotu baitzitzaidan berriro, gorputz haren zoko-moko guztien ezagutzekoa: haren azala eta haren azazkalak, baita ile eta betile bakoitza ere, bat banaka eta bat bederaka, xehero eta beregainki; zeren haren ile bakoitzak urrezko sierpe bat izan
|
behar baitzuen
zinez, eta zeren sierpe haiei beha ibil bainintekeen liluraz lilura! Eta haren begiak bi leiho ziren, espaziorik espaziotsuenetarat jotzen zutenak, non bozkarioak hats har baitzezakeen eta ditxak eta felizitateak dantza.
|
|
|
Eta pentsatu nuen gero ezen, orduan izan ez bazen, hurrengoan izanen zela. Eta, nola ez bainuen ulertzen zergatik izan behar zuen Antoniok historia haren biktima, zeren, Antonioren beraren erranetan, paradisu bakoitzak bere biktima
|
behar baitzuen
, eta bera hartarako disposizionean zegoen, hala, Antoniori berari ideia haiek burutik kendu nahian, paradisu haren alde itsusiak eta marketsak aipatzen nizkion, indiar gorrien hainbat sineste eta ipuin, konparazione, adimenduaren ikuspegitik ezin irrigarriagoak egiten zitzaizkidanak, baina Antoniok orduan erraiten zuen ezen, nola historian barrena izan baitira gizataldeak, zeinetarik azpimarratze... Ezetz, alegia, hura ez zegoela gibela egiteko puntuan, zeren ordu arte iraun eta pertseberatu baitzuen bere fedean, eta azken fineraino iraun eta pertseberatu nahi zuen...!
|
|
|
Argi eta garbi eduki behar da zientziari ez zaiola axola pribatu hutsa dena, zientzialari batek bere kabuz bakarrik eta berarentzat sinets edo senti dezakeena. Hori ez da aipagarria zientziarentzat, ezta Zirkuluak defendatzen zuen filosofia motarentzat ere, honek zientifikoa izan
|
behar baitzuen
.
|
|
|
Fregeren ustez, matematika logikatik ondoriozta zitekeen (logizismoa), baina hau erakusteko ez zen nahikoa hizkuntza naturala edo arrunta erabiltzea, zerbait sofistikatuagoa
|
behar baitzuen
. Logizismoaren tesi berri hau defendatzeko tresneria berri baten beharra zeukan, eta hau logika sinbolikoa izango zen.
|
|
|
Hizkuntza fisikalista onartu bazuten, eta hau hutseginkorra bazen, orduan garbi dago ez zeukatela inolako oinarri finkorik ezagutza haren gain eraikitzeko. Eta, esan bezala, oinarriztapenaren ikuspegia funtsezkoa zirudien Zirkuluarentzat, partaide askoren aburuz ezagutzak oinarri sendoa, harri ama
|
behar baitzuen
. Asmo hauek, beraz, kinka larrian zeuden.
|
|
2001
|
|
|
Norbait ikusi zain zegoen. Ileak ez zion uzten, ordea; begirada kaletik eskura pasatu
|
behar baitzuen
aldika-aldika, ilea askatuko bazuen. Zailagoa zen orain gainera; ilearen ertz bat erlojuaren gurpilean kateatuta geratu zitzaion.
|
|
|
Zertarako igo zuen poste hura? Ba, amarengandik alde egiteko, eta gizonarengandik, Andres agertzen zen bakoitzean alde egin
|
behar baitzuen
. Gizona agertuz gero amaren begiek Goioren begiradatik alde egiten zutelako.
|
|
|
Bestela, Zer egiten duzu hor, zatar hori, jaitsi zaitez hortik esango zion, helduek umeei errieta egiteko duten ohitura egoskor horrekin, baina ez zen inor agertu eta Goiok gora jarraitu zuen, eta izerdi tantak erori zitzaizkion bekokian behera begietara. Orduan esku bat libratu zuen begia ukabilaz igurzteko eta ia erori zen, bere pisuari eutsi ezinik, beso hori ere
|
behar baitzuen
poste iluna besarkatzeko. Ezin zuen begirik igurtzi, eta begi gaziokin begiratu zuen gorantz eta ia bertan zituen argi indarraren kableak, hiru lau besarkada eman zituen eta kableen dardara sentitu zuen bere ile gorrietan.
|
|
|
Larrugorritan, ilea xaboiagatik zuri eta gorputza ikarariagatik are zuriago, daldaraka, zer gertatu zen ez zekiela gelditu zen. Gorputza garbitzen ari zen Urrabian, biharamunean esposatu
|
behar baitzuen
. Ederra eginen zioten Gorrintxeko Ursulari, hainbertze kostatu gizona harrapatzea eta probatu gabe alargun gelditzen bazen!
|
|
|
Ukondoa mahai gainean frinkatuz, Sadabak esku batekin kontzen zion buruari, bertzea basoa ezpainetaraino eramateko
|
behar baitzuen
. Portugesak maitasunaren gainean egin zion solas, eskarmentu handiko maisuak dakien moduan.
|
|
2002
|
|
|
Orduan... orduantxe erabaki nuen medikua izatea! Gizon handia
|
behar baitzuen
, zinez, gure ama salbatu zuena.
