2008
|
|
Testu, alternatiboak? asmatzen ibili ardurazko zer edo zer
|
adierazi
nahi dugunean edo jende askorengana heldu, baina aurretik, benetan behar denean, nekerik hartu ez!
|
|
Definizioa: ahal denik eta zehatzen, hitzak zer
|
adierazi
nahi duen.
|
|
Gaur egungo gazte askok euskaraz, eta oso euskara onean, gainera? egin ohi ditu eskolako zereginak, baina erosoago eta lasaiago ari dira erdaraz lagunarteko giroan, adar soinuan dihardutenean, edo barreneko sentimenak
|
adierazi
nahi dituztenean.
|
|
Ezer baino lehen, argibide bat. «Esatari» diodanean, hedabidearen onespenarekin eta hedabidearen izenean pantailan mintzatzen diren esatariak, aurkezleak, kazetariak eta aktoreak
|
adierazi
nahi ditut. Esatari ez denari «ikusle» esango diot.
|
|
Heg.> ikurraren esanahia bestelakoa da, eta bitarikoa. Batzuetan, Heg.> ikurraren bidez
|
adierazi
nahi dugu, delako hitza berria dela eta gaztelaniaz ez dakitenentzat ezin ulertuzkoa, aleazio, > esaterako?; horrelako hitz askok bikotea osatzen dute Ipar.> marka daramaten hitzekin. Heg.> ikurra duen alfonbra k Ipar.> duen tapiz ekin adibidez?. Kasu hauetan Euskaltzaindia ez da gauza izan euskaldun guztiok batu gaitzakeen forma bakar bat eskaintzeko, eta, oraingoz, horrelako bikoteekin etsi behar izan du.
|
|
Eta nik esan egin nahi ditut horietako batzuk. Ez gipuzkoarren izenean, ni ez bainator inoren ordezkari; baizik beste ikuspegitxo bat azaldu nahirik eta, beharbada, segu ruenik, zuek lehendik ere badakizkizuen ohar batzuk edo jakingarri batzuk
|
adierazi
nahirik.
|
|
Ez genuke ahantzi behar eus karaz bizi nahi duen gizartea ezin dela Euskaltzaindiak halako kontzeptuak euskaraz nola behar duen noiz erabakiko zain egon, gizarteko premiak akademia batek eraba kiak har ditzakeen baino lasterrago aldatzen eta berritzen direlako. Hori esanik, ez dugu
|
adierazi
nahi sortu eta zabaldu diren hitzak besterik gabe onartu behar direnik, errealitatea hor dagoela eta merezi duen heinean aintzat hartzekoa dela baizik. Eta, horretarako, azken urteotako testugintzaren corpus informatizatuaren premia begi bistakoa da.
|
|
Esango nuke garai berri baten hasieran gaudela, eta hori
|
adierazi
nahi da hi tzal di honen izenburuan. Euskarazko terminologia lanari nolabaiteko babes ofiziala eman nahi diola adierazi dio UZEIri Jaurlaritzako Hizkuntza Politikak.
|
|
Modu berean «horreki> utzi > ko> dut> doaien> libre> bazkoa egunkara»> (JMESB, 50) > dioenean, horrekin utzi ko dut joan dadin libre pazko egunean?
|
adierazi
nahi du.
|
|
EGLU 1 en ere (200 orr.) liburuaren> rdia> eta liburuen> rdiak> bereizten dira. . Bigarren adibide honetan, liburu multzo batetik, multzo honen erdia edo irakurri duela
|
adierazi
nahi da. (?) Hala ere,, liburu erdiak irakurri zituen?
|
|
(?) Hala ere,, liburu erdiak irakurri zituen? baldin badiogu, beste zerbait
|
adierazi
nahi dela dirudi: libu ruak erdizka irakurri zituela, liburu bakoitzaren erdiraino baizik ez zela iri tsi?.
|
|
– Malet.> Antza denez, jale> edota ahula> den pertsonaren etxea
|
adierazi
nahiko luke oikonimo honek: Maletenea> (Lesaka).
|
|
Garbi izan bedi: nehola ere ez dugu
|
adierazi
nahi Echeparek inspirazio iturri zuzen bat aurkitu zuela guziz bestelako bizia izan zuen eta bestelako
|
|
10 Eta noski, no> me> mata> nadie> esanez gero, gramatika aldetik ondo legokeen arren, Ziklopeak benetan
|
adierazi
nahi zuenaren kontrakoa esango luke, eta berben arteko jokoa ezereztu. Oso antzeko hitz jokoaz baliatzen da ari da Euskal Herriko argitaldari ezagun bat ere, bere liburu dendetara erosten joatera gomendatzen duelarik, Elkar ezagutzen dugula ko esaldia eranstean.
