|
2000
|
|
|
Inperio hark hizkuntzarik gehienak suntsitu zituen. Gureak ere bide hori eraman zezakeen,
|
baina
hara hor suspertu eta indarberrituz gure herriak nola berreskuratu zuen.
|
|
|
Urduri egon nintzen, lehendabiziko aldiz ikusten bainuen nire harridurako, eta beste zerbait ekarri zidaten. Ez dago burgoi eta harro egotekorik,
|
baina
hara geldituzaidan oroitzapena, beste guztiak itzaltzen dituela zoritxarrez, ahalkearen ondoriozduda barik! Otoi barka, Jose Luis eta Jone adiskideak...
|
|
|
—Jakintasunaz ari zara zu,
|
baina
hara zer dioen Jakintasunaren liburuak: Vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei, 14 eta zure zientzia gizonen zientzia da, ez Jainkoarena!
|
|
|
—Aita, berori nitaz kexu zegoen, erreumaren sendatzeko deus ere ekartzen ez niolako,
|
baina
hara zer ekarri diodan: Kristoren gurutzearen zur puska bat gordetzen duen erlikia.
|
|
|
Eta garagarnoan itorik uste nuen harra berriro hasi zitzaidan hizketan kontzientziaren bazter batetik: " Merezia, merezia... zeren eta lohian sartua dabilenak ez baitu lohia baizik merezi!" Eta, harrari kontra egiteko, Mignonekin amestu nuen berriro, baina ez haren gorputza besarkatzeko asmoz,
|
baina
hari uzkitik ilentiaz emaiteko... Eta, neure aitzinean ez nuèn arren, haren iduria etorri zitzaidan bururat, erraiten niola:
|
|
|
Ama: ez dakit zergatik, baina harengandik asko urruntzen naizenean, lehenago edo geroago behin egin genuen erridikuluaz sentiarazi ziguten lotsaz oroitzen naiz; ezkontza bat zela eta, bera eta biok Dato kaleko arropa denda dotore dotore eta esklusiboegi, nonbait batera sartu ginen;
|
baina
hara sartu, eta, gu ikustearekin batera, saltzaileak zer nahi genuen galdegin beharrean, irribarretsu esan zigun: " Sentitzen dut, baina hemen ez daukagu zuentzako moduko arroparik".
|
|
|
Eta behingoz bakarrik, Ba  ttery Park inguruan zerbait jan, eta belarretan etzan naiz. Gero, handik ez oso urrun ikusten zen Askatasunaren Estatuak erakarri nau, neure egoeran, besterik ez bada ere, sinbolikoki laguntzen zidalako;
|
baina
hara joateko gogoa uxatu dit itsasontzietarako zegoen ilara luzeak. Horren ordez, gidaliburuari kasu egin, eta Staten Island erako ferrya hartu dut, ez dakit zein izeneko filmean Melanie Griffith ek egiten zuen bezala.
|
|
|
Jitoan nenbilen, galduta, eta Egunkaria ko kontratua sinatu nuenean izar gidari bat atxiki nuela uste izan nuen, kontratu hartan bat egiten baitzuten hileroko soldatak eta militantziak, eguneroko lan arautuak eta euskararen eta aberriaren aldeko borrokak. Egunkaria ko erredakzio nagusia ez zegoen artean ere, urte batzuk geroago egongo zen bezala, Andoaingo Gudarien etorbidean, Lasarte Orian baizik,
|
baina
hara lan egitera joaten ginenok gudaritik zertxobait behintzat bagenuela sinetsirik nengoen hasierako garai hartan. Koldo Izagirre idazlea erredakzio nagusira etorri zen aurreneko zenbakia plazaratu zen egunean, guri zorionak ematera.
|
|
2001
|
|
|
Bere motxila beltza bizkarrean, pauso astunez egiten ditu etxetik posturaino dauden hamar minutuak. Presaka alde batetik,
|
baina
hara sekula ez iristeko gogoz bezala baita ere, goiz guztia bidean pasatzeko amets irrazionala mantenduz inkontzienteki.
|
|
|
Europan sortu zen jakintza. Dirua ez da zoriona,
|
baina
haren atzetik gabiltza gehienok, baita euskaldunok ere. Jakintza ez da salbabidea, baina eskaintzen dizkigun dohainak tentagarriegiak dira haien ihesi ibiltzeko.
|
|
2002
|
|
|
Baina hori nire arazoa denez, ez nintzen harritu Rubio irakaslearen liburuan pasarte hau aurkitu nuenean, jende askok, nik ez bezala, ingelesa oso ongi menderatzen baitu: " Ingelesa nola hala ezagutzen nuen,
|
baina
hara non tesiaren ingelesezko bertsioa gorpuzterakoan, ez gutxitan, erraztasun handiagoz aurkitzen nuen ingelesez neure gustuko adierazpide egokia ezi ez ongi menperatzen ei nuen neure klaseetako euskaraz. Paradoxa horrek aski tribulatu ninduen aldi luzexka batez" (76.orr.).
|
|
|
– Pikutara... zure kontu guztiak, Mentxu! Aita preso eroan zutenetik astebete pasatu da, eta zu hortxe zagoz, tenteletan –belar ilun batzuen arrastoak besterik ez ziren mahai gainean gelditzen
|
baina
harantz seinalatzen zuen Joseluk; Mentxuk erlaxatzeko ariketa moldean eusten zion atzamar arteko tabakorriaz zigarroa osatzeari– Eta. Ez didazu ezer esan behar?
|
|
2003
|
|
|
Bai, halan da. " Kanonisten" artean, banaka bat baino ez; teologo ta filosofoen artean, gehiago,
|
baina
ha ta guzti be, askotzarik ez. Hango giroa erdaldun erdalduna zan, bai berbetaz, bai gogoz eta bihotzez.
