|
2001
|
|
|
3 Larramendik nahi zuen euskarak hitz altxor ugariagoa eta garbiagoa behar zuen izan. Ugaritasunaren bazterrak kanpotik ezarriak zeuzkan, aski
|
baitzuen
euskarak, baita gehiegixko ere, erdaraz Real Academiak agertu berria zuen hiztegiari ordain zuzenak ematea hitzez hitz. Garbitasunari zor zitzaizkionak ere kitatu behar ziren, ordea.
|
|
2003
|
|
|
Lehenengo jarreraren aldekoei, hau da, unibertsitateko agintari gorenei eta bertan lanean ari ziren irakasle gehienei, ez zitzaien burutik pasatu ere egiten posible zenik klaseak euskaraz ematea, ezta hurrengo urteetan unibertsitatearen arazo garrantzitsu bilaka zitekeenik euskararen gaia. Horren lekuko dugu, adibidez, laurogeiko hamarkadan behin behineko errektorea izan zen Arantza Mendizabalen pentsaera, unibertsitatearen kezkak, arazoak eta etorkizuna hausnartzean ez
|
baitzuen
euskara aipatu ere egin68 Urte batzuk lehenago Martín Mateo errektoreak unibertsitatearen euskalduntzeak heziketa bide osoaren euskalduntzearen ondorio baino ezin zuela izan adierazi zuen. Haren ustez, «por la formación del profesorado de euskera» ari zen lanean unibertsitatea, ICEren bitartez.
|
|
2007
|
|
|
4 hizkuntz antolaketari lehentasun berezi bat eman zaio 1996ko inkesta soziolinguistikoak erakutsi
|
baitzuen
euskararen egoera larria.
|
|
|
Bigarren Aintzinaren argitalpena Marc Legasse eta Xarrittonen esku egon bazen ere (Jacques Legasse Bigarren Mundu Gerran hil zen eta Xabier Diharce fraidegai bilakatu zen), lehenengo zenbakitik azkenera Marc Legasse eta André Ospital agertu ziren arduradun arte eta Jean Duboscq kudeatzaile. Piarres Xarrittonek, Apaizgaitegian zegoen arren, euskarazko probak zuzentzen zituen, Legassek eskuraturik, honek ez
|
baitzuen
euskaraz egiten731 Pierre La, tte Ohorezko Batzordean baino ez zen agertzen.
|
|
2009
|
|
|
Euskaltzainburu ospetsuhunek neurrigabeakdituelaberemerezimenduakbadakigu deneketa ezdiolabereobraparegabekotiknehork deuserekendukoerebai.Elgaruler tzeeskasharek zuen bakarrik berebidetik berexi, dakigun bezala.Euskara Batuadenek nahi, bainan nolaegin, etanolakoa? Berejasangaitzaizanzuen erehorJuanMarik, hunek, bereosabaren errespetu osoaekarriagatik, onar tzen
|
baitzuen
Euskara Batu orokorrarena, etaezbakarrik Piarres Lafittek deitzenzuenGipuzkoarinperialismobatena.Badakigunolakojauntasun apa larekinetaerrespetuarekinbizituzuenJuanMarik, ixiltasunean, unenekehori etahoribetieskertzekoaekarridioguberari.
|
|
|
Noiz jabetuko ote nintzen ni hizkuntza bat baino gehiago zeudela munduan. Etxean izango zen seguruena, gurean osabak ez
|
baitzuen
euskaraz egiten. Edo garaiko telebista elebakarra ikustean, bestela.
|
|
|
%4, 2ko batez besteko ikusle kuota lortu du orain arte telesailak; euskaldunen artean, berriz, %10, 6koa. ETB1eko batez bestekoaren gainetik dago; 2008ko urritik 2009ko ekainera bitartean, %3, 18ko batez besteko ikusle kuota lortu
|
baitzuen
euskarazko kateak. Aurretik, Wazemank eta Noaoa!
|
|
|
XIX. mende hasieran, Humboldt jakintsuak berak ere huts egin zuen, zorionez huts egin ere? iragarle moduan, mende bukaerarako iragarri
|
baitzuen
euskararen galtzea. Etsipenaren aitzinean makurtu ordez, euskara hauspotu nahian erreakzionatu zuten herritarrak ere izan ziren, baita erakundeak ere.