|
|
horrekin, ez ote dio Euzkadiko erredakzioak (eta bereziki. Kizkitzak?) Jemeini sutilki
|
adierazi
nahi «ba al zara gero EuskalEsnaleko kidea haren erabaki baten kontura eztabaida sortu guran ibiltzeko?» Agian gaininterpretatu egin dut erredakzioko oharra, baina ez da ahaztekoa sabindar hertsienek hala nola Bilboko jeltzale gazteek, ez ziotela sinpatia handirik EuskalEsnaleari, eta beraz baliteke. Kizkitzak?, hizkera ezti batean mozorrotuta idatzi arren, zirkunstantzia hori gogora ekarri n...
|
|
205 Azkueren hiztegiaren arabera euskalzale ren gaztelaniazko ordaina vascófilo da. Beraz uler daiteke Azkuek gaztelaniaz vascófilo esatean euskaltzale
|
adierazi
nahi zuela.
|
|
Hasierako Arana eta Azkue ez ziren, egia esan, beren idatziek
|
adierazi
nahi duten bezain ezberdin: hizkuntz aldetik, bederen, Azkueren proposamenak aditz mailan, arras ongi elkartzen ziren Aranak helburutzat zeukan bizkaiera garbiarekin.
|
|
Beraz egungo euskaldunek hein batez bisigotuen odol tanta eta ohitura zantzu batzuk gordeko lituzkete, ez, jakina, funtsezkoena denik (euskara, erlijioa, odol gehiena), baina bai zertxobait. Eta pentsa liteke, Azkuek bisigotu esatean germaniar
|
adierazi
nahi zuela, ez hispaniar, artikulu hau alemanei zuzentzen baitzien, eta beraz logikoa dirudi irakurlego horri keinu germanistak eskaintzea. Izatez garaian oso tesi ohikoa zen europar herrialdeen kemena germaniar ekarpenagatik azaltzea (frankoena Frantzian, normandoena Ingalaterran, bisigotuena Espainian, etab.). Beraz bisigotuen eragintxo bat aitortzean (ziurrenik europar germaniar ekarpen gisa ulertuz, baina agian parte batez baita hispaniar ekarpen gisa ere) mito isolazionista gainditzen zen, eta euskaldunon artean dena ez zela «odol garbia» adierazten.
|
|
Taulako geziak zera
|
adierazi
nahi du, umeek etapetan eta adinean gora egin ahala orduan eta trinkotasun handiagoz aukera gehiago izango dutela aldaera jasoa lantzeko, batez ere eremu kurrikularrean ikastolak erabakitako neurrian eta ereduen bitartez.
|
2010
|
|
Badirudi Agirreren ahalegin bat dela urte guztiko jai eta ospakizunetarako propio eta egoki den sermoia idaztea. Halako zerbait
|
adierazi
nahiko luke editoreen oharrak, ezen, jai batzuetarako sermoirik ez dagoela erreparaturik, eta hutsuneaz oharturik, zera ezarri zuten liburukiaren aurreneko orrian:
|
|
Baina mikro-egituraz eta makro-egituraz gain, van Dijkek testuaren beste egitura maila bat proposatzen du, super egitura> deritzana. Super egitura esatean zera
|
adierazi
nahi da: testuaren antolamendu> globala> (ohar makro-egiturak testuaren esanahi> globalari> erreparatzen diola) eta hura kokatzeko testuinguru kognitibo egoki baten burutzea.
|
|
Sermoien azterketa ilokutiboari ekiteko aurre egin diegu pragmatika mota horren arazo biri: batetik, esanahiaren eraikitzearen auziari, hau da, zein harreman dagoen esandakoarekin esan denaren, eta horrek
|
adierazi
nahi duenaren artean. Jakin baitakigu hiztunak ez duela bere komunikazio asmoa modu esplizitu eta literalean kodetzen beti.
|
|
Non E1?. E2 rako transformazioa egintza den, eta bertan testuinguru> aldaketa> bat gertatu den. Baina zer
|
adierazi
nahi da nozio horrekin. Kasu honetan testuingurua konpromiso multzo gisa deskribatu ahal da, hots, partaide bakoitzak dituen konpromiso multzo gisara.
|
|
Esker beroenak lagundu gaituzten ondoko hauei
|
adierazi
nahi dizkiegu: Andres Urrutia euskaltzainburuari, Jakes Bortayrou Iparraldeko AEKko koordinatzaileari, Iñaki Kareaga Euskaltzaindiko informatika arduradunari.
|
2012
|
|
Tradizioa osatzen duen kateaketa edo ehun hori, Derridaren ustez, testuen arteko etengabeko transformazio edota itzulpen prozesua besterik ez da, non testu bakoitzak, aurreko testuarekiko arrastoak gordez baina aldi berean diferentziak sortuz, testu hori eraldatzen eta berritzen duen. Antzeko zerbait
|
adierazi
nahi izan zuen Sarrionandiak berak ere Izuen gordelekuetan barrena poema liburuaren hitzaurrean esandako harekin(?[...] literatura oro literaturaren literatura da, hots, literatura berari buruzkoa, eta poema orok aurreko poemagintzan du erroa, eta nirea ere erreferentzia literarioz beterik dago?, Sarrionandia 1981: 6), edota Hitzen ondoezan idatzitako harekin(. Liburuek unibertsoa errepikatu egiten dute eta, aldiberean, emendatu.
