|
2000
|
|
|
Bestalde, ez zen eredu zurrunik hartu. Egun ama hizkuntza fabla duten idazle gazteek adibidez, beren fablaz idazten dute,
|
baina
hizkuntza osorik ezean, aragoera literariotik hartzen dute bestela gaztelaniatik hartu lituzketen baliabideak
|
|
|
Bi aldetako elkarteak sortu dira eta salomonikoki, Bablearen legean gehigarria ezarri zuten IU eta PSOEk, asturierarentzat erabakitakoek" galaicoasturiano" arentzat ere balio zutela esanez,
|
baina
hizkuntza hori zer zen zehaztu barik. Erdibidean daudenen iritzia hortik doa:
|
|
2001
|
|
|
Orain musika etnikoa eta folka ere beste musika askorekin nahasten da. Gerora begira, beste zonaldeetatik erritmo, melodia... elementuak hartuko ditugu,
|
baina
hizkuntza batek badu bere musikalitate inplizitua eta hizkuntza izango da musika bereiztuko duena.
|
|
|
Oso errazak ziren melodiak,
|
baina
hizkuntza zaila da. Asko gustatzen zait hizkuntza honen erritmoa, oso indartsua da.
|
|
|
Koldo Gorostiaga EHko europarlamentariak eta Gorka Knorr EAko europarlamentari ohiak argi daukate Hizkuntzen Urteak zerikusi gutxi daukala euskara bezalako hizkuntza gutxituekin. " Ekimena Europako Kontseilutik dator eta aurreikusi zuen hizkuntza gutxituen presentzia, baina Europar Batasuneko erabaki gunetik beto zuzena jarri zuten" dio Gorostiagak, eta azken idatziari ezetza azaltzen du:" Hainbat gauza onargarri zeuden proposamenean,
|
baina
hizkuntza gutxituen arrastorik ez. Plenoaren bezperan eztabaida izan genuen, esan ziguten gure emendakinak ez zirela onartuko, talde popularrak eta sozialistak borondate zehatza zeukaten, ez zuten konturatu gabe egin".
|
|
2002
|
|
|
Egoeraren arabera, erabilera mota bat edo beste bat egon daiteke. Denon gustukoa litzateke lau urtez lau urte ahalik eta erabilera handiena izatea,
|
baina
hizkuntzekin ez dago jauzi kualitatiborik halako epe motzetan. Hizkuntza aldaketa gizarte aldaketa mota bat da, eta gizarte aldaketak oso geldo doaz baldin eta Europako Ekialdeko herrialdeetan bezala gertatzen ez bada:
|
|
|
Nahiak nahi, errealitatea hor dagoela gogorarazi dio Xabier Aizpuruak, datu, ikerketa eta interpretazio askoren jabetzatik, Euskal Herriko hizkuntz errealitatea gutxik moduan ezagutzen duela erakutsiz. Iñaki Martinez de Luna EHUko irakaslea baikor agertu da datuen aurrean,
|
baina
hizkuntz gutxitu guztiek duten desagertzeko arriskua garbi utziz; horrexegatik, bere ustez, tentsio puntua mantentzea ezinbestekoa da.
|
|
|
Bi plano bereiz ditzakegu herrian, batean irakasleak, idazleak eta itzultzaileak daude, hizkuntza munduan jende jantzia alegia. Eta beste plano batean, ez tontoagoak direlako, beste gai batzuez arduratzen eta interesatzen direlako baizik, dago euskara herrikoia dakien jendea,
|
baina
hizkuntzaren ezagutzan gehiegi sakondu ez duena. Lehenak ez daude bigarrenak baino jantziagoak horregatik.
|
|
2004
|
|
|
Diferentzia batekin, Zuberoako Larrainetik pasatzean Otsagabian ez dakitela euskaraz. Etxeak eta paisaiak antzekoak dira
|
baina
hizkuntza galdu da. Horra aldaketa!