|
|
|
Artean ere haurraren irudia nuen buruan, baina, nola irudi haren gainetik
|
behar baitzuen
ene betekizun profesionalak, halaxe mintzatu nintzaion atsoari, umorea begitarte serio baten azpian gordetzen nuela:
|
|
|
San Pedro egunean meza entzun, Altzako San Martzial parrokiako elizan, eta anaiaren etxerantz abiatu zen gero, San Markorako bidean zegoèn Martigoi izeneko baserrirantz... baina, nola eguraldi eguzkitsua zegoen eta denboraz ongi zebilen, San Marko aldera joatea erabaki zuen, baserria alde batera utzita. Iritsi zen, bada, San Markoko gotorlekura, baita kanoi batzuk zeuden lekura ere, nik ez dakit nola, zeren soldaduren batek
|
behar baitzuen
inguru haietan guardia egiten: hantxe behar zuen, bai, oihu batzuk aditu baitzituen bat-batean:
|
|
|
hori bai, koipe izpirik gabekoak ziren bi xerrak, elefante-belarri bi miniaturan; eta plantxan jatekoak, noski; eta gatzik gabe; gero, ohi bezala, bere galderatxoak egiten zizkidan, elikadurari buruzkoak, harik eta egun batean magnesioa gora eta magnesioa behera ibili zitzaidan arte. Magnesioa oinarri zuèn dietak miragarria
|
behar baitzuen
, antza. Ez nuen jasan.
|
|
|
Sararen irri zabala, hitz haiek entzun zituenean! Petardo bat
|
behar baitzuen
berak, hain zuzen ere, señoritaren klasean nola edo hala lehertzeko! Petardo bat, eta punnn...!
|
|
|
Paretako irudietan denetatik zegoen, eta irudipena zeukan azken bisita ezkero aldaketak nabarmenak zirela. Gaiztakeri sena subkontzientea traizionatzen ari ote zitzaion zalantzaz, Mentxuk eritzi zion Ingrid Bergmanen eta Roberto Roselliniren oroigarriek, bakoitzak bere aldetik, lehen baino espazio gehiago betetzen zutela orain, eta egia esan bazegoen horretarako aitzakia, iragarri berria zen bien arteko ezkontzak Luigirentzat artearen adierazpen gailena izan
|
behar baitzuen
.
|
|
2003
|
|
|
Atxiloketaren hirugarren eguna zuen eta hobenduntzat jo zuen bere burua. Torturatzaileek torturatu bai, baina ez zioten tamainako izugarrikeria sinarazi, bai baitzekiten guztiz ezinezkoa zela Jainkoa izan ezean, hiru bat lekutan batera egoteko gauza
|
behar baitzuen
. Denbora luzean, bururatzen zitzaion oro komisaldegian entzuten zutela etsita bizi izan zen.
|
|
|
Ikuskatzaile hauek elkarte honetan zeukaten jurisdikzioa bakarrik. Besteetan, bisitatu eta ikuskatu zezaketen produkzioa, baina multak ezarri gabe, hiriaren justiziak hartu
|
behar baitzuen
parte eta, beraz, erabaki; ondorioz, egin zezaketen gauza bakarra denuntzia jartzea zen. Bada, izenez debozionala izan arren, berez, zerbait gehiago ere bazen, kontrola ezartzeko modu bat baitzen, kalitatea zehazteko eta, ondorioz, konpetentzia mozteko.
|
|
|
Neurri horiek kredituak kobratzea geldiaraztea eta ikasleak berankorren erregistroetan inskribatzea bertan behera uztea ezartzen zuten. Ildo horretatik, esan zuen banketxeak, demanda aurkeztu aurretik, ez zituela ikasleak ordaindu gabekoen erregistroetan sartu, eta, aldi berean, adierazi zuen kobrantza “banaka” geldiarazi zuela, “ikasle bakoitzak egiaztatu
|
behar baitzuen
epaileak zuhurtasunezko neurri horiek hartzeko eskatzen zituen baldintzak betetzen zituela”.
|
|
|
Baina Azpilen bizitzen jarri ziren arren –Soroeta baserrian–, ez ziren beren beldurrak eta sineskeriak uxatzeko gai izan, hain baitzituzten sustraituak beren baitan. Behi bat hiltzen zitzaien, eta ezin hura naturaltasunez hartu, izpiritu gaiztoren batek
|
behar baitzuen
eragilea... Eta izpiritu haien aurka, mila erremedio probatu zituzten:
|
|
|
‘pino’, eta hortik ‘Pino-etxe’". Arrazoi haiek ez ziren txantxetakoak, eta amore eman zuen don Justo Gramatikariak... baina ez guztiz, jakina, gramatika kontuetan berea
|
behar baitzuen
azken hitzak: " Horrela, ordea, malda gora geratzen da izena, ikuspegi fonetiko batetik begiratuta bai bederen, ‘o’ batek eta ‘e’ batek ez baitute diptongoa osatzen".
|
|
|
Odol garbitasun kontzeptuaren eta kantabro-tubalismoaren mitoaren gainean eraiki zen hidalgia unibertsal horrek izugarrizko abantailak eman zizkien VizcaÃno guztiei, XIX. mendera arte jatorrizko noblezia hori Espainiako Inperioaren edozein tokitan ezagutu eta onartzen baitzitzaien. Aitzitik, kanpotik etorri eta euskal lurretan bizi eta lan egin nahi zuenari ate guztiak ixten zitzaizkion, horretarako bere odol garbitasuna âkristau zahar izaeraâ eta oinetxe jakin batekoa zela frogatu
|
behar baitzuen
.
|
|
|
Bada, egunak argitzen hasterako jagita nengoen. Presa nuen, ordurako Gure Gizonaren auziak zirt edo zart egina
|
behar baitzuen
.