|
|
2010
|
|
|
nortzuk eta apaizak salatu zituen, euskararen egoera tamalgarriaren erantzule gisa. Euskal Herri argizari jale horretan, apaizei leporatu zien euskararen kamustasuna eta ezgaitasuna, Eliza Katolikoak instrumentalizatu
|
baitzuen
euskara, eta berorren ondorio murriztaileak deitoratu zituen:
|
|
|
Jaso nituenean kezkatu samar zirudien gizonak. " Ez da izango kontu politikoren bat, ezta?", galdetu zidan, ez
|
baitzuen
euskara tutik ere ulertzen. " Ez, ez, literatura da", esan nion, baina ez dakit oso konbentzituta gelditu ote zen.
|
|
|
Garai hartan euskal letretan nagusi zen jatorrismoak euskara itoko ote zuen kezkatuta zegoen ordurako Intxausti gaztea, eredu harekin ezinezko ikusten
|
baitzuen
euskaraz arlo guztiei buruz aritzea, besteak beste zientziari eta teknika modernoei buruz irakurleek ulertzeko moduan idaztea. 1959an Jakinen argitaratutako" Illobira bultzaka" artikulua da Intxaustik arlo horretan izandako aitzindaritzaren lekuko.
|
|
|
Berehala atera nintzen autotik. Papera begiratu eta bai, benetako multa zirudien," aparkamendu okerra" jartzen
|
baitzuen
euskaraz.
|
|
2011
|
|
|
...gainera, euskal kulturari buruzko hitzaldiak jasotzea379 Urte horretako ikastaroak Bizkaiko Markina herrian, Gipuzkoako Urretxun eta Nafarroako Leitzan egitekoak ziren, baina gobernadoreak baimenik ematen ez zuenez, azkenean Urretxun eta Euban baino ez ziren egin380 Hurrengo urteetan oztopoak ez ziren falta izan, azken finean Hegoaldeko erregimen politikoak oso zail eta batzuetan ezinezkoa egiten
|
baitzuen
euskarazko proiektuak aurrera ateratzea.
|
|
2012
|
|
|
Jakina, hori guztia gazteleraz esan behar izan nion, han inork ez
|
baitzuen
euskaraz egiten. Gogoan dut hitz egiten nuen bitartean hark ez zidala begietara begiratzen, aurrean zuen paper zurira baizik, horrek burua biluzten lagundu zidala esango nuke.
|
|
2013
|
|
|
Begiak itxi, eta iruditzen zitzaion amamaren ahotsa entzun zezakeela, simaurretan jolasten ibiltzeagatik berari errietan, baina laster pasatzen zitzaion haserrealdia, eta Blas txikia belaunen gainean jarri eta kontu kontari aritzen zitzaion, aspaldiko istorioak, betiko kantuak, bere hizkuntza zahar ederrean kontatzen. Horrelakoetan poeta triste jartzen zen, ura atzamar artetik joan doan bezala galdu
|
baitzuen
euskara, kasik ohartu gabe. Bilbon, gurasoen etxean, gazteleraz mintzatzeko ohitura hartu zuen.
|
|
|
Bertzenaz, artikulua, gazteleraz idatzia? baita Hamzak usaindu ere egin ez zuèn bertze mintzaira batez, zeinetaz berant gabe pentsatu
|
baitzuen
euskara izan zitekeela, guztiz zen arma industriaren aurkakoa, artikulugileak kriminaltzat hartzen baitzituen armagileak, lehenik eta behin?
|
|
|
artikulu bat agertzen zen, Begotxu Lasak idatzia, non, Euskal Herriko arma industriaren berri zehatza ematen baitzen, enpresak indize alfabetikoaren arabera jarriak, EXPOSA ere hantxe!, baita hainbat herrialderen zerrenda ere, zeinei EXPOSAk, hainbat urtetan, minak saldu baitzizkien, Balad al Xams ere bertan! Bertzenaz, artikulua –gazteleraz idatzia... baita Hamzak usaindu ere egin ez zuèn bertze mintzaira batez, zeinetaz berant gabe pentsatu
|
baitzuen
euskara izan zitekeela– guztiz zen arma industriaren aurkakoa, artikulugileak kriminaltzat hartzen baitzituen armagileak, lehenik eta behin...
|
|
|
Kirol emanaldiek, hasiera batean, aukera eman zioten ETBri gazteleraz aritzen ziren etxeetara sartzeko, eta hura estrategia oso egokitzat jo behar dugu, abiatu berri zen telebista bat hedatzeko. Are emaitza hobeak izan zituen umeentzako programazioa euskarazko kanalean emateak (lehenago ETB1en eta geroago ETB3n), urte luzetan ia esklusiban izan
|
baitzuen
euskarazko telebistak publiko hori. Estrategia horiek, ordea, zapuztu egin dira azken urteetan:
|
|
2015
|
|
|
Ez ote zarete konturatu ere egin sortu duzuen aberrazioaz?". Jean Louis Davant idazleak, zeinak Pierre Lhandez pastoral bat idatzia
|
baitzuen
euskaraz, gogoetatzekoa ematen duten zenbait galdera ekarri ditu mahai gainera, BERRIAn: " Euskal kulturak erdaraz bizi behar ote duen, euskal literaturak itzulpenera mugatu, pastoralak frantsesez sortu eta gero erdara horren pleguetara euskaraz makurtu?".