|
|
|
Bihotzak txokorik urrunenean ezkutatu nahi izan zion, uzkur. Zerbaitek itzuli eta arineketan alde egiteko eskatzen zion, aldarrika,
|
baina
hara joan behar zuen, logelara, non Unaxek itxarongo ziola esana baitzion. Buruak gero eta ozenkiago zulatzen zion arima, kantuaren beste bertsoez, ahots hura isildu, ukatu nahi bazuen ere, indar osoz.
|
|
|
–Bai, aitak zerbait esan zidan horri buruz,
|
baina
hara: Lauairetik aurrera egiteko, udaletxeko lurrak daude.
|
|
|
So egizu, Sokrates, Nizias nolako lasterrean dabilen kaiertze honetarik, Alkibiadaren ondotik, eskuan nabala airean daukala! Gerla handiak eta gure gerla txikiak aipatzen genituen eta bakera deitu nauzue,
|
baina
hara zein den gerlarik ekidinezinena: jende kolpatuen artekoa.
|
|
|
Baina ez nadin despistatu, new york alde batera utziz. Nik ez dakit Carlos Catalan Parisen Concorda hartuz joaten den bertara, edo faxa eta posta elektronikoak nahikoak izaten dituen New Yorkekin harremanetan izateko,
|
baina
hara begira da Catalan ere. Catalan eta Oteiza.
|
|
|
Herrikorik ez zuten ontzietan hil,
|
baina
haren ostean Alejandro Mallona gerra beste modu batera ikusten hasi zelakoan nago. Gerra aurreko urteetan Cabo Quilates ontzia Ybarra konpainiakoa izan zen eta, hara, adurrak nahi izan zuen Ybarra familiako batzuk hantxe preso egon izana.
|
|
2004
|
|
|
Gehien ezagutu den Che Kubatik aurrerakoa izan da,
|
baina
hara iritsi zenerako 28 urte bazituen, eta urte horiek nolakoak izan ziren azaltzen ahalegindu naiz. Haurtzarotik asmatikoa zen, eta badirudi asma gainditu beharrak bere izaera sendotzen asko lagundu ziola.
|
|
|
Ahurtiko udal barrutian Belokeko beneditarren abadia dago,
|
baina
hara iritsi aurretik Bardozera joko dugu, bertako behatoki paregabetik ikuspegi ederraz gozatzera. Aran ibaiaren eskuin ibaiertzeko bidetik burutu ditugu lehen kilometroak eta Aranek bihurgunea hartu duenean asfaltatutako errepide meharra hartu dugu, aurrerantzean bertatik jarraitu eta ibaitik aldentzeko.
|
|
|
–Hori bakarrik fata zitzaidan, loteri zozketa egin aurretik zenbaki sariduna ematen ibiltzea,
|
baina
hara: Bartzelonan ere sorgin asko dago, eta zenbakia asmatzen duen sorginari sari nagusia emateko prest nago, je je je...
|
|
|
Duela hogei urte, batzuek hizkuntzaren ezaguerari begiratzen zioten bitartean beste batzuek esaten genuen erabilerari begiratu behar zitzaiola, ezagutza erabileraren aldagaietako bat baino ez zela, erabilera mailan ezagueraz gain beste hainbat aldagaik ere eragiten zuela, eta erabilera zela, beraz, aztertu beharreko aldagai nagusia. Bazirudien iritzi zuzen hau erabat nagusitzeraino zabaldu zela,
|
baina
hara ezustea! Hor dabilzkigu berriro iraganeko okerren mamuak bizi bizirik.
|
|
2005
|
|
|
1994\. urtea zen. Ramon Saizarbitoria Donostiako udaletxean ezagutu nuen 1978an,
|
baina
hari eta beste hainbat idazle euskalduni PSEren aro euskaldunago batean dei egin nien, EErekin bat egiteko aldi hartan(). Orduan Mario Onaindiak eta biok benetako izatezko bikotea ematen genuen.
|
|
|
Naroak jeurt egin du ohean, ahoz gora geratzeko, eskuak garondoan, Mafalda bere bular artean datzala. Sabaian ez dago zer ikusi,
|
baina
hara begira geratu da, pantaila hartan pelikula bat ikusten bezala. Belarriek Ametsen mugimenduei antzeman nahi diete, baina ez zaie ia ezer iristen.
|
|
|
Eto rri bezala egin zuen alde estralurtarrak,
|
baina
ha rrez geroztik dakigu orduko umeok, unibertsoan bideak ugari direla, eta izaerak ere pertsonak bezainbeste, gutxienez. Ha lako izaki arrarorik sekula ezagutu gabekoak ginen, eta eus kalduna zen, gainera.
|
|
|
Lan hartan zeramatzan hogeita bost urteetan ez zuen komisarioak halakorik egundo ezagutu. Bruno ziminoaren hatz markak harrarazi behar izan zituen orduan,
|
baina
hara zer ustekabea: animaliaren aztarnekin ere ez zetozen bat armaren katuan aurkitutakoak.
|
|
2006
|
|
|
Amonak Alpeak ezagutu nahi ditu, aitaren familiako adar bat hangoa baitu,
|
baina
haraino joateko laguna behar...
|
|
|
Gutxitan agertzen zen Öchler Caffarelli kaleko sotora,
|
baina
hari eta honi entzundakoekin pixkana pixkana deskubritzen hasi nintzenaren arabera, nire laguna aldizkariarena baino aktibitate arriskutsuagoen sustatzaile ere bazen. Gau batez gizon txiki batekin sartu zen sotoan.
