|
2000
|
|
|
Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan lukete zeresana arlo honetan,
|
batez
ere euskaraz idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
2001
|
|
|
Ondoren, ikerketa batzuk aipatuko dira, lurraldetasunaren araberako irizpideari jarraituz. Euskal Herriosorako egin diren ikerketetan,
|
batez
ere Euskararen Jarraipena (Eusko Jaurlaritza, 1995) eta Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta, 1996 Euskararen Jarraipena II (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskal Kultur Erakundea, 1999) lanetan, bai euskararen ezagutza eta bai erabilera aztertu dira. Aipatu behar daezagutza aztertu ordez,, hizkuntz gaitasuna?
|
|
|
Errepasatu egin behar da dena, arriskuan ipiniko gaituen, salatuko gaituen ezer,
|
batez
ere euskarazko ezer ez daramagula ziur egoteko.
|
|
|
Badirudi euskal literatura horrek dituen alde txarrak alde onak baino askozaz ere nabarmenago direla. Nik ez dut uste horrelako zerbait esatea bekatu larria denik,
|
batez
ere euskaraz eta euskaldunen artean esaten baldin bada, eta hobe baitugu jakinaren gainean egon, ez gehiegizko amets eta irudipenik izan geure ondasunei buruz. Jakina, euskal literaturak aurrenik duen alde txarra hizkuntza bera da, hobeki esan, hizkuntzaren tamaina.
|
|
|
Gatozen horrenbestez gure harira, Oihenarten idazlanetara diot, eta
|
batez
ere euskarazkoetara. Hasi gaitezen, lehen argitaratuak ere dira-eta, erdarazkoekin.
|
|
2002
|
|
|
67). Gogor salatu zuen estrategia aldaketa Argia aldizkariak,
|
batez
ere euskarari zegokionez, gaztelaniazko emisorekiko audientziaren lehian, kanpoko profesionalak kontratatu baitzituen euskal emisorak10 Bikoizketa horren ondorioz, oso nabaria izan da bi kateen arteko bereizketa, erabilitako hizkuntzan ez ezik, edukietan11 ere bai: Euskadi Irratia euskalduna eta gipuzkoarra da; Radio Euskadi, ordea, erdalduna eta bilbotarra.
|
|
|
Baina hemen ere gauzak aldatzen ari dira, beldur naiz,
|
batez
ere euskararen ikasketak unibertsitatean sartu direnetik. Unibertsitatearena fenomeno berria da euskal gizartean, unibertsitate publikoarena diot, jende arruntak eskura duen unibertsitatearena.
|
|
|
Beraz, ez dut uste nik euskararen koloregaltze hori nahitaez euskara batuarekin lotua dagoen, hain modu zuzenean bederen ez. Horrek zerikusi handiagoa du
|
batez
ere euskararen galerarekin eta, ondorioz, euskalkien galerarekin. Beste modu batera esateko:
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, ikusiko dugunez, hizkuntzen irakaskuntza izango du iker eremu kutunenetariko bat. Ingelesa lanbide izango badu ere, euskara eta
|
batez
ere euskarazko literaturgintza eta ikerkuntza izango da barruak aginduko dion zaletasun nagusia, astialdirik asko horretan emango ditu eta hori berori izango da poz nahigabe nagusiak ekarriko dizkiona. Orduko garaian eta orduko Iruñeko gizarte giroan pentsaezina zen euskara lanbide bihurtzea.
|
|
2004
|
|
|
Nagusi zarela sinestea jarrera suizida da?. 607 Geure aldetik, iritzi zorrotz eta zuzen hori doitzeko, zera erants dezakegu:
|
batez
ere euskaraz bizi den, parte txiki, hori ez dela Berria egunkariak duen erosle kopurutik oso urrun ibiliko.
|
|
|
Euskal gizartean bazuen izan berezko balio euskaldun ugari oraindik bizi zirelako. Beraz, Bizkaia edo Euskadiren independentzia lortu arte ez zen itxaron behar, euskararen zabalkundea eta geroa ziurtatzeko,
|
batez
ere euskara hizkuntza bizia zegoen tokietan. Hala ere, euskaltzaletasunaren aldeko grina pizteko, euskal abertzaletasuna premiazko politika zen, euskararen aldeko irrnotasuna sendotzeko.
|
|
|
Bai ordea aldarri egingo dut irudikatu hitzak eta bere eratorri guztiek errepresentatu hitzak eta bere sokakoek baino jatorri euskaldunagoa dutela eta, gure gaiari zuzenkiago lotuz, haiek baino egokiagoak direla latinezko repraesentare, repraesentatio adigaiak adierazteko. Gure hizkuntza beste hizkuntzen mendeko bihurtu nahi ez badugu, eta
|
batez
ere euskara herren eta zurrun bat nahi ez badugu, bada ordu bere ahaltasun eta ahalbide guztiez baliatzeko, gogoeta filosofikoetarako ere gai izan dadin eta ‘jakite hegoek igoa’, Lizardik amestu zuen bezala. Argi dago, erdal ‘representar’ (‘representer’/ ‘to represent’) aditza eta horren eratorria den ‘representacion’ (‘representation’/' representation’) izena latinezko repraesentare eta repraesentatio tik datozela hurrenez hurren.
|
|
2005
|
|
|
Erabilerari erreparatuta, gaztelania da gehien erabiltzen den hizkuntza. Halere, euskararen erabilerak gora egin du,
|
batez
ere euskaraz hitz egiten hasi diren gazte euskaldun berriei esker. Euskaldun zaharrek ere leial eusten diote euskararen erabilerari.
