|
2008
|
|
|
Izan ere, hizkuntza idatziaren testuingurua eta ahozkoarena nahiko bestelakoak dira.
|
Hitz
egitea ez da idatziz mintzatzea. Ondorioz, bi erabilera horien arteko aldeak ugariak eta maila ezberdinetakoak dira:
|
|
|
hizkuntza ezin dela behatu eta ezta hizkuntza egiturak deskribatu ere gizartearen eraginetik kanpo.
|
Hitz
egiterakoan ohartuko gara, idaztean baino gehiago, egiturazko aldaketez eta aldaketa fonetikoez beren egoera goiztiarrean. Hizketa ekintza sozial bat da, idaztea ez den bezala, eta hizketaren agerpen nagusia elkarrizketa da.
|
|
|
Ahozko komunikazioa menderatzea lehentasunezko konpetentzia da gizakiaren garapenean; batez ere, gizarte trebetasunetan.
|
Hitz
egiten, eta entzuten, jakiteak esan nahi du hizkuntza erabiltzeko konpetentzia dugula continuum batean, eta prozesu horretan komunikazio modu asko sartzen dira:
|
|
2009
|
|
|
|
Hitz
egin metodoa
|
|
|
...italpen solteen artean nabarmentzeko modukoak dira, besteak beste, trantsizio garaian Siadecorekin elkarlanean argitaratutako El libro blanco del euskara sonatua (1977) eta haren euskarazko itzulpena (1978); Bases para un futuro plan de actuación en favor de la normalización del euskara (1978); Hizkuntz borroka Euskal Herrian (1979) eta Conflicto lingüístico de Euskadi (1979); euskara ikasteko
|
Hitz
egin metodoko liburuak, Imanol Berriatuak onduak (1978) eta garai bertsuan euskara ikasleentzako argitaratutako hainbat irakurgai; edota Pedro de Yrizarren Morfología del verbo auxiliar vasco obra erraldoiaren 14 liburukiak. Arduraduna:
|
|
|
Euskara ikasteko
|
Hitz
Egin metodoaren liburukiak eta euskara ikasleentzako moduko irakurgaiak argitaratu zituen Oinarrizko Euskara Batzordeak, 1977tik 1987ra bitartean. Imanol Berriatua izan zen arduradun 1981 arte, eta Juan San Martin, ondoren.
|
|
2012
|
|
|
hitz egiteko ekintza bera pentsamenduak eta mundu ez berbaleko ideiak hitzetara ekartzean edota itzultzean datza.
|
Hitz
egitea edota testu bat idaztea, beraz, ideia bat itzultzea da. Horregatik esango du Sarrionandiak ere, izkiriatzea translazioa dela?, eta,, analogiaz betiere, dena d [el] a funtsean translazioa?
|
|
2019
|
|
|
|
Hitz
egin Jolastu Antolatu
|
|
2020
|
|
|
hiztunek ahoskatzen eta hitzez airatzen dute.
|
Hitz
egin, nola. Hitz egin, zertarako?
|
|
|
Hitz egin, nola?
|
Hitz
egin, zertarako. Hizkuntza funtzionala izan daiteke, komunikazio tresna hutsa.
|
|
2021
|
|
|
40.1c Mendeko perpausen bidez ere adieraz daiteke perpaus nagusi bateko gertaera nola betetzen den:
|
Hitz
egiten duen bezala idazten du; Etorri den antzera joan da; Sudurretik odola zeriola inguratu zitzaigun; Guztiz harriturik gelditu da erizaina; Oinetakoak erantzita sartu behar da areto horretara; Gogor lan eginez lortzen dira emaitza onak. Azpimarratu ditugun guztiak perpausak dira, mendeko perpausak, eta guztiek ere perpaus nagusian adierazten dena nola gertatzen den azaltzen digute:
|
|
|
42.1a
|
Hitz
egiten dugunean hotsak erabiltzen ditugu esanahi bat aditzera emateko. Hots kate horretan nolabaiteko abstrakzioa eginez, gramatikak perpausak bereizi ohi ditu, besteak beste, esan dugun gisan.
|
|
|
Hizkuntzan oso ohikoa izaten da era honetako egiturez baliatzea:
|
Hitz
egiten duen bezala idazten du; Zigorrak etengabe jarriz lortu zuen semearen jokabidea aldatzea; Trikimailuez baliaturik aldarazi zion iritzia; Esan duen moldean egin du; Sufritu barik eta azkar iritsi nahi dute gailurrera; Dieta egin gabe ez zara argalduko.