|
|
2004
|
|
|
Hizperriak ere multzoka jaso behar, hizkuntzak berak, antzinako idazle eta iturri erdaldunduetan baino, berezko zuen sen edo espirituan oinarrituak. Euskara hori, jakina, edonoiz, edonon eta edozertarako erabili behar, euskaldunen arteko komunikabide nagusia izan
|
behar baitzuen
. Horraino lerrabide pisuzkoenak eta ezagunenak.
|
|
|
beren idoloarekin egotea... baita oheratzea ere, ahal izanez gero, orain ezinezkoa bazen geroago, minutu batean ez bazen segundo soil batean: neska beattlemanoekin garai batean gertatu zen bezala, emakume enekomano batek baino gehiagok
|
behar baitzuen
Bartzelonako auzoetan barreiatuta...
|
|
|
Nahiz eta inbidia pixka bat ere bagenion, irudipena baikenuen, azpian egon arren, gainean genuela mutil hura, nik hala uste. Futbola baino zabalagoa
|
behar baitzuen
bizitzak, orduan futbolerako bizi baginen ere.
|
|
|
Ez zen izkiriatutakoarekin lehenengoan ase-bete gelditzen, eta horregatik, agian perfekzio eta jakituria maltzurrak bultzatuta, ezbaiaren labirintoan bueltaka ibiltzen zen, lerro hartan edota poema hastean ondoen zegokion elea topatu arte. Hitzak ez zetozen nolanahi ezarriak, zehaztasunez adierazi
|
behar baitzuen
sentitutakoa, oldoztutakoa, erraietan barna erretzen edo bustitzen zitzaiona.
|
|
2005
|
|
|
telebistan agertu orduko. Sugeak begi onez ikustera bultza zezakeèn gen hura ez baitzuen, ez, amona Kontxirengandik jaso, antza, eta honek huraxe
|
behar baitzuen
: suge bat, kosta ahala kosta!
|
|
|
Ulertzekoa da herritarrek apez hura erotzat hartu izana, eroa
|
behar baitzuen
etxetik zetozkion aberastasun oro alboratu eta gorputza oker-oker eginik, hitz egin ezinda eta bakarrik, mendian belar, hosto eta lahar ehizan ibiltzeko.
|
|
2006
|
|
|
Landarea ez zen, ordea, edozein lekutan hazten, klima berezia
|
behar baitzuen
, lurralde beroak; eta horretarako ez zegoen lur eta klima aproposik Europan...
|
|
|
Umbertok egiten zizkidan bisitetako batean ohi baino aurpegi ilunagoz agertu zen. Pentsatu nuen nire bizimoduak eragiten zion akiduragatik izango zela, honezkero damututa egon
|
behar baitzuen
endredoak eta buruhausteak besterik ekartzen ez zizkion mutil arrotz baten ardura hartu izanaz.
|
|
2007
|
|
|
Era berean, estatuburuari lehendakariordearen eta Erresumako Kontseiluko kontseilari ordezkoen izendapena proposatzen zion. Amaitzeko, nola edo hala, oinordetzan parte hartzen zuen, Gorteekin batera estatu-buruzagitzaren oinordekoaren zina jaso
|
behar baitzuen
, halakorik izendatuz gero. Inor izendatzen ez bazen, oinordekoaren proposamenean parte hartzen zuen; proposamena Gorteei egin behar zitzaien, eta Kontseiluari entzun egin behar zitzaion, Gorteei errege-leinuko pertsona hauek oinordetzatik kanpo uztea proposatzen bazien:
|
|
|
Folka beranduxeago iritsi zela esan dut arestian, eta folkien artean espainolez kantatzen zutenak zirela nagusi: mezua
|
behar baitzuen
folk kantari batek aintzat hartuko bazuten, eta espainolez behar baitzuen mezu hark guk ulertuko bagenuen. Paisaia hura ez zigun Roberrek ezagutarazi, rockean sendo jarraitu baitzuen hark, baina honetaz hitz egiteko beste pertsonaia bat ekarri behar dut orriotara:
|
|
|
Folka beranduxeago iritsi zela esan dut arestian, eta folkien artean espainolez kantatzen zutenak zirela nagusi: mezua behar baitzuen folk kantari batek aintzat hartuko bazuten, eta espainolez
|
behar baitzuen
mezu hark guk ulertuko bagenuen. Paisaia hura ez zigun Roberrek ezagutarazi, rockean sendo jarraitu baitzuen hark, baina honetaz hitz egiteko beste pertsonaia bat ekarri behar dut orriotara:
|
|
|
Gizarte-zentro sinbolikoaren neurriko gizabanako osoa: gizona, zuria edonazio-kastakoa, goi-edo erdi-mailakoa, nazio-kultura eta hizkuntza duena, bereburuaren jabe dena (bai politikoki, bai ekonomikoki baita psikologikoki erearrazionala eta zuhurra izan
|
behar baitzuen
). Bazterretan, nazioan baina hiritartasun osorik gabe, gizatasun osorik gabe, arrazionaltasun gutxikoak, bere buruarenjabe izateko ez-gauza omen zirenak:
|
|
|
Pertsonek txerri-haragia (eta bestelako ehiza-animaliak, hala nola basurdeak) erdi-gordina edo animalia kutsatuetako hestebeteak kontsumitzean uzkurtu dezakete. Hilketaren landa-eremuan, albaitariak laster izan zuen zeregin garrantzitsua, kontrol egokiak egin ondoren, ziurtatu
|
behar baitzuen
bai haragia bai hil berri den txerriaren haragia egoera onean zeudela, trikinarik gabe, eta, beraz, kontsumitzeko egokiak zirela. Baina trikinosia ez da bakarrik zerri-haragiaren kontsumitzailearentzako mehatxua.