|
|
|
Zarauztar bat Tutera edo Oionera doa eta paisaia ezberdinak ikusten ditu. Jendearen aurpegiak beltzagoak,
|
baina
hizkuntza bera dute: espainola.
|
|
|
Navajoak. Ogia ematen ziguten
|
baina
hizkuntza ezkutatzen. Eta ez zekiten zu Kiwa zinela.
|
|
2005
|
|
|
Guk ezin dugu hitz egin gure gurasoek, eta are gutxiago, gure aiton amonek bezala, baina ildo berean segitu genuke, ez ildoz aldatu. Aldatu aldatu behar dena,
|
baina
hizkuntzaren barrutik, nolabait. Euskara ona hori da, betidanikoa gaurko premietara egokitua.
|
|
|
Nahiko planteamendu zuzena da, munduko hizkuntza guztiak berdintasunean tratatu nahi ditu. Dena den, hizkuntzaz kanpoko ekologiaren zentzua badu gizarteak,
|
baina
hizkuntzaren alorrean poliki poliki ari da hedatzen. Ona da planteamendu ekolinguistikoa, hizkuntza guztiek duintasun bera izan behar dutela defendatzea, baina ñabardura batekin, estatuaren planteamendu linguistikoa hor dago.
|
|
|
Valentziarrei ere ez die onik egingo. Gainera, beraietako askok jarrera hau defendatzen dute,
|
baina
hizkuntza ez dute erabiltzen. Kontraesan izugarria eta zoritxarrekoa da hori.
|
|
|
Pentsatzen jarrita, nahigabeko metafora da Kursaalarena. Jokoak dena jokotik du, eta bertsoak asko jolasetik,
|
baina
hizkuntzak oso dira gutiziatsuak eta hoskidetasunez ere elkarren ahaide dira ruleta, buelta, txapelketa... Kontuak kontu," eskolako bertsolariei" mesfidantza baino ez zietenak toki ederrean geratu dira.
|
|
|
2\. Euskaraz idazten dugu,
|
baina
hizkuntza askotan irakurtzen. Euskaraz idazten dugu eta hizkuntza askotan irakurriak izan nahi dugu.
|
|
|
X. Garagorri. Kontuan hartzeko datuak dira,
|
baina
hizkuntz ereduak etorkizunari begira pentsatzen direnean emaitza horiei baino gehiago beste elementu bati begiratu behar zaio: gaur egungo gizartearen arabera zein diren hizkuntz eskaerak.
|
|
2006
|
|
|
EAk berriz, legea agortuta dagoela esatea gehiegi dela iritzi dio. PSE EEak eredua agortua dela onartu zuen,
|
baina
hizkuntza gutxitu baten pozoi nagusia inposizioa dela azpimarratu zuen. PPk aldiz, akatsak konpontzeko prest zegoela esan zuen, baina ez herri elebakar eta baztertzailea lortzeko.
|
|
|
Hutsune hau erantzukizun ezaren lehen agerpena da. Diru eskandalagarri eskas erabili da ikastaro batzuk ordaintzeko,
|
baina
hizkuntza politikatik ezer ez. Eta horren faltan, espainol hizkuntzaren aldeko inertzia administratiboak 20 eta piko urteetan bete betean funtzionatu du:
|
|
|
Hizkuntza politikarako proiektu berri bat landu behar genuela deliberatu da. Hori ez da gutxi, hitzarmen berezia programa bat baitzen, hizkuntza politika aipatzen zen,
|
baina
hizkuntza politikak galdegiten du engaiamendu gehiago, galdegiten du bizi sozialeko arlo guztiak hunkituak izan daitezen, eta hitzarmen berezian ez ginen arras horretan. EEPk deliberatuko du zein politika mota atxikitzen duen, baina aitzineko lan prestatze guztiak euskalgintzako elkarte eta egiturekin kontzertazioan egingo dira.