|
|
Eta orain, hitzaren polisemia profitatuaz, Marginalia izendatu nahi dudan liburu bat diat esku artean. Gure hizkuntzaren marginalitatea, estatuarekiko gure marginalitatea, gure bizitzaren herbeste marginalitatea eta beste
|
adierazi
nahi diat tituluan (Sarrionandia 1989: 122).
|
|
Beraz, poemaren zein alderdi azpimarratu edo
|
adierazi
nahi den, horren arabera emango dio itzultzaileak izenburu bat ala bestea. Txikikeria badirudi ere, izenburuan bertan ikus daiteke askotan itzultzailearen interpretazio eta esku hartzea, izenburu desberdinak zentzu desberdina eman baitiezaioke poema berberari.
|
|
Baina beti esan dugun horren aurkakoa ote da zinez edo benetan ironiaz
|
adierazi
nahi izan duguna. Eta zeren aurkakoa?
|
|
halako Luzifer airetxo bat erantsi diote, edo Prometheu airea, Greziatik aldegin nahi ez badugu. . Ulysseren ibilerek?
|
adierazi
nahi digute ia irudi bakoitzean, erakusten digutena hauxe da:
|
|
Errealitatea benetan ezagutzen ez duelako itxura egiten edo antzezten du (Clark eta Gerrig 1984). Norentzakoa antzezpen horren atzean dagoenaz jabetzean, hau da, esatariak benetan esan nahi izan duenaz jabetzean, ohartzen da esatariak
|
adierazi
nahi izan duen jarrera negatiboaz.
|
|
–ez daitezen neka, astiro astiro aurreratzen dira, jira-bira polit bat eginda noiz etzango?. Bestelako testuinguru batean, apika, ez litzateke ironikoa izango; hau da, esatariak hitzez hitz esan duen hori
|
adierazi
nahiko luke, baina ez gerrateko bataila bat deskribatzen ari denean. Testuinguru honetan, gaizki antzeztu dutela aditzera eman nahi du.
|
|
Eta diodana oso osorik eta ahoa betean esaten dut. Ez dago, Jaunari eskerrak, beste zenbaitetan bezala zehar esanetan eta itzulinguruka ibili beharrik aitortu nahi ez dena nolazpait
|
adierazi
nahian. (LIB II:
|
|
Guztiek, ordea, helburu bera dute: baieztapen zorrotzak edo behintzat norentzakoari zorrotzegiak gerta dakizkiokeenak egin ordez, esatariak bere baieztapen eta iritziak leunduko ditu eta norentzakoarengana helarazi nahi duen iritzia edo ondorioa, bere usteen araberakoa dela
|
adierazi
nahi dio. Horrela, esatariak emandako argudio ondorioei indarra kenduz, esatariak bere irudia babestea ere lortuko du.
|
|
adigai horretan, emakumeak? ere sartzen direla
|
adierazi
nahi du. Horrek, egungo irakurleari behintzat,, matxismo?,, feminismo?
|
|
ingurumaria (edo leku denborazko egoera), ekoizpen baldintzak, komunikazio zirkunstantziak, kontestua, kotestua, etab. dira horietako batzuk; eta baliokidetzat jo izan diren terminoek barne hartzen dituzten gertakariak autoreen arabera aldatzen dira. Komeni zaigu, bada, testuinguru hitza darabilgunean zer
|
adierazi
nahi dugun zehaztea, ulerkera horren barrenean definitzen baitugu enuntziatu parentetikoa testuinguruan kokatzeko baliabidea bezala.
|
|
Esatariak, ordea, argudiatzearen norabidea erabat aldatuko du, kontrako argudio indartsu bat adieraziz. Eta digresioak ere hain zuzen horixe
|
adierazi
nahi du, bizitzan (gustuko ez izan arren ere) beti daudela, bainak? (, baina?
|
|
Adibide jakin honetan, esatariak
|
adierazi
nahi digu hizkuntza bat ikasteko ez dela aski gogoa, astia eta ikasteko zaletasuna, gramatikaren laguntza ere ezinbestekoa dela, bestela Vladivostoken ikasleei gertaturikoa gertatuko zaiela; hau da, ez direla hizkuntza hori ikasteko gauza izango.
|
|
– Ulysseren ibilerek?
|
adierazi
nahi digute ia irudi bakoitzean, erakusten digutena hauxe da: jakinko etsaiei, Izadiaren indar itsuei alegia, gogor egitean dago gizonaren handitasuna.
