|
2017
|
|
|
Piperazinak Estatu Batuetako merkatuan agertu ziren pasa den mendeko 1990eko hamarkadan. Hamar urte beranduago Europan sartu ziren eta haien kontsumoa izugarri hazi da
|
azken
urteotan. Party pills, A2, Nemesis, Legal X edo herbal pills ezizenez merkaturatu dira.
|
|
|
Euskal Herrian gero eta erabiliagoa den landare nahastea dugu. Izan ere,
|
azken
urteetan, edabe hau hartzeko taldeak ere sortu dira, legez kanpo ez dauden landareak izanik.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan kalamuak, kokainak eta anfetaminek jarraitzen dute izaten droga ilegal kontsumituenak. Hala ere, ez ditugu ezagutzen
|
azken
urteetako kontsumo tasak ez substantzia berriek izan duten agerpena, ez baita txosten berririk argitaratu 2012tik hona. Daukagun informazioa poliziak harrapatutako substantzien ingurukoa da.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko,
|
azken
urteotan ahalegin handia egin da Europar Batasuna osatzen duten lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia horien salmenta mugatzeko asmoz. Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan.
|
|
|
Donostia Ospitaleko Epidemiologia Zerbitzuak emandako datuei esker, gure autonomia erkidegoan izandako kasuen kontaketa bat egin da; eta, zehazki, Gipuzkoan izandako
|
azken
urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Kasuen erregistroa Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa molekularra Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Mikrobiologia Zentro Nazionalean egin dira, PFGE teknika erabiliz andui ezberdinak isolatzeko. Aldi berean, Gipuzkoan izandako
|
azken
urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera. urte bitartean, Gipuzkoan 73 kasu berri jakinarazi ziren, eta horietatik 52, urte bitartean.
|
|
|
Hori dela eta, profesional euskaldunak eskuragarri egon lirateke osasun mentaleko zentro eta ospitaleetako psikiatriako zerbitzu guztietan, eta gaixoei eskaintza aktiboa egin (31). Hori guztia kontuan edukita, hala aukeratzen duten gaixoak euskaraz artatuak izatea sustatzen duten neurriak lagungarriak direla deritzogu; bai osasun publikoko profesionalen lanpostuen hizkuntza eskakizunak orokortzea, bai eta
|
azken
urteotan zenbait talde egiten gabiltzan tresna psikometrikoak euskaratzeko lana ere.
|
|
|
Pankreatitis akutua gaixotasun lokal eta kirurgikoa izatetik, gaixotasun mediko eta sistemikoa izatera pasa da
|
azken
urteotan. Kirurgiaren indikazioak, ondoren datozenak, konplikazioei lotuak dira (29).
|
|
|
Badakigu pankreatitis akutu baten garapena baldintzatzen duten bi faktore nagusiak organo gutxiegitasunaren garapena eta pankrearen nekrosiaren infekzioa direla (33, 34). Horretan oinarriturik, bi sailkapen berri garatu dira
|
azken
urteotan, ezberdintasun txiki batzuk dituztenak elkarren artean: Atlantako Sailkapen Berrikusia, eta Determinanteetan Oinarrituriko Sailkapena (35, 36).
|
|
2018
|
|
|
Hori dela-eta, garrantzitsua da HPA ardatzaren hiperaktibitate eta/ edo kortisol maila altuek depresioa eragin dezaketen jakitea, eta hala izatekotan, zer mekanismoren bidez gertatzen den. Horren harira,
|
azken
urteetan glukokortikoideen kontzentrazio altuek gaixo deprimituen sistema immunean eragin ditzaketen asalduretara begira daude zientzialariak. Izan ere, gaixo horiek immunoaktibazioa pairatzen dutela proposatu da.
|
|
|
Gaixotasunaren etiologiari dagokionez, oraindik ezezaguna den arren, ikerketa askok adierazten dute faktore genetikoen, faktore psikosozialen eta neurotransmisioaren eta maila hormonalen asalduren konbinazioak depresioa eragin dezakeela (3). Depresio endogenoaren etiologia eta fisiopatologia argitzen jarraitzeko asmoz,
|
azken
urteetan hainbat hipotesi garatu dira, non gaixotasuna ikuspuntu ezberdinetatik aztertu den, eta horietatik aipagarrienak teoria monoaminergikoa eta teoria neurotrofikoa dira.
