2000
|
|
—Jakintasunaz ari zara zu,
|
baina
hara zer dioen Jakintasunaren liburuak: Vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei, 14 eta zure zientzia gizonen zientzia da, ez Jainkoarena!
|
|
—Aita, berori nitaz kexu zegoen, erreumaren sendatzeko deus ere ekartzen ez niolako,
|
baina
hara zer ekarri diodan: Kristoren gurutzearen zur puska bat gordetzen duen erlikia.
|
2003
|
|
Denean bat ez etorri arren, txintxo txintxo astero bere lanean jarraitzen zutenen artean, berriz, «Basarri» zegoen.
|
Baina
hara zer zioen, «Bere Bordatxotik», 1973ko urtarrilaren 21eko zenbakian.
|
2004
|
|
|
Baina
hara zer zioen auzoko korrespontsalak biharamuneko egunkarian, Izar distiratsu bat auzoko ilunean titulupean:
|
2005
|
|
Lan hartan zeramatzan hogeita bost urteetan ez zuen komisarioak halakorik egundo ezagutu. Bruno ziminoaren hatz markak harrarazi behar izan zituen orduan,
|
baina
hara zer ustekabea: animaliaren aztarnekin ere ez zetozen bat armaren katuan aurkitutakoak.
|
2006
|
|
|
Baina
hara zergatik hobesten duen Kojevek Hegelen ikuspuntua: Hegelentzat, pentsamendu kontzeptuzkoaren denbora bitarteko hori, gauzatua dago.
|
2008
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean, exajeratu zuen markesa andereak?. Eta guk, jakina, medikuari deitu,
|
baina
hara zer esan digun mediku jaunak?
|
|
hiru muxu jostalari, markes jauna, Alexander Handiaren armada osoa ere etzanarazteko modukoak!
|
Baina
hara zer diren gauzak: basatia zen arren, oso neska ona zen, xaloa, Rousseauren le bon sauvage kontzeptuak mitotik bezainbeste baitu errealitatetik, ausaz, nik hala sentitu nuen behintzat neska mulato hura, baita beste mulato, beltz eta aborijen asko ere.
|
|
Eta gauzak ez du jada erremediorik.
|
Baina
hara zer diren gauzak, markes jauna, ziur bainago, zu hemen egon izan bazina, ez zela gertatua gertatuko, baina ongi ulertzen dut, bestalde, zergatik zauden han, zure emazte histeriko hori jasateko Joben leinukoa izan behar baita, benetan(?)?.
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko,
|
baina
hara zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: –Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
hiru muxu jostalari, markes jauna, Alexander Handiaren armada osoa ere etzanarazteko modukoak!
|
Baina
hara zer diren gauzak: basatia zen arren, oso neska ona zen, xaloa, Rousseauren le bon sauvage kontzeptuak mitotik bezainbeste baitu errealitatetik, ausaz, nik hala sentitu nuen behintzat neska mulato hura, baita beste mulato, beltz eta aborijen asko ere.
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko,
|
baina
hara zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: " Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
Eta gauzak ez du jada erremediorik.
|
Baina
hara zer diren gauzak, markes jauna, ziur bainago, zu hemen egon izan bazina, ez zela gertatua gertatuko, baina ongi ulertzen dut, bestalde, zergatik zauden han, zure emazte histeriko hori jasateko Joben leinukoa izan behar baita, benetan(...)".
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean –exajeratu zuen markesa andereak– Eta guk, jakina, medikuari deitu,
|
baina
hara zer esan digun mediku jaunak...
|
2009
|
|
zirrararik handiena eragin ziona, une hartan, begiak ohi ez bezala zabaldu zituen Gabinok behintzat, harridurazko zirrarak hartuta, antza?, nahiz eta jarraian halatsu segitu, bere begi zabalduekin Lorenzori begira, honen barre egitetik isiltzerainoko erantzun mailakatuak don Alfredoren jardunak bezainbat harritu balu bezala; gero, begiak itxi eta ireki zituen hiru bider, ezinegonaren menera edo; Gabinok, izan ere, buruan itsatsia behar zuen Felipe Gastaminzaren karta, paragrafo batzuk ere ikasiak behar zituen buruz, hamar bat aldiz irakurri zuenez?, euskaldunen sufrimenduez mintzatzen zitzaiona: ?