|
|
|
Lehiaketan parte hartu nahi dutenek Orhan Pamuk idazle turkiarraren Kar (Elurra) lanaren lagin bat itzuli dute. Jatorrizko hizkuntza turkiera du
|
baina
hizkuntza hori menderatzen duen euskal itzultzailerik aurkitzea zaila denez, antolatzaileek testuak ingelesez, frantsesez eta gaztelaniaz jarriko dituzte partaideen esku. Lanak abenduaren 31a baino lehen aurkeztu dira.
|
|
|
Ehun urte geroago, irokar konfederazioak gaur egun Ontario deneko populazio neutrala inbaditu zuen, arma berriz eta gorroto zaharrez horniturik. Bizirik irten ziren batzuek bat egin zuten konkistatzaileekin,
|
baina
hizkuntza neutrala urtu egin zen. Beothuk ak (jatorrizko" azalgorriak", beren gorputzak eta etxeak okre kolorez apaindu zale zirenak) Ternuako kostaldean kokaturik zeuden irlandar eta ingeles kolonoengandik aparte joan ziren, zertarako eta barnealde mortuan goseak hiltzeko.
|
|
2007
|
|
|
Eta hori arazo bat da. Ez dut esan nahi biraoen corpusa egin behar dugunik,
|
baina
hizkuntza arrotzetan lehenbizi ikasi ohi diren hitz horiek euskaraz azkenak izango dira. Eta ez dago normalizaziorik biraorik gabe.
|
|
|
Bi galera horien ondorioz, euskal eskolek ikasleak irabazten dituzte. Ikasle horiek, ordea, gaztetasunaren ezaugarri ezinbesteko diren egoera eta faktoreak erdaraz bizi dituzte,
|
baina
hizkuntza adierazpenaren lanketa formala euskaraz egin dute. Gauzak horrela, zein hizkuntzatan adierazi behar dituzte euren bizipenak?
|
|
2008
|
|
|
Katalunian, adibidez, burmuineko ebakuntza baten ostean afasia izan duten pazienteei, hizkuntza galdu eta erdizka berreskuratu dutenei, galdetzen diete zer nahiago luketen: ebakuntza aurreko egoerara joan, alegia, hilko zituen gaixotasunarekin
|
baina
hizkuntzarekin; ala gaixotasuna garaitu baina bidean hizkuntza galduz. Eta guztiek erantzuten dute nahiago dutela hizkuntza mantendu eta hil.
|
|
2009
|
|
|
Lanean osoki euskaraz ari naiz, eta lagun askorekin ere bai. Baditut lagun batzuk nire egoera berdinean izanikoak, euskara konprenitzen dutenak
|
baina
hizkuntza berreskuratu ez dutenak. Gure artean euskaraz eta frantsesez erdi erdi aritzen gara, baina egia da batzuetan batengatik frantsesera aldatzen garela.
|
|
|
Ezkila bakoitzak bere soinua du baina gu ez gara gai hori deskodifikatzeko, agian jakingo dugu ezkila horiek hildako batenak direla, baina ez dakigu hildakoa haurra, gizonezkoa, emakumezkoa edo zer den. Lehen bazekiten,
|
baina
hizkuntza hori galdu egin da. Hirietan bizi denak ere jakinen du suhiltzaileen, polizien eta anbulantzien sirenak bereizten.
|
|
|
Ordura arte euskarak ez zuen ia lekurik epaitegietan, ez ahozko harremanetan, ez agiri judizialetan, ez aplikazio informatikoetan. Euskararen erabilera normalizatzeko 1982an onartu zen Legeak justizia administrazioarekiko harremanetan herritarrak aukeratutako hizkuntza erabiltzeko eskubidea jasotzen zuen, euskaraz aurkeztutako idazki eta agirien baliozkotasuna bermatzen zuen eta Jaurlaritzari euskara sustatzeko politika bat eskatzen zion,
|
baina
hizkuntza politika eraginkor bat egiteko baldintzarik ez zegoenez, eskubide horiek aitorpen formalak besterik ez ziren.