|
|
|
Bestalde, funtzio immunearen eta neuralaren arteko erlazioaren inguruan
|
azken
urteetan egin diren aurkikuntzek depresioaren etiopatogenia ikasteko bide berri bat zabaldu dute, neuroinflamazioaren teoria planteatzearekin batera (8). Hipotesi horrek gaitzaren ikuspegi sistemikoago bat lantzen du, baina garunean gertatzen diren eta depresioa garatzeko beharrezkoak izango liratekeen mekanismo neuroimmuneei garrantzi nagusia emanez.
|
|
|
Izan ere, emeen ernal zikloari lotutako hormonen gorabeherek gainerako aldagai fisiologiko eta jokabide aldagaiak eragin ditzaketela pentsatu izan da, eta, ondorioz, subjektu emeak erabilita jasotako emaitzen bariantza zabalagoak emaitzen baliozkotasuna murriztu zezakeela. Baina
|
azken
urteotan egindako ikerketen arabera, emeek ernal zikloko fase batetik bestera duten aldakortasuna ez da arrek egun batetik bestera dutena baino handiagoa (8). Bestalde, ikerkuntzan subjektu emeak luzaroan baztertu izan direnez, gaur egun ez dago emeetan estres soziala aplikatzeko prozedura estandarrik.
|
|
|
GParen prebalentziaren igoera
|
azken
urteotan ingurumen obesogenikoaren areagotzearen ondorioa izan da, genetikak obesitatearen pandemiaren denborazko aldaketak ez baititu azaltzen. Lan honen emaitzek hipotesi hori indartzen dute.
|
|
|
Arrisku faktoreak ez daude gizabanakoen jokabidearekin lotuta bakarrik, pisuzkoak dira ere aldagai soziosanitario, laboral, ekonomiko, politiko eta kulturalak. Izan ere,
|
azken
urteotan, medikuntza modernoaren eta baliabide teknologikoen garapenarekin batera, paziente traumatikoen arretan emaitzak nabarmenki hobetu dira herrialde garatuetan. Baliabideen erabilera egokia eta azpiegitura logistikoaren antolaketa funtsezkoak izan dira hobekuntza horretan.
|
|
|
Zalantzarik gabe beraz,
|
azken
urteotan paziente traumatikoen atentzioan emaitzak nabarmenki hobetu dira herrialde garatuetan; eta hala eta guztiz ere, esandako nazioetan heriotza kausa nagusia izaten jarraitzen du 5 eta 49 urte bitarteko pertsonen artean.
|
|
|
horien artean daude, besteak beste, errepideen hobekuntza eta ibilgailuen aurrerabideak segurtasunaren aldetik, lege berrien garapena eta populazioa kontzientziatzeko mezuak komunikabideetan, eta atentziorako sare integratua osatzea. Eta horiei esker,
|
azken
urteotan beheranzko joera bat ikusi izan dugu, bai gertatutako istripu larrietan, baita hildako zein larriki zauritutakoetan ere. 2002 urtean, aldiz, 5.747 istripu gertatu ziren Gipuzkoako errepideetan, 65 hildakorekin; aldiz, 2016 urtean 3.529 istripu izan ziren, eta 14 hildako bakarrik (7).
|
|
|
Bestetik, milurteko berriaren hasieran gaixo traumatiko larrien% 70 inguru trafiko istripuen ondoriozkoak izaten ziren eta, gaur egun,% 50ean kokatzen da haien kopurua(% 40 artean finkatu da portzentaje hori azken bosturtekoan). Horrez gain, gaixo hauen hilkortasuna Jatorrizko artikuluak nabarmenki jaistea lortu dugu
|
azken
urteotan, milurtekoa hasi aurretik, traumatismo larrien ondorioz ospitalean hiltzen zirenen% 60 gainditzen baitzuten trafiko istripuek, eta gaur egun% 25era bakarrik ailegatzen dira.
|
|
|
Izan ere, 70 urtetik aurrera, hauxe da traumatismoen ondoriozko heriotza arrazoi nagusia mundu mailan (1). Gipuzkoan,
|
azken
urteotan joera hori finkatuz joan da, eta 2016 urtean traumatismo larrien% 30 erorketen ondorioz gertatu ziren, proportzio hori handiagoa izanik nagusien artean. Halaber, ustekabeko erorketen ondorioz zauritutakoen batez besteko adina handiagoa da, gainontzekoekin alderatuz.