|
Baina
hara zer diren gauzak: gazteleraz ikasi nuen arren eta klaseak ere gazteleraz ematen ditugun arren, euskaraz datozkit hitzak mihira gazteleraz baino lehenago:
|
|
harik eta egun batean Nataliarekin eztabaida izugarri bat izan nuen arte.
|
Baina
hara zer diren gauzak: Nataliak sekulakoak esan zizkidan arren?
|
|
Ondoren, debozionisten ikastetxean matrikulatu ninduten, hamaika urterekin.
|
Baina
hara zer diren gauzak: gazteleraz ikasi nuen arren eta klaseak ere gazteleraz ematen ditugun arren, euskaraz datozkit hitzak mihira gazteleraz baino lehenago; horregatik hasi nintzen totelka hitz egiten, eskola publikotik debozionisten ikastetxera joan nintzenean.
|
|
guk larrua galtzea seinale ezin txarragoa litzateke, horrek esan nahi bailuke komunismoaren piztia gailendu dela Espainian? eta hori ez, inoiz ere ez!, geuk kendu behar baitiogu larrua piztiari eta ez piztiak guri, Jainkoa ukatzen duenak Jainkoaren ukoa merezi baitu; don Ladislao biharko egunaz mintzatu da, gerra balizko batez,
|
baina
hara zer esaten dizuedan: orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat gure fabriketan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat familietan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat fronte guztietan:
|
|
bada, gezur galanta esan nian, gure aita ez baitzen aberatsa; egun batean, ordea, loteria tokatu zitzaioan? horregatik estudiatu ahal izan nian batxilerra;
|
baina
hara zer diren gauzak: osaba Pakunin ez zuan aitaren suerte onarekin poztu:
|
|
Zuk noizbait esan zenidan eskrupulua har bat dela, errukigabeki zanpatu behar duguna? eta geroztik, askotan zanpatu izan dut, ustez,
|
baina
hara zer diren gauzak: hila dirudiena piztu egiten zait noizean behin, nik ez dakit nola; gero eta gutxiagotan, hori bai, baina?
|
|
Segurtasun neurri bat da, badakizu, Teofilo Mariari arrasto txikienik ez uzteko.
|
Baina
hara zer gertatu zitzaidan zuk bidalitako lehenengo gutunarekin: hura hautsi aurretik bataren poltsikoan sartzea bururatu zitzaidala?
|
|
–Hala, bada, busti zuen komandanteak bizkotxoa, ziztu eta hasperen artean, emakumeari esaten zion bitartean, hauxe bai zerua, hauxe bai zerua?
|
baina
hara zer diren gauzak, orduantxe erori ez zitzaion bada, zerutik bonba bat: bateko bonba!; hura, baina, ez zen kantinan erori, komandantea zegoèn lekuan baizik, bere kabinetean, bertara joanez gero aurkituko duzue froga?
|
|
–Hemen gaude, tenplarioak garai batean bezala, lagunok, Elizaren zerbitzuan; hemen gaude, bai, garai bateko gurutzatuak bezala, sozialismoaren, komunismoaren eta anarkismoaren aurkako gerran; hemen gaude, beraz, Kristo erregearen zazpi gurutzatuak (don Ladislaorekin zortzi), isilpean, gurutzada honetan guztiak ere larrua bidean uzteko prest; baina argi eta garbi esan dezadan: guk larrua galtzea seinale ezin txarragoa litzateke, horrek esan nahi bailuke komunismoaren piztia gailendu dela Espainian... eta hori ez, inoiz ere ez!, geuk kendu behar baitiogu larrua piztiari eta ez piztiak guri, Jainkoa ukatzen duenak Jainkoaren ukoa merezi baitu; don Ladislao biharko egunaz mintzatu da, gerra balizko batez,
|
baina
hara zer esaten dizuedan: orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat gure fabriketan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat familietan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat fronte guztietan:
|
|
Segurtasun neurri bat da, badakizu, Teofilo Mariari arrasto txikienik ez uzteko.