|
|
|
eultzitzea (edo trillado): ustezko iberiar hitza edozein hizkuntzarekin konparatzea,
|
batez
ere euskararekin, nahiz eta beste hizkuntza erromantzeak ere erabiltzen diren (gaztelara, aragoarra eta portugesa) eta ele klasikoak (Bergua, 1994: 108), iberiar hitzaren esanahia aurkitzeko.
|
|
2006
|
|
|
Sarritan gertatzen da gogorik izan gabe ere euskaraz egin beharra, protokoloak aginduta edo hainbat arrazoi direla medio hala komeni delako. Horrelakoetan, esan bezala, euskara karga edo zama da hizlariarentzat,
|
batez
ere euskaraz ongi eta eroso moldatzen ez bada, eta baita entzun behar dionarentzat ere.
|
|
2007
|
|
|
...k, bere handitasuna gutxitu, 3 berreskuratze horren urritasuna, besteak beste, sistema elebidunaren nagusitasunari lotua dago, beti ere murgiltze sistemarekin alderatuta, 4 eraldaketa sozioekonomikoek (mugikortasun profesionalak eta etxebizitzen garestitzeak) eta demografikoek (belaunaldi berrien txikitasunak) eragin zuzena daukate, 5 euskararen ofizialtasun ezak eta hizkuntza politikaren edukiak,
|
batez
ere euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute.❚
|
|
|
Baina Ignaziori, Euskal Herria betiko agurtuagatik, ez zitzaion euskaltasuna joan. Alderantziz, azken urteotan euskal kulturarekiko, eta
|
batez
ere euskararekiko atxikimendua are gehiago suspertu zitzaion. Uruguaiko diktaduraren erortzearekin, aldaketari atea ireki zitzaion herrian, eta horrekin, esperantza ere zertxobait piztu zen.
|
|
|
Toki izen baten esanahia ilundu edo ahazten denean, izena ere desitxuratu egiten da batzuetan, eta erdaratu beste batzuetan. Hala aldatu dira itxuraz euskal jatorriko hainbat toki izen,
|
batez
ere euskara galdu eta erdara nagusitu den eremuetan. Nafarroan Irunberri zaharra Lunbier bihurtu da; Lizarra zaharra, Estella.
|
|
|
Eta berdin nire artikuluarena: gaiaren aldetik —berez garrantzitsuena izanarren— ez daukazu lanik artu bearrik, egiten baduzu obe; baiña
|
batez
ere euskera, idazkera, epaitzea nai nuke. Agur, eta agindu nai duzuna zure serbitzari txikien oni.
|
|
|
Gure hezkuntzak, hasteko, oso kontuan hartu behar du euskal lurraldean ematen den sozializazio edota enkulturazio prozesua —erreferentziazko hizkuntz (ar) en arabera— anitza dela: ...gu gizartea eta kultura ez direla euren hizkuntzan agortzen, baina —Coseriu eta Deweyren hitzetan ikusi bezala— hizkuntza" barru barrutik dago bizitza sozialarekin erlazionatuta", eta berorrek" eragina du jarduera kultural guztien formetan eta edukietan" 227 Horrela, bada, gure kasuan, sozializazio edota enkulturazio prozesu ezberdinez hitz egin behar dugu, hala nola,
|
batez
ere euskararen inguruan eta gehienbat espainolaren edo frantsesaren inguruan eraikitzen diren prozesuez. Bi horien artean, beti ere, funtsezko ezberdintasun bat dago:
|
|
2008
|
|
|
Nolanahi ere, oraino lan gaitza dugu egiteko,
|
batez
ere euskara batua eta eus kalkiak zer diren errateko jendeari. Irakaskuntzan, herri komunikabideetan edo admi nistrazioan lanean ari direnek, oro har, ez dute garbi gai hau.
|
|
|
Euskal Esnalearen egutegi takoa izan zen urte haietan() berori
|
batez
ere euskararen aldeko tresna kultural bezala erabili nahi izan zuena. Elkarte hau jaio eta berehala heldu zitzaion Egundiya> prestatzeari (1908), eta hurrengo urtean kalean zen egutegi berri hau, batik bat Gipuzkoara begira egina.
|
|
|
Horrela, ikasle prestatuenak lanera deituz nahiz prestakuntza apalagoa zutenei aukera emanez, alfabetatze eskola praktikoa bihurtu zen Egutegiaren idazketa. Proba-leku bezala, ongien zebiltzanek bazituzten trebakuntzarako beste aldizkariak, baina
|
batez
ere euskaran zerbait atzerago zebiltzanentzat, eta guztientzat ere. Egutegiko orriak idaztea idazketa tailer bilakatu zen.
|
|
|
Izan ere, Ibaizabal Euskal Herriko eta munduko albisteei leku egiten saiatu zen zenbaki guztietan, Euskalzalek zeukan kultur aldizkari izaeratik urrunduz eta euskarazko egunkari bat izan balu bezala (baina soilik astean behin irteten zena). Albisteekin batera, lehen orriko iritzi artikuluek zuten garrantzia,
|
batez
ere euskararen aldeko aldarrikapen eta salaketek osatua, Azkue eta Bustintzaren kargura. Horrek ez zuen esan nahi Ibaizabalen literatura edo moduko gai ludikoak baztertu zirenik, baina bai iritziekin batera albisteei pisu espezifiko bat ematen saiatu zirela.
|
|
|
Bilbon sortu ziren bi eredu ortografikoak, Azkuerena eta Arana Goirirena, beren lehen jarraitzaileak lortzen hasi ziren, bai eta lehen debateak eragiten ere, Euskalduna aldizkarian ikus daitekeenez. Debate nahiko anekdotikoak ziren,
|
batez
ere euskara ikasten edo ikertzen zebiltzanek protagonizatuak, ez euskara ohikotasunez erabili nahi zutenen beharretik sortuak. Baina edonola ere, Azkue eta Arana Goiri arteko autoritate lehia maila indibidualetik esparru zabalagora hedatuz zihoala erakusten dute.