|
|
2019
|
|
|
Grafikoa lehenengo aldiz ikusten duenak pentsa lezake nabarmen areagotu dela
|
azken
urteetan pazienteen komorbilitatea (paziente gehiagok dituzte-eta ia patologia guztiak, 2011tik 2015era, grafikoak erakusten duen bezala). Ondorio hori, gainera, bat dator paziente hauen azken urteetako zahartzearekin (batez besteko adina 79 urtekoa zen 2011an eta 81 urtekoa 2015ean):
|
|
|
Grafikoa lehenengo aldiz ikusten duenak pentsa lezake nabarmen areagotu dela azken urteetan pazienteen komorbilitatea (paziente gehiagok dituzte-eta ia patologia guztiak, 2011tik 2015era, grafikoak erakusten duen bezala). Ondorio hori, gainera, bat dator paziente hauen
|
azken
urteetako zahartzearekin (batez besteko adina 79 urtekoa zen 2011an eta 81 urtekoa 2015ean): pazienteak zaharragoak direnean, patologia gehiago dituzte.
|
|
|
mendeko
|
azken
urteetako teknologiaren bilakaera esponentziala ikusita, adituek iragartzen zuten
|
|
|
Balio gutxiko praktika klinikoak saihesteko,
|
azken
urteetan hainbat ekimen sortu dira, esaterako:
|
|
|
Kutsadura atmosferikoak tiroidean eragiten du,
|
azken
urteotako ikerketak agerian uzten ari direnez. Lan honetan aztertu nahi izan dugu jaioberriaren orpoko odolean neurtutako T4 hormona tiroideo totalean zer eragin ote duten jaio aurretiko 2.5 µm-ko edo gutxiagoko diametroko partikulekiko (PM2.5) zein aireko nitrogeno dioxidoarekiko (NO2) esposizioek.
|
|
|
Orain gutxi arte, zelulen informazio biologikoa DNAtik eratorritako kode genetikoaren barruan zegoela uste zen. Baina,
|
azken
urte hauetan ikertzaileek epitranskriptomikaren arloan jarri dute fokua, RNAren modifikazio kimikoetan; izan ere, aldaketa horiek transkripzio ondorengo prozesu guztietan eragina dutela ikusi da, azkenik proteinen sintesiaren dibertsifikazioan eraginez (25). RNAren modifikazio guztien artean, RNA eukariotoaren metabolismoan eta funtzioan eragina duten batzuk aurkitu dira, besteak beste, N6 metiladenosina (m6A), 5 metilzitosina (m5C), uridinaren (U) isomerizazioa pseudouridinara(?) edo N1 metiladenosina (m1A) (4 irudia), modifikazio hauek batez ere, RNAm eta lncRNA bezalako RNA ez kodetzaileetan agertzen direlarik.
|
|
|
Zentzu horretan, 2003 urtean burututako Giza Genoma proiektuari esker giza genomako proteina kodetzaileen gene kopurua zehaztasun handiz finkatzea lortu zen genoma osoa sekuentziatu ondoren (1). Hala ere,
|
azken
urteetan errendimendu altuko teknologien garapen ikaragarriak (errendimendu altuko DNA eta RNA sekuentziazioak) orain arteko genomaren ikuspegi proteozentrikoa zalantzan jartzea eragin du. Plataforma horiek RNAren transkripzioa modu global batean aztertzea ahalbidetu dute, genomaren% 90 inguru transkribatzen dela frogatuz.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zentro berezi hauek ez dira adibide bakarrak. Maule Lextarre, Donostia, Banka, Gernika Lumo, Bilbo, Baiona edo Getxo bezalako herrietan ere Snoezelen terapiaren berri izan dugu
|
azken
urteotan, terapia honen hedapena aurrera abiatzen ari den seinale.? –
|
|
|
Azterlan honek Snoezelen terapiaren inguruko hainbat ikerketa biltzen ditu. Kontzeptuaren deskribapen zehaztua eta Euskal Herriko udalerrietan
|
azken
urteotan terapia honi eman zaion erabilera terapeutikoaren zein pedagogikoaren azalpen orokorra azaltzen dira. Horrez gain, hainbat gaixotasunen aurrean terapia honek ekar ditzakeen efektu mesedegarrien edo mugen eta gabezien deskribapena jorratuko da ikuspuntu kritiko batetik.