|
|
– Ulysseren ibilerek?
|
adierazi
nahi digute ia irudi bakoitzean, erakusten digutena hauxe da: jakinko etsaiei, Izadiaren indar itsuei alegia, gogor egitean dago gizonaren handitasuna.
|
|
Norentzakoa147 edo alokutorioa diogunean, esatariak mezua igortzean gogoan duen gizabanakoa
|
adierazi
nahi dugu, norentzat egiten duen bere mezua, alegia. Esatariak berariaz hautatzen du, buruan duen norentzako hipotetikoa da, izan ere.
|
|
Kafka, Proust, Joyce... bezalako idazleak gai eta teknika aldetik berrikuntzak dakartzan literatura unibertsalaren adierazgarri edo zutabe nagusien erreferentzia izaki, Mitxelenak
|
adierazi
nahi digu irakurle mota hau ez dela berrikuntzen zalea.
|
|
Corpusaren analisi enpirikoarekin hasi aurretik, zehatz dezagun, bada, tesi honetan enuntziatu parentetikoa diogunean zer
|
adierazi
nahi dugun; hau da, zein den darabilgun enuntziatu parentetikoen definizio zehatza eta zein diren definiziorako kontuan izan ditugun muga irizpideak.
|
|
Adibidea luzea da, baina aski argigarria
|
adierazi
nahi duguna adierazteko. Sail honetan, bada, akatsak, hitzen forma desegokiak, bibliografiazko erreferentziak, etab. sartuko ditugu; azken batean, metahizkuntzazko oharrak.
|
|
Guk, artxikonektagailu? deizioa ematen diogunean, Fuentesekin (2000) bat eginda, juntagailu eta lokailu izateaz gain, enuntziatu parentetikoetan behintzat, beste maila bateko informazioa gehitzeko ere gai dela
|
adierazi
nahi dugu. Larringanek (1995: 78) ere aipatzen du etari, artxikonektari?
|
|
Finkapenezko harremana diogunean, ordea, ez gara sail irekiaz arituko. E2 enuntziatuak E1eko elementuren edo osagairen bat zehazten edo finkatzen duela diogunean, azaldutako elementuaren sail osoa estaltzen duela
|
adierazi
nahiko dugu, eta ez sail horretatik adibideren bat edo beste aipatu, edo esatariari nabarmenenak gertatzen zaizkionak.
|
|
Izen honetaz
|
adierazi
nahi duguna da esatariak mezua igortzean gogoan duen gizabanakoa; norentzat egiten duen bere mezua, alegia. Honekin txandakatzen ditu esatariak bere zereginak.
|
|
Bere eskuko izate honek adierazten digu gai direla enuntziatua beren bakarrean osatzeko ere, eta enuntziatu parentetikoez dihardugunean horixe da, hain zuzen ere,
|
adierazi
nahi duguna. Beren bakarrean enuntziatua osatzen duen egituraz dihardugu, gero enuntziatu hau beste enuntziatu baten barrenean tartekatzen bada ere.
|
|
68 Ko erreferentziak, Fuentesi (1989) jarraituz,
|
adierazi
nahi du errealitate berari egiten diotela erreferentzia; hau da, egiturako bi osagaiak objektu bera izendatzen dutela. Ez du esan nahi, bada, esanahi bera dutenik.
|
2013
|
|
alemanen hegazkinak «arranoak» ziren bezala, frantsesenak «xoriak» ziren. Halaber, arranoak «bildotsak» harrapatzea, harrapariak biktima errugabe ahulak hiltzea zela
|
adierazi
nahi zuen.
|
|
Baina seinale aitortu bat, Frantziako agintariek legez onartu zutenez geroz. Are gehiago, soldaduak permisionetik gogotik itzultzen zirela ere
|
adierazi
nahi zuen Saint Pierrek, erranez ez zela egia permisionez joandako soldadu gehienak mendiz bestaldera pasatzen zirela, hala nola desertore egiten zirela. Permisionez joan ziren guztiak xingar eta piperrekin itzultzen zirela gehitu zuen, tonu baikor batekin, eta berentzat ere atxikitzeko eskatuz.
|
|
Baikortasunez idazten zuen Jean Saint Pierrek ere, janariaz ari zenean. Oro har, ongi jaten zutela
|
adierazi
nahi izaten zuen, besteak beste alemanen tratuarekiko konparaketen bidez. Batean azaldu zuen alemanek bazekitela haiek ongi jaten zutela eta janari onaren trukean, zigarroak eskaini zituztela. Beste batean, alemanen etengabeko tiroen azalpena eman zuen, hala nola haien janariaz «jelos» zirela.