|
|
|
Izatez, erabiltzen diren hitz batzuengatik pentsa liteke nolabaiteko sinpatia eta guzti agertzen zuela karlismoarekiko. Baina nire ustez, irekitasun eta prestutasun bat ukatu gabe, sinpatia
|
batez
ere euskarazko lehiaketagatik da, hots euskararen alde jarduteko aukeragatik («nuestro mejor timbre de gloria»), ez lehiaketa hori antolatu duten karlisten alde aritzeko aukeragatik. Nabarmentzekoa da ere, Azkuek, printzipio gisa, «motivo puramente político» duten ekitaldietan parte hartu nahi ez izatea, bera apaiza izanik neutraltasun politikoa agertu behar baitu.
|
|
|
Itzaltze analogikoa baino lehen, tokiko telebisten lizentzia digitala lortu nahi dute Xaloa telebistan (Elizondo, Nafarroa). «Iaz lizentziak emateko garaian, Espainiako Estatuak Nafarroa bost eremutan banatu zuen, eta Iruñetik gora,
|
batez
ere euskaraz dihardugun toki telebistei ez ziguten lizentziarik eman. Ondorioz, gu alegalak gara».
|
|
|
Sailburuaren iritziz,
|
batez
ere euskarari egindako iraina da helegitea: «Gure nortasunaren ikurren aldeko ekimenak egiten ditugun bakoitzean, Espainiako Gobernuak elebitasunaren aurkako neurriak hartzen ditu».
|
|
|
Gogoeta hau
|
batez
ere euskararen inguruan zentratzeak ez du esan nahi hautagaien programetako beste atalak aparte utzi behar direnik; are gehiago, gure programaren zutabeak ezagunak dira, bai 2004an eta bai 2008an ere ateratako dokumentuetan. Baina gaur gaurkoz euskarak hartzen du gure artean zentralitatea.
|
|
|
Gogoeta hau
|
batez
ere euskararen inguruan zentratzeak ez du esan nahi hautagaien programetako beste atalak aparte utzi behar direnik; are gehiago, gure programaren zutabeak ezagunak dira, bai 2004an eta bai 2008an ere ateratako dokumentuetan. Baina gaur gaurkoz euskarak hartzen du gure artean zentralitatea.
|
|
2009
|
|
|
Ez dut uste helburu horien kontra inor izango denik; edo agian bai,
|
batez
ere euskararen normalkuntzaren alde ez badago. Dena den, helburu horiek ezinezko bihurtzen dira lege berberak arautzen duen zonifikazioak indarrean dirauen bitartean.
|
|
|
Korrikaren 16 edizioa Ongi Etorri lelopean euskara berreskuratzearen alde lanean ari diren guztiak omendu nahi ditu,
|
batez
ere euskara ikasten ari diren etorkinak, ETBk jakitera eman duenez. Etorkinei, hain zuzen ere, ongietorria ematen die Betagarri taldeak sortutako abestiak.
|
|
|
Gaztetatik klasikoen zalea, hiru urtez Unibertsitate internazional batean egongo da estudiatzen Erroman, latina izaki komunikazio mintzaira arrunta lagunartean, latin, greko eta hebraieraz estudiatuz ikasgaiak, Europa osoko hainbat lagunekin batera biziz egunero. Ikusi dugun eran, Arruti, momentu batean Espainiari diosalak bidaliz bere herrimina kantatu duena 126, laster bere euskalduntasuna modu berri batean ulertuz joango da 127. Erroman
|
batez
ere euskararen kontzientzia ematen du argitu zaiola, behiala Etxepareri argitu zitzaion eran egin ere: beste hainbat hizkuntzak parte duen korroan, euskara ezin da falta.
|
|
|
Alde batetik ulergarria da euskaldunak,
|
batez
ere euskarari dagokionez kili kolo dabilenak, inguru erdaldun batean euskarak ihes egingo diola dakienak, beste euskaldun batzuekin elkartzeko joera izatea. Nahastea polita baita, baina lehoia eta oreina nahasten direnean lehoiarentzat izaten da batez ere polita.
|
|
|
Erakundea gizarteratzea nahi bada, euskararen mundutik kanpo ere, horrek estrategia bat eskatzen du. Komunikazioa areagotu du Euskaltzaindiak hedabideekin, unibertsitateekin, erakunde publiko eta pribatuekin, industria kulturalekin, eta
|
batez
ere euskararen eta euskal kulturaren arlokoekin.
|
|
|
Ez azkena, zoritxarrez, atzetik ere andana jasan dugu eta. Herri oso bati egindako erasoa izan zen, baina
|
batez
ere euskara eta euskal kulturgintza kriminalizatzeko ahalegina izan zen. 2003ko otsailaren 20an egin genuen lehen agerralditik esan dugu euskara eta euskal kulturaren kontrako erasoa izan zela hura, eta urteak aurrera egin ahala, datuak esku artean izan ditugunean, gero eta argiago geratu da halaxe zela.
|
|
|
Lehen eginkizunean, erabiltzeko aukerak sortzerakoan alegia, zeresan eta zeregin handia dute legeek, plangintzek eta herri erakundeek, nahiz eta ez eurek bakarrik?, euskarazko zerbitzu sortzaile eta emaile guztiek baitute erabilera aukera erakargarriak sortzeko erantzukizuna. Bigarrenean, ordea, erabilitako aukerak baliatzerakoan alegia, inork baino gehiago herritarrek dute hitza, eta bereziki eta
|
batez
ere euskara erabiltzeko gai direnek. Herritarrek ahal dutena nahi izatean dago koska.