|
|
|
Entzuna nuen, noski," anju" hitza, beti helduen ezpainetan. Topiko bat zela uste nuen, beraz,
|
baina
hara non ohartu naizen umeek zehaztasun eta prezisio osoz," a n j u" garbi garbia, ahoskatzen dutela. Batzuek behintzat.
|
|
2007
|
|
|
" Antzerkian gabiltzanok nomadak gara", dio. Gaur egun, Bartzelonan ditu" liburuak eta galtzerdiak",
|
baina
hara eta hona ibiltzen da etengabe, gustura, aireportuak eta hotelak maite dituela aldarrikatzen baitu. Azken urte eta erdian, Bilbo izan du hegaldi askoren helmuga nahiz abiapuntu, denbora hori baita Pasqual Arriaga Antzokiko arte aholkularia dela.
|
|
|
Latinak eta erromantzeek euskaran izan duten eragina ageria da eta ukatzerik ez dago,
|
baina
ha ta guzti ere hizkuntzaren funtsezko egiturek bere hartan diraute: adjektiboa izenaren ondoren doa (etxe zuri); mugatzaileak atzizki bidez markatzen dira (etxe zuri a); erlazio markak orobat (etxe an).
|
|
|
«Über den Dualis»en Humboldt-ek hi eta haren arteko diferentzia lantzen du: biak dira ez niak, baina ni eta hak ni eta ez ni osoa biltzen dute (ni eta hik ez bezala); nia barne sentsuan eta ha kanpoko sentsuan oinarritzen da, hia norbere gogozko aukera batean339; hia ere ez ni bat da,
|
baina
ha izaki ororen izatearen esferan kokatzen den bitartean, hia ekintza komun baten eraginezko esferan kokatzen da, horrela, ni eta hi baino beste esfera batean kokatua, ha ez ni eta ez hi da340 Hizkuntza batzuetan hirugarren pertsona ezin da abstraktuki espresatu ere:
|
|
|
Lisak eskua tabako kutxatilara luzatu zuen, Demetrioren bala horrek Dionirekiko guztien bukaera ere adierazten zuelakoan,
|
baina
hara non agurearen azken hitzak bere jakin mina puztera etorri ziren:
|
|
|
Bazakiat influentziarik gabe gelditu zaretela banku horretan. Martinez Etxeberria ez duk handienetako bat,
|
baina
hari presioa eginez agian lortuko duk zer edo zer. Eta horrekin aski ez bada, hire alderdiko zenbait konturen berri ere jaso diat.
|
|
|
Eta etzi, erranen dugu, egun herenegun zela. Ondoko eguna, haurra, beti bihar da,
|
baina
hara eta, egun da.
|
|
2008
|
|
|
Bertan ostatua izan ezean, bisita programatu bat izan ezean, ez ardo ondurik ez pattar indarberritzailerik. Eta are gehiago goibelduko zen,
|
baina
hara non une hartantxe auto ofizial bat irten zen, eta handik gutxira, oinez, orduko diputatu Rabanera, EArekin zein PPrekin kulturan lardaxkan betikotu den funtzionario batekin eta, azkenik, Ken Follet musugorriarekin! Funtzionarioak P. Z. ri ezikusia egingo ziokeen, baina hain zegoen hurbil, eta Rabanera beti izan da hain jendearekikoa, azkenean elkarren aurkezpenak egin behar izan zituzten.
|
|
|
Olinpiar Jokoetan hamahiru lagun izan dira zortzi modalitate ezberdinetan, baita Joko Paralinpikoetan beste bost ere, arrakasta handiz. Kontua ez da soilik futbol taldea,
|
baina
hara, Reala lehen mailan balego askoz hobe" adierazi digu Gipuzkoako Foru Aldundiko kirol diputatuak. Kirola politika gaia izanda ere, geure politikaren goi mailako gaiez jardun dugu Gipuzkoako EAko lehendakari Iñaki Galdosekin.Eusko Alkartasuneko Iñaki Galdosek politikaren gaineko gogoeta hau eskaini digu abiaburuan:
|
|
|
Hilkutxa bizkarrean lauren artean, aurretik abadea akolitoagaz eta atzetik etxeko eta auzoko, kandela eta guzti, harestian zehar. Gerora kaminoz eroaten zituen hildakoak,
|
baina
ha ilara baltza ezin dot begietatik kendu.
|
|
|
Baina gaur amets bat izan dut, eta zera? Ez da amets berezi bat izan, egunsenti bat ikusi baitut, besterik ez,
|
baina
hara: berezia ez zen arren, era berezian sentitu dut ametsa, eta zerbait eskatu nahi nizuke?
|
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean, exajeratu zuen markesa andereak?. Eta guk, jakina, medikuari deitu,
|
baina
hara zer esan digun mediku jaunak?
|
|
|
Eta bazuen bere arrazoia, izebak buru buruan sartua baitzuen bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian?. Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe?, tabernariaren lekukotza?, ekin zion itzulerari arratsaldean,
|
baina
hara: lehertu zen orduan ekaitza, bulartu ziren errekak, eta uholdeak eraman zituen bera eta astoa; horregatik aritzen zen izeba, halaber, bere erretolika harekin, erabaki ere, erabaki zuen geroztik ardo tantarik ez probatzea, aurrerago argibideak?:
|
|
|
Beste mila lehen amodio ere izan direla eta badirela, norberak bizi izan duen lehen amodioaren aurretik, baina ez dugula ikasten. Nik ere bizi izan nuen neurea,
|
baina
hara non gauden aita eta biok, zuk ere jakin baituzu noizbait aita eta biok ez garela ongi konpontzen azken bolada honetan, hiru mailako eskailera erabili zuen azkenean, esan nahi zuena esateko.