|
Baina
hara zer gertatu zitzaidan zuk bidalitako lehenengo gutunarekin: hura hautsi aurretik bataren poltsikoan sartzea bururatu zitzaidala... baita harekin afaltzera joatea ere!
|
|
" Hala, bada, busti zuen komandanteak bizkotxoa, ziztu eta hasperen artean, emakumeari esaten zion bitartean, hauxe bai zerua, hauxe bai zerua...
|
baina
hara zer diren gauzak, orduantxe erori ez zitzaion bada, zerutik bonba bat: bateko bonba!; hura, baina, ez zen kantinan erori, komandantea zegoèn lekuan baizik, bere kabinetean, bertara joanez gero aurkituko duzue froga... baina arin ibili, laster ezabatuko baitituzte frogaren aztarnak –ezpata eta izarra, kopa eta bizkotxoa–, ezabatuta ez badaude honezkero, hala bazan, hala ez bazan..."
|
|
–Umetan gezur asko asmatzen nian; oraindik ere ederki gogoratzen nauk nola kontatu nian, behin batean, aitak palazio bat zuela Galizian, fantasmaz josia: bada, gezur galanta esan nian, gure aita ez baitzen aberatsa; egun batean, ordea, loteria tokatu zitzaioan... horregatik estudiatu ahal izan nian batxilerra;
|
baina
hara zer diren gauzak: osaba Pakunin ez zuan aitaren suerte onarekin poztu:
|
|
–eta, esandakoarekin aski ez balu bezala, gehitu zuen–: Zuk noizbait esan zenidan eskrupulua har bat dela, errukigabeki zanpatu behar duguna... eta geroztik, askotan zanpatu izan dut, ustez,
|
baina
hara zer diren gauzak: hila dirudiena piztu egiten zait noizean behin, nik ez dakit nola; gero eta gutxiagotan, hori bai, baina...
|
|
Izan ere, Nataliak ez zidan exorzismoarena inoiz barkatu, eta handik hasi zen giroa berriro usteltzen... harik eta egun batean Nataliarekin eztabaida izugarri bat izan nuen arte.
|
Baina
hara zer diren gauzak: Nataliak sekulakoak esan zizkidan arren... mari sorgintzat eta mari purtziltzat hartu ez ninduen, bada, baita beata santujaletzat ere!, hala eta guztiz ere, markes jauna Nataliaren alde lerratu zen, eta Andaluziara joan ziren biak biharamunean, gaur arte.
|
|
Ondoren, debozionisten ikastetxean matrikulatu ninduten, hamaika urterekin.
|
Baina
hara zer diren gauzak: gazteleraz ikasi nuen arren eta klaseak ere gazteleraz ematen ditugun arren, euskaraz datozkit hitzak mihira gazteleraz baino lehenago; horregatik hasi nintzen totelka hitz egiten, eskola publikotik debozionisten ikastetxera joan nintzenean.