|
|
|
Aurreratu dezagun, halaber, zertxobait gehiago esaten ari garenaren argitan: " Egin dena baino gehiago eta hobeto egin zitekeen" diogunean,
|
batez
ere euskara erabiltzeari dagokionez esan nahi dugu egin zitekeela egin dena baino gehiago eta hobeto; ez dugu, beraz, esan nahi, esate baterako, euskararen ezagutza eskatu dena baino gehiago eskatu behar zenik. Euskara jakin eta lanean ez erabiltzeak kezkatzen gaitu, beren burua euskalduntze prozesutik kanpora utzi duten herri langileek baino gehiago.
|
|
|
Hedabideei dagokienez, berriz, euskaraz edo
|
batez
ere euskaraz emititzen duten hedabideen uholdea ere azken hogeita bost urteetan gertatu da. Besterik da digitalizazioaren, euskarri ugaritasunaren eta liberalizazioaren eskutik erruz handitu dela hedabideen ozeanoa, eta ur handi horietan uharte txiki baten antzeko ttantta moduan ageri dela euskararen presentzia.
|
|
|
Idazki mota? Literaturaz
|
batez
ere euskaraz idazten du, historiaz gaztelaniaz. Baina gaztelaniaz ere idazten ditu poematxo batzuk bere historia lanean, eta gaztelaniazko poematxo batzuk ere badaude literaturako eskuizkribuan.
|
|
|
Beste egitasmo berri bat sortu da duela bi edo hiru urte, herri ondarea modu sistematikoz aztertzekoa. Etnografia ikerketa da, euskaraz egina,
|
batez
ere euskara egiten den herrietan. Hainbat ikerketa egin ditugu Bizkaian:
|
|
2010
|
|
|
ez dezagun ahaztu komunitatea dela hizkuntza ororen gorputza eta arima, bere etorkizunean eragiteko giltza duten biztanleria osoa barne hartuta, denek eragin baitezakete modu batean edo bestean. adibidez: euskaldunek eragiten dute
|
batez
ere euskara erabiliz, eta, horrezaz gain, euskaldunek zein erdaldunek erabilera nahikorako gizarte baldintza egokiak bermatuz.
|
|
|
[Iruñea]... etxean gurasoek ez dakite euskaraz, beraz ikastolan ikasi nuen, horregatik
|
batez
ere euskara ikasketekin erlazioa duten egoeretan erabiltzen dut, eta aisialdian gutxitan, lagun guztiek ez dakitelako euskaraz, baino etxean gurasoek, batez ere amak, txikia nintzenetik beti saiatu dira euskara sustatzen, ipuinak euskaraz oparituz, pelikulekin, kartekin... eta horiek ere euskara pixka bat ikasten, eta horregatik agian, naiz eta gustatuko litzaidakeena baina gutxiago erabili, asko...
|
|
|
–Hasieratik sumatu nuen problema ikaragarria izan zitekeela, eskandalu ikaragarria? dio Gorrotxategik,, nire baitan sinetsita nengoelako gehienak, edo nik ikusitakoak behintzat, eta
|
batez
ere euskarazkoak, faltsuak zirela. Baina gauza bat da konbentzimendua edukitzea, eta beste gauza bat publikoki esatea.
|
|
|
[?] Kardaberaz eta Mendiburu predikari eta euskal idazle eginak euren zahartzaro betean. Juan Antonio Mogel abade gazteak haien liburuetan hartu zuen eskola, euskaraz predikuak egin eta
|
batez
ere euskaraz idazteko (Arejita 1999: 9).
|
|
|
34 Etxean
|
batez
ere euskaraz ala erdaraz egiten zuten galdetu zitzaien etxekoandreei, 1970 inguruan, eta erantzun hauek jaso ziren gure artean (2 taula):
|
|
|
Haurren garapen kognitibo akademikoa gogor baldintzatzen da oraingo sistemanagusiaz, irakasleen(
|
batez
ere euskaraz ez dakiten maisu maistren) lan eskubideakhankapean hartzen dira, bakezko bizikidetza eta egia zientifikoa edo objektibotasunhistorikoa itzulipurdikatu egiten dira ikasmaterialen bidez eta, ororen buru,, garbiketa etnolinguistikoa, egin nahia nagusitzen ari da.
|
|
|
Euskaldunek euskaldunekin euskaraz (euskara hutsean edo
|
batez
ere euskaraz) jarduteko esparruak, harreman sareak eta situazio komunikatiboak ez dira azken mende laurdenean nabarmenki indartu. Izatekotan, ahuldu egin dira.
|
|
|
Euskal kultura eta
|
batez
ere euskarazko hedabideak sustatu eta laguntzeko asmoz, BERRIA hedabideen fundazioa sortu du EKT Euskarazko Komunikazio Taldeak. 2003tik, sortu zenetik, EKT euskarazko hedabideak sortzeko eta bultzatzeko lanean aritu da.
|
|
|
" Espainian nago[.] Baina Espainian al nago hemen? [.] Doi doia izaten da espainola Donostian; euskalduna izaten da[.] Gazteleraz zerbait da, baina
|
batez
ere euskaraz mintzatzen da[.] Gaineratu egiten dut hemen deusek hautsi ez duen lokarri sekretu eta sakonak batu egiten dituela euskal familia misteriotsuaren atal guztiak, itunak izan arren, muga diplomatiko hauek, edo Pirineoak izan arren, muga natural hauek. Nabarra hitz zaharra ez da hitz bat.