|
|
|
Johnek antzezten zuen pertsonaiak, zaparradapean busti, hoztu eta hiltzeraino gaixotu
|
behar baitzuen
geroago errodatuko ziren eszenetan. Antza, Hannaford deitzen zen zinema zuzendari zahar baten bizitza kontatu nahi zuen Orsonek film horretan eta, inork ezer esaten ez bazuen ere, mundu guztiak pentsatzen zuen Orsonek John Ford zaharra ezkutatzen zuela Hannaford izeneko pertsonaiaren azpian, lehenago Charles Foster Kane izenaren azpian William Randolph Hearst mozorrotu zuen era berean.
|
|
2008
|
|
|
Garai batean, laborariek lehortegietan ematen zituzten gauak, tenperatura zaintzen, lehen bost egunetan ez baitzen komeni 30 graduetatik jaistea, eta hurrengo hamarretan 70 graduetara iritsi
|
behar baitzuen
.
|
|
|
Kasua argitzeko bidean, adopzioan emandako bi haurren bilaketa hasi du Poliziak DNA probak egiteko. Bestalde, amaren papera ere ikertzen ari dira, etxean bertan bizi baitzen eta gertatzen ari zenaren jakitun izan
|
behar baitzuen
. Zergatik ez duen ezer egin orain arte jakin nahi du Poliziak.
|
|
|
Bilbaok kontzentrazioan parte hartu du baina minutu batzuk igarota Legebiltzarrean sartu da Mahaiaren bilera batean, bere azken bileran, parte hartu
|
behar baitzuen
.
|
|
|
Honek erabat hustu du Duru gaztea, eta ez du aurrerago bere maila eman, Tim Boal gailentzeko egundoko erakustaldia eman
|
behar baitzuen
eta bazekien zailegi zela.
|
|
|
Ernestina, arima-biluzte haiek agintzen zutèn erritualaren arabera, belauniko zegoen komentuko areto kapitularrean, ama nagusiaren aurrean? edo arestian baino belaunikoago sentitzen zen, apika, bakarrago ere bai, beharbada, bakarrago ere bai, ziurki, lagunen barreak, Ernestinarentzat solidaritate zeinu inkontzienteak izan zitezkeenak, eszenatokitik desagertu ez beste?, halako moldez, non, kontrastean, ama nagusiak nagusi sentitu
|
behar baitzuen
berriro, inoiz baino nagusiago, horregatik ekin zion seguruenik, ekin zion bezala, zakar bezain ozen, hatz erakuslea Ernestinari behin eta berriro jaurtitzen zion bitartean, dardo nekagaitz bat iduri, hitzaren eta keinuaren koordinazio akasgabean:
|
|
|
Markesa andereak bere harrotasuna zuen, berezko berezkotasunetik ez ezik, sortzez jaso zuèn noblezia titulutik ere bazetorkiona eta bi iturburu zituena, beraz, bi aldiz puztua behar zuena, ondorioz?, baina nola bere harrotasun hark
|
behar baitzuen
, halaber, senarraren desleialtasunak zauritua, bi aldiz zauritua, alegia?, hala, irain orok bilatzen du irain kitatze neurrikoa?, hatz erakuslea norabide zehaztugabe batean zuzentzen zuela, gogoan behar zuèn irudiaren norabidean, ziurki?, ordainaren baldintzak zehaztu zituen Villalbakoak:
|
|
|
–galdetu zion, galdera egin orduko (bat-bateko argitasun mehe bezain hautemangaitz batek hartu zituen Natividaden begiak) erantzunarekin topatzen zela: ez erantzun zehatzarekin, baina bai erantzunaren muinarekin, Gerardorekin lotutako konturen batek
|
behar baitzuen
tartean, nahitaez.
|
|
|
sua gero eta suagoa zen haren begietan bederen; zer besterik espero zitekeen, bada, markesa anderearengandik, zerutik mana hura erori bazitzaion, fede sutsu berri hura, alegia?, fede zaharraren eta betiko fedearen oinarriak zituena, bai, baina neurririk gabeko neurrian hazi zitzaiona? Ez baitzegoen poxpolo baten gar txikia munduaren sutearekin konparatzerik, eta bera halaxe sentitu baitzen, edo hala sentitu
|
behar baitzuen
une hartan, zeru-lurrak hartzen zituèn Ama Birjinaren bihotzean sartuta, suzko su eta sumendi, leherketa handiaren zain, sentimendurik ilunenen harkaitz trinko bezain astuna, hantusteaz eta itxurakeriaz egina, bekaitzez eta zeloez, hauts bihur zedin behingoz:
|
|
|
Edo esan daiteke, halaber, guztiz kontrako norabidean gertatu zitzaiola ezustekoa. Izan ere, markesa andereak espero ez bezala, sinetsia
|
behar baitzuen
gutun haiek haragia eta haragiaren beharrak izango zituztela ardatz?, beste adierazpide batzuk aurkitu zituen, beste hizkera bat eta beste mintzamolde bat?, maitasun idealizatu baten funtzioan betiere: munduko pasio guztia zuten, baina airearekin eta mundu espiritualarekin lotuagoa zegoen, lurrarekin eta lurraren miseriekin baino.