|
|
Gabinoren begi mugimendu biziei erreparatuz gero, ezin ziurrago baiezta zitekeen ezen Gabinok arreta handiz jarraitu zuela eszena hura; esan nahi baita Gabinok zehatz mehatz jaso zituela bai Rodolforen eta Alfredoren erreakzioen xehetasunak, bai Lorenzorenak berarenak eta Lorenzoren barrearekin bat egin zutèn hiruzpalau gizonenak ere; erreakzio haietatik, baina, don Alfredorena izan zen –haren lehenengo interbentzioa– zirrararik handiena eragin ziona –une hartan, begiak ohi ez bezala zabaldu zituen Gabinok behintzat, harridurazko zirrarak hartuta, antza–, nahiz eta jarraian halatsu segitu, bere begi zabalduekin Lorenzori begira, honen barre egitetik isiltzerainoko erantzun mailakatuak don Alfredoren jardunak bezainbat harritu balu bezala; gero, begiak itxi eta ireki zituen hiru bider, ezinegonaren menera edo; Gabinok, izan ere, buruan itsatsia behar zuen Felipe Gastaminzaren karta –paragrafo batzuk ere ikasiak behar zituen buruz, hamar bat aldiz irakurri zuenez–, euskaldunen sufrimenduez mintzatzen zitzaiona: "
|
Baina
hara zer diren gauzak: gazteleraz ikasi nuen arren eta klaseak ere gazteleraz ematen ditugun arren, euskaraz datozkit hitzak mihira gazteleraz baino lehenago:
|
2010
|
|
|
Baina
hara zer diren gauzak, Damaso: nik banuen, bai, familia bat, Regina enean, baina batzokian beste familia bat aurkitu nuen; gehiago esango dizut:
|
|
Artsenikoan disekatutako momia bat ere ikusi zuen, Napoleonen tropen gatibu izandako espainiar soldadu batena, antza. ?
|
Baina
hara zer diren gauzak?, esan zigun: –Noizbait izan zenak, momiak?
|
|
Zuk, Damaso, Ortega miresten zenuen Donibane Gurutzekoa baino gehiago, jakina, miretsi ez, baina mespretxatu egiten zenuen bigarrena, egia esan?,
|
baina
hara zer esan zuen Ortegak, santuaz mintzatu zenean: –bihotz goriko fraidetto politta, bere gelan estasi erretorikazko parpailak bilbatzen dituena?; gixon belaxka bat izan zela, alegia, ez zituena poematxo erretoriko batzuk landu baizik?!; Donibane, baina, gizon zaildua izan zen, kartzelak eta aszesiak ondutakoa; haren poesiari buruz, berriz, gutxitan irakurri dut iritzi bidegabeagorik:
|
|
|
Baina
hara zer diren gauzak: anaiaren aurrean hain barregarri eta hain nabarmen gelditu izanak sekulako amorrua eragin zidan.
|
|
bidean aurrera egitea, alegia, agur ere esan gabe, adeitasun jendetasun arauek agintzen duten agurrari uko egitea inori agur egiteko erarik errotikoena ohi da?, neska bazter utzita. Guztiaz ere, neure erabakiari eusteko motibo bat gehiago ere aurkitu nuen, nik emandako erantzun desatseginaren kariaz neskari zabal zabal geratu baitzitzaizkion begiak, izotzak hartuak bezala, eta horrek indartsu sentiarazi baininduen une batez, arestian menderatzailetzat jotzen nuena menderatua ikusiko banu bezala,
|
baina
hara zer diren gauzak: orduantxe damutu nintzen hartutako erabakiaz, hain zen neska hura ederra, eta orduantxe madarikatu nuen neure beldurra, gauzak erremediorik ez zuenean.
|
|
–Hala, bada, bazihoan Mateo Morralen eztei oparia bere goitik beherako bidean? bazihoan eta bazihoan,
|
baina
hara zer diren gauzak: errege erreginen karroza aurkitu beharrean, tranbiaren kable bat aurkitu ez zuen, bada!
|
|
–Horretarako daude abangoardiak, herriaren aurretik joateko eta herria gidatzeko!?.
|
Baina
hara zer gertatu den Errusian Stalinekin, lehengoan kontatu nizun eta datuak guztiz fidagarriak dira, ezkerreko jendeak sinetsi nahi ez badu ere, milaka eta milaka baitira, antza, Stalinek hildakoak, eta milioika izango dira hemendik gutxira, ikusiko duzu, Trotski baztertu ondoren beste batzuk ere baztertu baititu?