|
|
|
"... eta euskalduna izatea ezinbestean eta
|
batez
ere euskaraz egitea denez, zilegi bekio hizkuntzalariari, sutsuki desiratzea, herri osoarentzat, bizi dadin euskara orai eta beti!"
|
|
|
Poesia mailua dela dioen poema ere makina bat bider erabiltzen zuen Fanonek,
|
batez
ere euskarazko kultura eta langileen borrokak bat egin behar zutela aldarrikatzen zuenean. Poesia eta mailua.
|
|
2011
|
|
|
Praktikak erakutsi du tradizio kritikoak emaitza onak ematen dituela,
|
batez
ere euskararen erabilera bultzatzerakoan. Beraz, interesgarria izan daiteke metodo hau gehiago jorratzea, bereziki euskararen erabileraren ikuspuntutik.
|
|
|
Hala ere, ikerketa gehienak tradizio hermeneutikoaren eta, bereziki, tradizio positibistaren baitan kokatu dira. Praktikak erakutsi du tradizio kritikoak emaitza onak ematen dituela,
|
batez
ere euskararen erabilera bultzatzerakoan. Beraz, interesgarria izan daiteke metodo hau gehiago jorratzea, bereziki euskararen erabileraren ikuspuntutik.
|
|
|
Arazo nagusia, dudarik gabe, komunikabideekin eta IkTekin dago arnasguneetan: ...n gustu eta jakingura osoa aseko lukeen euskal telebista, euskal prentsa eta IkT multzorik eman. posible da, ordea, herritarren interes hurbila erakartzen duten gaiak euskaraz landu eta zirkulazioan jartzea. hurbileko esparru hori irabazi beharra dago, euskarazko familiabizitza gesalduko ez bada. gauza batzuk euskaraz eta besteak erdaraz izango direla arnasguneetako familia giroan ere onartu dugu,
|
batez
ere euskarazko jarduna lehenetsiz bizimodu arruntaren gorabeherak eta solaskide ezagunen arteko pasadizoak direnean mintzagai, eta ahozko jarduna denean mintzabide. Jarduera espektro hori indarrean mantenduko duen diglosia behar da orain ere, lehenik eta behin, etxe giroan.
|
|
|
Baina hala dira kontuak, bai hemen eta bai munduko lau hegaletan, gurea bezalako kontestuetan. Euskaldunek euskaldunekin euskaraz (euskara hutsean edo
|
batez
ere euskaraz) jarduteko esparruak, harreman sareak eta situazio komunikatiboak ez dira azken mende laurdenean nabarmenki indartu. Izatekotan, ahuldu egin dira.
|
|
|
Bere garaian ere hala izan behar zuela dirudi: pozezko zirrara eragingo zuela herriarengan eta
|
batez
ere euskararen langile eta artista ziren jende hautatuengan. Aita Linorengan ere piztu zen jakin min hori; horretaz ari da aipaturiko hitzaldi horretan.
|
|
|
Zerutxu Ikastolari eta Bertsolari EGUNAri. Baita kontuan izan behar dugu, barrurantz begira, profesadun gazteen irakaslea ere izan zela urte askoan,
|
batez
ere Euskarako eta Literaturako irakaslea. Gauza hauetaz, Nire Sasoiko Markina Xemein liburuan (2009an Markina Xemeingo Udalak argitaratua, 487 or.) hartaz egindako zenbait aipamen aldatuko ditut hona:
|
|
2012
|
|
|
Gelako ikasleek beren jardun gune nagusietan,
|
batez
ere euskaraz, batez ere erdaraz edo bietara egiten duten azaltzen du gela argazkiak. Ikasleen mintza jardunaren azterketa egiten du, aldakuntza iturri nagusien eta kasuan kasuko rol harreman esanguratsuenen arabera.
|
|
|
Hasierako hitzaurrea eta
|
batez
ere euskarazko poema erreferentzia literario eta historikoz josita daude. Arestik elkarrekin nahasten ditu benetako gertaerak eta fikziozkoak, berak asmatuak.
|
|
|
Nor da euskal nazioko kide garaiko ETArentzat? Galdera horri nahiko argierantzuten dio V. batzarraren bigarren zatian onartutako programa ideologikoan.Lehenik eta behin euskal etnia definitzeari ekiten dio, hau, kultura konpartitubatean eta
|
batez
ere euskaran oinarritzen dela esanez. Nazioa, berriz, etniak, faktoreobjektibo horien kontzientzia hartzean sortuko litzateke.
|
|
|
Nor da euskal nazioko kide garaiko ETArentzat? Galdera horri nahiko argierantzuten dio V. batzarraren bigarren zatian onartutako programa ideologikoan.Lehenik eta behin euskal etnia definitzeari ekiten dio, hau, kultura konpartitubatean eta
|
batez
ere euskaran oinarritzen dela esanez. Nazioa, berriz, etniak, faktoreobjektibo horien kontzientzia hartzean sortuko litzateke.
|
|
2013
|
|
|
Tolosako ikastetxe guztiak (eskola publiko bat eta bi kontzertatu) eredukoak (irakaskuntza euskaraz) diren arren, bakoitzaren errealitate soziolinguistikoa oso da ezberdina: 1 ikastetxea deitu diogu H1 eta erabilera orokorra gaztelania duten ikasleak nagusitzen direnari; 2 ikastetxea, berriz, etxetik euskara eta gaztelania ekarri eta erabilera bitarikoa nagusi duenari; aldiz, 3 ikastetxea deitu diogu
|
batez
ere euskara erabili eta H1 euskara duten ikasleen ikastetxeari. Ondorengo taulan argitzen da zein den ikastetxe bakoitzaren errealitate soziolinguistikoa:
|
|
2014
|
|
|
Baina isilpeko ahotsa izan ohi da maiz gazteena, gazteez hitz egiten baita gazteekin baino gehiago. Honako ikerketan Soraluzeko gaztetxoek (15 urte bitarte) hizkuntzekin eta
|
batez
ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da helburua. Hizkuntza hegemonikoa zein den eta nola eraikitzen den ulertzea.