|
2015
|
|
Testuen sarreretan erabilitako. Jatorrizko iturria? espresioarekin testuaren lehenengo agerpen idatzia edo lehenengo edizio inprimatua
|
adierazi
nahi da; lehenengo hori galdu edo falta denean, testua jasoz guregana iritsi den dokumentu edo bertsiorik zaharrena. Jatorrizko iturri horiek, faksimileen edo ikertzaile espezializatuek landutako edizio kritiko fidagarrien bidez eskuratu eta erabili dira.
|
|
Testuen sarreretan erabilitako. Bertsioaren oinarria? formularekin, delako testuaren forma linguistikoa, egokitzea eta oin oharrak taxutzeko erabili den bertsio lagungarria
|
adierazi
nahi da. Ez bakarra, ez erabatekoa, baina bai nagusia.
|
|
Horrela bada, objektuak, onenak? izateak
|
adierazi
nahi du objektu horiek, antologia
|
2016
|
|
Hau da kezka nagusia. Baina pragmatikoz betea dugu Larzabal, eta frantses teatroak arrakastarik ez duela
|
adierazi
nahi duelarik, euskal teatroak dirua ere eman lezakeela dio:
|
|
Erran nahi baita sailkapenek askoz eta zehaztasun gehiago behar dituztela. Argi
|
adierazi
nahi dugu hemen dagoela aurkezpen sinple bat, Larzabalen antzerkien aurkezpen orokor bat, bereziki zer gairen inguruan lan egiten zuen erakusteko, horren berri emateko gisan. Horrela, hemen aurkezten ditugu hiru adar nagusi, dramak, tragediak eta komediak.
|
|
Aitzindari, herriko bozen kritika bat idatzi du hemen, gai oso garaikidea agertzen zaigu gaur ere, elkarrizketak gaia oso seriosa balin bada ere ongi eramanak dira. Hain zuzen, gaia seriosa baita Larzabalek
|
adierazi
nahi du aitzin solasean hori dela bidea, baina bide horretan arrisku franko daudela. Gogoeta batera eraman nahi du publikoa.
|
2017
|
|
hots, euskal dunen mintzaira maila hobekitzeko tresnak. Azken urte hauetan Euskaltzaindiak EGA tituluaren ardura ez du gehiago bere gain, baina euskarazko alfabetatzearen edo eskolatzearen bitartez lortzen diren emaitzak aztertzeko interesa baduela
|
adierazi
nahi du, ondorioz ikasleendako nola formatzaileendako zein bide ikusgai, erakargarri eta irakaspen probetxugarriko hartu behar litezkeen ondoko urteetan.
|
|
Hizkuntza baten ofizialtasuna ez da tabu bat izan behar, ez eta bandera, ez eta ere okaztatzaile. Hizkuntza> ofiziala> diogunean, euskara komunikatzeko bide normal gisa botere publikoek onartu behar dutela
|
adierazi
nahi dugu, izan dadin erakundeen artean ala erakundeen eta pertsona pribatuen artean, behar den baliozkotasun eta efektu juridiko osoz. Ez gutiago, ez haboro.
|
|
Euskaltzaindiak eskatzen du kontuan harturik izatea HELEPen eta Garapen Kontseiluan hizkuntza kalitateari buruzko erreferentziako erakundea den aldetik. Eskaera horrela
|
adierazi
nahi genuke: «Euskaltzaindia da hizkuntza kalitateari eta arauei buruzko aholku emaile ofiziala eta botere publikoek Euskaltzaindiari eskatuko dizkiote behar diren txostenak eta erabakiak.
|
2019
|
|
Euskaldunok euskaraz dugun egunkari bakarra epaile aginduz itxi izanak eta horren inguruan atxiloturiko pertsonak aspaldidanik euskara eta euskal kulturaren alde lan handia egindakoak izateak, horietako bat, Joan Mari Torrealdai euskaltzain urgazlea izanik, harriduraz bete du Euskaltzaindia, eta gertakari hauengatik bere kezka larria
|
adierazi
nahi du. orobat, Martin Ugalde jaun euskaltzain ohorezkoaren egoeragatik.
|
2020
|
|
327 Basa Sagarre Ezterenzubiko auzoa da. Han jaio zen Eñaut Etxamendi, Menddiburua etxean. ikasketaduna, klase ertaina bilakatuko den maila sozial berriko euskal kide, publikoki hitz egiteko pulpiturik ez eta publikoki pentsakizunak eta saminak
|
adierazi
nahi... zatidura asko dira jende bakarraren baitan kabitzeko. Etxamendik azpiratuen aldea hartzen du eta bere idazkeran nabari da bizitakoaren kontatzeko nahikeria.
|
|
(Kritika Literarioa Saila): 367
|
adierazi
nahi dugu. Etxamendiren traiektoria literarioaren bere berezkotasunak irauten du 1964an hasi eta bere karrera osoan.