|
|
|
Baina
hara zer diren gauzak: urduritasuna pozari nagusitu eta Helenari saiheska ibili nintzaion; gaur nagoen lekutik, distantzia pixka batekin azter dezaket orduan gertatua, eta garbi azaltzen zaizkit arrazoiak:
|
|
Zuk, Damaso, Ortega miresten zenuen Donibane Gurutzekoa baino gehiago, jakina —miretsi ez, baina mespretxatu egiten zenuen bigarrena, egia esan—,
|
baina
hara zer esan zuen Ortegak, santuaz mintzatu zenean: " bihotz goriko fraidetto politta, bere gelan estasi erretorikazko parpailak bilbatzen dituena"; gixon belaxka bat izan zela, alegia, ez zituena poematxo erretoriko batzuk landu baizik...!; Donibane, baina, gizon zaildua izan zen, kartzelak eta aszesiak ondutakoa; haren poesiari buruz, berriz, gutxitan irakurri dut iritzi bidegabeagorik:
|
|
|
Baina
hara zer diren gauzak, Damaso: nik banuen, bai, familia bat, Regina enean, baina batzokian beste familia bat aurkitu nuen; gehiago esango dizut:
|
|
Eta aitak, esandakoa esan ondoren, esan zuen: " Hala, bada, bazihoan Mateo Morralen eztei oparia bere goitik beherako bidean... bazihoan eta bazihoan,
|
baina
hara zer diren gauzak: errege erreginen karroza aurkitu beharrean, tranbiaren kable bat aurkitu ez zuen, bada!
|
|
Eta, hala ere, Damaso, badakit eta badakizu bere burua iraultzailetzat duen edonork zer erantzungo ligukeen: ‘Horretarako daude abangoardiak, herriaren aurretik joateko eta herria gidatzeko! ’
|
Baina
hara zer gertatu den Errusian Stalinekin, lehengoan kontatu nizun eta datuak guztiz fidagarriak dira, ezkerreko jendeak sinetsi nahi ez badu ere... milaka eta milaka baitira, antza, Stalinek hildakoak, eta milioika izango dira hemendik gutxira, ikusiko duzu, Trotski baztertu ondoren beste batzuk ere baztertu baititu... eta Alemanian ere halatsu gertatuko zen espartakistak garaile izan balira, nik... Abangoardiak herria gidatzen du, jakina... hiltegira gidatzen du, ordea, edo herria hiltzeko, Errusian bezala, edo herriarekin batera hila izateko, Alemanian bezala, Alemanian ere ezker muturrak eraman baitzuen 1919an herria hondamendira... nahiz eta orain ez gauden askoz hobeto —gizakion historia etengabe errepikatzen den zirkulu bat da, zirkunferentzia batek inguratua, non mutur bat eta bestea bat diren—, Hitler eta ideologia nazia gero eta boteretsuagoak ikusten baititut:
|
|
|
Baina
hara zer diren gauzak: urduritasuna pozari nagusitu eta Helenari saiheska ibili nintzaion; gaur nagoen lekutik, distantzia pixka batekin azter dezaket orduan gertatua, eta garbi azaltzen zaizkit arrazoiak:
|
|
bidean aurrera egitea, alegia, agur ere esan gabe —adeitasun jendetasun arauek agintzen duten agurrari uko egitea inori agur egiteko erarik errotikoena ohi da—, neska bazter utzita. Guztiaz ere, neure erabakiari eusteko motibo bat gehiago ere aurkitu nuen, nik emandako erantzun desatseginaren kariaz neskari zabal zabal geratu baitzitzaizkion begiak, izotzak hartuak bezala, eta horrek indartsu sentiarazi baininduen une batez, arestian menderatzailetzat jotzen nuena menderatua ikusiko banu bezala,
|
baina
hara zer diren gauzak: orduantxe damutu nintzen hartutako erabakiaz, hain zen neska hura ederra, eta orduantxe madarikatu nuen neure beldurra, gauzak erremediorik ez zuenean.
|
|
|
Baina
hara zer diren gauzak: anaiaren aurrean hain barregarri eta hain nabarmen gelditu izanak sekulako amorrua eragin zidan.