|
|
2011
|
|
|
Iparraldeko probintzietan, aldiz, diagitek ketxua ikasi dute; haien berezko hizkuntza, kakan izenekoa, desagertua baita. Kulturaren ohitura zaharrak berreskuratu nahi dituzte,
|
baina
hizkuntzarik gabe oso zaila da. Henia herrikoak adibidez," santuchada" izeneko festan biltzen dira urtero herri horretan santucho baita abizenik ohikoena eta lumak jartzen dituzte buruan, indioen estereotiporik ezagunenari jarraiki, baina ez da inolako erreferentziarik herri horretakoek lumaz janzten zirela esaten duenik.
|
|
2012
|
|
|
Ikasi daiteke, baina ez ama hizkuntzaren mailan. Interneti esker hizkuntza guztiak eskura ditugu gaur egun,
|
baina
hizkuntza bat benetan ikasten da bertakoekin hitz eginez, hizkuntzaren barne ezagutza beraiek emango dizutelako, ñabardurak, esaera jatorrak… Gure lanak eskatzen du hizkuntzaren logikan eta pentsamenduan sartzea, hizkuntzak atzetik kosmobisio bat daukalako eta hori barneratzeko bertatik bertara ezagutu behar da. Horregatik nahiko nomada da gure lana, ikasitako hizkuntzak adina herrialde bisitatu behar dituzu, inbertsioa eskatzen du horrek… Zaila da nork bere hizkuntza menperatzea, erregistro guztiak menperatzea, beraz gainerakoak… Horregatik dago hain interprete gutxi, nahiz eta lehen zuen kutsu elitista galdu duen diplomatikoen seme alabak izan ohi ziren interprete, gerrako umeak, jende oso kosmopolita….
|
|
|
Aditza, batez ere. Horretaz ondoen publizitatean dabilena jabetuko da, edo kazetaritzan titularrak, argazki oinak, edo esaldi laburreko elkarrizketak itzultzen dabilena… Diskurtsoa luze denean, beti dira nominalizazioak eta beste,
|
baina
hizkuntza batean eremu asko dira laburtasuna nahitaezko dutenak. Aditz trinkoak soluzio handiak dakartza.
|
|
|
Astean ordu gutxi ditu eskaintzeko euskara ikasleak, dirua urri ere badauka eta matrikula ordaintzeko arazoak ditu. Ikaslea bai,
|
baina
hizkuntza politika izan dute batik bat mihian mahaikideek. Euskararen beharrik ez sortzea, motibaziorik ez eragitea, herritarrengandik urrun egotea eta sarri hizkuntza politika euskaltegiek egin beharra azpimarratu dute.
|
|
2013
|
|
|
Handirik ez du. Irakasle eskoletan bada hizkuntza eta literaturaren didaktika,
|
baina
hizkuntzari oso lotua dago. Haur hezkuntzako moduluetan, berriz, tarte txiki txiki bat baino ez zaio eskaintzen ikasgaiari.
|
|
2014
|
|
|
Diru asko irabazita itzuli nintzateke, negozio bat ireki ahal izateko. Irlandan eta Frantzian ditudan lagunek haiengana joateko gomendatu didate,
|
baina
hizkuntza dut oztopo. Gainera, oso gustura gaude Euskal Herrian.
|
|
|
" Geroago eta sendoago has daiteke. Hizkuntzak ikasteko umea izateagatik bakarrik abantailak dituenik oso zalantzan dago, badirudi ahoskeran eta sintaxian baduela abantaila umeak,
|
baina
hizkuntza oso kantitate handitan jasotzen duenean". Murgiltze ereduan dena euskaraz ikasten duten gaztelania hiztunen adibidea jarri digu.
|
|
|
Jatorrizko herrialdean ikasketak eginda, gurean lana errazago aurkituko dutela uste dute,
|
baina
hizkuntzak batetik eta ikasketak balioztatzeak bestetik, egitekoa zailtzen dute. Balioztatzea oso prozesu luzea eta garestia dela, eta gehienetan gaitasun proba eginarazten dietela argitu du Dacougnak.