|
2021
|
|
1 Nire esker ona
|
adierazi
nahi diet Jose Antonio Mujika Alustiza eta Patxi Salaberri Zaratiegi irakasleei lan honi egindako ohar eta ekarpenengatik. zabalkunde handiko aldizkari eta liburuetan karrikaratzen dituzte. Merezi du, horrenbestez, defendatzen duten teoriak egiantzik baduen berresten edo ezesten ahalegintzea.
|
|
18). Autore horien ikuspuntutik, hiztunak uste duenean aurretik adierazitakoa ez datorrela guztiz bat
|
adierazi
nahi denarekin, lehengo ideia horretara itzultzen da, baina hura bestelako hitz batzuekin adieraziz; hots, ideia birformulatuz.
|
|
(Axular);[...] nahi lukete bera ikusi eta berarekin ahoz aho hitz egin, egia berari esateko, zeren zergatik hiltzen ditu haur gaixoak? (Villasante);[...] asko
|
adierazi
nahi du, gure ustez, egunkariaren hutsuneak, Leturia idazteko tankeran ez zegoela esan nahi badu noski, zeren, nork idazten du? (Txillardegi).
|
|
Zernahi gisaz, honek ez du
|
adierazi
nahi behintzat eta bederen berdin berdinak direnik. Bi diskurtso markatzaile horiek alor semantiko diferenteak dituzte, eremu handi eta zabal batean (handienean) bat egiten duten arren:
|
|
42.19.6k Behintzat diskurtso markatzaileak baditu beste bi erabilera aipagarri: harridurazko zenbait perpausetan ageri zaigunean, eta lehenik edo horrelako zerbait
|
adierazi
nahi duenean. Jakina, DM hau perpaus arrunt guztietan aurkituko dugu (adierazpen perpausetan, baldintzazkoetan, aginte perpausetan eta abar).
|
|
Hitz batean: ...balio du beste lauak ageri diren tokian jartzeko (‘bederen’, ‘behinik behin’, ‘gutxienez’ eta ‘segurik’); behintzat DMa, harridura berezi hori adierazten duenean, ‘segurki’, ‘noski’, ‘jakina’ eta halakoez ordezka daiteke, euskalkien arabera; behintzat DMak beste esanahi bat ere biltzen du, ‘hasteko’ edo halako zerbait
|
adierazi
nahiko lukeena: literaturan ‘behin bederen’ eta ‘behinik behin’ ere ageri dira esanahi berarekin inoiz.
|
|
Euskaraz ez daki ongi, baina gaztaroan entzunari esker agian, moldatzeko gai da, trakeski bederen. Hor ezin da behintzat esan,
|
adierazi
nahi dena ‘bada ere’ edo antzeko zerbait izango bailitzateke. Bada, badere diskurtso markatzailea hortik dator, hain zuzen:
|
|
42.20.1a Sail honetan biltzen diren diskurtso markatzaileak hautakariak deitu ditugu, hiztunak hautaketa bat
|
adierazi
nahi duenean erabiltzen baititu. Jakina, hautaketa hori egiteko erabiltzen diren partikularik ezagunenak edo eta ala dira, baina horiek ez dira diskurtso markatzaileak, juntagailuak baizik, nahiz sarritan, beste juntagailuekin gertatzen den moduan, DM bezala ere ageriko zaizkigun.
|
|
Mugatzaile bizidunekin ikusten da bi mugakizunen arteko alderik handiena: arotz edo artzain lanbidea adierazten duten izenak dira, ez dute gizon izenaren beharrik (ez bada, behintzat,
|
adierazi
nahi arotz hori edo artzain hori gizonezkoak direla, eta orduan atribuzio egiturako elkartua izango litzateke, § 7.1.3c). Artzain mutil edo arotz mutil elkartuek, ostera, ‘laguntzailea’, ‘ofizioa ikasten ari dena’, adierazten dute.
|
|
Adibidez, Volvo izen berezia da, dakigun gisan, konpainia baten izena, baina Volvo bat erosi dute etxean esaten badugu, izen berezi horri determinatzaile bat erantsi diogu: ‘Volvo markako auto bat’
|
adierazi
nahian erabiltzen da. Eta prozesu bera gertatzen da beste izen berezi batzuekin ere:
|
|
Baina gauza bera gertatzen da errege (literatura klasikoan bederen, nahiz artikuludun adibideak ere ez diren falta), amabitxi, aita, aitatxo, ama, amatxo, osaba eta abarrekin. Munduan errege, aitatxo eta amabitxi asko dago, eta alde horretatik izen arruntak dira; baina erreferentzia bakarra eta zuzena
|
adierazi
nahian erabiltzen direnean, determinatzailerik gabe erabiltzen ditugu: amabitxi Begoña.
|
|
Hilabetea eta eguna bakarrik
|
adierazi
nahi denean, ostera, bi aukera ditugula esan ohi da: urtarrilaren 20a edo urtarrilak 20 Gehiago zehaztu litzateke, ordea, ez baitira beti biak aukeran izaten.