|
|
|
Ordura arteko solasetan, izan ere, kontsulak markes jauna zirikatzen zuen, erotismoarekin lotutako kontzeptu labainkorrak erabiliz, edo kontatzen zizkion aldian behin berdekeria gordinak, gatz eta piper, zeinei markes jaunak erantzuten baitzien edo karkaila batekin edo beste berdekeria batekin, hura ere ez baitzen kontu haietan herrena; kontsulak eta markes jaunak bideratutako solas haiek, baina, gehiago zuten jolasetik, txantxatik? eta desio erreprimitu onartutik beste zerbaitetik baino; horregatik, markes jaunak, kontu hari buruzkoan egin zezakeèn irakurketa ia bakarraren arabera, konbentzitua behar zuen kontsul jauna orduan ere txantxetan ari zitzaiola, kontsul jaunaren berrogei urteko ezkontza ustez sendoak ez zion markes jaunari, beharbada, beste modu batean pentsatzeko tarterik uzten?,
|
baina
hara: gauzak ez ziren ziruditena. Oscar Wildek zioen bezala, ez den munduan sartu berri ote zen, bada, markes jauna, eta ez zirèn gauzak ikusten hasia ote zen??, kontsul jaunaren urteetako ezkontza ez baitzen berak, markes jaunak?
|
|
|
Eta Nazarioren denborak oinaze hura baitzuen iturburu, hortzetako edo haginetako min bat nagusitzen zitzaion bakoitzean, beste egoera zail askotan ez bezala, urduri jartzen zen?
|
baina
hara: hogeita hamabi urte bete bitartean haginetako minei lotutako krisialdi guztiak gainditu zituen, minak gora egin ahala egin izan baitzion behera, berezko prozesu batean, medikuek aholkatu edo agindutako edabeen zein lasaigarrien laguntzarekin betiere; hogeita hamabi urte zituela, ordea, minak gora eta gora egin zion egun batean; eta Nazariok Mateo Sukunzari bere beldurra jakinarazi, eta Mateok berehala lasaitu zuen:
|
|
|
Horretan, baina, badugu hurbileko norbait, asko laguntzen ari zaiguna: Honorato, zer zail egiten zaidan don Honorato esatea, apaiztu zenetik beste tratamendurik merezi ez badu ere!?, hain errotu zaio gizonari heraldikarako zaletasuna,
|
baina
hara: niri ere ilusioa handia egiten dit.
|
|
|
udaberria, uda, udazkena eta negua; kanpoan uda da, badakizue, eta udari udazkena jarraituko zaio, udazkenari negua? eta urtaro bati beste bat;
|
baina
hara: badirudi etxe barruan gauzak guztiz beste modu batean direla, lau urtaroek bat egin ez ote duten?
|
|
|
–Norbaitek kendu du san Mamertoren irudia zegoèn tokitik, eta, ama nagusiak lehentxeago esan didanez, kezkatuta eta aztoratuta zaudete guztiak;
|
baina
hara: uler dezaket lapurra kaperan sartzeagatik aztoratuta egotea, lapurra hiltzailea ere izan baitaiteke, baina ulergaitz egiten zait bere burua kristautzat duen edonor kezkatzea, zergatik?
|
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko,
|
baina
hara zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: –Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
|
Eta berdin egitera zihoanan arrebarekin? goratu ere, goratu zinan labana,
|
baina
hara: neskaren edertasunak liluratuta, nora ezean gelditu zunan, non zegoen ere ez zekiela.
|
|
|
Errealitate hura, hasteko. Errusia Txina zen, Txina Japonia zen, eta Japonia Madril, agidanean?, gazteleraz mintzo zen. Bai, egia zen berak, doña Engracia maistrari esker, ulertzen zuela eta hitz gutxi batzuk ere egiten zituela erdara hartan, beste herritar askok ez bezala,
|
baina
hara: aitak urte bakarrean izan zuen eskolan, zer egingo zuen Reginak, bada, mutil jaio ez bazen, ezta Ernestina bezalako emakume adimenduna ere!?, eta han lortu zuèn gaztelera maila ez zuen aski egoerari aurre egiteko.
|
|
|
Markatutako bideetara ohituta daudenentzat eskema guztiak hautsiko dizkie mila gurpil arrastoko eremu zabalak, erabateko askatasuna ere izan daiteke hala ere. Mapan puntu bat den herrixka urrunean ageri da,
|
baina
haraino joateko marrarik ez. Ibili eta ibili, harearekin kontuz eta segi aurrerantz.
|
|
|
Baina Getariako Diputazioaren aldetik ez zuten erantzun egokirik jaso? «no le dieron más respuesta, por más que instó, sino la misma cubierta de la carta que llevo»? 188, nahiz eta oraindik ez zeuden frantziarren eskuetan. Colomera jenerala Tolosan babestu zen bere atzera egitean, eta hara bidalitako mezularia Pedro Azpiri izan zen;
|
baina
hara ailegatu orduko Colomera atzerantz zihoan, hain zuzen ere Nafarroako lurretarantz ihesi, eta bidean aurkitutako soldaduek gehiago ez aurreratzea aholkatu zioten Azpiriri, frantziarren esku erori nahi ez bazuen.
|
|
|
Remedios Cantanero bilbotarrak, esaterako, aita gaixotu zenean eraman zuen Margari ahizpa Olara lehen aldiz. Alde batetik, amak ezin zituen biak behar bezala zaindu, eta neba arrebek ere ezin zuten ardura hori bere gain hartu; Margarik tailer batzuetan egiten zuen lan,
|
baina
hara ere ezin zuten eraman. Bestetik, ingurukoak sufritzen ari zirela ikusteak Margari goibeldu zuen.