|
|
|
Horretarako baliabideak Gizarte Antropologiako ikasgai ezberdinetan eskuratu ditut eta euskara elkarteko jardunak aukera errealak eskaini dizkit, erronkari ekiteko1 Hori horrela; nerabezaroa norbere identitatea eraikuntza prozesuan etapa garrantzitsua izaki; Soraluzeko gaztetxoek (15 urte bitarte) hizkuntzekin eta
|
batez
ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da nire helburua. Hizkuntza hegemonikoa zein den eta nola eraikitzen den ulertzea.
|
|
|
Soraluzeko gaztetxoek (1516 urte bitarte) hizkuntzekin eta
|
batez
ere euskararekin daukaten harremana aztertzea izan da nire helburua.
|
|
|
Gazteek
|
batez
ere euskaraz hitz egiten dute; 2011ko kale erabileraren neurketan gazteen elkarrizketen %70 inguru euskaraz izaten zirela jaso zuten. 2014an Izan zeresan gogoeta egin zuten gazte asanbladakoek, gazteen kezka nagusiak adosteko eta ez zen euskara horien artean agertu.
|
|
|
Gazteek
|
batez
ere euskaraz hitz egiten dute; 2011ko kale erabileraren neurketan gazteen elkarrizketen %70 inguru euskaraz izaten zirela jaso zuten. 2014an Izan zeresan gogoeta egin zuten gazte asanbladakoek, gazteen kezka nagusiak adosteko eta ez zen euskara horien artean agertu.
|
|
|
Azpimarratzekoa da ekintza gehien gehienak euskaraz edo
|
batez
ere euskaraz egiten direla. Esaterako, Musika Bandak arte irakasle batekin kontzertu berezi bat antolatu zuen, eta azalpenak euskaraz izan ziren.
|
|
|
Haren poesian esandako eta salaturiko gauza gehienak, behar bada, gaur jada ohikoak eta normalak irudituta, guztiok onartzen ditugu, baina berak adierazi zituenean, oraindik berri berriak zi ren, gure artean ezohikoak,
|
batez
ere euskaraz esanda. Eta ideia haiek gaur normaltzat hartzeak, hain zuzen, esan nahi du Arestik etorkizunari igarri ziola, profeta izan genuela. nor bere garaian eta bere herrian profeta izaten ez bada ere, azkenean urteek be rari arrazoia eman eta merezi zuen lekuan jarri dute, bera bizi zenean batzuek hori aitortu nahi ez arren.
|
|
|
Erakunde ofizial gehienei dagokienez, herri mugimenduen aldetik egiten zitzaizkien salaketa eta eskaerei gorrarena eginda,
|
batez
ere euskara hutsean aritzeko hautua egin dutenei, leize sakona bilakatzen da, maiz, haien eta herri dinamikatik sortutako ekimenen artean gertatutako urruntzea. Ez dira jabetzen hizkuntza baten sakontasun eta garrantziaz eta, beraz, ez dira gai euskarari izaera instrumentala baino gehigo aitortzeko.
|
|
|
Iritzi kontrajarriak izan dira Euskal Telebistak identitate borroka horren inguruan izan duen jarrerari buruz. Batetik, laudorio ugari egin zaizkio Euskal Autonomia Erkidegoko botere publikoak sortutako telebistari,
|
batez
ere euskararen normalizazioaren arloan. Bestetik, ez dira gutxi zeregin horretan ahalegin emankorragoak espero zituztenak.
|
|
|
«Denetatik egon da: umorezko piezak, gizarte kritika egiten dutenak, dramak, parodiak, antzerki dokumentalista, surrealista… Kalitatea orokorrean oso ona izan da,
|
batez
ere euskarazko lanen atalean. Baina gogoratu beharra dago lanak baloratzerako orduan, kalitateaz gain, kontuan hartzen dela deialdian eskatzen dena, hau da, ekoizteko eta muntatzeko lan errazak izatea, ordu erdi inguruko iraupena izan dezatela».
|
|
|
Oso garrantzitsua da gure haurrei euskarazko materiala eskaintzea: kantak, pelikulak, ipuinak, etab, haien belarrietan hizkuntzari nolabaiteko sostengua eta ohitura eman ahal izateko,
|
batez
ere euskaraz entzuteko horrenbeste aukera ez dagoen tokietan.
|
|
|
Krutwigen hizkuntz eredua bazter utzi badu ere, ez horrela maisuaren ideia ardatzak euskara hizkuntza moderno egiteko borrokan. Ildo beretik jo ohi du garbizalekeria eta mordoilokeriaren gaian, eta
|
batez
ere euskara kultur lanabes bihurtzeko aldarrikapenean. Hizkuntzaren prestigioaren gaia ere
|
|
|
Nabarmenenak soilik aipatuko ditugu: Gurebook.com atariaren itxiera larria izan da,
|
batez
ere euskaraz irakurri nahi dugunontzat. Kultura aldetik galera handia suposatu du, euskal kultura oinarri izan duen proiektua itzaltzeak umezurtz utzi gaitu.