|
|
Hilaren 20an eta 27an; Otsailaren 24tik 27 (a) arte; Datorren otsailaren 14an. Honek guztiak testuan zehar urtea, hilabetea eta eguna
|
adierazi
nahi denerako ere balio du, jakina. Goian aipatu ditugun aukeretatik forma bakarra geratzen zaigu orduan:
|
|
Liburu erdia irakurri zuen/ Liburuaren erdia irakurri zuen. Bietan liburu baten erdia irakurri dela
|
adierazi
nahi da. Ez, ordea, hurrengo kasu honetan:
|
|
Liburuen erdiak irakurri zituen. Adibide horretan, liburu multzo batetik, multzo honen erdia edo irakurri duela
|
adierazi
nahi da. Ideia hau beste modu batzuetara ere eman daiteke:
|
|
Hala ere, liburu erdiak irakurri zituen baldin badiogu, beste zerbait
|
adierazi
nahi dela dirudi: liburuak erdizka irakurri zituela, liburu bakoitzaren erdiraino baizik ez zela iritsi.
|
|
Bikun hitzak ‘bi aldiz zerbait’
|
adierazi
nahi du, bikoitza den zerbait alegia: Bihurtzen diet beren gaiztakeria eta bekatuen sari bikuna (Duvoisin); Ezker aldeko miradore bikunean inor ez begira; ezta Xotera anderea ere, hainbestetan hantxe, kuxkuxero, ikus-min (Txillardegi); Irristatzeko pistaren aldetik kezkarik gabeko barre bat iritsi zen leiho bikunetik zehar (Morales); Baina bide bikun horretan, gora eta behera, purutasuna erdiesten da (Juan Garzia).
|
|
etxearen aurrean. Aldiz, toki edo denbora bati dagokion delako erlazioa
|
adierazi
nahi bada, ko maizago: etxeko giltzak; arratsaldeko autobusa.
|
|
Hola sortu da berrehun ere (ber ehun). Beste batzuetan ‘bakarrik, laguntza gabe’
|
adierazi
nahi du: Eta Jainko bat ber haur, gizonei zaie honelako manifestatzen eta erakusten (Leizarraga).
|
|
Aditzak berez intrantsitiboak direnekin esana dugun bezala, ez dago lekurik elkar objektu gisa erabiltzeko. Baina aditza trantsitiboa bada, erreprozitatea
|
adierazi
nahi bada, bistan da elkar ez baliatu behar dugula: Guk elkar jo genuen; Zuek elkar gorrotatzen duzue.
|
|
– ‘norbait izan’
|
adierazi
nahi duela: Barneko jantzia zeinek garbiturik ez duela (Agirre); Prezio horretan bada zeinek erosia (Uztapide) eta abar;
|
|
21.9.3d Zenbaitetan, ko erabiltzen dugu, nolabait ‘helburua’ edo
|
adierazi
nahi denean: Filosofiako irakaslea vs* filosofiaren irakaslea; baina Arte ederretako museoa vs arte ederren museoa; Arte garaikidearen historia vs* arte garaikideko historia.
|
|
Bi egitura horietan Miren izen sintagma itxura berarekin ageri zaigu, bi funtzio sintaktiko desberdin baditu ere. Edozein euskaldunek berehala bereiziko lituzkeen umea dator/ umea dakar eta horien gisako bikoteetan, argi ikusten da hemen
|
adierazi
nahi dena. Bestetik, Miren etorri da eta Mirenek egin du perpausak erkatuz gero, berehala konturatzen gara bietan subjektua izanik ere, marka morfologiko desberdinak hartzen dituela perpaus batean eta bestean (Miren – Mirenek).
|
|
Adiera batzuetan egon erabiltzen da Hegoaldean, eta izan Iparraldean. Adibidez, ‘egoera batean gertatu’
|
adierazi
nahi denean, osagarri adjektibalekin, adberbialekin, edo lokuzioetan egon azalduko zaigu Hegoaldean: Busti (a) dago lurra; Ondo/ gaizki nago; Sasoi oneko zaude; Sasoi onean zaude; Ziur al zaudete?...
|
|
Urte gehiegi iragan zaizkigu bertan goxo geundelarik (Mitxelena). ‘Ezer egin gabe, lasai, geldirik’
|
adierazi
nahi du.
|
|
Gaur egun gehiago erabiltzen da: Izan ere, obra honetan ez naiz behin ere edonola mintzatu, zehaztasun osoaz eta egokitasun handiz baizik (Kintana), eta zenbait esaeratan, ‘dena dela’
|
adierazi
nahi duela: Edonola dela ere, gaur ez da etorriko (Cano); Edonola den:
|
|
P. Arbelbide). Esanahiari dagokionez ‘gauza bera, halaber, nolanahi ere... ’
|
adierazi
nahi du. Iparraldekoa da, baina B. Mogelek ere badu adibideren bat:
|
|
Eguraldiaren egoera hutsa adierazi ordez, aldaketa baten ondorio dena
|
adierazi
nahi denean, du laguntzailea erabiltzen da: atertu du, ilundu du...