|
|
|
Medikuen eta erizainen arteko botere harremanak emakumezkoen eta gizonezkoen hierarkizazioa sinbolikoki erreproduzitu dezakeela iradoki da (45), erizainek beren profesioagatiko errekonozimendu soziala jasotzea eragotziz. Erizaintzak
|
azken
urteetan autonomia handia irabazi badu ere, bere funtzioak ikusezina izaten jarraitzen du aditu batzuen esanetan (46). Erizainek edozein osasun sistematako plantillaren gehiengoa osatzen dutela kontuan hartuta, eta mina bezalako sintometan esku hartzean genero isuria izan dezaketela aurkitu dela jakinda (46), kalitatezko osasungintzako profesional aktibo bezala duten potentziala gutxiestea akatsa litzake.
|
|
|
Egoera fisikoaren hobekuntzak, dena den, beroaren aklimatazioan laguntzen du (65). Beheko taulan ditugu
|
azken
urteetako Behobia/ San Sebastian 20 km-ko lasterketan egindako artatzeak eta zer eragin izan duen ingurugiroko tenperaturak osasun arreta kopuruan (66).
|
|
|
Gaurko gizartean, haurtzaroa eta nerabezaroa poztasun eta zoriontasun garai moduan identifikatu arren, aldi horretan zenbait gaixotasun agertzea ohikoa izaten da eta haurren zein nerabeen heriotza ere errealitate bat da. Hala ere,
|
azken
urteetan, gaixotasun sendaezinak dituzten haurren eta nerabeen biziraupena luzatzen joan da, eta, ondorioz, zainketa aringarri pediatrikoak geroz eta indar handiagoa hartzen joan dira. Zainketa horietan, beste gauza batzuen artean, komunikazioa funtsezko tresna bilakatzen da.
|
|
|
Aipatzekoa da, medikuntzako aurrerapenek gaixo pediatrikoen heriotza tasaren jaitsiera eragin badute ere, gaixotasun sendaezinak dituzten haurren eta nerabeen biziraupena luzatzea ekarri dutela (6, 7). Horren aurrean, zainketa aringarri pediatrikoak geroz eta paper garrantzitsuagoa hartzen joan dira
|
azken
urteetan (6).
|
|
2020
|
|
|
Azken bost sei urteetan melanoman terapia berritzaile eraginkorrak eta arrakasta tasa handikoak garatu dira. BRAF genearen mutazioa duten pazienteetan,
|
azken
urteotan, zuzendutako terapia molekularra da lehen aukerako tratamendu sistemiko nagusia,' Braftovi' (encorafenib) —BRAF aren inhibitzailea— eta' Mektovi' (binimetinib) —MEK en inhibitzailea— (iBRAF+ iMEK) farmakoak erabiltzen dira. BRAF genearen mutaziorik ez duten gaixoek, ordea, ez dute tratamendu zehatzik.
|
|
|
Hala ere,
|
azken
urteetan argitaratu diren entsegu klinikoek (PRAMI, CvLPRIT, DANAMI PRIMULTI, COMPARE ACUTE) eta bereziki argitaratu berri den COMPLETE entsegu klinikoak birbaskularizazioa osatzea onuragarria eta segurua dela iradokitzen dute, pixkanaka giden gomendioak aldatuz eta gure praktika klinikoan eraginez.
|
|
|
Neuroirudi zein klinikan oinarritutako ebidentzia anitzek babesten dute idorreria edota loaren eta usaimenaren nahasteak, SMak baino zenbait urte lehenago ager litezkeela. SEMak PGaren zati integral gisa hartu eta ezagutzeak gaixotasuna ulertzeko modua aldatu du
|
azken
urteotan, diagnostiko goiztiarrago bat posible eginez. SEM horien hautemate goiztiarrak etorkizunean neuronen galera txikiagoko gaixoak identifikatu, eta, ondorioz, tratamendu eraginkorrago eta pazienteen maneiu egokiagoak gauzatzea ahalbidetuko liguke (8).