|
|
2015
|
|
|
Juan San Martin hasi zen euskarazko produkzioa zerrendetan sailkatzen eta ondoren Joan Mari Torrealdaik ekin zion lan berari (eta oraindik ere horretan darrai). Zabaletak, bada, sailkapen horien irakurketa kritikoa egiten zuen, eta irizpide kualitatiboen beharra azpimarratu,
|
batez
ere euskararen normalizazioari begira.
|
|
|
Frantziskotarrekin loturik zegoen baita ere garaiko euskal prentsako publikazio garrantzitsuenetako bat, Anaitasuna aldizkaria. Haren zuzendari izan zen, adibidez, Joseba Intxausti, Arantzazun ikasitakoa hura ere,
|
batez
ere euskararen inguruko saiakera mordoa argitaratuko zuena. Oh!
|
|
|
" Teatro honen azterketa interesanteagoa da segur aski haren poesia sozial guztiarena baino, eta beronen irakurketa berdin". Lehenago idatzia zuen Hernandez Abaituak Cátedrako liburu haren kritika Argian, 1980ko martxoan, eta han ere Atienzaren hitzaurrea kritikatzen zuen,
|
batez
ere euskarari egiten zion gutxiespenagatik.
|
|
|
Orain bezala arituko dira:
|
batez
ere euskaraz egingo dute, itzultzaileekin. Garitano:
|
|
|
Mitxel Kaltzakorta da horietako bat. Asko ikasi dut harengandik,
|
batez
ere euskara eta lagunak zaindu beharra dagoela, eurekin aurrera egin nahi izanez gero.
|
|
|
121): %35, 6k beti erdarazko testua irakurri ohi zuen lehenik, eta %26, 9k batez ere erdarazkoa; beti euskarazko testua irakurtzen zutenak %14, 7 baino ez ziren, eta
|
batez
ere euskaraz irakurtzen zutenak, berriz, %8, 6 Desoreka begi bistakoa da. Horiek horrela, hara zer zioten Siadecokoek:
|
|
|
Unibertsitateaz landa, ikastola mundutik zetozen
|
batez
ere euskararentzat haize berriak, ezen Xarritonen aburuz, duela bost urte oraino amets kontu geneukan bigarren maila ireki izan da 1980an eta urrian aurten, Kanboko ikastolen bigarren mailak 80 bat ikasle biltzen ditu, Iparralde osotik, lau gelatan.. Lorpen horrez gain, euskaltzain honek eman datuen arabera (1984:
|
|
|
euskal artikuluak sail jakin batzuetan sailkatzeko joeran, alegia. Hori nabarmen antzean suma daiteke Deian (non Iritzia, Kultura eta Euzkadi sailetan ageri diren
|
batez
ere euskarazko berriak; berriok, gainera euskal gaiak jorratzen dituzte batik bat), baina baita Enbatan ere (astekari horretan, editorialaren euskarazko testuan, euskal gaiei buruzkoa oro har, agertu ohi dira batez ere euskarazko artikuluak; horrez gain, berri laburretan eta agendako oharretan, garrantzi txikiko esparruetan, beraz?
|
|
|
Hori nabarmen antzean suma daiteke Deian (non Iritzia, Kultura eta Euzkadi sailetan ageri diren batez ere euskarazko berriak; berriok, gainera euskal gaiak jorratzen dituzte batik bat), baina baita Enbatan ere (astekari horretan, editorialaren euskarazko testuan, euskal gaiei buruzkoa oro har? agertu ohi dira
|
batez
ere euskarazko artikuluak; horrez gain, berri laburretan eta agendako oharretan, garrantzi txikiko esparruetan, beraz, erabiltzen dute batez ere euskara).
|
|
|
agertu ohi dira batez ere euskarazko artikuluak; horrez gain, berri laburretan eta agendako oharretan, garrantzi txikiko esparruetan, beraz? erabiltzen dute
|
batez
ere euskara). Joera beretsua suma daiteke Le Journalen ere, non euskarazko idatziak batez ere horrela kokaturik ageri diren:
|
|
|
azken orrialdeko iritzi artikuluan (hortxe sarrien, eta euskal gaiak landuz maizenik) edota Kultura sailean (batik bat euskal gaiak jorratuz hor ere). Ekaitzan ere euskal politikagintzari edota euskarari buruzko artikuluetan topatu ditugu
|
batez
ere euskarazko idatziak. Bestemoduzkoa da, ordea, Egin eta Gararen joera, egunkari horiek sail ezohikoetan euskara dezente eman baitute argitara (ikerketa honen arabera, adibidez, Eginen euskara gehien ateratako sailen sailkapenean Mundua hirugarrena da; Garan, berriz, Kirolak eta Herriak ageri dira lehen eta bigarren postuetan.
|
|
|
Dado que el euskara es, para nosotros, una dimensión fundamental del periódico, nos preocupamos de tabular con exactitud cada día la extensión que dedicamos al euskara. Sin contar titulares, ilustraciones ni la página entera Solasjaipausa [hasiera garai haietan
|
batez
ere euskaraz argitaratzen zuten denbora pasa orrialdea, besteak beste Olariaga eta Zabaletaren marrazkiak baina baita Eguillorren gaztelaniazko komikia eta erdarazko hitz gurutzatuak ere tarteko zirela], el porcentaje de textos informativos en euskara ha sido éste: nº 1, 17, 39%; nº 2, 12, 07%; nº 3, 13, 02%; nº 4, 16, 53%; nº 5, 16, 11%.