|
|
2015
|
|
|
Mito aureolari aurre egin behar zaio, zeren besteak beste ingelesari berari egiten dio kalte, hizkuntza hori besteak bezainbesteko duina baita. Hizkuntza inperialista eta inposatzaile gisa agertzen da,
|
baina
hizkuntzak ez dira hala.
|
|
|
Finean, euskararen kontua gehiegi landu gabe dago Udal Legean. Garrantzitsua da EAEk bere Udal Legea izatea, bestela estatukoaren menpe egon behar dugulako,
|
baina
hizkuntzaren kontuarekin oso azaletik aritu direla uste dugu. Hori eta gero, Udal Lege horrez gain, euskararen erabilera arautzen duten lege eta jarraibideekin egungo egoera hobetzeko adostasuna bilatzen hasi dugu nahitaez.
|
|
2016
|
|
|
Aldiz, ingelesez ez da moldatzen eta besteak beste esaldiak buruz ikasten ditu. Matematika, plastika edo gorputz heziketan ez da hainbesteko galera,
|
baina
hizkuntzak zeresan handia duen ikasgaietan, hala nola, natur eta gizarte zientzietan bai.
|
|
|
Gaskoia ere bai, baina euskara baino gutxiago. Jende anitz gaskoia edota okzitaniarra sentitzen da,
|
baina
hizkuntza ez da entzuten: " Tokikoek ez dute euskara arrotz gisa hartzen, badira euskaldun franko Bolaken.
|
|
|
Guk egin dugu, gomendioak etengabe eman ditugu euskaldunak aktibatzeko eta erdaldunak egokitu ahal izateko. Momentu honetan instituzioek ez dute egiten, pedagogia asko egiten dute beste arlotan, ekologian, generoan, kontsumoan, trafikoan,
|
baina
hizkuntza ohituretan ez. Hor ere hasi behar dute.
|
|
2017
|
|
|
Zenbait jendek uste du hizkuntza identitatearen parte inportantea dela,
|
baina
hizkuntza ordezkatua duen pertsonak esango dizu halako identitateren jabe izateko ez duela zertan jakin halako hizkuntza, identitate baten jabe izateko badela beste biderik. Batzuek ohiturak azpimarratuko dituzte, beste batzuek tokiko janaria; halakok, hondartzak; beste halakok, natura… Esan nahi da, modu askotara eraikitzen duela jendeak bere identitatea, baina guerneseyera uhartean beste inon ez dago, gauza bakana da, eta horixe azpimarratzen ahalegintzen gara gu.
|
|
|
Anitzendako kaxubiar izateak ez du ikustekorik hizkuntzarekin. Errateko, Poloniako lehen ministro ohi Donald Tusk kaxubiarra da, eta kaxubiar elkarte handieneko kide,
|
baina
hizkuntzaren aldeko ekimenetan ez dute interesik, folklorean soilik. Hor da talka.
|
|
2018
|
|
|
" Bilatzen duguna da hizkuntza ez dadila izan komunikazio praktikorako bide hutsa, bestelako funtzio batzuk ere izan ditzala", dio Vellingak. " Audientzia berrien bila ari gara,
|
baina
hizkuntzaren erabilera berri baten bila ere bai. Frisieraz poema bat sekula idatziko ez lukeenak, beharbada frisiar bertso bat egingo du, dibertigarria delako".
|
|
|
Izena bera ere, bartelje, asmatu berria da. " Frisian ez dago berezko tradizio askorik, beharbada kirolarekin eta halakoekin lotutakoak bai,
|
baina
hizkuntzari dagozkionik ez. Musika tradizionalik ez daukagu, ahozko inprobisaziorik ere ez", azaldu digu Vellingak.