|
|
|
Neuroirudi zein klinikan oinarritutako ebidentzia anitzek babesten dute idorreria edota loaren eta usaimenaren nahasteak, SMak baino zenbait urte lehenago ager litezkeela. SEMak PGaren zati integral gisa hartu eta ezagutzeak gaixotasuna ulertzeko modua aldatu du
|
azken
urteotan, diagnostiko goiztiarrago bat posible eginez. SEM horien hautemate goiztiarrak etorkizunean neuronen galera txikiagoko gaixoak identifikatu, eta, ondorioz, tratamendu eraginkorrago eta pazienteen maneiu egokiagoak gauzatzea ahalbidetuko liguke (8).
|
|
|
Azken bost sei urteetan melanoman terapia berritzaile eraginkorrak eta arrakasta tasa handikoak garatu dira. BRAF genearen mutazioa duten pazienteetan,
|
azken
urteotan, zuzendutako terapia molekularra da lehen aukerako tratamendu sistemiko nagusia,' Braftovi' (encorafenib) —BRAF aren inhibitzailea— eta' Mektovi' (binimetinib) —MEK en inhibitzailea— (iBRAF+ iMEK) farmakoak erabiltzen dira. BRAF genearen mutaziorik ez duten gaixoek, ordea, ez dute tratamendu zehatzik.
|
|
|
1990 eta 2008 artean 10.758.036 xiringa kit banatu ziren Euskadin. Urteko kontsumoaren batez bestekoa 370.967 xiringa kitekoa da, baina
|
azken
urteetan kontsumo hori nabarmen murriztu da, eta 2018an 125.593 xiringa kit banatu ziren. 125.593 horietatik,% 71,7 (n= 90.054) farmazietan banatu ziren,% 28,1 (n= 35.233) gobernuz kanpoko erakundeen (GKE) bidez eta% 0,2 (n= 306) espetxeetan.
|
|
|
Alegia,
|
azken
urteotako garapenak ukaezinak diren aldaketa soziologikoak eragin ditu. Urte gutxitan, pantailak eta online aplikazioak jendartearen ingurune natural bilakatu dira, lan, aisialdi eta harremanen oinarri.
|
|
2021
|
|
|
Pazienteen jarraipenak gutxienez bost urtekoa izan luke konplikazioen inguruko emaitza guztiak jaso ahal izateko, baina 2018 arteko datuak jaso direnez,
|
azken
urteetan egindako ebakuntzen jarraipena nabarmen laburragoa izan da.
|
|
|
Bestalde,
|
azken
urteotan frogatu da exosomak, hau da, zelulen arteko komunikazioa ahalbidetzen duten mikrobesikula estrazelularrak, koloneko kartzinomaren gibeleko metastasian inplikatuta daudela. Exosoma horiek KKRaren zelulek jariatuko lituzkete, eta, horrela, endotelioa aktibatzea lortuko litzateke, eta arestian aipatutako fenomenoak gertatzea, hala nola LSECek atxikitzeko molekulen espresioa (22).
|
|
|
Hori dela eta, diagnostikoa eta tratamendua garaiz ezarri behar dira. Azkenaldian, metanol intoxikazio kasuen hazkundea antzeman dugu gure ingurunean(% 50
|
azken
urtean) eta gure ospitalean, gehientsuenetan bezala, ez dago metanola neurtzeko analisi teknikarik eskuragarri.
|
|
|
Baina teknologiaren aurrerapenez gain, medikuntzaren
|
azken
urteetako benetako iraultza aldaketa kulturalak dakar. Gizarteak eta osasun profesionalek ikusi dute humanismoan formatzeko beharra.
|
|
|
GWASen
|
azken
urteotako gorakadari esker, SNPei buruzko datu asko publiko bihurtu dira, ausazkotze mendeldarraren hedapena ahalbidetuta. MR metodoan hainbat aukera dago.
|
|
|
Hori dela eta, osasun beharrak egoera larritu aurretik kudeatzeko esfortzuak egin dituzte hainbat herrialdetan (2124). Ingalaterran esaterako, erizaintzako kasuen kudeaketa indartu dute
|
azken
urteetan ospitaleratze larriak gutxitzeko asmoz (20). Euskadin, bihotzekoak artatzeko Bihotzez sareak miokardioko infartu akutua zuten emakumezkoetan erregistratutako atzerapen denborak eta hilgarritasun tasa gutxiarazi zituela aurkitu da (8).