|
|
|
Inork baino Oscar izendapen gehiago, inork baino film gehiago, inork baino laudorio gehiago. Meryl Streep handia,
|
baina
harekin batera, Meryl Streep hurbila etorri zen Donostiara. Bere lanarekiko pasioz beteta, tolesik gabea.
|
|
|
Osama. Ez dut gustuko, eta musulman askok ere ez,
|
baina
hara hor, zulotik ateratzeko proposamen teokratiko eta bortitza, totalitarioa: munduko musulmanen defentsan Kalifato arabiar historikoa berreskuratzea.
|
|
|
Obama aukeratu dutelakoan daude. Ez dut bereziki gustuko, eta mendebaldar batzuek ere ez,
|
baina
hara hor zulotik ateratzeko proposamena, ustezko aldagarria, itxurosoa, «demokratikoa»: giza aurpegizko kapitalismoa birsortzea.
|
|
|
Azpimarratzekoa da hilketa ikaragarri hura gertatu eta egun batzuetara, kameraren irudi eskandalagarriak agertu zirenean, Zapateroren gobernuak halako gertakizunei zegokienez agindutakoa. Zero tolerantzia esamoldea hitzetik hortzera erabili zuten orduan, eta geroztik ederki saiatu dira ustezko jarrera berri hori saltzen bai espainiar estatuan bai nazioartean,
|
baina
hara errealitate gordina: kuartel batera laguntza eske joana zen nekazari bat zortzi guardia zibilen artean hiltzeraino era basatian jipoitzeagatik, espetxe zigor bakarra:
|
|
|
Beste mila lehen amodio ere izan direla eta badirela, norberak bizi izan duen lehen amodioaren aurretik, baina ez dugula ikasten. Nik ere bizi izan nuen neurea,
|
baina
hara non gauden aita eta biok... zuk ere jakin baituzu noizbait aita eta biok ez garela ongi konpontzen azken bolada honetan –hiru mailako eskailera erabili zuen azkenean, esan nahi zuena esateko.
|
|
|
–Norbaitek kendu du san Mamertoren irudia zegoèn tokitik, eta, ama nagusiak lehentxeago esan didanez, kezkatuta eta aztoratuta zaudete guztiak;
|
baina
hara: uler dezaket lapurra kaperan sartzeagatik aztoratuta egotea, lapurra hiltzailea ere izan baitaiteke, baina ulergaitz egiten zait bere burua kristautzat duen edonor kezkatzea, zergatik... eta irudia bere tokitik falta delako!
|
|
|
Ez zen hura gizon emakumeen arteko harremanez mintzatzen zirèn lehen aldia; bai, ordea, halako seriotasun eta halako egiazkotasun batekin mintzatzen zirèn lehen aldia. ...–txantxatik– eta desio erreprimitu onartutik beste zerbaitetik baino; horregatik, markes jaunak, kontu hari buruzkoan egin zezakeèn irakurketa ia bakarraren arabera, konbentzitua behar zuen kontsul jauna orduan ere txantxetan ari zitzaiola –kontsul jaunaren berrogei urteko ezkontza ustez sendoak ez zion markes jaunari, beharbada, beste modu batean pentsatzeko tarterik uzten–,
|
baina
hara: gauzak ez ziren ziruditena –Oscar Wildek zioen bezala, ez den munduan sartu berri ote zen, bada, markes jauna, eta ez zirèn gauzak ikusten hasia ote zen? –, kontsul jaunaren urteetako ezkontza ez baitzen berak –markes jaunak– pentsatu izan zuen bezalakoa izan, ausaz, harreman sendo baten zigilu, guztiz beste gauza bat baizik...
|
|
|
Baina gaur amets bat izan dut, eta zera... Ez da amets berezi bat izan, egunsenti bat ikusi baitut, besterik ez,
|
baina
hara: berezia ez zen arren, era berezian sentitu dut ametsa, eta zerbait eskatu nahi nizuke...
|
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko,
|
baina
hara zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: " Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
|
Horretan, baina, badugu hurbileko norbait, asko laguntzen ari zaiguna: Honorato –zer zail egiten zaidan don Honorato esatea, apaiztu zenetik beste tratamendurik merezi ez badu ere! –, hain errotu zaio gizonari heraldikarako zaletasuna,
|
baina
hara: niri ere ilusioa handia egiten dit.
|
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean –exajeratu zuen markesa andereak– Eta guk, jakina, medikuari deitu,
|
baina
hara zer esan digun mediku jaunak...
|
|
|
Izan ere, guztiok jakingo duzue honezkero, lau direla urtaroak: udaberria, uda, udazkena eta negua; kanpoan uda da, badakizue, eta udari udazkena jarraituko zaio, udazkenari negua... eta urtaro bati beste bat;
|
baina
hara: badirudi etxe barruan gauzak guztiz beste modu batean direla, lau urtaroek bat egin ez ote duten... hor ikusten baititut bi uso loretan, hegal bakoitzean udaberri bat daramatenak.
|
|
|
Eta orduan, mutilak eraztuna utzi, formula sekretua eman, ikazkinak eraztuna bereganatu, eta, bereganatu ahala, printzea akabatu zinan, gerritik labana atera eta lepoa moztuta. Eta berdin egitera zihoanan arrebarekin... goratu ere, goratu zinan labana,
|
baina
hara: neskaren edertasunak liluratuta, nora ezean gelditu zunan, non zegoen ere ez zekiela.