|
|
|
Bokal sudurkarituen igoera F1 en eremuan gehitzen diren bi formante sudurkarien gehiketaksorturiko anbiguotasunaren ondorioa dela aldeztu da, anbiguotasun honek entzulearenberrinterpretazioaren ostean bokalen altueran aldaketak ekar ditzakeelako (Beddor et al. 1986). Aldaketa hauek
|
batez
ere euskararen kasuan bezala bokaletan sudurkaritasun oposaketaindartsurik ez duten hizkuntzetan gertatzen dira. Hots eredu honen orokortzeetan ikus daitekeenhots aldaketaren norabidea bokalen astuntasun zentroen neurketekin bat dator (Beddor 1982).
|
|
|
Horregatik, dema bikoitza dugu: euskal Zerak eta
|
batez
ere euskarak anomalia izaten jarraitu behar dute bere gaineko bereizgarritasuna lortze aldera, mendeko diferentzia hutsa ez bilakatzeko, eta aldi berean, praktika zentzudunetan jendea atxiki eta engaiatu behar dute. Baina hori dena, gainera, praktika sinboliko pornografikoen demasaren aroan egin behar da, identitate proiektuen ideologiekin eta horrelako konfigurazioekin artikulatzeak praktika bizia bermatzen ez duenean.
|
|
|
Euskal komunitateak, alderdien arteko zeingehiagoken menean egon gabe, subjektu gisa antolatu behar du bere burua, ezinikusi ideologiko eta oztopo politikoen gainetik,
|
batez
ere euskaraz eguneroko bizimodua egitea posible izan dadin. Euskararen erabilera komunitate horren ardura da batez ere.
|
|
2016
|
|
|
ET hiztunak %10, 2 dira bertan, baina E4 hiztunak %2, 2 (LBko ET hiztunen hiru laurdenak baino gehiago E3 hiztun" ahul" ditu hortaz, ez E4 hiztun" sendo"). Bestela esanik, Nafarroa Behereko, Zuberoako eta Lapurdiren barnealdeko hiztun trinko gehienak ez dira
|
batez
ere euskaraz bizi beren eguneroko jardunean, euskaraz eta frantsesez nahas mahas baizik. Inportantea da, nola ez, beste hau ere gogoan izatea:
|
|
|
126 Ez dakigu, batetik, seme alabei euskara (edo euskara eta erdara) transmititu dietela aitortzen duten guraso horiek seme alabekin etxean
|
batez
ere euskaraz egiten duten, bietara, batez ere erdaraz edota, une batetik aurrera, erdara hutsean. Badakigu, bestetik, etxeko transmisioa ez dela beti belaunez belauneko jarraipenaren berme.
|
|
|
euskaraz eta erdaraz nahasian ari direla antzematen du, ez hain gutxitan, kale neurtzaileak. Hori guztia dela medio," jendea bere artean
|
batez
ere euskaraz ala nagusiki erdaraz ari den" erabaki behar izaten du maiz neurketa lanean ari den behatzaileak. Ez da hori, beti beti, hain gauza erraza.
|
|
|
Eskolaren berezko eginkizunak eta euskara indarberritzeko dituen ahalmenak ezertan gutxietsi gabe, jakite kontuen ordez egite kontuak hartzea ardatz. Eguneroko bizi giro arruntean
|
batez
ere euskaraz egiten den (okerrenean, euskaraz egin litekeen) jardunguneak, harreman sareak, auzoak, herri herrixkak eta, ahal balitz, eskualdeak izan behar ditugu horretarako abiaburu. Eguneroko jardun arruntean euskara bizirik eta sendo dagoen espazio fisiko eta soziofuntzionalak izan behar ditugu begien aurrean, lehenik eta behin, euskal eskolak eta euskalgintza osoak bere fruitua emango badu.
|
|
|
340 Ama ETB1eko langile edota aita arrantzale izateak ez du esan nahi etxean, auzoan eta beren lagunekin
|
batez
ere euskaraz egingo dutenik seme alabek. Are gutxiago seme alaba horiek bihar edo etzi bikote euskalduna egingo dutenik, etxea herri edo auzo euskaldun batean erosiko dutenik eta euskal familia eratuko dutenik.
|
|
|
etorkinekin zubi hizkuntza gaztelania dela, batzen gaituen hizkuntza hori dela». Euskalgintzan ere ikusten du zer zuzendua,
|
batez
ere euskarara hurbildu diren migratzaileen irudiari dagokionez: «Airean dago diskurtso bat:
|
|
2017
|
|
|
ordezkapen prozesuan ematen diren sintoma gehienak ditu, hizkuntza lurralde konpakturik gabe geratzen ari da, erabilpen soziala nabarmenki murriztuz doa, familia bideko transmisioak huts egiten du(...) Bestalde, esan behar da, baita ere, ez dela inoiz gaur adina indar erabili edo mobilizatu euskararen alde:
|
batez
ere euskararen irakaskuntzan (haur eta helduen, liburugintzan, hiztegigintzan... giza kapital handia dago lanean. (...) aurrera ala atzera?
|
|
|
" Beren zereginak
|
batez
ere euskaraz betetzen dituzten administrazio atalak izango dira euskarazko administrazio atalak." administrazio atal elebidunak eta euskaldunak izango dira, dekretuaren 15 artikuluaren arabera, herri administrazioekin euskarazko harremanak izateko eskubidea bermatzeko herritarrek dituzten gutxieneko antolamendu atalak. laugarren atalburuko 20 artikuluan, derrigortasun datak ezartzean kontuan... 45 urtetik gorakoak, oinarrizko ikasketarik ez dituztenak, ezgaitasun fisiko
|
|
|
Ez al zen, bada, bidea inportantea? Kultura eta
|
batez
ere euskarari makina bat diru eman izan zaio, ematen zaio, eta non dira emaitzak. Nori eskatu behar zaizkio kontuak?
|