|
|
22.4.4c Ardura ere euskaldun gehienek izen gisa erabiltzen dute, ‘erantzukizuna, kezka, interesa... ’
|
adierazi
nahi duela: Gure artean, berriz, gauza horietako ardura joan den mendean sortu zen (Mitxelena); Ez dakit, Ebroko Ur konfederazioak baitu lan horren ardura (Elizondo); Ardura berezia hartu zuen botoiak zuzen lotzen, bakoitza bere xuloan (Epaltza).
|
|
Baditu jadanik egun batzuk Tourvel andrea eta biok akort garela geure sendimenduez (Aristi); Momentu bat iritsi zen damu izan zena lehenbiziko deia hartu ez zuelako, baina berandu zen jada erantzuteko ere (Saizarbitoria). Zer den
|
adierazi
nahi dena, ziplo eta agudo adberbioak moduzkoak ere izan daitezke.
|
|
22.4.6b Tradizioan lekukotasun gutxi dituen ziplo adberbioak ‘bat batean’
|
adierazi
nahi du: Ziplo hilda geratu zen (Azkue).
|
|
22.4.6c Jagoitik eta aurrerantzean adberbioek ‘hemendik aurrera’
|
adierazi
nahi dute. Lehenbizikoa Iparraldean erabiltzen da, behe nafarreraz eta zubereraz, eta bigarrena, gaur egun hedatuagoa bada ere, batez ere bizkaierazko testuetan ageri da, baina XX. mendean gipuzkerazko idazle batzuek ere erabiltzen dute:
|
|
21.8.5d PSetatik kanpo ere, badira holakoak, kopuruak, prezioak eta abar
|
adierazi
nahi direnean: Bost urte ibili zen Argentinan; Bi kilometro ditu zubi honek.
|
|
Protasian adierazia egiatzat ematen da, baina aurkaritza
|
adierazi
nahian erabiltzen dira horrelakoak, elementuren baten kontrastea izaten da (lehen/ orain), eta kontzesiozko interpretazioa gailentzen da (nahiz eta lehen beti elkarrekin ibiltzen ziren). Inguruko hizkuntza erromanikoetan era honetako aukera estilistikoak erabiltzeko joera handia da.
|
|
Gogogabe bezala zatoz (Zaitegi); Hantxe geratu zen gogortuta lez (Erkiaga). Predikatuak dioenaren ‘antzeko zerbait’
|
adierazi
nahi dela seinalatzen dute horrelako perpausek, ez hura zehatz mehatz; ‘gogogabe’ zehazki ez, alegia, lehen adibidean, horren antzeko egoeran baizik, hau da, ‘horrela balitz bezala’ Neurria edo zenbatekoa adierazten duten sintagmekin doazenean izaten dute maiz hurbiltze balioa forma hauek; neurria gutxi gorabehera emana dela adierazten dute, inguru edo gutxi gorabehera esapide... Haren alde atera dira laurehun gizon bezala (Duvoisin); Oren baten buruan bezala, etsitu zuen Joanesek (Barbier); Zenbat urte bezala?
|
|
Batzuetan ohiko kausaondorio erlazioari jarraituko diote, baina beste batzuk enuntziatzearen baldintza izango dira, era oso desberdineko erlazioekin. Esan daiteke hiztunak baldintzadun egiturak erabiltzen dituenean, baldintzazko perpausaren eta ondore perpausaren artean ‘inplikazio pragmatiko’ bat badagoela
|
adierazi
nahi duela, eta protasian esaten denak bide ematen duela apodosia adierazteko; nolabait esateko, ‘pentsa ezazu p protasia, q apodosia enuntziatzeak zentzua izan dezan’.
|
|
Nolanahi ere, badirudi debekatutako bi interpretazio horiekin (egoera/ gertakari burutuak eta solas unean hasiak), baldintzazko jokatuek ere ez dutela benetako hipotesirik agertzen: edo aurretik proposizio horien egiazkotasuna ezaguna dugu, eta horregatik, sarritan inferentzia modukoak adierazteko erabiltzen dira; edo baldintza ez da protasiak adierazten duena bera, baizik eta protasiak dioena egia izatea, eta egia bada,
|
adierazi
nahi da orduan ondore perpausa badagokiola protasi horri. Nolabait esateko ‘bart elurra egin duela egia gertatzen bada... ’, edo ‘menditik zatozela egia gertatzen bada... ’; era horretan, mendeko proposizioak dioena burutua edo dagoeneko hasia izan arren, hipotesia bera geroaldian kokatzen dugu adizki jokatuekin ere.
|