|
|
|
Errealitate hura, hasteko –Errusia Txina zen, Txina Japonia zen, eta Japonia Madril, agidanean–, gazteleraz mintzo zen. Bai, egia zen berak, doña Engracia maistrari esker, ulertzen zuela eta hitz gutxi batzuk ere egiten zituela erdara hartan, beste herritar askok ez bezala,
|
baina
hara: aitak urte bakarrean izan zuen eskolan –zer egingo zuen Reginak, bada, mutil jaio ez bazen, ezta Ernestina bezalako emakume adimenduna ere! –, eta han lortu zuèn gaztelera maila ez zuen aski egoerari aurre egiteko.
|
|
|
Eta bazuen bere arrazoia, izebak buru buruan sartua baitzuen bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian –" Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe", tabernariaren lekukotza–, ekin zion itzulerari arratsaldean,
|
baina
hara: lehertu zen orduan ekaitza, bulartu ziren errekak, eta uholdeak eraman zituen bera eta astoa; horregatik aritzen zen izeba, halaber, bere erretolika harekin –erabaki ere, erabaki zuen geroztik ardo tantarik ez probatzea, aurrerago argibideak–:
|
|
|
Eta Nazarioren denborak oinaze hura baitzuen iturburu, hortzetako edo haginetako min bat nagusitzen zitzaion bakoitzean, beste egoera zail askotan ez bezala, urduri jartzen zen...
|
baina
hara: hogeita hamabi urte bete bitartean haginetako minei lotutako krisialdi guztiak gainditu zituen, minak gora egin ahala egin izan baitzion behera, berezko prozesu batean, medikuek aholkatu edo agindutako edabeen zein lasaigarrien laguntzarekin betiere; hogeita hamabi urte zituela, ordea, minak gora eta gora egin zion egun batean; eta Nazariok Mateo Sukunzari bere beldurra jakinarazi, eta Mateok berehala lasaitu zuen:
|
|
2009
|
|
|
Gauza bat gertatuko da holako herrietan: egon nahi den gazte bat laborantzan, ez da egoten, ez baituke egiturarik, ez familiatzen baldin bada, eskolarik, du Atharratzerat jin haurren eramatera… Menturaz ez da gertatuko hori,
|
baina
hara buruz bagoaz!
|
|
|
Lan ezbeharraren ostean, ugazabak autoan sartu zuen gaztea San Francisco de Borja ospitalera eramango zuelakoan,
|
baina
hara iritsi baino 50 metro lehenago, autotik jaisteko agindu zion eta kalean utzi zuen, odola dariola. Arrebak azaldu duenez, ugazabak langilearentzako baimenik ez zuelako eta langileak kontraturik gabe, paperik gabe zituelako jokatu zuen horrela.
|
|
|
Arrantzale batzuk ziren, sareak izarretara bota zituztenak, uretara bota beharrean?
|
baina
hara non egun batean sanpedro arrain bat harrapatu zuten, buruan koroa bat zuena eta zeruko giltzak altxor zituena, sabelaren barruan?
|
|
|
/ bai, Urbina doktoreak deitu zidan, eta eman zizkidan xehetasunak? /
|
baina
hara, beste alaba bat ere badut, erizaina dena, eta zera pentsatu dut? / ni medikuntza zerbitzuetako zuzendaria naiz, bai, baina ospitaleko zuzendari orokorrarekin hitz egin du berorrek, hark baitu azken hitza?
|
|
|
–Beldur zara, bai, baina ni ere beldur naiz, guztiok bizi behar baitugu neurri batean alde ilun horrekin,
|
baina
hara: gorputzak badu berezko bizi bultzada bat, eta bizi bultzada hori aprobetxatu behar dugu zure antsietateari eta barbituriko dosi gutxitzeari aurre egiteko.
|
|
|
Nazariok, 1911ko uda partean, frantses enpresari bat. Renault automobil markari lotua zegoèn lantegi bat zuena? ...ideia haiek, gainera, bere fruituak ematen ari baitziren ordurako, haren enpresak, lehen mundu gerraren eraginez eskasia eta prekarietate hutsean gelditu zenak, sekulako loraldia izan zuen bizpahiru urteren buruan; hala, gizonak Nazariori gonbita luzatu zionean, semeak Frantziara egin zezan?. Aizu, Nazagggio, igaro berri den gerran primeran portatu zara nirekin, eta zorretan bezala sentitzen naiz,
|
baina
hara: zergatik ez duzu zure seme Téophile Marie gurera bidaltzen denbora baterako?
|
|
|
Gainera, lehentxeago esan didazunez, Ernestinak ezin hobeto zaindu zuen haurra?
|
baina
hara: zu ere ez zara besoak uztarturik egon, sagar osasuntsuak norbaitek zaindu baitzituen, eta zuk ezin hobeto zaindu dituzu, ikusi besterik ez dago zer neska mutil ederrak dituzun, Teofilo Maria eta Domingo Maria eta Maria Bibiana eta beste guztiak??.
|
|
|
Egia zen aski izan zirela izebaren bi hitz haiek?. Nahikoa da!?? Teofilo Mariaren ahalegina ezerezean uzteko, baina egia zen, halaber, Teofilo Maria ez zitzaiola izebari inoiz era hartan mintzatu, eta horrek adoretzen zuen porrotaren erdian;
|
baina
hara: bere porrota ere ez zitzaion hain porrota iruditu, ausaz, burura orduantxe etorri zitzaionak etorkizunik izatekotan:
|
|
|
guk larrua galtzea seinale ezin txarragoa litzateke, horrek esan nahi bailuke komunismoaren piztia gailendu dela Espainian? eta hori ez, inoiz ere ez!, geuk kendu behar baitiogu larrua piztiari eta ez piztiak guri, Jainkoa ukatzen duenak Jainkoaren ukoa merezi baitu; don Ladislao biharko egunaz mintzatu da, gerra balizko batez,
|
baina
hara zer esaten dizuedan: orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat gure fabriketan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat familietan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat fronte guztietan:
|
|
|
–Jauna, ez da kontu honekin gatozen lehen aldia,
|
baina
hara: zintaren azpian sare bat jartzea eskatzen dizugu, trapezioko artistak baino gutxiago ez gara-eta, ustez?