|
|
|
Urteetan zehar gizonezkoei zuzendutako kontrazepzio metodoen inguruko ikerketak baztertuta egon diren arren, interesaren igoerak ahalegin berriei lekua egin die. Hasieran tratamendu hormonalak aztertu baziren ere,
|
azken
urteotan tratamendu ez hormonalak nagusitu dira ikerketetan. Horien artean, hodideferenteen buxadura itzulgarria eragiten duten polimeroak eta espermatogenesiaren prozesua oztopatzen duten medikamentuez hormonalak (7).
|
|
|
Testosteronaz osaturiko gel horri progesterona gordailu bat gehituz emaitza hobeagoak eskuratu dira
|
azken
urteotan. Oraindik progesteronak espermaren eliminazioan duen papera guztiz deskribaturik ez dagoen arren, lortutako emaitzak direla medio, badirudi klinikoki eskuragarri izateko gertuen dagoen aurkezpena dela.
|
|
2022
|
|
|
Hazteria edo sarna (eskabiosia) azalaren parasitosi kutsakor bat da. EAEn ikusi da kasuek eta agerraldiek gora egin dutela
|
azken
urteotan. Horrekin batera, tratamendu eskabizidekiko erresistentzien gorakada deskribatu da.
|
|
|
HIak energia gutxiegitasuna, erreakzio kaltegarrien ur jauzi metaboliko bat eta zelulen heriotza masiboa eragiten ditu, besteak beste. Hortaz,
|
azken
urteetan, zelulen galera hori konpentsatzeko mekanismoak bai eta zelulen heriotza murriztu dezaketen mekanismoak ere asko ikertu dira, hala nola lan honetan aztertutako 2 arakidonoilglizerola (2 AG). Ikerketen arabera, endokannabinoideek hantura, estres oxidatiboak eragindako kaltea eta glutamatoak eragindako eszitotoxikotasuna murriztu dezakete.
|
|
2023
|
|
|
Garrantzitsua da ohartzea hainbat alderdi politikok jada adierazi dutela kontrol medikoak eta psikiatrikoak trantsizio prozesura itzultzen saiatuko direla. Horrenbestez,
|
azken
urteotako aurrerapen sozial, legegile eta baita medikoak ere txalotzen badira ere, ezinbestekoa da aniztasunaren eta berdintasunaren aldeko ikuspegia garatzen jarraitzea. Alde batetik, osasunlangileen aurreiritziekin amaitzeko, eta bestetik, egoeraren araberako tratamendu egokia jasotzeko, zein sexu osasunari buruzko kalitatezko informazioa eta prebentzio neurriak jasotzeko eskubidea bermatzeko.
|
|
|
Munduko Osasun Erakundearen arabera, bakardade ezhautatua adineko pertsonen osasunean modu negatiboan eragiten duen faktore nagusietako bat da; izan ere, narriadura fisikoa, kognitiboa eta emozionala bizkortzen ditu, tristura eta babesgabetasun egoera batean murgiltzen gaitu, depresioa pairatzeko aukera handitzen du, eta, hauskortasuna handitzen du (osasunarekiko kontrol txikiagoa, tratamendua jarraitzeko zailtasunak, medikuarenganako bisita gehiago, ingresatzeko aukera handiagoa.). Honek, bakardade ez hautatua
|
azken
urteetan, lehen
|
|
|
Hautazkoak ez diren bakardade egoera hauskorrei erantzuteko helburuarekin,
|
azken
urteetan, hainbat izan dira erronka horri erantzuna bilatzen hasi diren Hirugarren Sektoreko entitateak eta erakunde publikoak. Ikuspegi eta eredu ezberdinetatik abiatuta, hainbat programa eta egitasmo jarri dira martxan EAE mailan.