|
2011
|
|
Egia zen Onofrek bazuela zertan eta zertaz damutu, zeren Urgainen mundu guztiak baitzekien Onofrek behin baino gehiagotan zafratu izan zituela emaztea eta alaba, bere mozkorraldien ondorioz maiz, edanarekin batera barnean zeuzkàn deabru guztiak batera itzarriko balitzaizkio bezala?
|
baina
hara zer diren gauzak: Onofre jarrera hartan ikusteak, hilkutxaren aitzinean belauniko, negar zotinka, ogro bat negarrez sumatzea ez zen eguneroko gauza, bertzalde?!?, hunkitu egin zuen Leon:
|
|
Adrenalina eta anestesia, akaso biak aldi berean. Jendeak indarra behar duenean zuen hilobi ezezagunean sartuko du burua, zuen urmaelean, zuen piszina horretan hartuko du gorroto eta kemen bustialdia," a bai, gure mutilek egin duten hau ez dago ondo,
|
baina
hara zer egin zuten Sotorekin eta Zeberiorekin... Ahaztu duzu, ala?
|
2013
|
|
Ikus ezak nola gertatzen zaion kaleari berari espazio hori arnasbide? Hiriko osagai guztiak, izan ere, kaleak, etxeak, plazak, automobilak, monumentuak, etab.?, objektuak dituk, eta objektuek ez ditek sentimendurik,
|
baina
hara zer diren gauzak: gure begiek objektuak ehizatu orduko, sentimendu bihurtzen dituk gure baitan:
|
|
Txanpon bat, beraz, iazko gastuengatik eta bertze bat aurtengoengatik.
|
Baina
hara zer diren gauzak: hirugarrena ere eman eginen diat.
|
|
Ikus ezak nola gertatzen zaion kaleari berari espazio hori arnasbide... Hiriko osagai guztiak, izan ere –kaleak, etxeak, plazak, automobilak, monumentuak, etab.–, objektuak dituk, eta objektuek ez ditek sentimendurik,
|
baina
hara zer diren gauzak: gure begiek objektuak ehizatu orduko, sentimendu bihurtzen dituk gure baitan:
|
|
Txanpon bat, beraz, iazko gastuengatik eta bertze bat aurtengoengatik.
|
Baina
hara zer diren gauzak: hirugarrena ere eman eginen diat.
|
2014
|
|
Etengabekoa.
|
Baina
hara zer gezur bota zuen Espainiako errege Juan Carlosek berak ere bere hitzaldi batean: –Nunca fue la nuestra lengua de imposición, sino de encuentro; a nadie se le obligó nunca a hablar en castellano; fueron los pueblos más diversos quienes hicieron suyo, por voluntad libérrima, el idioma de Cervantes?.
|
|
|
Baina
hara zer diren gauzak batzuetan, irakurle gazte hori! Izan ere, zin degizut une honetantxe eman behar niola amaiera hitzaurre moduko honi:
|
2016
|
|
Minixtroak dio auzitegiak sobera lanpetuak direla eta gisa hortan lan gutiago luketela... Deus ez da alde bat eginik
|
bainan
hara zeri buruz ari gintazkeen. Ez dira denak ados haatik, frangok diote bide hori ez dela zuhurtziarena izaiten ahal, bereziki haur ttipiak eta ontasunak badirelarik...
|
2022
|
|
Bigarrenaren kasuan, nire memoria txarra.
|
Baina
hara zer plazer eskaini berri didaten gabezia horiek: estreinako aldia balitz bezala irakurri dut, Juan Garzia Garmendiaren bertsioan, Funes oroimentsuaren istorioa.
|
2023
|
|
Auzapeza eta bere taldekoak sartu ziren tabernan, eta uste dut jauregiko hotelari buruz ari zirela. Gaia aldatu zuten ni han nengoela ohartu zirenean,
|
baina
hara zer atera zitzaien, justu ostatuko atea irekitzen ari zirenean: jabeak aurkitzen ez ditugun bitartean, ez dago hotelik".
|