|
|
|
harik eta, hondarrean, begi osoa erakutsi zuen arte, arestian ezkutuan zegoena ageri-agerian aurkezten zela munduko plazara, biribiltasun betean eta betetasun biribilean: hantxe zuen Nataliak, beraz, irakaspena, eguzkiak amets hartan eman ziona!, berak ere antzeko zerbait egin
|
behar baitzuen
, ausaz: ezkututik agerirako pausoa eman eta jendartean aurkeztu, zergatik ez?!
|
|
|
Ondorioz, begiak zabalik zituen Reginak, bizitzak noiznahi eskain ziezaiokeèn aukerarik txikienaren zain. Eta zabalik zituen bai hurbilera eta bai urrutira ere, munduak jaioterria baino zabalagoa
|
behar baitzuen
, irakurtzen eta idazten irakatsi ziòn doña Engracia maistraren ezpainetatik horrela ikasi zuen behintzat, hamar bat urterekin, herrian bizpahiru urte lehenago zabaldutako eskolan, begiek atzeman zezaketèn herriko azken menditik harantz baitzegoen, antza, Frantzia, Frantziatik harantz Errusia, Errusiatik harantz Txina?
|
|
|
Baina zalantzaren bat bazuen, orduantxe ezabatu zitzaizkion markesa andereari burutik zalantzaren azken hondarrak, erantzunean hainbeste luzatu zenak zerbait gorde
|
behar baitzuen
, ezinbestean:
|
|
|
halakoa izan baitzen, agidanez, balizko bortxaketak eragin ziòn haragi-ikara eta halakoa haragi-ikarak eragin ziòn erantzuna, umiliazio erabatekoak harrotasun erabatekoa du berdinbide?, nortasunaren berrespen automatiko bezain absolutu batera eraman zuena, ezinbestean eraman ere, fede absolutuzko jarrera bitarteko? bestelakoan Reginak bai baitzuen, antza, baita itsu sinesten zuenean ere, itsu sinetsi beharko, markesa andereak bezala sinetsi nahi izatekotan!?, errealitatearekiko halako zentzu bat, jatorritik eta berezko mesfidantza batetik zetorkiona, ausaz, eskala sozialean ibili behar izan zuèn bideak baldintzatua, ezer ez izatetik zerbait izatera iristeko bidean zegoenak berezko zentzu bat
|
behar baitzuen
, defentsiban jarri behar zuena halabeharrez, mila lehia eta beste hainbat borrokaren ondorioz irabazitako guztia galtzeko arriskuan ez jartzeko, horixe baitzen, menturaz, psikearen edo sinesmenaren ikuspegitik, markesa anderearen eta Reginaren arteko alde nabarmenetako bat:
|
|
|
neska beltz xarmant batzuekin guztia konpon daitekeenean? Diplomaziak ere beste bide bat hartu
|
behar baitzuen
aspaldidanik, bakearen bidea jorratuz eta ez gerrarena! Eta ez esan gero beltzak zuriak baino eskasagoak direla, gaurko teoria zientifiko askok eta askok hori badiote ere!
|
|
|
Lasaitu ederra hartu zuen Beñardok bi egun lehenago, aitarekin izan zuèn auzia izeba Ursularen laguntzaz bideratzea lortu zuelako!, horregatik joan baitzen, beharbada, pozik, lurrari lotutako hainbat lan neketsuz libratzea ere poz iturri behar zuen mutilak? eskolara; ez pozak airean, nolanahi ere, Beñardok, eskolaren mundua ezezagun zitzaiòn neurrian, uzkur
|
behar baitzuen
aldi berean eta uzkurtasuna nagusi den eremuan ezinezkoa baita poz biribila. Ez zihoan, baina, oinutsik eta esku-hutsik, etxe-etxekoa baitzuen erreferentzia:
|
|
|
Esplikazio orotatik harat, baina, barruz kanpora egin arren, galtzerdia beti galtzerdi?, Beñardoren igandeko saio hura erabakigarria izan zen? mutilaren begientzat muga bat
|
behar baitzuen
igande hark, ez al zen, bada, Beñardo igande hartan mundura modu ofizialean jaio, halakorik esaterik bada, bertsolari bezala??, eta Beñardok ezin ahaztu baitzuen egun hura: nola, bada!
|
|
|
Gero eta gehiago ari zen ardailatzen, eta horrek larritu egin ninduen, aita oso eroria baitzegoen egun hartan, eta lasaitasuna
|
behar baitzuen
; gainera, sendagilearen hitz haien aipamenak konfiantza eman zidan, eta mingarria egin zitzaidan azpi-diruaren eskaintza.
|
|
|
1828an adibidez, bildutako guztiak banan-banan sartu ziren gelatxo batean botoa ematera, baina ez proposamenak egin behar zituzten hautesleak izendatzeko, zuzenean hirukoteen proposamenak egiteko baizik,«? a pluralidad de votos»? 675 Herri-diputatuen kasuan ere hirukoteak aurkeztu bazituzten ere, horietatik bat ez zen aintzat hartu, aurreko urtekoak jarraitu
|
behar baitzuen
. Oraingoan ere inork ez zuen nahi izan zenbaketa konprobatu.
|
|
|
UDA-tik Mikel Izagirrek argitu zuenez azken unean izan zuten horren berri. Eta gaiak presa zuen, hurrengo egunerako udalbatzak jada pertsona bat hautatua izan
|
behar baitzuen
. UDA-k titular gisa Javier Carcedo proposatu zuen eta Ramon Goikoetxea ordezko gisa.