|
|
|
hartu ere, hartzen ez zituen, bada, hirurak infernuko hirutasun deabruzkotzat!?, errusiar politikaria hiriko kasinoan egon baitzen urte batzuk lehenago? 1916ko urrian, hain zuzen ere?, eta Nazario Orberi ez baitzitzaion albistea oharkabean igaro, putakumea gora eta putakumea behera? Bizpahiru edo hiruzpalau urte geroago, gainera, protagonismo berezia hartuko zuen berriro Trotskyk hiriko eta mundu osoko komunikabideetan, Errusiako gerra zibilean, tropa gorrien buruzagi zelarik armada zuria garaitu zuelako,
|
baina
hara: bere burbuilan bizi zelako edo, Gabino ez zen hartaz jabetu; edo funtsezkoaz jabetu zen. Gabinok jakin behar baitzuen Errusian iraultza garaile irten zela, baita gorriek tsarra eta tsarraren familia hil zituztela ere?, baina ez xehetasunez, eta bere galdera egin zuen:
|
|
|
Izan ere, maldatxoa jaisten hasterakoan, kuadrupleta, gainean zuèn pisuagatik, inertzia ere halakoa?, gero eta arinago hasi zen; Teofilo Maria zihoan buru eta, Gabinori agindua emanda, aparatua balaztatzen saiatu ziren bi anaiak? menderatu ere egin zuten istant batean egoera,
|
baina
hara: orduantxe atera behar txakur bat bidera, pointer jostalari bat zen?, halako eran, non Teofilo Mariak, pointerra ez harrapatzeko, ezusteko maniobra bat egin behar izan baitzuen, kuadrupletari eta bertan zihoazenei oreka galarazi ziena, baita bide ertzeko espaloian erorarazi ere.
|
|
|
–Ez dizut ukatuko zure asmoa ezin hobea zela, Nazario, gauza handia baita lau mutilak bat eginda ikustea,
|
baina
hara: nahiago ditut laurak nor bere aldetik, laurak hilkutxan baino, entzun al didazu??
|
|
|
Gabinok atsegin handiz jakinaraziko zion bere aurkikuntzaren berri, baina Teofilo Maria errieta egiten ari zitzaion: hots, Teofilo Maria ez zegoen ezer entzuteko baldintzetan, egiarik egiazkoena ere ez, eta Gabinok, jakina, ez zion memento hartan kontatu; Gabinok, baina, edo ikusten zituèn mementoan kontatzen zituen kontatzekoak, istanteko errebelazioaren eraginpean, edo ez zituen kontatzen, aurrerago ere nekez;
|
baina
hara: Teofilo Mariak oiloa aipatu zuen, eta garaia zen, beharbada, bere ametsetako oiloari beste aukera bat emateko:
|
|
|
izebari hitz eman zion arren ez zuela inork ikusiko, bai baitzegoen beste posibilitate hura, norbaitek bera. Domingo? ikustea, Benjamin Mariaren gelara deitzen edo hara sartzen; egia da Domingok, eszena imajinatu arren, nekez sinets zezakeela imajinatua gerta zitekeenik,
|
baina
hara: imajinatua gertatu egin zen azkenean; horrelaxe imajinatu zuen, gainera, eszena, Teofilo Maria berari kargu hartzen; kikildu beharrean, baina, aurre egingo zion anaietan zaharrenari, zer arraio!
|
|
|
elizarako bidean ikusitako zalgurdiak eta automobilak, elizara sartu baino lehenago ikusi zuèn eskalea, hiru banku aurrerago zuèn gizonaren buru soila, bola gazta bat zirudiena, Adaren ile txirikordak, Damasoren betaurreko lodiak, berriro zalgurdiak eta automobilak, eta berriro burusoila eta bola gazta? , inoiz baino esperantza handiagoarekin etorri zenak inoiz baino fruitu gutxiagorekin joan behar ote zuen, bada, esku hutsik??,
|
baina
hara: bat batean beste irudi bat etorri zitzaion, aurrekoak uxatu zituena, zapatetan sartu zituèn harriak eta bere oin zaurituak, harriak eta bere oin zaurituak, harriak eta bere oin zaurituak?
|
|
|
Auzi hartan, baina, garrantzitsuenak ez ziren ez turuta ez gramofonoa, beharbada, seme alabei diziplina gogor bat ezartzea baizik,
|
baina
hara: metodo haiek, teorian, eraginkorrak izan arren, Domingorekin ez zen halakorik gertatu?
|
|
|
bada, gezur galanta esan nian, gure aita ez baitzen aberatsa; egun batean, ordea, loteria tokatu zitzaioan? horregatik estudiatu ahal izan nian batxilerra;
|
baina
hara zer diren gauzak: osaba Pakunin ez zuan aitaren suerte onarekin poztu:
|
|
|
aitari men egiteko eta haren aurka erreboltatzeko gogo kontrajarriek erdibiturik balego bezala; Domingok, beraz, zerbait asmatu behar zuen?
|
baina
hara non, begiak zerumugan galtzerakoan, arrainontzi bat ikusi zuen, portutik badiara irteten ari zena eta erantzuna ahora ekarri ziona:
|
|
|
Gerran geundela eta gerra gizonen kontua dela, eta isiltzeko?