|
|
|
Gaur egun, DSa duen pertsona orok gutxienez bizitzan behin polisomnograma eginda izan lukeela aholkatzen da (54). Zorionez,
|
azken
urteotan ikusi da ezgaitasun intelektuala ez duten pertsonentzat eraginkorra den tresna, CPAP (Continuous positive airway pressure), erabilgarria dela eta tolerantzia ona duela baita DSa duten pertsonengan ere (55). Oraindik ez da, hala ere, frogatu apneen diagnostiko eta tratamendu goiztiarrak errendimendu kognitiboaren hobekuntza eta potentzialki epilepsia izateko arriskua ere gutxitu dezakeela.
|
|
|
Aurkikuntza horiek urte batzuk geroago Roussi eta kideek (30) baieztatu zituzten; izan ere, bularreko minbizia zuten pazienteen artean, umorea beren aurre egiteko estrategiaren oinarri zutenek antsietateeta depresio maila txikiagoak erakutsi zituzten, eta aurreegitea ukapenean oinarritzen zutenek, berriz, handiagoak. Gainera,
|
azken
urteotan frogatu da ezeztapena bezalako aurre egiteko estrategia ez egokitzaileen erabilera bularreko minbizidun pazienteen bizi kalitatearen maila baxuagoekin erlazionatzen dela (31).
|
|
|
Zelula ama enbrionario, zelula ama heldu eta induzituriko zelula amek emaitza onak erakutsi dituzte arlo honetan. Hala ere, lortzeko errazenak izanik eta pazienteen ehun ezberdinetatik lor daitezkeenez, zelula ama helduetan sakondu dira birsorkuntza terapien ikerketak
|
azken
urteetan, batez ere, zelula ama mesenkimal eta hematopoietikoetan.
|
|
|
Horri esker, aldamioak dituzten ezaugarri fisiko kimikoei (malgutasun, zurruntasun edota faktore trofiko desberdinen aurkezpena) aurre egin eta horien barnean bizirauteko kapaz dira zelula amak. Asko dira
|
azken
urteotan aldamio/ zelula ama binomioarekin lan egin duten laborategiak eta etorkizunerako emaitza itxaropentsuak lortu dira. Adibidez, gure taldeak gizakien hortz mamiko zelula amak (hDPSCs, ingelesez) erabili ditu giza zein txerri ehun adiposotik eratorritako apar solidoko materialez sortutako aldamioetan sartzeko eta haien osteozein adipo desberdintzapena aztertzeko (53).
|
|
|
Zelula ametan oinarritutako terapiek hartu duten garrantzia
|
azken
urteotan gizakietan testatzen hasiak diren saiakuntza klinikoen gorakada nabarmenean antzeman daiteke. Horrela, https://clinicaltrials.gov/ webgunean aurki ditzakegu adibideetako batzuk:
|
|
|
Osagaiz 2023 7 bolumena zk. garrantzia ezagututa,
|
azken
urteetan funtzio mitokondriala berrezartzeko terapiak ikertzen ari dira (12).
|
|
|
FDAk (U.S. Food and Drug Administration) PASI75 erantzuna ezarri zuen saiakuntza klinikoetarako eraginkortasun neurri gisa, baina
|
azken
urteetan garatu diren tratamendu biologiko berrien eraginkortasun altua dela eta, PASI90 eta PASI100 erantzunak geroz eta gehiago erabiltzen hasi dira saiakuntza klinikoetan.
|
|
|
Bestalde, kortikoide topikoekin konbinatzen direnean, monoterapian baino eraginkorragoak dira eta horregatik
|
azken
urteetan kortikoide topikoen eta bitaminaren eratorrien konbinazioak merkaturatu dira. Erretinoideak
|
|
|
Esan bezala, gaur egun psoriasia gaixotasun sendaezina da eta tratamendua sintomak eta zeinuak arintzean datza. Hala ere,
|
azken
urteotan sendagai ugari agertu dira, terapia biologikoen alorrean batik bat, eta aurrerapen handia ekarri dute psoriasiaren terapeutikan, oso sendagai eraginkorrak baitira.
|
|
|
Minbizidun pazienteen ingurune hurbilak asetzen ez dituen premiei erantzuteko, berdinen arteko gizarte laguntzako programak sortu dira
|
azken
urteotan. Luzetarako saiakuntza kliniko batean kokatzen den ikerketa honen helburua izan da aztertzea zer eragin duen berdinen arteko gizartelaguntzako esku hartze batek estresari aurre egiteko estrategia ezberdinetan, Gipuzkoako Onkologikoa Fundazioan bularreko minbiziaz diagnostikatutako emakumeen artean eta bularreko minbizia gainditutako boluntarioek trukatutako laguntza oinarri hartuta.