|
|
|
Nola bidal daiteke jendea elkar hiltzera, milaka eta milioika gizon zahar eta gazte... neska beltz xarmant batzuekin guztia konpon daitekeenean? Diplomaziak ere beste bide bat hartu
|
behar baitzuen
aspaldidanik, bakearen bidea jorratuz eta ez gerrarena! Eta ez esan gero beltzak zuriak baino eskasagoak direla, gaurko teoria zientifiko askok eta askok hori badiote ere!
|
|
|
Baina zalantzaren bat bazuen, orduantxe ezabatu zitzaizkion markesa andereari burutik zalantzaren azken hondarrak, erantzunean hainbeste luzatu zenak zerbait gorde
|
behar baitzuen
, ezinbestean:
|
|
|
Lasaitu ederra hartu zuen Beñardok bi egun lehenago, aitarekin izan zuèn auzia izeba Ursularen laguntzaz bideratzea lortu zuelako!, horregatik joan baitzen, beharbada, pozik –lurrari lotutako hainbat lan neketsuz libratzea ere poz iturri behar zuen mutilak– eskolara; ez pozak airean, nolanahi ere, Beñardok, eskolaren mundua ezezagun zitzaiòn neurrian, uzkur
|
behar baitzuen
aldi berean eta uzkurtasuna nagusi den eremuan ezinezkoa baita poz biribila. Ez zihoan, baina, oinutsik eta esku-hutsik, etxe-etxekoa baitzuen erreferentzia:
|
|
|
Esan nahi baita egintza hura, Alvarori aurre egitera bultzatu eta Reginak berak Ama Birjinaren erabateko graziatzat zuena, araua berresten zuèn salbuespena bezalakoa izan zela Reginaren bizitzan: ...o... bestelakoan Reginak bai baitzuen, antza, baita itsu sinesten zuenean ere –itsu sinetsi beharko, markesa andereak bezala sinetsi nahi izatekotan! –, errealitatearekiko halako zentzu bat, jatorritik eta berezko mesfidantza batetik zetorkiona, ausaz, eskala sozialean ibili behar izan zuèn bideak baldintzatua, ezer ez izatetik zerbait izatera iristeko bidean zegoenak berezko zentzu bat
|
behar baitzuen
, defentsiban jarri behar zuena halabeharrez, mila lehia eta beste hainbat borrokaren ondorioz irabazitako guztia galtzeko arriskuan ez jartzeko... horixe baitzen, menturaz, psikearen edo sinesmenaren ikuspegitik, markesa anderearen eta Reginaren arteko alde nabarmenetako bat: markesa andereak itsu sinesten zuenean –handiki jaio zen eta handiki jarraituko zuen hil bitartean, egoera ekonomikoari lotutako kezka handirik gabe– itsu sinesten zuela... halako moldez, non ohikoa ez zèn edozein gertaerari mirariaren maila eman eta mirarien sailean kokatzen baitzuen usu; eta Reginak baietz esaten zion, markesa andereari beti esaten zion baietz:
|
|
|
Esplikazio orotatik harat, baina –barruz kanpora egin arren, galtzerdia beti galtzerdi–, Beñardoren igandeko saio hura erabakigarria izan zen... mutilaren begientzat muga bat
|
behar baitzuen
igande hark –ez al zen, bada, Beñardo igande hartan mundura modu ofizialean jaio, halakorik esaterik bada, bertsolari bezala? –, eta Beñardok ezin ahaztu baitzuen egun hura: nola, bada!
|
|
|
Edo esan daiteke, halaber, guztiz kontrako norabidean gertatu zitzaiola ezustekoa. Izan ere, markesa andereak espero ez bezala –sinetsia
|
behar baitzuen
gutun haiek haragia eta haragiaren beharrak izango zituztela ardatz–, beste adierazpide batzuk aurkitu zituen –beste hizkera bat eta beste mintzamolde bat–, maitasun idealizatu baten funtzioan betiere: munduko pasio guztia zuten, baina airearekin eta mundu espiritualarekin lotuagoa zegoen, lurrarekin eta lurraren miseriekin baino.
|
|
|
hasieran apur bat, gero beste apur bat... harik eta, hondarrean, begi osoa erakutsi zuen arte, arestian ezkutuan zegoena ageri-agerian aurkezten zela munduko plazara, biribiltasun betean eta betetasun biribilean: hantxe zuen Nataliak, beraz, irakaspena, eguzkiak amets hartan eman ziona!, berak ere antzeko zerbait egin
|
behar baitzuen
, ausaz: ezkututik agerirako pausoa eman eta jendartean aurkeztu, zergatik ez...!
|
|
|
Eta orduan bai, hitz hark, aho zorrotzeko sega balitz bezala, barreak eta barre-gogoak ebaki zituen, errotik ebaki ere. ...n erritualaren arabera, belauniko zegoen komentuko areto kapitularrean, ama nagusiaren aurrean... edo arestian baino belaunikoago sentitzen zen, apika, bakarrago ere bai, beharbada –bakarrago ere bai, ziurki, lagunen barreak, Ernestinarentzat solidaritate zeinu inkontzienteak izan zitezkeenak, eszenatokitik desagertu ez beste–, halako moldez, non, kontrastean, ama nagusiak nagusi sentitu
|
behar baitzuen
berriro, inoiz baino nagusiago... horregatik ekin zion seguruenik, ekin zion bezala, zakar bezain ozen, hatz erakuslea Ernestinari behin eta berriro jaurtitzen zion bitartean, dardo nekagaitz bat iduri, hitzaren eta keinuaren koordinazio akasgabean:
|
|
|
Ondorioz, begiak zabalik zituen Reginak, bizitzak noiznahi eskain ziezaiokeèn aukerarik txikienaren zain. Eta zabalik zituen bai hurbilera eta bai urrutira ere, munduak jaioterria baino zabalagoa
|
behar baitzuen
, irakurtzen eta idazten irakatsi ziòn doña Engracia maistraren ezpainetatik horrela ikasi zuen behintzat, hamar bat urterekin, herrian bizpahiru urte lehenago zabaldutako eskolan, begiek atzeman zezaketèn herriko azken menditik harantz baitzegoen, antza, Frantzia, Frantziatik harantz Errusia, Errusiatik harantz Txina...