|
|
|
Badira beste batzuk denboraldi luze batez borrokan aritu direnak eta horiek oraindik garrantzitsuagoak dira; baina izan badira, bizitza osoa borrokari eman diotenak eta horiek ezinbestekoak ditugu. Zendu berria dugun Daniela Albizu azken horietakoa genuen, bizitza osoa eman
|
baitzuen
euskararen eta Euskal Herriaren aldeko borrokari atxikirik.
|
|
|
Aresti ez zen euskaldun jaio, ez zeukan euskara amatzat. Gaztelania, frantsesa eta ingelesa ikasi zituen, eta hala ere euskarak hainbesteraino erakarri zuen, halako atraktiboa zeukan beretzat gure hizkuntzak non bizia eman
|
baitzuen
euskara janez, edanez, irentsiz, ikertuz, handituz, euskararik gabe ezin biziz, euskara sudurrupatuz, euskara zainetan injektatuz, abertzale erdaldunen aurka eta euskaldun epel guztien aurka eta gazte ausarten alde jokatuz. Borondatea erantsi zion euskaltasunari, kausalitatea.
|
|
2017
|
|
|
Azken ataletan gainez gain zirriborratu dugun Florentzio Basalduaren traiektoriak net garbi erakusten du zertan zebilen Argentinako euskal intelligentsia, edo haren parte bat behintzat. Euskal Herri birlandatu bat eraiki nahi zuten, edota lehengoa askatu eta erregeneratu, eta horretarako planak garatu zituzten, zeintzuetan munta berebizikoa
|
baitzuen
euskarak. Daniel Lizarralde eta Florentzio Basaldua gogaide hurbilak ziren kontu horietan.
|
|
2018
|
|
|
Bakar batean ere ez da bermatzen euskararen ezagutza. Hori ez dator bat Europako Kartarekin, ez Europako Kontseiluak esaten duenarekin, ez 1986an Konstituzio Auzitegiaren epaiarekin ere, esaten
|
baitzuen
euskara gaztelania bezain ofizial zela EAEn, eta, beraz, administrazio zentralak gure erkidego honetara deitutako lanpostuetan ere, zenbait lanpostutan, euskararen ezagutza bermatu behar zuela, legearen indarrez. Inkonstituzionalak dira kontuok!
|
|
|
Begiak itxi, eta iruditzen zitzaion amamaren ahotsa entzun zezakeela, simaurretan jolasten ibiltzeagatik berari errietan, baina laster pasatzen zitzaion haserrealdia, eta Blas txikia belaunen gainean jarri eta kontu kontari aritzen zitzaion, aspaldiko istorioak, betiko kantuak, bere hizkuntza zahar ederrean kontatzen. Horrelakoetan poeta triste jartzen zen, ura atzamar artetik joan doan bezala galdu
|
baitzuen
euskara, kasik ohartu gabe. Bilbon, gurasoen etxean, gazteleraz mintzatzeko ohitura hartu zuen.
|
|
|
Aurreko kapituluetan, euskararentzat edozein proiekzio kulturalen ukazioa egotzi diot Bonaparte printzearen proiektu dialektologikoari, eta haren propositutik at ikusi dugu euskararen zein nahi aurrerakada, izoztuta preserbatu nahi
|
baitzuen
euskara, orratzez entomologikoki fixatuta bere aniztasun dialektala. Baina, OAren planteamenduko" prosa", nire ustez, antikulturala da errotik.
|
|
|
Hortaz, antzeztaldeek testu originala eta itzulpena aurkeztu ohi zituzten zentsuraren aurrera, baimen eskaera egiterakoan. Urteek aurrera egin ahala neurria zorrozten joan bazen ere, autoreek eta antzerki taldeek eurek moldaketak egiteko baliatu zuten egokiera lehen urte haietan, euskarazko zein gaztelaniazko itzulpen zehatzak ekidinez eta interpretazioetarako aukerez baliatuz, zentsoreek ez
|
baitzuen
euskara ulertzeko gaitasunik lehen urte haietan. Egiteko honek idazle edota taldeei lan eskerga, ardura eta ausardia eskatu bazien ere, urte batzuk geroago etorriko zenarekin alderatuta, leuna izan zen zentsuraren jazarpena.