|
|
2019
|
|
|
Aitzitik, aniztasuna bere indar guztiarekin azaleratzen da mundu globalizatuan. Esaterako, Googlek egin duen inbertsio handienetakoa da Google Translate, hori ez da kasualitatea; horrekin lortzen du kulturen partekatzea,
|
baina
hizkuntzen onarpenetik abiatuta. Googlek erraza zuen hizkuntza bakar bat inposatzea, baina beste hizkuntza batzuei ere leku egin zien, horrela egokiago globalizatzen zelakoan.
|
|
|
Aipu bat irakurri du bere hitzaldia hasteko: " Ausarta eta kementsua, baina aldi berean zakarra den bizkaitarrak eta zuberotar finak hizkuntza bera hitz egiten dute, eta bakarrik egun guttiko tarteak bereizten du bata bertzearengandik; elkarrengandik hurbil dauden eskualdeetan hitz ezberdinak erabiltzen dituzte,
|
baina
hizkuntza berari dagozkionak, gauza berberak izendatzeko; ondo ondoan dauden herriek nekez ulertzen diote elkarri, baina elkar onartzen dute nazio baten eta beraren anaiak gisa". Nork esana da?
|
|
|
Lanpostuetara eraman behar dela euskara eta, era horretan, langileek euskara jakin luketela. Ados,
|
baina
hizkuntza eskakizunak aspaldian ezarri ziren herri administrazioan, eta neurri horrek ez du erabilera orokorrik automatikoki ekarri.
|
|
|
Jakina. Pazientea tematu daiteke osasun arreta lehen hizkuntzan, galesez, jaso ahal izateko,
|
baina
hizkuntza aldarrikatzen hastea bizipen berria da gaixoarentzat, ez dute horrelakoetan hasi nahi, gaixoak medikuarekin egon nahi du lehenbailehen eta pentsatuko du galesez eskatzen hasten bada ilaran azkena jarriko dutela. Gaixoak ez daude eskatzera ohituta, eta guk eskaini behar dugu zerbitzua.
|
|
2020
|
|
|
Garai hartan ez genuen konstituzio katalanik nahi, ezkerreko indar guztien batasuna baizik, eta kasu honetan," ezkerreko" esan nahi zuen PSOEren ezkerrera zeuden guztiak, egiazko aldaketaren alde zeudenak. Eta, aldaketa, oroz gain, gizarte politiketan nahi zutenak,
|
baina
hizkuntza politikak, migrazio politikak eta bestelakoak ere bazterrean utzi gabe.
|
|
|
" Jende askok uste du hizkuntz eskubideak defendatzen baditu politikoki gehiegi bustitzen dela. Hainbat pertsonak, talde politikok eta erakundek arrazakeriaren, feminismoaren eta LGBTI mugimenduaren aldeko eskubideak argi dituzte,
|
baina
hizkuntz eskubideak ez dira haientzat oinarrizko eskubide. Politikoa da haientzat, politikoa zentzu txarrean esanda".
|
|
|
Toki guztietatik jendea etortzen hasi zen eta hizkuntzak iristen hasi ziren. Guk maila unibertsitarioan ikertu nahi genituen munduko hizkuntzak,
|
baina
hizkuntzak hona etorri ziren. Hasieran, Bartzelonan ez zen ikusten, kostara eta Lleidara etorri ziren nekazaritzan aritzera.
|
|
|
Frantziatik jindako kazetariek beste mundu bat kausitu zuten mendien artean, seguruenik haien begietan" arkaikoa": zendu baten ama, hantxe, supazter xokoan gaztainak erretzen ari, emazteak mantaleta beltz handiz estalirik ehorzketetan, haien begietatik Frantzian
|
baina
hizkuntza arrotz bat entzungai...
|
|
2023
|
|
|
Lehenengo esperimentu honetan Igotz, Joxe, Irati, Aratz eta Aniren moduan, beste lau eusle familia gehiagok hartu dute parte ikastolako Euskara Batzordeak sustatuko ekimenean. Horretaz gain, ikasgela guztietan euskararen inguruko lanketa egin dute, bakoitzak bere neurri eta eran,
|
baina
hizkuntza hizpide izan dute 3 urtetik aurrerako guztiek
|