|
|
|
–galdetu zion, galdera egin orduko (bat-bateko argitasun mehe bezain hautemangaitz batek hartu zituen Natividaden begiak) erantzunarekin topatzen zela: ez erantzun zehatzarekin, baina bai erantzunaren muinarekin, Gerardorekin lotutako konturen batek
|
behar baitzuen
tartean, nahitaez.
|
|
|
Markesa andereak bere harrotasuna zuen, berezko berezkotasunetik ez ezik, sortzez jaso zuèn noblezia titulutik ere bazetorkiona eta bi iturburu zituena, beraz –bi aldiz puztua behar zuena, ondorioz–, baina nola bere harrotasun hark
|
behar baitzuen
, halaber, senarraren desleialtasunak zauritua –bi aldiz zauritua, alegia–, hala –irain orok bilatzen du irain kitatze neurrikoa–, hatz erakuslea norabide zehaztugabe batean zuzentzen zuela –gogoan behar zuèn irudiaren norabidean, ziurki–, ordainaren baldintzak zehaztu zituen Villalbakoak:
|
|
|
Markesa anderea, beraz, biziaren zama alde batera utzi eta martiri izateko prest zegoen istant hartan, beharbada... sua gero eta suagoa zen haren begietan bederen; zer besterik espero zitekeen, bada, markesa anderearengandik, zerutik mana hura erori bazitzaion –fede sutsu berri hura, alegia–, fede zaharraren eta betiko fedearen oinarriak zituena, bai, baina neurririk gabeko neurrian hazi zitzaiona? Ez baitzegoen poxpolo baten gar txikia munduaren sutearekin konparatzerik, eta bera halaxe sentitu baitzen, edo hala sentitu
|
behar baitzuen
une hartan, zeru-lurrak hartzen zituèn Ama Birjinaren bihotzean sartuta, suzko su eta sumendi, leherketa handiaren zain, sentimendurik ilunenen harkaitz trinko bezain astuna –hantusteaz eta itxurakeriaz egina, bekaitzez eta zeloez– hauts bihur zedin behingoz: zeruko amaren maitasunak itxuraldatutako hauts ezerezkoa airearen magalean dantzan; suzko fede hura, bai, ametsik ezinezkoena ere betetzeko bidean jar zezakeena:
|
|
|
danba! ...kutoa luzatu nion, tira, zirikante, ez ahaztu hau, eta zakutoa ere harturik, ehizara alde egin zuen, baina ez ostera ere hitza eman gabe garaiz etorriko zela ehizatik, eta Villa Mariara joango ginela, patxo bat ere bidali zidan atetik, oroitze hutsak hunkitu egiten nau oraindik, eta kanpoko atea ixten sentitu nuenean, ohera itzuli nintzen eta lo egiteko pastilla bat hartu nuen gorputzak deskantsua
|
behar baitzuen
aurre egiteko laster gertatuko zenari...
|
|
|
Lasai samar pasatu ditu goiza eta eguerdia, serio baina kezka-zama apartekorik gabe egin du bazkari pasa. Aukera izan du siestatxoa egiteko ere telebistaren aurrean, baina ordulariak aspaldi jo ditu laurak eta Rosa arduratzen hasi da, Tomasek aspaldi
|
behar baitzuen
etxean.
|
|
2009
|
|
|
Uniforme gorridun gizaseme bat sartu zen eta bakoitzari hamar dolarren balioko kupoi bat eman zion, kasino barruan aldatu eta jokatzeko. Marketing garbia zen zeren agudo aski gastatzen baitzen diru hori eta gero, jokoaren amorrazioa sartuz gero, bakoitzak beretik jarri
|
behar baitzuen
. Amua hamar dolarreko txartela zen.
|
|
|
Eta begiak itxi zituen, kordea galdu, ahulduraren azken mugan ametsetan egiteko. Horrenbeste gauzaz egin
|
behar baitzuen
amets! Pasabide ilunantz hartan, pixa usainarekin nahastua, Joseba odol lodiz inguratua zegoen, aurpegia zurbil, eskua saihetsean zerbait estaltzen ari balitz bezala.
|
|
|
Lepoko eta guzti jaurti zuen uretara. Hark
|
behar baitzuen
bere bekatuaren gurutzea. Baina gau ilun hartakoa gertatu eta urtebetera-edo, perla hura itzuli zion itsasoak.
|
|
|
Eta hantxe bertan, Perezek utzitako pala hartuta, lurra lurrera itzuli genuela, zorua ahal genuen moduan berdinduz ostera. Hantxe geratu
|
behar baitzuen
hark guztiak, bakean behingoz. Eta txanponak ere, bertan lurperatu genituela.