|
|
|
Zelula ama enbrionario, zelula ama heldu eta induzituriko zelula amek emaitza onak erakutsi dituzte arlo honetan. Hala ere, lortzeko errazenak izanik eta pazienteen ehun ezberdinetatik lor daitezkeenez, zelula ama helduetan sakondu dira birsorkuntza terapien ikerketak
|
azken
urteetan, batez ere, zelula ama mesenkimal eta hematopoietikoetan.
|
|
|
Horri esker, aldamioak dituzten ezaugarri fisiko kimikoei (malgutasun, zurruntasun edota faktore trofiko desberdinen aurkezpena) aurre egin eta horien barnean bizirauteko kapaz dira zelula amak. Asko dira
|
azken
urteotan aldamio/ zelula ama binomioarekin lan egin duten laborategiak eta etorkizunerako emaitza itxaropentsuak lortu dira. Adibidez, gure taldeak gizakien hortz mamiko zelula amak (hDPSCs, ingelesez) erabili ditu giza zein txerri ehun adiposotik eratorritako apar solidoko materialez sortutako aldamioetan sartzeko eta haien osteozein adipo desberdintzapena aztertzeko (53).
|
|
|
Zelula ametan oinarritutako terapiek hartu duten garrantzia
|
azken
urteotan gizakietan testatzen hasiak diren saiakuntza klinikoen gorakada nabarmenean antzeman daiteke. Horrela, https://clinicaltrials.gov/ webgunean aurki ditzakegu adibideetako batzuk:
|
|
|
Gaur egun, DSa duen pertsona orok gutxienez bizitzan behin polisomnograma eginda izan lukeela aholkatzen da (54). Zorionez,
|
azken
urteotan ikusi da ezgaitasun intelektuala ez duten pertsonentzat eraginkorra den tresna, CPAP (Continuous positive airway pressure), erabilgarria dela eta tolerantzia ona duela baita DSa duten pertsonengan ere (55). Oraindik ez da, hala ere, frogatu apneen diagnostiko eta tratamendu goiztiarrak errendimendu kognitiboaren hobekuntza eta potentzialki epilepsia izateko arriskua ere gutxitu dezakeela.
|
|
|
Aurkikuntza horiek urte batzuk geroago Roussi eta kideek (30) baieztatu zituzten; izan ere, bularreko minbizia zuten pazienteen artean, umorea beren aurre egiteko estrategiaren oinarri zutenek antsietateeta depresio maila txikiagoak erakutsi zituzten, eta aurreegitea ukapenean oinarritzen zutenek, berriz, handiagoak. Gainera,
|
azken
urteotan frogatu da ezeztapena bezalako aurre egiteko estrategia ez egokitzaileen erabilera bularreko minbizidun pazienteen bizi kalitatearen maila baxuagoekin erlazionatzen dela (31).
|
|
|
Minbizidun pazienteen ingurune hurbilak asetzen ez dituen premiei erantzuteko, berdinen arteko gizarte laguntzako programak sortu dira
|
azken
urteotan. Luzetarako saiakuntza kliniko batean kokatzen den ikerketa honen helburua izan da aztertzea zer eragin duen berdinen arteko gizartelaguntzako esku hartze batek estresari aurre egiteko estrategia ezberdinetan, Gipuzkoako Onkologikoa Fundazioan bularreko minbiziaz diagnostikatutako emakumeen artean eta bularreko minbizia gainditutako boluntarioek trukatutako laguntza oinarri hartuta.
|
|
|
Iraupen luzeko kirol erronkak ez dira sortu berriak baina
|
azken
urteetan izan duten gorakada nabarmena da. Halako ahaleginek sortarazten dituzten aldaketa fisiologikoak aztertzea erakargarria da osasun zientzien arlotik.
|
|
|
Iraupen luzeko kirol erronkak ez dira sortu berriak baina
|
azken
urteetan izan duten gorakada nabarmena da. Halako ahaleginek sortarazten dituzten aldaketa fisiologikoak aztertzea erakargarria da osasun zientzien arlotik.
|