|
|
|
– Aditz eta guztikoa:
|
Hitz
egiten duen bezala idazten du; Merezi duzun bezala ordainduko dizute; Gizona gizonari dagokion legez jokatzen ikusteak[...] (Mitxelena) 22 Adizki laguntzailea isilduta, partizipioa da gehienetan agerian dena: Hitz egin bezala idazten du; Merezi bezala ordainduko dizute.
|
|
|
Hitz egiten duen bezala idazten du; Merezi duzun bezala ordainduko dizute; Gizona gizonari dagokion legez jokatzen ikusteak[...] (Mitxelena) 22 Adizki laguntzailea isilduta, partizipioa da gehienetan agerian dena:
|
Hitz
egin bezala idazten du; Merezi bezala ordainduko dizute. Testuinguruak argitzen du, ohi bezala, zein den partizipioari dagokion balio aspektuala eta zein diren isilpeko pertsona denborak.
|
|
|
Bigarrenean, izen sintagma erlatibatua izen sintagma ergatiboari dagokio, eta guziz naturala da perpaus erlatiboa: ?[
|
Hitz
egin dizudan] idazleek/ [Aipatu dizkizudan] idazleak. Oso garrantzi handia du puntu honek euskaran.
|
|
|
Ardatzik gabe perpausa gaizki eratua da; ardatz gisa, berriz, kontzeptua adierazten duen izen bat baliatzen da, hala nola modu: *
|
Hitz
egiten duzunak harritzen nau; [Hitz egiten duzun] moduak harritzen nau. Denbora adierazten duten perpausak salbuespen dira alde horretarik izen ardatz agerikorik gabe ere beren balioa hartzen baitute:
|
|
|
Ardatzik gabe perpausa gaizki eratua da; ardatz gisa, berriz, kontzeptua adierazten duen izen bat baliatzen da, hala nola modu: * Hitz egiten duzunak harritzen nau;[
|
Hitz
egiten duzun] moduak harritzen nau. Denbora adierazten duten perpausak salbuespen dira alde horretarik izen ardatz agerikorik gabe ere beren balioa hartzen baitute:
|
|
|
hizkuntzaren baliabide orokor bat da.
|
Hitz
egiten nahiz idazten dugunean, askotan utzi ohi ditugu isilpean, errepikatu gabe, aldez aurretik, solasaren harian aipatu ditugun osagaiak. Adibidez:
|
|
|
|
Hitz
egiten ari dena, edo aipatu den hura bera adierazten du: Batzuetan besteak ez, baina norbera da bere buruarekin harritzen eta haserretzen dena (Zubizarreta); Norberak berea dauka (Cano); Musika horri lotuta beste milaka batzuk daude, norberarekin bat egiten dutenak, norberaren tamainara egokitzen direnak (Juaristi).
|
|
|
|
Hitz
egiten dugunean hotsak kateatzen ditugu. Hots horiek esanahi jakin bat izan ohi dute.
|
|
|
DSan mugatzaileak eta kuantifikatzaileak joko garrantzitsua dute.
|
Hitz
egiten dugunean, mundu errealeko izakiei buruz hitz egin behar izaten dugu, izaki horiek zein diren, zenbat diren, nolakoak diren eta holako informazioa eman beharra izaten dugu. Erreferente jakinaz aritzeko nahitaezko dugu IS hori kuantifikatua izatea.
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar turik eta tuta moldeak gai direla aditzari begirako moduzko perpausak osatzeko ere:
|
Hitz
eginda/ hitz eginez konpontzen dira arazoak; Lagun guztiak behartuta/ beharturik/ behartuz osatu genuen zerrenda; Bi aldeak mahai batean eserarazita/ eserarazirik/ eserarazirik lortu genuen greba deialdia bertan behera uztea. Antzera gertatzen da aditzarekin lotura txikiagoa duten hauetan ere:
|
|
|
Ondorengo adibideetan, bikoteko bigarren formak okerrak dira, modua baita perpausek eskatzen dutena, ez osagarria: Ongi elikatuz/* elikatzen segurtatzen da osasuna;
|
Hitz
eginez/* hitz egiten konpontzen dira arazoak; Arituz/* aritzen ikasi dut pianoa jotzen.
|
|
2023
|
|
|
|
Hitz
egin ezin, hor gelditu behar naiz.
|