|
|
|
¡ Abajo España y arriba Rusia!? hartaratuta; ondorioz, oihuaren aurkako erreakzio gisa-edo?, begiak amorruz zabaldu eta argiz bete zitzaizkion, gogoa ohiko sinestera itzuli balitzaio bezala, sineste garbi eta zalantzarik gabekora, gerra hartan Jainkoak beren alde
|
behar baitzuen
–Jainkoaren aldekoen alde eta Espainia zinez maite zutenen alde?, hain zen begien bistakoa egia hura, egiaztapenik behar ez zuena, silogismorik ere ez, lehenengo premisan agortzen baitzen argudio guztia: Jainkoa gure alde dago, eta nola gure alde dagoen?
|
|
|
arrakastarik izan ezean, baina, ez al zen neurririk onena eta burutsuena gauzak bere hartan uztea eta erretiratzea?; ederki ohartzen ziren hartaz ikastetxeko mutilik mutirienak, noizean behin Damaso zirikatzen zutenak, zu ere ibiliko zinen etxeko neskamearekin zirrika, alproja hori!?, harik eta masailak koloreztatzen zizkioten arte, bi pipermorro gorri iduri: gertaldi haiek, baina, bihotzaren nora ezeko ibilaldi haiek, beraz?, ez zioten hartutako erabakia baizik berresten, buruaren bidea hobestera zeramana, bihotzarena bazter utzita; atsegin zuen Aristotelesen mundua, ikastetxean urtebete lehenago ikasteari ekin ziona?, eta atsegin zuen Aristotelesen Jainkoa, halako zerbait
|
behar baitzuen
Hark, jainkorik izatekotan: zerbait helezina, ezin irudika zitekeena, inola ere, irudi antropomorfiko baten bidez; atsegin zuen matematika, nola gozatzen zuen logika matematikoaren zehaztasunarekin, pieza bakoitza bere lekuan, bizitzan ez bezala!?
|
|
|
–Ixooo!?; urduri eta bere lekua galduta zegoen Regina, burruntzaliak bere erorikoan mahai gainean sakabanatutako zopa-zipriztin bakanek modu ezin grafikoagoan salatzen zutenez; handik aurrera, bi irtenbide zituen Reginak: isilik gera zitekeen, edo, sutara gasolina jaurtiz, amatasuna ostu dioten emakume zoro eta desesperatu batek bezala jardun; bazuen, baina, beste irtenbide bat, auziak buru pixka bat ere
|
behar baitzuen
, ausaz, eta honek ez baitzion besterik esaten jada, sabela buruaren menera jarri behar zuela, buruak sabelaren alde lan egin zezan: onar zezala, hasteko, berea gehiegizko erreakzioa izan zela, baita lekua galdu zuela ere; onar zezala, bai, seme-alaben aurrean ogro bat bezala portatu zela, buruak, ordainean, argudio guztiak jarriko baitzizkion, orduantxe jarriko zizkion nahi baldin bazuen?
|
|
|
nahiz eta semeari betiko zalantza geratu zitzaion, aitak esaldiaren bigarren partea serio esan ote zion, edo ironi puntu batekin, semeak ongi zekien arren ia bateraezinak zirela oinazearen lurrak eta txantxaren landareak; urontzi hark, baina, gehiago zuen pattarrontzitik urontzitik baino ordurako; aitonak, izan ere, bigarren karlistadan hiru urtetan arituak?, ur bedeinkatuz betetzen zuen ontzia, fede izugarriz bete ere, halako eran, non, berak esaten zuenez, ur bedeinkatuari esker libratu baitzen zauri guztietatik, baita kolpe txikienetik ere; semea, aldiz. Ildefonsoren aita, Oxborne?, ez zitzaion fedezko gizona atera; are gehiago: aitonaren fedea utzi, ur bedeinkatuak erregai eskasa
|
behar baitzuen
inondik ere, neguko goiz hotzetan bereziki, portuko lan nekagarriei aurre egiteko, eta fede berriari ekin zion, sozialismoaren fedeari:
|
|
|
Domingok bazekien, bai, uztailaren 25eko goiz berandu hartan, Chaplin txantxetan ari zitzaiola, bala batek urontzia zulatu eta barruan sartuta gelditzeak patuaren kolpe zorionekoa
|
behar baitzuen
; Domingok eta Chaplinek, haatik, zazpi egun zeramatzaten elkarrekin, gerra piztu eta mobilizatu zirenetik, uztailaren 18an, hezur eta mami ibili baitziren biak ala biak, halako eran, non Domingok eta Chaplinek ongi baino hobeto baitzekiten hirian gertatua:
|
|
|
erreformatorioa, goitik behera ezarritako bere diziplina zurrunarekin, okerrak zuzentzeko aukera bat izan baitzitekeen, azken batean, zirkua ez bezala, non norabide guztiak nora ezean galtzen baitziren? ez hemengoa eta ez inongoa ez zèn jendeak jende galdua
|
behar baitzuen
, definizioz, eta halaxe ibiltzen baitziren, itxura batean, nomada haiek, lur batetik bestera baina lurraren jabetzarik gabe, baita herriz herri saltoka ere, bizitza festa bat balitz bezala; bizitza, ordea, festa bat baino gehiago zen:
|
|
|
Reginak zuzen egin zion so haragi-masa osatu gabe hari, eta hala egon zen segundo luze batzuetan, ikuspenak liluratua balu bezala, begia gainetik kendu gabe: oroitu zuen, lehenik, hura oroitu
|
behar baitzuen
, ezer oroitzekotan?, bere aita, hilzorian zegoenean hitz ikaragarri haiek esan zizkiona: –Ez dut ikusi ere egin nahi nire apellidua gordetzeko gai izango ez dena?!?; oroitu zuen, hurrenik, berak. Reginak?
|