|
|
2019
|
|
|
Izan ere, amatxik (axamak) beti praktikatzen
|
baitzuen
euskara, bere biloba ororekin hala ari baitzen beti. hori bai, politikoki frantses eskuindarra zen arrunt. hala, jarrera, ulertu daitekeenez, euskaraz mintzatzeari garrantzia ematen bazion ere, Jakilearen traumatismotik landa, ez zirudien arras abantailatsua Jakileak euskaraz berarekin jarrai zezan, inguruko mekanismo guzia frantsesaren aldekoa baitzen (eskola eta gurasoak). alta, amatxi da beti ...
|
|
|
2 Pertsona izen txikigarriak.Espainiako Erregistro Zibilaren 1957ko Legeak beren beregi debekatzen zuen izen txikigarriak edo familiako aldaerak eta funtsik lortu ez duten lagunartekoak erabiltzea. Debeku hori bertan behera utzi zuen 3/ 2007 Legeak, zeinak bidea ireki
|
baitzuen
euskararen sistema baliatuz sortzen diren izen txikigarri edo hipokoristikoak Erregistro Zibilaren idazpenetan erabiltzeko. Halako izen askotxo txertatuta daude jada Euskaltzaindiaren webgunean (Joxe, Karmentxu, Txanton, Xexilia...), eta bilduma zabaltzen eta eguneratzen jarraituko du Akademiak aurrerantzean.
|
|
|
Lezearen kasuan, derrigorrezko ikasketak amaitu eta nerabea zela ekin zion euskara ikasteari, ordura arte gaztelaniaz baino ez zelako hezi. Hargatik egin zuen euskalduntzeko hautua, funtsezkotzat jotzen
|
baitzuen
euskaraz jakitea Euskal Herrian bizitzeko. Ganboa, bestalde, familiak bultzatuta sartu zen euskaltegian.
|
|
2022
|
|
|
Lehenbizikoetako bat izan zen Donostiako Radio Nacional de Españan sartzea, ez
|
baitzuen
euskara erabiltzen. Hor Txillardegi atxilotu zuten.
|
|
|
" Agorrileko lehen astezken goizean abiatu ginen beraz Cambotik zazpi lagun —hiru gizon eta lau andre, bi beribil atherbedunetan— arratsean berean gibelerat sartzeko, Loyolako ikusgarri omen handikoez begiak aserik". Nik neuk 1987ko edizioan irakurri nuen Beribilez, eta errebelazio bat izan zen niretzat, liburu horretan deskubritu bainuen idazle bat galanta, Kuanzito Etxepare, zeinak zer eta eboluzionismoa sarrarazi nahi
|
baitzuen
euskararen plazara, kontrabandoz izan arren, ia enkriptatuta. Haren esanean gure mundua noizbait airez aire jaurtiki ziliporta gori bat besterik ez da, gerora" Biziaz amatu" dena ez dakigu nola.
|
|
2023
|
|
|
Etxean nerabezaroan euskaraz ikasteko prozesua ondo ezagutzen du Gartziak. Berak ere sasoi beretsuan egin
|
baitzuen
euskaraz ikasteko hautua. " Interesa da hizkuntza bat ikasteko behar dena, pertsona batek benetako interesa badu, ikasiko du, arinago edo geroago, baina ikasiko du, eta Alinak interes hori badauka.
|
|
|
Etorriko da, bada, heldu den astean, nafarrek dioten eran. Nafarroak babestu
|
baitzuen
euskararen iraupena Bilbon eta inguruan, harik eta Gaztelako jauntxoek bertoko jauntxoekin senidetu eta Gaztelako hizkuntza berton ere derrigortu zuten arte. Eta horrela dirau, modu anakronikoan derrigortuta Bilbon gaur egun ere.
|
|
|
Donostiako Belodromoan egin zen lehena, Bilboko San Mames estadioan bigarrena. Ekitaldi horien arrakasta hainbesterakoa izan zen, ezen Julio Iglesiasek berak ere Donostian ematekoa zuen emanaldia bertan behera utzi behar izan
|
baitzuen
euskarazko 24 ordu haiekin bat ez egiteko [6]. Jaialdi aldarrikatzaileen eredu paradigmatikotzat har ditzakegu, komunitate baten gogoak bideratu eta katarsi kolektibo baten gisa funtzionatzen zutenak.
|