|
baina
hara: Teofilo Mariak orduantxe erabaki zuen nire etorkizuna.
|
|
|
Zuk noizbait esan zenidan eskrupulua har bat dela, errukigabeki zanpatu behar duguna? eta geroztik, askotan zanpatu izan dut, ustez,
|
baina
hara zer diren gauzak: hila dirudiena piztu egiten zait noizean behin, nik ez dakit nola; gero eta gutxiagotan, hori bai, baina?
|
|
|
Tasiok zailtasun handiak zituen esan nahi zuena esateko, antza, bi punturen arteko distantziarik motzena lerro zuzena da (esaldi motzena, alegia, hitzen testuinguruan), baina zer, baldin eta bi punturen arteko bidea malda bertikal igoezina gertatzen bada?!?,
|
baina
hara non eskaini zion lagunak ezustean lurreratze pista bat, Tasiok, urduri baino urduriago zegoenak, istantean baliatu zuena:
|
|
|
Aitak jakin behar zuen, ongi jakin ere, barre eginez gero min egin ziezaiokeela Adari,
|
baina
hara: hitz hura entzuten zuen bakoitzean, ezin ekidin izaten zuen barregura neurri gabeko bat, ahoan zaratatsu lehertu eta egoeraren parametroak ahantzarazten zizkiona?
|
|
|
zure taupada nire bi taupaden artean???; burutik al zegoen, bada?; egia zen egin zuena ulergarria zela, alde batetik, Txaro esperientzia handiagoko emakumea baitzen, baita jantziagoa ere ia alor guztietan, eta hura lagunaren mailan jartzeko eta hari berdinetik berdinera begiratzeko modu bat izan baitzitekeen: . Zuk ongi idazten duzu,
|
baina
hara niri ere zer nolako esaldiak ateratzen zaizkidan?!?; bestetik, ordea, ulertezina zen esaldi ustez distiratsu hura Txarori bere hartan igorri izana, neurria galtzen denean galtzen baita guztia, baita gutxieneko lotsa ere; esan nahi baita bere buruarekin haserre eta urduri zegoela: Ada ez zen besterik adierazten ari, menturaz, bere kopetari emandako bospasei esku ukalditxo haiekin, lorik gabeko gau hartan:
|
|
|
–Hala, bada, busti zuen komandanteak bizkotxoa, ziztu eta hasperen artean, emakumeari esaten zion bitartean, hauxe bai zerua, hauxe bai zerua?
|
baina
hara zer diren gauzak, orduantxe erori ez zitzaion bada, zerutik bonba bat: bateko bonba!; hura, baina, ez zen kantinan erori, komandantea zegoèn lekuan baizik, bere kabinetean, bertara joanez gero aurkituko duzue froga?
|
|
|
Datu kontrajarriak eta nahasiak daudela, gutxienez hiru leherketa izan direla, eta hildakoak aipatu dituzte lehen aldiz, zenbakirik eman gabe. Laugarren leherketaren berri ere zabaldu dela,
|
baina
hara hots egin eta leherketarik ez dela izan ziurtatu omen diete: –Leherketa guztiak Atochatik Entrevias era doan horretan gertatu dira eta bost hildako leudeke, lehen informazioen arabera.
|
|
|
«Gure gerra» hori gurea bakarrik ote den, baina, ez dut batere argi. Egia da gertaera historiko eta geografiko konkretu bati heltzen diola idazle nafarrak,
|
baina
haren atzean dagoen gogoeta unibertsala begitantzen zait niri. Akaso «gurea» bezala jotzen dugu oraindik gainditu gabe dugulako, isiltasunaren espiralak katarsirako unerik izatea eragotzi digulako.
|
|
|
Gure. Ttunkurrunku? halakoekin alderatzen badugu, onomatopeiak eta hitz ezagun bat behintzat identifikatzen ditugu; hurrengo pauso batean gaude inondik ere,
|
baina
hari bereko kantuez ari gara, zeren ezaugarri nagusia emo zio edo sentipen baten adierazpena baita, eta egoera hipnotiko bat sortzea. Lirikarik antzinakoenaren jatorria ikusten du Bowrak halako piezetan, hots, poesiaren jatorria.
|
|
|
Aziendak hobetu nahian, azken mende laurden honetan, genetika inportatzetik genetika esportatzera igaro da; Kanada, esaterako, punta puntako herrialdea da alor horretan,
|
baina
hara iristea ere lortu du Aberekinek. Duplex, adibidez, 1 kategoriako zezen gisa sailkatuta dago eta Ingalaterran, Holandan etaEstatu Batuetan antzeko sailkapenak irabaziak ditu.
|
|
|
Ornodun guztiak duela 500 eta 600 milioi urte bizi izan zen itsas espezie bakar batetik jaisten dira. Paleontologoek ez dakite asko espezie horren itxura fisikoaz,
|
baina
haren ondorengo guztiek bezala, ezaugarri batzuk dituzte. Badakite muskulu segmentatuak, aurreko, erdiko eta ondorengo garuna bizkarrezur muinaren egiturekin lotuta zituela, bai eta berezko sistema immune sofistikatu bat ere.
|
|
|
Idatziak azaltzen duenez, Kamioren nahi pertsonala izan zen Julian Argilagos Balentziagaren diseinuen zaindari eta Getarian garai hartan ikusgai zegoen erakusketaren komisario izendatzea. Kamiok ez zuen sekula Fundazioan esan Argilagosekin zuen harremana,
|
baina
hari ordainketak egin zizkion, lan horiek egiteko baimen profesionala falta zuen arren.
|